Muhasebe: İşletmenin varlıkları ve kaynakları üzerinde değişim yaratabilen mali nitelikteki

işlem ve olayları kaydeden, sınıflandıran, özetleyen, analiz ederek yorumlayan ve elde edilen
bilgileri ilgili kişi ve kuruluşlara sunan bilgi sistemidir.

Muhasebe bölümünün elde ettiği bilgilerle ilgilenen kişi ve kuruluşlar;

Devlet, Kreditörler, Bankalar, Alıcılar, Satıcılar, Aracılar, İşletme Sahipleri, Ortaklar,

Yöneticiler, Çalışanlar, Kamu Oyu vs.

Muhasebenin Temel İşlevleri

Kaydetme:Mali nitelikteki işlemlerin belli bir sistem dahilinde tarih, açıklama, tutar, miktar
olarak belgelere dayanılarak ilgili defterlere yazılmasıdır. Bu işlemler günlük deftere
(Yevmiye Defteri) yapılır.

Sınıflandırma:Çok sayıdaki mali verilerin belli sınıf ve grup halinde düzenlenmesidir. Bu

işlemler büyük deftere (Defteri Kebir) yapılır.

Özetleme: Kaydedilmiş, sınıflandırılmış ve hesaplama işlemleri yapılmış mali verilerden belli

düzen halinde raporların (mali tabloların) hazırlanması işlemidir.

Analiz ve Yorum: Belli düzen dahilinde tasniflenerek raporlanan mali verilerdeki bilgilerin
ne anlama geldiğinin araştırılarak anlamlı sonuçların bulunması işlemidir.

Kaydetme, Sınıflandırma ve Özetleme muhasebenin birincil işlevini oluştururken Anali ve

Yorum ise ikincil bir işlevdir. Yani ilk üç işlevin yapılması muhasebenin temel görevini
oluştururken analiz ve yorum ise işletme yöneticilerinin isteği üzerine yapılır.

MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI

1. Sosyal Sorumluluk Kavramı: Muhasebe faaliyetlerinin yürütülmesinde, mali

tabloların hazırlanılmasında ve sunulmasında belli kişilerin veya grupların çıkarlarına
değil, tüm toplumun çıkarını gözeterek, gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması
gerektiğini ifade eder.
2. Kişilik Kavramı: İşletmenin, sahiplerinden, ortaklarından, yöneticilerinden ve
çalışanlarından ayrı bir kişiliğinin olduğunu ve bu kişilik üzerinden faaliyetlerini
sürdürdüğünü ifade eder.

1
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı: İşletmeler hiçbir zaman kapatılmak düşüncesiyle
kurulamaz. Sözleşmede aksi bir madde yoksa işletmenin sonsuz bir süre için
kurulduğu ve ömrünün belli bir süreye bağlı olmadığı kabul edilir. İşletmenin faaliyet
süresi sahiplerinin yaşam süreleri ile sınırlı değildir.
4. Dönemsellik Kavramı: Sınırsız kabul edilen bu ömrünün belli dönemlere bölünüp,
bir mali işlem hangi dönemde gerçekleşmişse o dönemin kayıtlarına alınması
gerektiğini ifade eder.Muhasebede bu dönem genellikle bir yıldır. Her dönem
birbirinden bağımsızdır. Her dönemin gelir ve gideri birbiri ile karşılaştırılarak o
döneme ait kar ya da zarar rakamı bulunur.
5. Parayla Ölçme Kavramı: parayla ifade edilebilen tüm işlemlerin ortak bir ölçü birimi
olan para birimiyle kayıtlara alınmasını ifade eder. Ayrıca bu para birimi ise ulusal
para birimi olan Türk Lirasıdır. Yani bir işlem ton, kg, metreküp gibi birimlerle değil
bu birimlerin Türk Lirası karşılıkları ile kayıtlara alınır. Ayrıca yabancı paralar da
TL’ye çevrilerek kayıtlara alınır.
6. Maliyet Esası Kavramı: Para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi
mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç, işletme tarafından edinilen varlık
ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas
alınması gereğini ifade eder.
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme: Muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve
usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe
kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması
gereğini ifade eder.
8. Tutarlılık Kavramı: Benzer olay ve işlemlerde, kayıt düzenleri ile değerleme
ölçülerinin değişmezliğini ve mali tablolarda biçim ve içerik yönünden tek düzeni
öngörür. Muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini
izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali
durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir
olması bu kavramın amacını oluşturur.
9. Tam Açıklama: Mali tabloların bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların
doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını
ifade eder.
10. İhtiyatlılık Kavramı:Muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin
karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu
olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel

2
 gelir ve kârlar için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi
yapmazlar.
11. Önemlilik Kavramı: bir hesap kalemi veya mali bir olayın nispî ağırlık ve değerinin
mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları
etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.Önemli hesap kalemleri, finansal olaylar
ve diğer hususların mali tablolarda yer alması zorunludur.
12. Özün Önceliği: İşlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin
değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini
ifade eder. Örneğin, vadeli çeklerin dönem sonunda envanter çalışmalarında senet gibi
değerlendirilmesi bu kavramın bir gereğidir.

RAPORLAMA ARAÇLARI (MALİ TABLOLAR)

Muhasebenin temel işlevi, ilgili kişi ve kuruluşlara mali nitelikli bilgi üretmektir. Üretilen
mali verilerin ilgililere sunulması ise mali tablolarla gerçekleştirilmektedir. Mali tablolar
temelde Temel Mali Tablolar ve Ek Mali Tablolar olmak üzere iki gruba ayrılır. Temel Mali
Tablolar kanunen düzenlenmesi zorunlu olan tablolar iken Ek Mali Tabloların düzenlenmesi
için bir yasal bir zorunluluk yoktur. Ek Mali Tablolar, işletme yöneticilerinin özel isteği
üzerine daha detaylı bilgi elde etmek için düzenlenir.

