No.1 Vo Van Ngan Street, Thu Duc Dist.

, HCMC, VN
Tel: +84 8 37221223, Fax: +84 8 38960640
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

TT THIẾT BỊ CHUYỂN
ĐỔI ĐIỆN NĂNG

HỆ SỐ CÔNG SUẤT COSφ

GVHD:ThS. Nguyễn Thành Công

9/22/2023 1
 No.1 Vo Van Ngan Street, Thu Duc Dist., HCMC, VN
Tel: +84 8 37221223, Fax: +84 8 38960640
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

KHÁI NIỆM HỆ SỐ CÔNG SUẤT

TẠI SAO CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT

CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT

VỊ TRÍ LẮP TỤ BÙ

BÀI TẬP

9/22/2023 2
 KHÁI NIỆM HỆ SỐ CÔNG SUẤT PF (Power Factor)
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Cosφ:
- Hệ số công suất được ký hiệu là PF
S = U×I
- Tỉ số giữa công suất tác dụng (kW) và
P = U×I×Cosφ = S×Cosφ
công suất biểu kiến (kVA) S Q Q = U×I×Sinφ = S×Sinφ
- Hệ số công suất lớn nhất bằng 1

P φ
𝑪𝒐𝒔φ = 𝑷𝑭 =
S P

9/22/2023 3
 KHÁI NIỆM HỆ SỐ CÔNG SUẤT PF (Power Factor)
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Công suất tiêu thụ P (kW):

- Một pha P = UI cosφ (pha, pha)
- Một pha (pha, trung tính) P = VI cosφ
- Ba pha (3 dây pha hoặc 3 dây pha và dây trung tính) P = 3 UI cosφ

Công suất phản kháng Q (kVAr):

- Một pha Q = UI sinφ (pha, pha)
- Một pha (pha, trung tính) Q = VI sinφ
- Ba pha (3 dây pha hoặc 3 dây pha và dây trung tính) P = 3 UI sinφ

9/22/2023 4
 KHÁI NIỆM HỆ SỐ CÔNG SUẤT PF (Power Factor)
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Công suất biểu kiến S (kVA):

- Một pha S = UI (pha, pha) φ P kW
- Một pha (pha, trung tính) S = VI
- Ba pha (3 dây pha hoặc 3 dây pha và Q
dây trung tính) S = 3 UI S
kVA
2 2 kVAr
hay S= P +Q

Với U – áp pha; V – áp pha

9/22/2023 5
 TẠI SAO CẦN CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

1. Giảm giá thành điện

Việc lắp đặt các tụ điện để điều chỉnh hệ số công suất trong các mạng điện cho
phép các hộ tiêu thụ giảm tiền điện nhờ giữ mức tiêu thụ công suất phản kháng
dưới giá trị thỏa thuận với công ty cung cấp. Năng lượng phản kháng được tính
theo hệ số tgφ:

Q  kVArh 
tg 
P (kWh)
9/22/2023 6
 TẠI SAO CẦN CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Theo qui định về dịch vụ cung cấp điện, các nhà phân phối điện sẽ cung cấp
công suất phản kháng miễn phí nếu: (năng lượng phản kháng dừng lại ở mức
40% năng lượng tác dụng (tgφ = 0,4))
Trong các giai đoạn sử dụng điện có giới hạn theo qui định, việc tiêu thụ năng
lượng phản không vượt quá 40 % năng lượng tác dụng tgφ > 0,4  trả tiền
tổng năng lượng phản kháng được tính tiền cho thời gian sử dụng sẽ là:
kVArh (phải trả tiền) = kWh (tgφ - 0,4)
tgφ = 0,4 tương ứng PF = 0,93

9/22/2023 7
 TẠI SAO CẦN CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

2. Tối ưu hóa kinh tế- kỹ thuật

Cải thiện hệ số công suất cho phép sử dụng máy biến áp, thiết bị đóng cắt và cáp
nhỏ hơn v.v.. đồng thời giảm tổn thất điện nặng và sụt áp trong mạng điện
Giảm kích cỡ dây dẫn
Bội số tiết diện lõi thép cáp 1 1,25 1,67 2,5
Cosφ 1 0,8 0,6 0,4
Giảm tổn thất công suất trong dây dẫn
Tổn hao trong dây dẫn tỉ lệ bình phương dòng điện
Việc giảm 10% dòng tổng đi qua dây dẫn sẽ giảm tổn thất khoảng bằng 20%.

9/22/2023 8
 TẠI SAO CẦN CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Giảm sụt áp
Các tụ điện điều chỉnh hệ số công suất (tụ bù) làm giảm hoặc thậm chí khử hoàn
toàn dòng phản kháng trong các dây dẫn ở trước vị trí bù. Vì thế làm giảm bớt
hoặc khử bỏ hẳn sụt áp.
Chú ý: việc bù dư sẽ gây ra hiện tượng tăng điện áp trên các tụ.

Sự gia tăng khả năng mang tải

Bằng cách cải thiện hệ số công suất của tải được cấp nguồn từ máy biến áp,
dòng điện đi qua máy biến áp sẽ giảm vì thế cho phép việc mắc thêm tải vào
máy biến áp
9/22/2023 9
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

1. Các nguyên lý lý thuyết

Để cải thiện hệ số công suất của mạng điện, cần một bộ tụ điện làm nguồn
phát công suất phản kháng. Cách giải quyết này được gọi là bù công suất
phản kháng.
- Tải mang tính cảm có hệ số công suất thấp sẽ nhận thành phần dòng điện
phản kháng (chậm pha so với điện áp một góc 90) từ máy phát đưa đến qua hệ
thống truyền tải/phân phối.

