2/27/2023

TỔNG QUAN VỀ
TÀI CHÍNH

PGS, TS,GVCC. NGUYỄN THỊ LAN

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 1

NỘI DUNG CƠ BẢN:

I. BẢN CHẤT CỦA TÀI CHÍNH
II. CHỨC NĂNG và VAI TRÒ CỦA TÀI CHÍNH
III. TIỀN ĐỀ QUYẾT ĐỊNH SỰ RA ĐỜI VÀ PHÁT
TRIỂN CỦA TÀI CHÍNH
IV. HỆ THỐNG TÀI CHÍNH

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 2

1
 2/27/2023

1.1 BẢN CHẤT CỦA TÀI CHÍNH

❑ Xét về hình thức bên ngoài:

Từ biểu hiện bên ngoài củaTC: là tất cả các hiện tượng
thu, chi bằng tiền, là vốn bằng tiền, là các hoạt
động quản lý liên quan đến tiền bạc, tài sản.v.v. ở
các chủ thể trong XH.
P/ánh sự vận động của các nguồn TC kết quả vận
động của các nguồn TC: Quỹ tiền tệ (QTT) được
tạo lập và sử dụng.
 Tài chính là quá trình vận động các nguồn tài chính
(hay vốn) gắn liền với việc tạo lập và sử dụng các
quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng nhu cầu của các chủ thể
kinh tế
2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 3

QUỸ TIỀN TỆ

Quỹ tiền tệ là một lượng nhất định các nguồn tài chính
huy động được để sử dụng cho mục đích nhất định.
Các quỹ tiền tệ:
◼ Quỹ tiền tệ của Nhà nước
◼ Quỹ tiền tệ của các DN SX hàng hoá, dịch vụ
◼ Quỹ tiền tệ của các tổ chức tín dụng
◼ Quỹ tiền tệ của các doanh nghiệp bảo hiểm
◼ Quỹ tiền tệ của khu vực dân cư
◼ Quỹ tiền tệ của các tổ chức xã hội.
. Đặc điểm:
- Tính sở hữu
- Tính mục đích
- Tính vận động, thường
2/27/2023
xuyên liên tục
Ph.D Nguyễn Thị Lan 4

2
 2/27/2023

Bản chất (nội dung) của tài chính

◼ Quá trình vận động của các nguồn TC tạo lập và
sử dụng QTTlàm thay đổi lợi ích kinh tế của các
chủ thể Bản chất của Tài chính là các quan hệ
phân phối nguồn tài chính giữa các chủ thể kinh tế
(còn gọi là quan hệ kinh tế).
◼ bao gồm :
● Quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với các doanh nghiệp
● Quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với dân cư
● Quan hệ kinh tế giữa các doanh nghiệp với doanh
nghiệp.
● Quan hệ kinh tế giữa doanh nghiệp với dân cư
●2/27/2023
Quan hệ kinh tế giữa trong nước
Ph.D Nguyễn Thị Lan và ngoài nước. 5

Bản chất của tài chính

◼ Tài chính là tổng thể các MQH kinh tế nảy
sinh trong quá trình phân phối các nguồn
tài chính thông qua việc tạo lập hoặc sử
dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng các
nhu cầu của các chủ thể trong xã hội.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 6

3
 2/27/2023

lưu ý:

(i) Quản lý tài chính là quản lý cả 2 mặt của nó.

(ii) Bản chất của tài chính - các QH phân phối dưới hình
thức giá trị chịu sự chi phối bởi quy luật mức độ sở
hữu nguồn lực.
(iii) Tài chính là công cụ phân phối Sp trong XH.Nó
không chỉ đơn thuần là kết quả tiêu cực của SX-TĐ
mà tác động lại đến quá trình SX-TĐ.
(iv) Không nên đồng nhất tài chính với tiền tệ, bởi vì
giữa tài chính và tiền tệ có sự khác nhau.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 7

1.2 CHỨC NĂNG, VAI TRÒ CỦA TÀI

CHÍNH
A. CHỨC NĂNG CỦA TÀI CHÍNH
(1) Chức năng phân phối
Đó là chức năng mà nhờ vào đó, các nguồn tài
chính đại diện cho những bộ phận của cải xã
hội được đưa vào các quỹ tiền tệ (QTT) khác
nhau để sử dụng cho những mục đích nhất
định của các chủ thể trong xã hội.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 8

