ANGLEKO GILTZA

Edward Hartley Angle, ikuspegi argiarekin, datarioen malposizioak aztertu behar izan zituen
lehena, tratamendua prozedura zientifikoa izan dadin. Lanbidera aurkeztu zuen, 1899an
(Dental Cosmos, 1899, 240-268) hortzak txarklustatu zituen, eta ordutik beste egile batzuek
kritikatu duten arren, gaur egun arte erabiltzen jarraitzen du, oklusio "normalaren
oinarrizko printzipioek" sostengatzen dutelako, eta oso sinplea bada ere, nahiko osoa da.

Bere sailkapena goi-mailako lehen hazkuntza iraunkorren eta beheko molare

iraunkorren arteko erlazioetan oinarritzen da, plano inklinatuak behar bezala doitzeko
giltza gisa kataloga daitezkeenak, edo oklusioaren gakoa (Llave de Angle). Angleren
balorazio hau hainbat arrazoitan oinarritzen da:

1. Sortzen eta erupziontzen diren lehen hortz iraunkorrak dira.

2. Hortz iraunkorrik handienak dira.
3. Hortz erorkorren presentziaren desabantailarik gabe iristen dira ahora.
4. Posizio egokirako gidak dira, kutxa iraungien oinarriak direlako.
5. Azkenik, Anglek esan zuen bezala, goiko lehen hazkorra erreferentzia-puntu
egonkorra da burezurreko anatomian, burezurreko mendigunera hezur "finkoa"
sortzen denean, eta, beraz, beheko arkaaakoaren eta barailaren gorputzaren arteko
erlazio mesial edo distalak lehen molare iraunkorren gailur eta plano inklinatuen
erlazioaren bidez azets zitezkeen.

Milo Hellmanek, 1920ko apirilean Cosmos Dentalean argitaratutako artikulu batean-Strang-

ek aipatua-, lehen molar iraunkorraren gailur mesiolingualaren garrantziaz ere dei egiten
zuen, goiko eta beheragoko hortz-arkuen ohiko harremana mantendu eta izendatzeko . Bere
balioa gailurrik handiena izatean datza, eta, okluatzean, alde guztietatik beheko
molarraren gailur batekin harremanetan egotean datza, eta, horrela,
desplazamenduari ahalik eta gehien eutsiz. Sarritan ikusten da goiko molare hautsiak bere
gailur mesiolingualaren gainean hautsita, haren gainean indar anormala egiten duenean.
Horregatik, erreferentzia-mota honen erlazioa oso garrantzitsua da, baina, egia esan, bere
gailur eta plano inklinatu guztiak kontuan hartu behar dira edozein kasuren ukipen oklusala
aztertzen da azterketan edo tratamenduan.

Oklusal-azterketa baten bidez, Andrewsen oklusio optimoaren I. gakoaren funtsezko puntuak

osatzen dituzten lehen hazkuren erlazioari buruzko alderdiak jaso ziren. Hauek dira:

1. Goi-mailako lehen molar iraunkorraren gailur mesiovestibularra beheko lehen molar

iraunkorraren ildo mesiovestibularrean dago, Anglek deskribatu zuen bezala. Puntu
honetatik aurrera Angleren sailkapena ezartzen dugu.
2. Goiko lehen molarraren erreborde marjinal distalak bigarren molar baxuaren
erreborde marjinal marjinalarekin jartzen du harremanetan.
3. Goiko lehen molarraren gailur mesiolinguala beheko lehen molarraren erdiko hobian
dago.

KLUSIO ZENTRIKOA

Barailaren posizio bertikal eta horizontalean gertatzen dena, beheko eta goiko hortzetako
gailurrek beren interdigitaziorik handiena lortzen dutenean. Goiko premolarren gailurrek,
idealki, beheko aurremolareen erreborde marjinalekin edo bigarren premolarreko eta lehen
molarreko erreborde marjinalekin kontaktua hartu behar dute. Goiko molareen gailur
mesiopalatinak beheko haginen erdiko hobietan sartzen dira, eta goiko haginen gailur
urrunak beheko molareen ertz marjinaletan sartzen dira. Era berean, beheko hortzen koskak
bazterreko ertzetan eta goiko premolar eta ehoen hobietan sartzen dira.