Do đó kéo theo tổn thất công suất và hiện tượng sụt áp

9/22/2023 10
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

1. Các nguyên lý lý thuyết

- Khi mắc các tụ song song với tải (hay còn gọi là bù ngang), dòng diện có tính
dung của tụ sẽ có cùng đường đi như thành phần cảm kháng của dòng tải

- Dòng điện qua tụ (nhanh pha hơn điện áp nguồn 90) ngược pha với thành
phần phản kháng của dòng tải IL. Nếu thành phần dòng điện này triệt tiêu lẫn
nhau IC = IL thì không còn tồn tại dòng phản kháng đi qua phần lưới phía trước
vị trí đặt tụ.

9/22/2023 11
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

R - phần tử tiêu thụ công suất tác Itải

dụng của tải; IL -IC

IL
L - phần tử tiêu thụ công suất G IC
phản kháng (tải có tính cảm)
C - phần tử có tính dung của thiết C L R

bị điều chỉnh hệ số công suất (tức

các tụ điện) GND3 GND2 GND1

Thành phần dòng phản kháng

9/22/2023 12
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Itải Itải

IL -IC = 0 IL = IC IL IR IL + IR
G IC IC IL IR
G

C L R C L R

GND3 GND2 GND1 GND3 GND2 GND1

Toàn bộ công suất phản kháng

Có thêm dòng tải
được cung cấp từ bộ tụ

9/22/2023 13
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Nguyên lý bù bằng cách giảm công suất phản kháng Q đến giá trị nhỏ hơn Q'
bằng các bộ tụ có công suất phản kháng Qc. Hệ quả là công suất biểu kiến S
được giảm xuống còn S’ φ
P
φ'
Ví dụ: Động cơ công suất 100 kW với Q'
S'
PF =0,75 (tức tgφ = 0,88)
Q
Để cải thiện PF đến giá trị 0,93 (tức tgφ
S
= 0,4), công suất phản kháng của bộ tụ
QC
phải là:
Qc = 100(0,88 - 0,4)= 48 kVAr

Giản đồ mô tả nguyên lý bù công suất Qc = P(tg - tg ).

9/22/2023 14
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

2. Các thiết bị bù công suất

Bù trên lưới điện áp
- tụ điện với lượng bù cố định (bù nền);
- thiết bị điều chỉnh bù tự động hoặc một bộ tụ cho phép điều chỉnh liên tục
tùy theo yêu cầu khi tải thay đổi
Tụ bù nền
- bằng tay: dùng CB hoặc LBS (load- break switch);
- bán tự động: dùng côngtắctơ;
- mắc trực tiếp vào tải và đóng điện cho mạch bù đồng thời khi đóng tải.

9/22/2023 15
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Các tụ điện được đặt:

- tại vị trí đấu nối của thiết bị tiêu thụ điện có tính cảm (động cơ điện và máy
biến áp);
- tại vị trí thanh góp cấp nguồn cho nhiều động cơ nhỏ và các phụ tải có tính
cảm kháng;
đối với chúng việc bù từng thiết bị một tỏ ra quá tốn kém;
- trong các trường hợp khi tải không thay đổi

9/22/2023 16
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Bộ tụ bù điều khiển tự động (bù ứng động)

Biến dòng CT

Rơle VAr kế

Phụ tải

Nguyên lý điều khiển bù tự động

9/22/2023 17
 CẢI THIỆN HỆ SỐ CÔNG SUẤT
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

3. Lựa chọn phương án bù nền (cố định) hoặc bù điều khiển tự động
- Nếu công suất của bộ tụ (kVar) nhỏ hơn hoặc bằng 15% công suất định mức
máy biến áp cấp nguồn, nên sử dụng bù nền.
- Nếu ở mức trên 15%, nên sử dụng bù điều khiển tự động (bù ứng động).

9/22/2023 18
 VỊ TRÍ LẮP TỤ BÙ
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

1. Bù tập trung
Bà tập trung áp dụng khi tải ổn
định và liên tục.
Nguyên lý: Bộ tụ đấu vào thanh
TỤ BÙ
góp hạ áp của tủ phân phối chính
và được đóng trong thời gian tải
hoạt động.
Ưu điểm: Bù tập trung: làm giảm
M M M M
tiền phạt do vấn đề tiêu thụ công
suất phản kháng Bù tập trung

9/22/2023 19
 VỊ TRÍ LẮP TỤ BÙ
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

2. Bù nhóm (từng phân đoạn)

Bù nhóm nên sử dụng khi mạng điện
quá lớn và khi chế độ tải tiêu thụ
theo thời gian của các phân đoạn
thay đổi khác nhau.
Nguyên lý: Bộ tụ được đấu vào tủ
phân phối khu vực

M M M M
Bù nhóm

9/22/2023 20
 VỊ TRÍ LẮP TỤ BÙ
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

3. Bù riêng
Bộ tụ mắc trực tiếp vào đầu dậy nổi
của thiết bị dùng điện có tính cảm.
Bù riêng được xét đến khi công suất
của động cơ là đáng kể so với công
suất mạng điện.
Bộ tụ được định mức (kVAr) đến
khoảng 25% giá trị công suất (kW)
của động cơ.
M M M M
Bù nhóm

9/22/2023 21
 BÀI TẬP
HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

Tính:
- Dung lượng tụ bù cho hệ thống
- Công suất phản kháng cần bù
- Tính cosφ cần bù là bao nhiêu

9/22/2023 22
 HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION

9/22/2023 23