MALİ TABLOLAR

TEMEL MALİ TABLOLAR EK MALİ TABLOLAR

BİLANÇO Satışların Maliyeti Tablosu

GELİR TABLOSU Öz Kaynak Değişim Tablosu
Fon Akım Tablosu
Nakit Akış Tablosu
Kar Dağıtım Tablosu

Bilanço: Mali yapı ya da mali durum tablosu olarak da bilinen bilanço, işletmenin belli bir
tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların temin ediliş yeri olan kaynakları gösteren mali bir
3
tablodur. Bilanço yapısı itibariyle belli bir tarihteki varlık ve kaynak dengesini gösterir ki bu
özelliği itibariyle statik (durağan) bir tablodur.

Gelir Tablosu: Gelir gider tablosu olarak da bilinen gelir tablosu, işletmenin bir faaliyet
dönemi içerisinde (01.01.2014 - 31.12.2014) elde ettiği gelirleri ve bu gelirleri elde edebilmek
için katlandığı giderleri ve maliyetleri gösteren, nihai olarak da işletmenin dönem kar-zararını
gösteren mali bir tablodur. Kısacası bu tablo işletmenin faaliyet sonuçları hakkında bilgi verir.
Yani işletme bir faaliyet dönemi içerisinde acaba kar mı elde ediyor? Yoksa zarar mı ediyor?
sorusunun cevabını arar.

Gelir tablosu, belli bir dönem içerisindeki gerçekleşen faaliyetlerin sonuçlarını gösterdiği yani
bir süreci yansıttığı için dinamik (hareketli) bir tablodur.

BİLANÇO (FİNANSAL DURUM TABLOSU)

Daha öncede ifade edildiği gibi, işletmenin finansal durumu ya da mali yapısı hakkında
detaylı bilgi veren bilanço, işletmenin belli bir andaki varlıklarını ve kaynaklarını gösteren
mali bir tablodur. Genel olarak bilanço aşağıdaki gibidir:

…… İşletmesi
../../…. Tarihli
Varlıklar (Aktif) Bilanço Kaynaklar (Pasif)

I.DÖNEN VARLIKLAR III.KISA VADELİ YABANCI KAYNAK

VI. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAK

II.DURAN VARLIKLAR V. ÖZ SERMAYE (ÖZ KAYNAKLAR)

AKTİF TOPLAMI PASİF TOPLAMI

Bilançonun sol tarafı varlıkları sağ tarafı ise kaynakları oluşturur ve her zaman varlık toplamı
kaynak toplamına eşittir. Bu eşitliğe bilançonun denkliği denir. Varlıklar kendi içerisinde

4
Dönen ve Duran Varlıklar olarak iki gruba ayrılırken, Kaynaklar ise Kısa Vadeli Yabancı
Kaynaklar, Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar ve Öz Kaynaklar olarak üç gruba ayrılır.

Varlık: İşletmenin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gereksinim duyduğu ve bu maksatla elde

ettiği ekonomik değerlerdir.

Başka bir ifadeyle varlık, işletme sahiplerinin veya ortakların koymuş oldukları sermayeyle,
üçüncü kişilerden alınan borçlarla veya dönem karının dağıtılmayarak işletmede bırakılan
kısmı (otofinansman)ile temin edilen her türlü maddi ya da maddi olmayan unsura
denir.Maddi varlığa örnek: bina, taşıt, makine stok vs. maddi olmayan varlığa ise, isim
hakları, şerefiye, patent vs örnek verilebilir.

Kaynak: Kaynak, bir varlığın temin ediliş yeridir. Yani,‘bu varlığı nasıl aldın?’ sorusuna
verilen cevap bizi kaynağa götürecektir.

Örneğin, taşıt bir varlık iken, taşıtın kişinin kendi parasıyla ve borçla alması kaynaktır.
100.000 TL’ye alınan bir makinenin 60.000 TL’si için 2 yıl vadeli kredi çekilmiş, kalanı için
ise 3 ay vadeli senet verilmiştir. Bu durumda alınan makine varlık iken, çekilen kredi uzun
vadeli yabancı kaynağı, verilen senet ise kısa vadeli kaynağı oluşturmaktadır.

Burada varlık kaynak dengesinin iyi kavranması sonraki konuların anlaşılması için önem arz
etmektedir.

I. Dönen Varlıklar: İşletmenin bir yıldan daha kısa sürede kullanmayı, tüketmeyi, harcamayı
ya da nakde çevirmeyi öngördüğü varlıklarından oluşur. Nakit, banka mevduatı, stok, çek vs

II. Duran Varlıklar: İşletmenin bir yıldan daha uzun sürede kullanmayı, tüketmeyi,
harcamayı ya da nakde çevirmeyi öngördüğü varlıklarından oluşur. Taşıt, makine, bina,
demirbaş vs.

III. Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar (KVYK): İşletmenin bir yıldan daha kısa sürede
ödemeyi planladığı borçlarından oluşur. Veresiye borçlar, kısa süreli borç senetleri, kısa
vadeli krediler, vs.

VI. Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar (UVYK):İşletmenin bir yıldan daha kısa sürede
ödemeyi planladığı borçlarından oluşur. Bir yılın üzerindeki borç senetleri, bir yılın
üzerindeki krediler vs.

5
V. ÖZ KAYNAKLAR (ÖZ SERMAYE): İşletme sahiplerinin veya ortaklarının işletmeye
koymuş oldukları her türlü maddi ya da maddi olmayan unsurlar ile dönem karının
dağıtılmayarak işletmeden bırakılan kısmından (otofinansman) oluşur. Ortakların illaki nakit
ya da nakit benzerlerini işletmeye sermaye olarak koymak gibi bir zorunluluğu yoktur.
Sermaye olarak nakit veya nakit benzeri varlıklar (nakit para, taşıt, bina, makine, gibi)
koyulabileceği gibi maddi varlıkların yanında, isim hakkı, patent gibi maddi olmayan varlıklar
da sermaye olarak işletmeye koyulabilir.