ZENTRIKO ERLAZIOA

Matrailezurraren posizioa, batez ere, kondiloak gidatzen direnean, tenporomandibularraren

hobian ahalik eta ondoen eta goragoko posizioan dauden moduan. Posizio horretan bisagra-
motako mugimenduak egin daitezke 25 mm-ko distantzia hurbil baten bidez, La R. zentroko
erreferentziarik egonkorrena da artikulatzaileari helduzmaxila arteko erlazioak
transferitzeko, eta banako batzuek berez lor dezakete degluzioan eta bruximoan.

Matrailezurraren atseden-posizioa, muskulu-tonuaren araberakoa, gaixoa zutik edo aho

zabalik eserita dagoen bitartean; posizio horretatik hortzak erdiguneko oklusiora doaz ahoa
ixtean.

Atseden-posizioa
Matrailezurraren posizioa, muskuluak geldi-geldirik eta gorputza zutik edo eserita, begiak
ostertzean finkaturik; ezpainak pixka bat ukitzen dira eta goiko eta beheko hortzen arteko
distantziak 2 eta 5 mm bitarteko tarte librea du.

KONPENTSAZIO KURBAK

Hortz artifizialen eraikuntzan sartutako kurba, beheko maxilarraren alboko mugimenduetan

eta errausketa-gidak eragindako irekiera-eragina konpentsatzeko.

Spee kurba (plano sagital)

Hortzen lerrokatze oklusalaren kurbadura anatomikoari jarraitzen dio, beheko txakurraren
adar amiltzen hasten baita, eta premolare eta eho natural eta jarraituen gailurrak jarraitzen
ditu beheko maxilarraren goranzko adarraren aurreko ertzeraino.

Wilsonen kurba (aurrez aurreko planoa)

Oklusioak esferikoa izan behar duela dioen teorian, bi hortz-arkuetan adierazitako
aurrealdeko planoaren gainean proiektatutako gailurren kurbadura; beheko arkuaren
kurbadura adarra da eta goiko arkuarena konbexa da.
Protesi bat egiteko arrakasta lortzeko, ezinbestekoa da nolabaiteko hezkuntza estetikoa
lortzea.
Pazientearen ereduen azterketan eta bere ezaugarri naturalen behaketan oinarrituz, bai eta
pazientearen sexu-, nortasun- eta ad-datuak klinikoari eskatzeko beharra ere.

Estetikaz hitz egiten dugunean, ez gara gauza ederraz ari. Protesi estetiko batek esan nahi du,
pazientearen aurpegi-ezaugarriekin bat ez datozen protesi bat, aurpegiko faktore estetikoekin
eta paziente horri berezkoak zaizkion gainerako ezaugarriekin bat egiten duena, banakako
ente gisa. Horrek esan nahi du harmonia lortzea:

1. Forma
2. Tamaina
3. Kolore
4. Hortzen antolaketa

5. Entzia-hortz erlazioa Prozedura bera.

HORTZAK MUNTATZEA
Bere multzoa Prozedura dentogenikoa deitzen dena da.

L- FORMA

Harmonia zuzena hortzaren ertzaren formaren eta aurpegiaren kontomoaren formaren artean
(triangelularra, karratua, obalatua eta biribila).
Beste elementu konparatibo bat hortzaren inguruan dagoenaren formaren eta hondakin-
errebordearen formaren arteko erlazio zuzena da.

2. - TAMAINA

Tamainari dagokionez, goiko ebakiaren altuera irribarrearen lerroaren bidez zehazten da.

Aurreko 6 hortzetako zabalera labial ertza erreferentziatzat hartuta lortzen da, gehienetan
txakurra ertzeko distalez jartzen da eta txakurren lerroaren bidez ere zehazten da. Irribarre
zabal batekin topo egiten dugunean, aurreko taldea osatzen duten hortzak gainditzen dituzte
gehienetan.