4
 2/27/2023

Đặc điểm của chức năng phân phối

➢ Đó là sự phân phối dưới hình thức giá trị, nhưng

không làm thay đổi hình thái giá trị.
➢ Đó là sự phân phối luôn gắn liền với sự hình thành
và sử dụng các QTT nhất định.
➢ Đó là sự phân phối diễn ra thường xuyên, liên tục
bao gồm cả phân phôi lần đầu và phân phối lại.
Trong đó, phân phối lại là chủ yếu.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 9

(2) Chức năng giám sát và điều

chỉnh (giám đốc)
a) Khái niệm
Đó là chức năng mà nhờ vào đó việc kiểm tra,
giám sát bằng đồng tiền được thực hiện đối
với quá trình vận động của các nguồn tài
chính để tạo lập các QTT hay sử dụng chúng
theo các mục đích đã định.
b) Đặc điểm:
➢ Đó là giám đốc bằng đồng tiền;
➢ Đó là loại giám đốc rất rộng rãi, toàn diện
thường xuyên, liên tục và hiệu quả.
2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 10

5
 2/27/2023

Mối quan hệ giữa hai chức năng

◼ C.N phân phối của TC là C.N cơ sở -đòi hỏi

sự sự cần thiết của C.N giám đốc đảm
bảo cho quá trình phân phối được đúng đắn
theo mục tiêu đã định.
◼ Ngược lại, nhờ sự vận dụng đúng đắn C.N
giám đốc đã làm cho C.N phân phối của tài
chính có điều kiện phát triển.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 11

B. VAI TRÒ CỦA TÀI CHÍNH

◼ Tài chính công cụ phân phối tổng sản phẩm

quốc dân
◼ Tài chính công cụ quản lý, điều tiết vĩ mô
nền kinh tế
◼ Tài chính công cụ kiểm soát các hoạt động
trong nền kinh tế.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 12

6
 2/27/2023

1.3 TIỀN ĐỀ QUYẾT ĐỊNH SỰ RA ĐỜI

VÀ PHÁT TRIỂN CỦA TÀI CHÍNH
a.Sự ra đời của nền kinh tế hàng hoá- tiền tệ
 làm nảy sinh các quan hệ tài chính (nhân tố
khách quan)
b.Sự ra đời của Nhà nước
 làm nảy sinh các quan hệ kinh tế gắn với
hình thành và sử dụng QTT tập trung của
Nhà nước hình thành lĩnh vực hoạt động tài
chính Nhà nước (nhân tố thúc đẩy phát triển)

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 13

1.4 HỆ THỐNG TÀI CHÍNH (HTTC)

◼ Theo Mankiw: Hệ thống tài chính bao gồm

những tổ chức (định chế) tài chính trong nền
kinh tế giúp cho tiết kiệm của người này khớp với
đầu tư của người khác.
◼ Theo WB: Hệ thống tài chính bao gồm nhiều tổ
chức, công cụ và thị trường tài chính.
◼ Theo IMF: Hệ thống tài chính gồm các chủ thể
tài chính và thị trường tương tác qua lại với nhau
nhằm mục đích huy động vốn cho đầu tư và
cung cấp các phương tiện thanh toán cho hoạt
động thương mại.
2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 14

7
 2/27/2023

Khái niệm HTTC:

◼ HTTC là tổng thể các hoạt động tài chính

trong các lĩnh vực khác nhau, nhưng có
quan hệ hữu cơ với nhau về việc hình
thành và sử dụng các QTT của các chủ
thể trong nền kinh tế.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 15

Cấu trúc của hệ thống tài chính?

a) Đứng trên giác độ luân chuyển vốn thì hệ
thống tài chính bao gồm:
- Người tiết kiệm
- Người đầu tư
- Các trung gian tài chính
- Thị trường tài chính

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 16

8
 2/27/2023

Các trung gian

Vốn tài chính

Vốn
Vốn

Người tiết kiệm: Người đầu tư:

1. Các hộ gia đình 1.Các DN
2. Các DN Vốn Thị trường 2.Chính phủ
3. Chính phủ Vốn 3. Các hộ gia đình
4.Người nước ngoài
tài chính
4. Người nước ngoài

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 17

Cấu trúc của hệ thống tài chính?