Bilançonun Denkliği:

Bilançoda her zaman varlıklar ve kaynaklar birbirine eşit olmak zorundadır.

Varlıklar (Aktifler) = Kaynaklar (Pasifler)

Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar = KVYK + UVYK + Öz Kaynaklar

Öz Kaynaklar = Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar – (KVYK + UVYK)

Örnek: Bay Ali 100.000 TL ile işe başladığını varsayalım. Bu durumda sadece bu unsurla
bilanço aşağıdaki gibi olacaktır:

Varlıklar (Aktif) Kaynaklar (Pasif)

I.Dönen Varlıklar ……100.000 III.KVYK…………………..0
Kasa 100.000
IV.UVYK…………………..0
II.Duran Varlıklar…………. 0
V.Öz Kaynaklar……..100.000
Sermaye 100.000

Toplam Varlıklar = 100.000 Toplam Kaynaklar = 100.000

Aynı örneğimizde Bay Ali söz konusu sermayenin 50.000 TL’si ile bir otomobil aldığını
varsayarsak bilançomuz;

6
Varlıklar (Aktif) Kaynaklar (Pasif)
I.Dönen Varlıklar ……. 50.000 III.KVYK…………………..0
Kasa 50.000
IV.UVYK…………………..0
II.Duran Varlıklar……. 50.000
Taşıtlar 50.000 V.Öz Kaynaklar……..100.000
Sermaye 100.000

Toplam Varlıklar = 100.000 Toplam Kaynaklar = 100.000

Bilançodan da görüldüğü gibi alınan otomobil bizim için bir yıldan daha uzun süre
kullanıldığından bir duran varlıktır. Bu mali olay sonucu yalnızca bilançonun varlıklarında bir
değişiklik meydana gelmiştir. Bilançonun kaynaklarında herhangi bir değişiklik meydana
gelmemiştir. Dikkat edilirse dönen varlıklar içerisindeki kasanın tutarı 50.000 TL’ye düştü ve
bu tutar duran varlıklar içerisindeki taşıtlara aktarılmış oldu. Bilançonun aktif ve pasif
toplamlarında ise herhangi bir değişiklik meydana gelmemiştir.

Yine örneğimize göre Bay Ali 30.000 TL değerinde satmak üzere bir mal satın aldığını ve
karşılığında 6 ay vadeli senetle borçlandığını varsayalım. Bu durumda bilanço ise;

Varlıklar (Aktif) Kaynaklar (Pasif)

I.Dönen Varlıklar …….80.000 III.KVYK…………………30.000
Kasa 50.000 Borç Senetleri 30.000
Ticari Mallar 30.000 IV.UVYK……………………….0
II.Duran Varlıklar……. 50.000
Taşıtlar 50.000 V.Öz Kaynaklar…………100.000
Sermaye 100.000

Toplam Varlıklar = 130.000 Toplam Kaynaklar = 130.000

Görüldüğü üzere senet karşılığı mal alındığında bilançonun hem varlıkları hem de
kaynaklarında bir değişiklik meydana geliyor. Varlık kaynak tanımlarına baktığımızda kendi

7
paramızla veya borçlarla satın alınan her şey bizim varlığımızı oluşturuyor idi. Bu durumda
burada almış olduğumuz mallar bizim için bir varlıktır. Satmak üzere satın aldığımız bu
mallar bir yıldan daha kısa sürede satılıp paraya çevrileceği öngörüldüğü için Dönen Varlıklar
içerisindeki Ticari Mallar hesabında izlenmektedir.

Söz konusu mal alışı durumda işletme borçlanmıştır. Borç bizim için bir kaynak unsurudur.
Borcun vadesi 6 ay olduğundan bu borç Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar grubunda takip
edilecektir.

Burada şu soru akla gelebilir: Eğer bu mallar bir yıl içerisinde nakde çevrilemez ya da
satılamaz ise bu mallar Duran Varlık olarak mı değerlendirilecek? Bu sorunun cevabı
elbette hayırdır. Biz bu unsurları bilançodaki yerlerine yerleştirirken onların genel yapılarına
bakarak bir öngörüde bulunuyoruz. Dolayısıyla satılmak üzere satın alınan mallar bizim için
kısa sürede satılması öngörülen mallardır ki bu nedenle bu mallar (stoklar) Dönen Varlıklar
içerisinde değerlendirilmektedir.

Bilançonun varlıklarında mal alışı ile 30.000 TL değerinde bir artış meydana gelmiş iken
bilançonun denkliği gereği kaynaklarda da aynı oranda bir artış meydana gelmiş ve denklik
bozulmamıştır.

Aynı örneğimizde Bay Ali 200.000 TL değerinde 3 yıl vadeli bir kredi çekerek bir mağaza
satın alıyor. Bu durumda bilanço;

Varlıklar (Aktif) Kaynaklar (Pasif)

I.Dönen Varlıklar …….. 80.000 III.KVYK………………… 30.000
Kasa 50.000 Borç Senetleri 30.000
Ticari Mallar 30.000 IV.UVYK………………… 200.000
II.Duran Varlıklar…….250.000 Banka Kredileri 200.000
Binalar 200.000 V.Öz Kaynaklar………… 100.000
Taşıtlar 50.000 Sermaye 100.000

Toplam Varlıklar = 330.000 Toplam Kaynaklar = 330.000

8
Varlık tanımına göre borçla ya da öz sermaye ile satın alınan her şey varlık olduğuna göre
burada satın alınan bina da bir varlıktır. Bina bir yıldan daha uzun süre kullanılacağı için
Duran Varlık’tır. Banka kredisi 3 yıl vadeli çekildiğine göre bu borç Uzun Vadeli Yabancı
Kaynak niteliğindedir.

Yukarıda da görüldüğü üzere hem varlıklarda hem de aynı tutarda kaynaklarda bir artış
meydana gelmiş ve bilançonun denkliği bozulmamıştır.