3. -KOLORE

Koloreari dagokionez, eta oinarrizko lege gisa, hortz-koloreak pazientearen azalarekin bat
egin behar du; kolore argiak erabili behar dira azal argirako eta kolore ilunetarako, azal
ilunagorako.
Kolorearen aukeraketa eguneko argiarekin egiten da (naturala).
 HORTZEN AURREKO JARTZEA
GOIKO MAXILARREN ATERIORRAK

Aurreko hortzen aurreko hortzak aldez aurretik jartzea oso garrantzitsua da estetika eta
fonetikarako, hortzek ahoko barrunbeko masailei, ezpainei eta beste ehun batzuei ematen
dieten laguntza dela eta.
Ehun horien euskarri egokia estetika naturalerako, garrantzitsua da hortz artifizialak hortz
naturalen kokaera berean jartzea.
Hortzak leheneratzea, batez ere hortz oso bat, ezin da benetan estetikoa eta fiinzionala
izan, hortzak ahoaren berezko lekuan jartzea huts egiten badu.
Hortzak atera ondoren, hezur-egituraren galera handiagoa izaten da gailurraren aurpegi
jantziaren gainean, palatina-aurpegiaren gainean baino. Ondorioz, hondakin-gailurraren
erdigunea palatinoagoa da eta, horregatik, hortzak atera aurretik baino forma txikiagoa eta
desberdinagoa du.

Maxilar ebakitzaile zentralaren aurrerako posizioa zehazteko, gida erabilgarri bat

zentralaren eta interincisiboaren arteko hortz naturalen erlazioa da. Papila arkatzez
delineatu eta bisektriza trazatu ondoren, papilaren erdiaren eta hortzaren jantzien
gainazalaren arteko distantzia neurtzea da prozedura.

Hortz artifizialen muntaia eta artikulazioa 223

Cuadrado, 5
Ovoide, 6
Ojival, 7

Fig. 8-6. Papilaren erdialdetik erdiko ebakiaren labial-azalera

arteko distantziak hiru arku motatarako erakusten dira.

PROTESI OSOAN HORTZ ARTIFIZIALAK MUNTATZEKO

TEKNIKA

Pazientearen arkadari dagozkion ereduak ditugu artikulatzailean. Hortz artifizialen

lerrokatzea goiko ebakidurak muntatzearekin hasiko da, aldez aurretik plantxatik goiko
arrabola kenduz eta metatutako informazioa transferituz.

Aurreko hortzetako orpoa dagoen oinarriko xaflaren gainean argizari arrosazko arrabol txiki
bat jarriko da, lotura errazteko.
 GOI-MAILAKO ZENTRALA
Goiko ebakien lerrokatzea zentraletako bat kokatzen hasten da, ertz erraustua
transferentzia-plantxaren gainean bere luzera osoan oinarrituz, eta, aldi berean, goiko
arrabolaren aurreko ertza irudikatzen duen lerroaren atzealdetik pixka bat kokaturik egonez,
eta mesio-errauszko angelua transferentzia-plantxan markatutako lerroarekin kontaktuan
egon daitezen, arrabolean markatutako kontomoaren arabera.
Ondoren, beste zentrala era berean kokatzen da.
Bien ertz errausbarrak goiko arrabola leuntzen duen inklinazioa erreproduzitu behar
du.
Lepotik pixka bat makurtuta ikusia, distalerantz.
Bere erraus-ertzetik pixka bat makurtuta ikusia, jantzien aldera.

GOIKO ALBOA
Ondoren, zentralen ondoan daude, eta haien ertz ebakitzailea transferentzia-
plantxaren azaleratik 1 mm edo gutxiago bananduta egongo da. Era berean, transferentzia-
plantxaren gainean ertz hori proiektatzeko, zentralek duten kokapen berean kokatuko da; hau
da, goiko arrabolaren aurreko ertzeko irudikapen-lerroaren atzetik pixka bat.
Bere inklinazioa, bai aurrealdean, bai sagitalean, zentralean bezala izango da, edo
are nabarmenagoa.

CANINO
Bere erpina edo punta transferentzia-plantxaren gainean bermatuta, eta goiko
arrabolaren aurreko lerroaren barruan jarriko dira pixka bat.
Hurrengotik ikusita, txakurrak beren luzera-ardatzaren inklinazio arin bat izan
beharko dute, oklusal aldera konbergenteak jartzeko.
Aurrez aurre, orientazio- edo transferentzia-planoaren perpendikularrak jartzen dira.

8-11Rg. Erdiko, alboko eta txakur-hortzak inklinatzea eta plano oklusalarekin duten batez besteko erlazioa.

Goi-mailako premolarra-
Luzera-ardatza angelu zuzenean, plano oklusalarekin.
Bere gailurrak planoarekin kontaktuan.
Jantzien azalerak, txakurrenekin lerrokatuta.

