De staat holt recht
op demonstratie uit:
dat moet stoppen
Met geweld tegen demonstranten gaat de overheid een grens over.
Intimidatie van burgers voedt het wantrouwen, waarschuwt
Andy Palmen.
O
f het nu gaat om Afgha-
nistan of Nederland, om
vrouwenrechten of toe-
gang tot zorg; actieve en
mondige burgers veran-
deren samenlevingen. Door op te ko-
men voor hun idealen, hun rechten
op te eisen en door overheden ter
verantwoording te roepen. Wereld-
wijd krijgen burgers helaas maar wei-
nig ruimte om voor hun rechten op te
komen. Uit onderzoek van CIVICUS,
een mondiaal netwerk van ngo’s,
vakbonden en kerken, blijkt dat
slechts een schokkende 3,2 procent
van alle wereldburgers in een open
samenleving leeft. Nederland is ge-
lukkig zo’n open democratie, maar er
is een zorgwekkende trend gaande.
De overheid schiet tekort in het
waarborgen van het demonstratie-
recht.
Het College voor de Rechten van
de Mens en de Nationale Ombuds-
man hebben daarom hun zorgen ge-
uit over het recht op demonstraties
in Nederland. Ook Amnesty Interna-
tional doet dat in twee recente rap-
porten. Haar bevindingen: demon-
straties worden zonder goede reden
verboden, wat in strijd is met inter-
nationale verdragen. Deelnemers
van protesten krijgen te maken met
massale aanhoudingen. Actievoer-
ders worden via sociale media ge-
monitord of krijgen onaangekon-
digd bezoek aan huis van de politie.
En er is gebrek aan kennis bij de
overheid over het demonstratie-
recht.
Die kennis wil ik hierbij graag sa-
men met vertegenwoordigers van
een dertigtal organisaties opvijzelen:
demonstreren is een mensenrecht,
géén gunst van de overheid. Het is de
taak van de overheid en daarmee van
de politie om demonstraties maxi-
maal te faciliteren en demonstranten
te beschermen. Alleen in het uiterste
geval, wanneer bijvoorbeeld de
volksgezondheid op het spel staat of
dreigende wanorde niet door politie-
inzet valt te beteugelen, is gepast in-
grijpen gerechtvaardigd.
T
ijdelijke overlast vormt géén
reden om vooraf of tijdens de-
monstraties in te grijpen. Ook
demonstranten die binnen de gren-
zen van het demonstratierecht bur-
gerlijk ongehoorzaam zijn, moeten
de ruimte krijgen om hun stem te la-
ten horen. Gaan demonstranten
grenzen over, dan is het de rechter
die achteraf toetst en burgers indien
nodig op de vingers tikt.
Machinisten staken soms voor fat-
soenlijk loon, waardoor treinen niet
rijden. Klimaatactivisten klimmen
zo nu en dan over een hek van een
fabriek of zorgen voor verkeershin-
der. Boeren blokkeren soms de snel-
weg met hun trekkers als ze naar het
Malieveld gaan. Zolang het vreed-
zaam gaat, heeft de overheid derge-
lijk protest simpelweg de ruimte te
geven. Omdat demonstraties onze
Geweld en samenleving vormgeven. Omdat we
intimidatie in een democratie leven. Omdat het
ons grondrecht is. En vanzelfspre-
waar sommige kend: geweld en intimidatie waar
groepen zich sommige groepen zich schuldig aan
maken, hebben niets met demon-
schuldig aan streren te maken en zijn onaccepta-
maken, hebben bel.
niets met We maken ons zorgen over de
toon waarop sommige politici het
demonstreren debat over demonstraties voeren.
te maken en Het lijkt in de media soms een wed-
strijdje: wie durft de stoerste taal uit
zijn te slaan over protesten en demon-
onacceptabel stranten? En het gaat verder dan
taal. Geweld en intimidatie tegen de-
monstranten lijkt zijn intrede te
doen. Klimaatactivisten zijn thuis
gearresteerd en voor de ogen van
hun kinderen afgevoerd, de gemeen-
te Den Haag zet waterkanonnen in
tegen demonstranten op de A12. Als-
of demonstranten een soort rel-
schoppers zijn die geweld gebruiken.
In plaats van burgers die zich zorgen
maken over de toekomst van hun
kinderen of van mensen aan de an-
dere kant van de wereld, die niet ge-
hoord worden door de Nederlandse
politiek. De overheid gaat hiermee
een grens over en lijkt de weg van
escalatie in te slaan. Dat moet stop-
pen.
D
e Tweede Kamer houdt deze
donderdag een rondetafelbij-
eenkomst om te praten over
het recht op demonstreren. Dat is
een uitgelezen moment om te wer-
ken aan het vertrouwen tussen bur-
ger en overheid. We weten uit de
praktijk hoe het intimiderende op-
treden van de overheid en de politie
wantrouwen in samenlevingen
voedt. En zien de angst voor de over-
heid er bij demonstranten van links
tot rechts insluipen.
Dat is de betonrot van onze de-
mocratie. We roepen het kabinet,
Kamerleden en burgemeesters daar-
om op: leer je burgers te vertrou-
wen. Denk na wat het betekent voor
een demonstrant en voor onze sa-
menleving, als de politie onnodig
hard ingrijpt. Realiseer je dat de-
monstranten misschien wel de
meest betrokken burgers van ons
land zijn. Ze geven onze gezamenlij-
ke toekomst vorm en zijn de zuur-
stof van onze democratie. Geef de
ruimte. Koester de betrokkenheid.
En laat stoere verkiezingstaal, inti-
midatie en waterkanonnen achter-
wege.
Andy�Palmen is
directeur�van
G�re�e�n�p�a�e�ce
Nederland.