Son olarak Bay Ali banka kredisinin 50.000 TL’sini kasada bulunan parasından ödediğini
varsayarsak bilançonun durumu;

Varlıklar (Aktif) Kaynaklar (Pasif)

I.Dönen Varlıklar …….. 30.000 III.KVYK………………… 30.000
Borç Senetleri 30.000
Ticari Mallar 30.000 IV.UVYK………………… 150.000
II.Duran Varlıklar…….250.000 Banka Kredileri 150.000
Binalar 200.000 V.Öz Kaynaklar………… 100.000
Taşıtlar 50.000 Sermaye 100.000

Toplam Varlıklar = 280.000 Toplam Kaynaklar = 280.000

Bilançodan da görüldüğü gibi banka kredisi ödenmesi durumunda UVYK’da yer alan banka
kredileri 50.000 TL azalacak, aynı şekilde Dönen Varlıklarda yer alan kasada da aynı oranda
bir azalış meydana gelecek ve yine denklik bozulmayacaktır.

Örnek: Mustafa Yılmaz 01.03.2016 tarihinde aşağıdaki unsurları sermaye olarak koymak
suretiyle işe başlıyor:

Kamyonet 80.000
Banka Mevduatı 100.000
Nakit 20.000
Ticari Mal 90.000
Banka Kredisi (9 ay vadeli) 150.000

9
Böyle bir soruda bilanço hazırlanmadan önce bu unsurların varlık ya da kaynak tanımlarından
hangisine uygun oldukları belirlenir. Yukarıda yapılan varlık kaynak tanımlarına göre bu
unsurlar aşağıdaki gibi sınıflandırılacaktır:
Kamyonet 80.000 Duran Varlık
Banka Mevduatı 100.000 Dönen Varlık
Nakit 20.000 Dönen Varlık
Ticari Mal 90.000 Dönen Varlık
Banka Kredisi (9 ay vadeli) 150.000 KVYK

Kamyonet, borçla ya da öz sermaye ile satın alınan her türlü unsur varlık olarak
tanımlandığına göre bir varlıktır. Bir yıldan daha uzun süre kullanılması öngörüleceğine göre
de Duran Varlık olacaktır.
Banka Mevduatı da yine öz sermayenin ya da borcun aktarıldığı yer olduğuna göre o da varlık
olacaktır. Bankada bulundurulan para yıl içerisinde sürekli kullanılacağı için bir Dönen
Varlık’tır.
Nakit para da yine öz sermayenin ya da borcun aktarıldığı yer olduğuna göre o da varlık
olacaktır. Nakit parada yıl içerisinde sürekli kullanıldığına göre o da bir Dönen Varlık
olacaktır.
Ticari Mallar ise işletmenin satmak üzere satın almış (borçla ya da öz kaynaklarla)olduğu
unsurlar olduğundan ticari mallar da varlık olarak değerlendirilir. İşletmenin temel görevi
mümkün olan en kısa sürede bu malları satıp nakit elde etmek olduğuna göre Ticari Mallar da
bir Dönen Varlık olacaktır.
Banka Kredisi işletme için bir borçtur yani bir kaynaktır. Vadesi bir yılın altında olduğuna
göre KVYK’tır.
Bu bilgiler ışığında bilançonun oluşturulması oldukça kolay olacaktır.

Not: Bilançoda varlıklar Likidite esasına göre sıralanmıştır. Yani en likit

varlıktan en az likit varlığa doğru bir sıralama mevcuttur.

Likidite ise bir varlığın kolay, hızlı bir şekilde değer kaybına uğramadan
nakde dönüştürülme hızıdır. Böylece hızlı ve kolayca değer kaybına
uğramadan nakde dönüştürülen varlıklar en likit varlıklardır. Dolayısıyla
varlıklar içerisinde en likit varlık nakit para olacaktır. Bina ve Taşıtlar ise
nakit paraya göre daha az likit varlıklardır.

10
 Yılmaz Ltd.Şti.
01.03.2016 tarihli
Varlıklar (Aktif) AÇILIŞ BİLANÇOSU Kaynaklar (Pasif)
I.Dönen Varlıklar ………..210.000 III.KVYK…………………….150.000
Kasa 20.000 Banka Kredileri 150.000
Bankalar 100.000
Ticari Mallar 90.000 IV.UVYK……………………………0
II.Duran Varlıklar…………80.000
Taşıtlar 80.000 V.Öz Kaynaklar………… 140.000
Sermaye 140.000

Toplam Varlıklar = 290.000 Toplam Kaynaklar = 290.000

Örneğimizde sermaye tutarı verilmemiştir. Bilançoya bakılınca sermayenin nasıl bulunduğu

sorusu akla gelebilir. Sermaye tutarı bilançonun denkliğinden bulunmuştur. Yani;

Öz Kaynaklar = Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar – (KVYK + UVYK)

Öz Kaynaklar = 210.000 + 80.000 – (150.000 + 0)

Sermaye = 140.000 TL

Örnek: 01.04.2016 tarihinde Ayşe Şimşek aşağıdaki değerleri koyarak yeni bir işe başlıyor:

Borç Senedi (3 ay vadeli) 80.000

Nakit 15.000
Banka mevduatı 45.000
Demirbaş 25.000
Makine 50.000
Banka Kredisi (24 ay vadeli) 255.000
Alacak Senedi (2 ay vadeli) 20.000
Veresiye alacak 40.000
Alınan Çek 30.000

11
Bu örnekte de aynı şekilde önce verilen unsurların varlık-kaynak sınıflandırması yapılmalıdır.

Borç Senedi (3 ay vadeli) 10.000 Kaynak (KVYK)

Nakit 15.000 Varlık (Dönen Varlık)
Banka mevduatı 65.000 Varlık (Dönen Varlık)
Demirbaş 60.000 Varlık (Duran Varlık)
Makine 50.000 Varlık (Duran Varlık)
Banka Kredisi (24 ay vadeli) 180.000 Kaynak (UVYK)
Alacak Senedi (2 ay vadeli) 80.000 Varlık (Dönen Varlık)
Veresiye alacak 40.000 Varlık (Dönen Varlık)
Alınan Çek 30.000 Varlık (Dönen Varlık)