b) Trên giác độ tạo lập và sử dụng QTT thì
HTTC do nhiều khâu tài chính hợp thành:
◼ Khâu tài chính là nơi hội tụ của các nguồn
tài chính, nơi diễn ra việc tạo lập và sử dụng
các QTT gắn liền với việc thực hiện chức
năng, nhiệm vụ của chủ thể trong nền kinh tế.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 18

9
 2/27/2023

Các tiêu thức xác định một khâu

TC độc lập
(1). Phải là một điểm hội tụ của các nguồn TC, là nơi
thực hiện việc "bơm" và "hút" các nguồn TC gắn với
việc tạo lập và sử dụng các QTT tương ứng;
(2). Nếu ở đó các hoạt động TC luôn gắn liền với một
chủ thể phân phối cụ thể, xác định
(3). Được xếp vào cùng một khâu TC nếu ở đó các
hoạt động TC có tính đồng nhất về hình thức các
quan hệ TC và tính mục đích của QTT trong lĩnh vực
hoạt động.

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 19

Các khâu trong HTTC của nước ta

1. Ngân sách nhà nước: là khâu chủ đạo trong HTTC
quốc gia. Đây là một "tụ điểm" của các nguồn TC gắn với
việc tạo lập và sử dụng QTT tập trung của Nhà nước -
quỹ NSNN phục vụ cho hoạt động của Nhà nước
2. Tài chính DN: là khâu cơ sở trong HTTC quốc gia. Đây
là một "tụ điểm" của các nguồn TC gắn với việc tạo lập
và sử dụng QTT riêng có của DN  phục vụ cho hoạt
động SXKD của DN.
3.Tài chính các tổ chức tín dụng: là một khâu quan trọng
của HTTC. Đây chính là “tụ điểm” của các nguồn tài
chính tạm thời nhàn rỗi. Quỹ tín dụng được tạo lập bằng
việc thu hút các nguồn TC tạm thời nhàn rỗi, sau đó quỹ
này được sử dụng để cho vay, theo nguyên tắc hoàn trả
có thời hạn và có lợi tức. 
2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 20

10
 2/27/2023

Các khâu trong HTTC của nước ta

(tiếp)
4. Tài chính các DN bảo hiểm (BH): là một khâu trong hệ
thống tài chính. BH có nhiều hình thức và nhiều QTT
khác nhau, nhưng tính chất chung và đặc biệt của các
quỹ BH là được tạo lập và sử dụng để bồi thường tổn
thất cho những chủ thể tham gia BH tùy theo mục đích
của quỹ.

5. Tài chính các tổ chức XH và tài chính hộ gia đình:

Đây là một "tụ điểm" của các nguồn TC gắn với việc tạo
lập và sử dụng quỹ tiền tệ riêng có của các tổ chức XH
hoặc hộ GĐ phục vụ cho mục đích tiêu dùng của tổ
chức XH hoặc hộ gia đình .

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 21

TÀI CHÍNH NGÂN SÁCH

TÀI CHÍNH
QUỐC TẾ NHÀ NƯỚC
QUỐC TẾ

TÀI CHÍNH TÀI CHÍNH CÁC

DOANH NGHIỆP TỔ CHỨC TÍN DỤNG

THỊ TRƯỜNG
TÀI CHÍNH

TÀI CHÍNH HỘ GIA ĐÌNH TÀI CHÍNH CÁC DN

VÀ TỔ CHỨC XH BẢO HIỂM

TÀI CHÍNH
TÀI CHÍNH
22 QT
QUỐC
2/27/2023 TẾ Ph.D Nguyễn Thị Lan

11
 2/27/2023

Đo lường sự phát triển của hệ thống

tài chính- Độ sâu tài chính
◼ Sự phát triển của thị trường tiền tệ
- Tỷ số giữa tổng phương tiện thanh toán trong nền
kinh tế và GDP: M2/GDP
- Tỷ số giữa tiền gửi NH và GDP: D/GDP.
- Tỷ số giữa tổng tín dụng và GDP: CR/GDP.
- Tỷ số giữa tổng tín dụng tư nhân và GDP
- Tỷ số giữa tín dụng tư nhân trên tổng tín dụng.
◼ Sự phát triển của thị trường vốn:
- Tổng giá trị cổ phiếu niêm yết/GDP
- Tổng giá trị trái phiếu công ty/GDP
2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 23

Độ sâu tài chính tại các nước trong

khu vực

Nguồn: Vietnam times, 2016

2/27/2023 Ph.D Nguyễn Thị Lan 24

12