2. Goi-mailako premolarra-
Io premolar-aren posizio bera.

1° Molar superior-
Mesiopalatinako gailurra plano oklusalarekin harremanetan jartzen da, distopalatina 0,5 mm-
ko altua da oklusio-planoaren gainean.
Mesiovestibular gailurra 0,5 mm-ko altua da oklusal-planotik eta 0,5 mm distobestibular
mesiovestibularrearekiko.

2 * Molar superior-
Bere gailur guztiak altxatzen dira, eta ez dute oklusal-planoarekin ukipenik jartzen, Io molar-
aren kokatze eta angulazio berarekin. Gailur mesiovestibularra oklusaletik 1 mm ingurukoa
izan behar dela zaintzea.
Arau bat erabil daiteke kaninoaren jantzien errebordea eta Io molarraren erreborde
mesiovestibularra lerrokatzeko. Molareen jantzi-zuhaiztiak alienatzeko prozedura antzekoa
da, nahiz eta barrurantz pixka bat aingiratu behar diren. Hori da ohiko xedapena, baina
banakako aldaketak sar daitezkeela.

rrun r
* fnoitt Bigarrena (

Beheko molar Io
Beheko ioskera, goiko iosarekin amaitzen da, Angleren giltza osatuz.
Goiko Io molar-aren gailur mesiopalatina, beheko lehen ehoaren erdiko hobian tinko
finkatzen da.
Goiko Io molar-eko gailur mesiovestibularraren ertza janzteagatik, beheko oklusioan dagoen
Iio molar-aren ildoan dago.

2. Molar Mandibular
2. molarra goiko iosarekin amaitzen da eta 2000eko goiko molarrarekin
Beheko 2o molar-aren gailur mesiovestibularraren punta goiko Io molarreko erreborde
distalean eta 2o molar-eko goiko 2o molar-eko erreborde mesial mesialean amaitzen da,
erdiguneko oklusioan.
Gainera, goiko 2ko gailur mesiopalatina beheko 2o molar-eko erdiko hobian amaitzen da.

2. Beheko premolarra
Beheko 2o premolarraren gailurra Io eta 2o premolarren artean.
Beheko 2o premolarra duen gailur jantziaren punta goiko 2 0ko erreborde marjinal mesialean
eta goiko Io premolarraren erreborde marjinal distalean amaitzen da.

Io Premolar inferior

Beheko Io premolarraz jantzitako gailurra Io premolarraren eta goiko txakurraren artean.

Beheko Io premolarraren gailur jantziaren punta goiko 1 0ko erreborde marjinal mesialean
eta txakurraren ertz marjinal distalean amaitzen da.
BEHEKO EBAKIGAILUEN LERROKATZEA.

Aurreko beheko taldearen muntaia erdiko ebakietatik hasten da. Goiko lerroarekin bat
etorri behar duen batez besteko lerroa aurrez aurre kokatzen dugu.

Aurrez aurreko ikuspegia

Fig. 8-34. Aurreko hortzen aurrez aurreko proiekzioa, batez besteko posizioan, eta horrek ez du eragin estetiko ona
eragiten.

Aurreko ikuspegia

Kontuan izan behar dugu bai gainkruztamendua, bai azpimarratzea, aurreko hortzek mandibula-
joan-etorrietan eraginik izan ez dezaten.
Resalte (oveijet).- plano horizontalean neurtutako distantzia da, goiko ebakitzaileen
ertz erraustuaren eta beheko ebakitzaileen aurpegi jantziaren artekoa.

Gurutzaketa (overbite).- plano bertikalean neurtutako distantzia da, goiko ebakigailuen

ertz erraustuaren eta beheko ebakien ertz erraustuaren artekoa.

Sagital ibilbide ebakitzailea.- goiko ebakiduraren palatinaren edo aurreko hortzen ertz
intsisalen atzetik, barailaren mugimenduan, oklusio normaletik hasi eta ertz ertzetik ertzera
antagonistekin ukitzeko ibilbideraino. Batez besteko balioa 50 eta 70°artean aldatzen da.

Gainjartze
bertikala
■1g. 8-35. |ue-ko gainjartze bertikala edo gehiegizkoa beheko maxilarraren aurreko 2ak erlazionatzeko erabilitako
plano horizontala plano oklusalaren gainetik.