ŞimşekLtd.Şti.
01.04.2016 tarihli
Varlıklar (Aktif) AÇILIŞ BİLANÇOSU Kaynaklar (Pasif)
I.Dönen Varlıklar …………….230.000 III.KVYK……………………. 10.000
Kasa 15.000 Borç Senetleri 10.000
Alınan Çekler 30.000
Bankalar 65.000
Alıcılar 40.000 IV.UVYK……………………180.000
Alacak Senetleri 80.000 Banka Kredileri 180.000
II.Duran Varlıklar…………….110.000
Tesis, Mak.veCihz. 50.000 V.Öz Kaynaklar………… 150.000
Demirbaşlar 60.000 Sermaye 150.000

Toplam Varlıklar = 340.000 Toplam Kaynaklar = 340.000

Veresiye alacak işletmenin üçüncü kişilerden olan ve herhangi bir resmi evraka dayanmayan
alacaklarıdır ve Alıcılar hesabında takip edilmektedir. Bilançodaki Öz kaynaklar ise
bilançonun denkliğine göre aşağıdaki gibi hesaplanır.

Öz Kaynaklar = Dönen Varlıklar + Duran Varlıklar – (KVYK + UVYK)

Öz Kaynaklar =230.000 + 110.000 – (10.000 + 180.000)
Sermaye = 150.000 TL

12
Örnek:01.05.2016 tarihinde Ahmet AKNAR aşağıdaki değerlerle yeni bir işe başlıyor:

Banka mevduatı 60.000 Varlık (Dönen Varlık)

Borç Senedi (6 ay vadeli) 30.000 Kaynak (KVYK)
Arsa 100.000 Varlık (Duran Varlık)
Veresiye Borç 10.000 Kaynak (KVYK)
Nakit 20.000 Varlık (Dönen Varlık)
Demirbaş 25.000 Varlık (Duran Varlık)
Ticari Mallar 100.000 Varlık (Dönen Varlık)
Bina 300.000 Varlık (Duran Varlık)
Banka Kredisi (24 ay vadeli) 90.000 Kaynak (UVYK)
Otomobil 50.000 Varlık (Duran Varlık)
Borç Senetleri (15 ay vadeli) 45.000 Kaynak (UVYK)
Alacak Senedi (4 ay vadeli) 20.000 Varlık (Dönen Varlık)
Veresiye alacak 5.000 Varlık (Dönen Varlık)
Banka Kredisi (10 ay vadeli) 35.000 Kaynak (KVYK)
Alınan Çek 15.000 Varlık (Dönen Varlık)

Bu örnekte yer alan unsurlar da Varlık-Kaynak olarak sınıflandırıldığında aşağıdaki gibi

olacaktır.

Veresiye borçlar işletmenin üçüncü kişilere olan ve herhangi bir resmi evraka dayanmayan
borçlarıdır ve Satıcılar hesabında takip edilmektedir. Banka Kredileri, Satıcılar ve Borç
Senetleri vadelerine göre hem KVYK hem de UVYK grubunda izlenebilmektedir.

13
 AknarLtd.Şti.
01.05.2016 tarihli
Varlıklar (Aktif) AÇILIŞ BİLANÇOSU Kaynaklar (Pasif)
I.Dönen Varlıklar …………….220.000 III.KVYK……………………. 75.000
Kasa 20.000 Banka Kredileri 35.000
Alınan Çekler 15.000 Satıcılar 10.000
Bankalar 60.000 Borç Senetleri 30.000
Alıcılar 5.000 IV.UVYK…………………… 180.000
Alacak Senetleri 20.000 Banka Kredileri 90.000
Ticari Mallar 100.000 Borç Senetleri 45.000
II.Duran Varlıklar…………….475.000
Arsa ve Araziler 100.000 V.Öz Kaynaklar………………440.000
Binalar 50.000 Sermaye 440.000
Taşıtlar 25.000
Demirbaşlar 300.000

Toplam Varlıklar = 695.000 Toplam Kaynaklar = 695.000

GELİR TABLOSU (FAALİYET SONUÇ TABLOSU)

İşletmenin belli bir faaliyet dönemi içerisinde elde etmiş olduğu gelirleri ve bu gelirleri elde
edebilmek için katlanmış olduğu giderleri ve maliyetleri gösteren, sonuç olarak da dönem kar
zararını gösteren mali bir tablodur. Gelir tablosu bir faaliyet dönemi içerisindeki tüm
faaliyetleri gösterdiği için dinamik (hareketli) bir tablodur. Gelir tablosu işletmenin
faaliyetlerinin durumu hakkında bilgi verir.

14
ÖZET GELİR TABLOSU

60- BRÜT SATIŞLAR…………………………………………………………………XX

61- SATIŞ İNDİRİMLERİ (-)……………………………………………………….. (XX)

NET SATIŞLAR…………………………………………………………………………. XXX

62-SATIŞLARIN MALİYETİ (-)……………………………………………………. (XX)

BRÜT SATIŞ KARI/ZARARI………………………………………………………….. XXX

63- FAALİYET GİDERLERİ (-)…………………………………………………… (XX)

FAALİYET KARI/ZARARI…………………………………………………………….. XXX

64- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR…………………. XX

65- DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-)…………. (XX)

66- FİNANSMAN GİDERLERİ (-)………………………………………………….. (XX)

OLAĞAN KAR/ZARAR…………………………………………………………………. XXX

67- OLAĞAN DIŞI GELİR VE KARLAR…………………………………………….. XX

68- OLAĞAN DIŞI GİDER VE ZARARLAR (-)……………………………….......... (XX)

DÖNEM KARI VEYA ZARARI………………………………………………………… XXX

DÖNEM KARI VE DİĞER YASAK YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-)……….. (XX)

DÖNEM NET KARI/ZARARI……………………………………………………….. XXX

HESAP KAVRAMI

Aynı nitelikteki işlemlerin çift taraflı olarak kaydedilmesine yarayan çizelgeye hesap denir.
Başka bir ifadeyle hesap, mali nitelikteki işlemlerin her bir bilanço unsurunda ve faaliyet

15
sonucunu oluşturan unsurlarda meydana getirdiği değişimlerin izlenmesinde kullanılan
çizelgedir. Genel itibariyle hesabın şekli aşağıdaki gibidir:
BORÇ ............................ HESABI ALACAK

Tarih Açıklama Tutar Tarih Açıklama Tutar

Her ne kadar hesabın şekli yukarıdaki gibi olsa da pratikte hesap aşağıdaki şekilde
kullanılmaktadır.

BORÇ …. HESABI ALACAK

Borç Toplamı Alacak Toplamı

HESAPLA İLGİLİ İŞLEMLER

Hesap Açma:Hesabın borcuna ya da alacağına ilk defa tutar yazma işlemidir.

Hesap Borçlandırmak: hesabın borç tarafına tutar yazma işlemidir.

Hesap Alacaklandırmak: hesabın alacağına tutar yazmaktır.

Hesabın Borç Kalanı Vermesi: Hesabın borç toplamının alacak toplamından daha fazla
olmasıdır.

Hesabın Alacak Kalanı Vermesi: hesabın borç toplamının alacak toplamından daha az
olmasıdır.

Hesabın Kalan Vermemesi: Hesabın borç tutarı ile alacak tutarının eşit olması durumudur.

16
B …. Hesabı A B …. Hesabı A

Hesabın borcuna ya da alacağına Hesabın boruna

tutar yazma tutar yazılması

Hesap Açma Hesap Borçlandırmak

B …. Hesabı A B …. Hesabı A

Hesabın alacağına Hesabın borç

tutar yazılması tutarının alacak
tutarından fazla
olması
Hesap Alacaklandırma
Hesap Borç kalanı Vermesi

B …. Hesabı A B …. Hesabı A

Hesabın alacak Hesabın borç tutarı ile alacak tutarının

tutarının borç eşit olması
olması

Hesap Alacak Kalanı Vermesi

Hesabın Kalan Vermemesi

HESAPLARIN SINIFLANDIRILMASI

Hesaplar çok değişik şekillerde sınıflandırılabilir.

17
Muhasebe İçerisindeki Yerine Göre Hesaplar;

 Asli Hesaplar:kendi başlarına olayların etkilerini kesin sonuçlarıyla veren hesaplardır.

Bilanço hesapları ve gelir tablosu hesaplarıdır.
 Düzenleyici hesaplar: bilançonun aktif ve pasif unsurlarının gerçek değerleriyle
gösterilmesini sağlayan hesaplardır. Düzenleyici hesapların sonunda “(-)” işareti yer
alır. Düzenleyici hesaplar sadece bilanço hesaplarında yer alır.

Aktif düzenleyici hesaplar ve Pasif düzenleyici hesaplar olmak üzere iki kısma ayrılır.
Aktif düzenleyici hesaplar, bilançonun aktif kısmında yer alırken pasif karakterli olan
hesaplardır. Örneğin, Verilen çekler ve ödeme emirleri (-), alacak senetleri reeskontu
(-) gibi.

Pasif düzenleyici hesaplar ise aktif karakterli olmalarına rağmen bilançonun pasif
kısmında yer alan hesaplardır. Örneğin Borç senetleri reeskontu (-), Menkul kıymet
ihraç farkları (-) gibi.

NOT: Düzenleyici hesaplar sadece bilanço hesaplarında yer alır.

 Geçici Hesaplar:Tamamlanmayan işlemler ve belli bir süre ve konu için kullanılan

hesaplardır. Bu hesaplar görevlerini tamamladıktan sonra kapatılır. Örneğin, Sayım ve
tesellüm noksanlıkları veya fazlalıkları.
 Nazım Hesaplar: varlıklarda, borçlarda, sermayede ve diğer unsurlarda herhangi bir
artış ya da azalış yaratmayan ancak işletme yönetimince bilinmesi gereken işlemlerde
kullanılan hesaplardır.

Kapsamına Göre Hesaplar;

 Ana Hesaplar: Bu hesaplar bilanço hesapları, gelir tablosu hesapları (sonuç hesapları)
ve maliyet hesaplarıdır. Bu hesaplar asli hesap, düzenleyici hesap ya da geçici hesap
olabilir. Bu hesaplar hesabın parçalarını değil bütününü gösterir. Örneğin Kasa hesabı,
Alıcılar hesabı, Satıcılar hesabı gibi.
 Yardımcı Hesaplar:Bu hesaplar ise ana hesapların detaylarını gösterir. Yani bütünün
parçalarını gösterir. Örneğin bir ana hesap olan Kasa hesabının yardımcı hesabı olan
Dolar kasası ya da Euro kasası gibi. Alıcılar ana hesabının yardımcı hesabı olan Alıcı
Mustafa Yurttutar gibi.

18
Hesaplar Mali Tablolar Açısından İse;

 Bilanço Hesapları: 1. Varlık Hesapları (Dönen Varlıklar, Duran Varlıklar)

2. Kaynak Hesapları (KVYK, UVYK, Öz Kaynaklar)

 Gelir Tablosu Hesapları: 1. Gelir Hesapları

2. Gider Hesapları

Kasa Fişleri (Muhasebe Fişleri)

1. Tahsil Fişi: Kasaya giren paranın neden alındığını ve bunun karşılığında hangi hesaba
ya da hesaplara alacak kaydedilmesi gerektiğini gösteren kasa fişidir.

2. Tediye Fişi: Kasadançıkan paranın neden çıktığını ve bunun karşılığında hangi hesaba
ya da hesaplara borç kaydedilmesi gerektiğini gösteren kasa fişidir.

3. Mahsup Fişi: Kasaya herhangi bir para giriş çıkışına neden olmayan nakit dışındaki
işlemlerin kaydedilmesinde kullanılan kasa fişidir.

ÇİFT TARAFLI KAYIT SİSTEMİ

Ekonomik değer hareketlerinin neden olduğu ilişkilerin hesaplar arasında karşılıklı olarak
kaydedilmesi temeline dayanan bir sistemdir. Sistemin işleyiş kuralları ise;

 Her işlem en az iki hesabı etkilemektedir. Bu hesaplardan birine borç kaydedilirken

diğerine alacak kaydedilir.
 Bor kaydedilen hesabın/hesapların tutarı ile alacak kaydedilen hesabın/hesapların
tutarı birbirine eşit olmak durumundadır.

19
MUHASEBE SÜRECİ (ÇİFT TARAFLI KAYIT SİSTEMİNİN AŞAMALARI)

 Açılış kayıtlarının yapılması

 Dönemde meydana gelen bilgi ve belgelerin toplanması
 Yevmiye defterlerine kayıt
 Defter-i Kebire kayıt
 Aylık mizanların düzenlenmesi
 Genel geçici mizanın düzenlenmesi (Aralık ayı mizanı)
 Dönem sonu envanter işlemleri
 Kesin mizanın hazırlanması
 Mali tabloların düzenlenmesi
 Kapanış kayıtlarının yapılması

DEFTERLER

Bilanço esasın göre defter tutan birinci sınıf mükellefler aşağıdaki defterleri tutmak
zorundadır.

1. Yevmiye (Günlük) Defteri: Bir işletmede gerçekleşen mali nitelikli işlemlerin ilgili
belgeler kaynak gösterilmek üzere tarih sırasına göre maddeler halinde düzenli olarak
kaydedildiği defterdir.

…/…/….. BORÇ ALACAK

BORÇLU HESAP/HESAPLARXXXX
ALACAKLI HESAP/HESAPLAR XXXX

Madde Açıklaması

2. Defter-i Kebir (Büyük Defter): Yevmiye defterine kaydedilen işlemlerin sistemli bir
şekilde hesaplara dağıtan ve belli bir tasnif altında hesaplarda toplayan defterlerdir.

20
BORÇ …. HESABI ALACAK

Borç Toplamı Alacak Toplamı

3. Envanter Defteri:Envanter defteri, ticari işletmenin açılışında ve açılıştan sonra her hesap
döneminin sonunda taşınmazların, alacakların, borçların, nakit para tutarının ve varlıklar
ile borçların değerlerinin teker teker kaydedildiği defterdir.

MİZAN:Mizan, yevmiye defterinden defter-i kebire aktarılan bilgilerin matematiksel açıdan

doğru bir şekilde aktarılıp aktarılmadığını belirlemek amacıyla hazırlana çizelgeye
denir.Mizan bir defter olmamakla birlikte muhasebe kayıtlarının doğruluğunu sağlamada
önemli bir araçtır.

… AYI MİZANI
HESAPLAR TUTAR KALAN
BORÇ ALACAK BORÇ ALACAK
…. Hesabı
…. Hesabı

Mizan genellikle her ayın sonunda çıkarılır ki bu mizana Aylık Mizan ya da Geçici Mizan
denir ve o ayın ismi verilir. Ocak Ayı Mizanı gibi. Aralık ayı sonunda çıkarılan mizana Genel
Geçici Mizan denir. Dönem sonu envanter işlemlerinden sonra hazırlanan mizana ise Kesin
Mizan ismi verilir.

MUHASEBEDE KOD SİSTEMİ

Muhasebede hesaplara yüzlük sistemde bir kod verilmiştir. Yüzler basamağı hesap sınıfını,
onlar basamağı hesap grubunu birler basamağı ise hesabın sırasını vermektedir.

100. KASA HESABI

Hesabın Sırası
Hesap Grubu
Hesap Sınıfı

21
HESAP SINIFLARI

1- DÖNEN VARLIKLAR (100-199)

2- DURAN VARLIKLAR (200-299)
3- KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR (300-399) BİLANÇO HESAPLARI
4- UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR (400-499)
5- ÖZ KAYNAKLAR (500-599)
6- GELİR TABLOSU HESAPLARI (600-699) GELİR VE GİDER HESAPLARI
7- MALİYET HESAPLARI (700-799)
8- --
9- NAZIM HESAPLAR (900-999)

HESAPLARIN İŞLEYİŞ KURALLARI

Muhasebede yer alan hesaplar özelliklerine göre farklı işleyiş kurallarına sahiptirler.
Muhasebede kayıt sisteminin temelini bu kurallar oluşturmaktadır. Bu nedenle bu kuralların
bilinmesi oldukça önemlidir. Bir hesap, işleyiş olarak her zaman bağlı bulunduğu gurubun
özelliğine göre hareket etmektedir.

NOT: Bu kuralların tek istisnası DÜZENLEYİCİ HESAPLAR’dır. Düzenleyici hesaplar

bağlı bulundukları grup gibi değil aksi yönde hareket etmektedirler. Örneğin, Aktif
Düzenleyici hesaplar, aktifte yer almalarına rağmen pasif hesaplar gibi hareket
etmektedirler.

1. Varlık Hesaplarının İşleyiş Kuralları

BORÇ VARLIK HESABI(100-299) ALACAK

- İlk kayıt her zaman borca yazılır. - Hesapta meydana gelen azalışlar alacağa yazılır.
- Hesapta meydana gelen artışlar borca yazılır. - Kapanış kaydı alacağa yazılır
- Ya borç kalanı verir ya da kalan vermez.

22
 2. Kaynak Hesaplarının İşleyiş Kuralları

BORÇ KAYNAK HESABI (300-599) ALACAK

- Hesapta meydana gelen azalışlar borca yazılır. - İlk kayıt her zaman alacağa yazılır.
-Hesap kapatılırken borca yazılır. - Hesapta meydana gelen artışlar alacağa yazılır.
- Ya alacak kalanı verir ya da kalan vermez.

3. Gelir Hesaplarının İşleyiş Kuralları

BORÇ GELİR HESABI ALACAK

- Hesapta meydana gelen azalışlar borca yazılır. - İlk kayıt her zaman alacağa yazılır.
-Hesap kapatılırken borca yazılır. - Hesapta meydana gelen artışlar alacağa yazılır.
- Dönem sonuna kadar alacak kalanı verir,
dönem sonunda Kar/Zarar hesabına devredilir

4. Gider Hesaplarının İşleyiş Kuralları

BORÇ GİDERHESABI ALACAK

- İlk kayıt her zaman borca yazılır. - Hesapta meydana gelen azalışlar alacağa yazılır.
- Hesapta meydana gelen artışlar borca yazılır. - Kapanış kaydı alacağa yazılır.
- Dönem sonuna kadar borç kalanı verir,
dönem sonunda Kar/Zarar hesabına devredilir.

5. Maliyet Hesaplarının İşleyiş Kuralları

BORÇ MALİYET HESABI (700-799) ALACAK

- İlk kayıt her zaman borca yazılır. - Hesapta meydana gelen azalışlar alacağa yazılır.
- Hesapta meydana gelen artışlar borca yazılır. - Kapanış kaydı alacağa yazılır.
- Dönem sonuna kadar alacak kalanı verir,
dönem sonunda Gelir Tablosundaki ilgili
hesaba devredilir.

23
 VARLIKLAR

DÖNEN VARLIKLAR

İşletmenin bir yıldan daha kısa sürede harcamayı, tüketmeyi, nakde çevirmeyi, satmayı
planladığı varlıklardan oluşmaktadır. Dönen varlıklar hesap sınıfı içerisinde yer alan hesap
grupları şunlardır:

10. Hazır Değerler

11. Menkul Kıymetler
12.Ticari Alacaklar
13.Diğer Alacaklar
15. Stoklar
17. Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri
18. Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları
19. Diğer Dönen Varlıklar

10. Hazır Değerler

İşletmenin kasasında ve bankada bulundurulan nakitlerle istenildiği anda değer kaybetmeden

nakde çevrilebilecek unsurların yer aldığı bir gruptur. Bu gurupta yer alan hesaplar aşağıdaki
gibidir:

100.Kasa Hesabı
101.Alınan Çekler Hesabı
102.Bankalar Hesabı
103.Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri Hesabı (-)
108.Diğer Hazır Değerler Hesabı

100.Kasa Hesabı
Kasa hesabı işletmenin nakit olarak elinde bulundurduğu Türk Lirası ve dövizlerin takip
edilmesi amacıyla kullanılan bir hesaptır. Kasaya bir nakit girişi olduğunda bu hesap
borçlandırılırken, kasadan para çıkışı olduğunda ise bu hesap alacaklandırılır.

24
Örnek: İşletme 01.03.2016 tarihinde 10.000 TL değerinde bir ticari malı satın alıyor. Bedeli
nakit ödenmiştir (KDV ihmal edilmiştir).

İşletmede gerçekleşen böylesi bir mali olayda ilk önce ilgili belgeler dahilinde yevmiye kaydı
yapılmalıdır. Yevmiye kaydı yapılırken ise aşağıdaki dört aşamalı işlemin kullanılması
yevmiye kaydının doğru yapılmasında yol gösterecektir.

1.İşlem: Soruda verilen ipuçları ile ilgili hesaplar tespit edilir. Bu gibi sorularda ilgili
hesaplar genellikle soru içerisinde yer almaktadır.

Örneğimizde bu işlem sonucunda Ticari Mallar Hesabı ve Kasa Hesabı’nda bir değişiklik
meydana gelmektedir.

2.İşlem: Hesabın ne tür bir hesap olduğunun belirlenmesidir. Yani ilgili hesap bir varlık
hesabı mı, kaynak hesabı mı, gelir hesabı mı, gider hesabı mı?

Daha önceki konulardan öğrendiğimiz bilgilerle Ticari Mallar hesabının ve Kasa hesabının
birer varlık hesabı olduğunu biliyoruz.

3.İşlem: Bu mali işlem neticesinde hesaplardaki artış ya da azalışın tespit edilmesi.

Örneğimize baktığımızda yeni bir ticari mal alındığına göre ticari mallarımızda bir artış
meydana gelecektir. Kasadan nakit bir ödeme yapıldığına göre kasada da azalış meydana
gelecektir.

4.İşlem: Elde edilen bilgiler dahilinde hesapların işleyiş kurallarına göre hesabın borca mı
alacağa mı yazılacağı belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında azalış meydana
100.Kasa Hesabı Varlık Hesabı
gelirse alacağa yazılır.

153.Ticari Mallar Varlık Hesabı Varlık hesabında artış meydana

gelirse borca yazılır.

25
Birinci işlemde kasa hesabı bulunmuş, ikinci işlemde kasa hesabının bir varlık hesabı olduğu
tespit edilmiş, üçüncü işlemde ise kasa hesabında mali olay sonucunda bir azalış olduğu
belirlenmiştir. Dördüncü ve son işlemde ise varlıkların işleyiş kurallarına bakılmış ve varlık
hesabında bir azalış meydana gelirse bu hesabın alacaklandırılması gerektiği bulunmuştur.
Yani bu mali olay sonucunda kasa hesabı alacaklandırılacaktır.

Bir diğer hesabımızın ise birinci işlem neticesinde Ticari mallar hesabı olduğu belirlenmiş,
ikinci işlem sonucu bu hesabında varlık hesabı olduğu anlaşılmış, üçüncü işlem neticesinde
ise ticari mallarda artış olduğu tespit edilerek son işlemde yine varlık hesaplarının işleyiş
kurallarına bakılmıştır. Varlık hesaplarının işleyiş kurallarına göre ise varlık hesabında artış
olursa bu hesabın borçlandırılması gerektiği belirlenmiştir. Yani Ticari mallar hesabının da
borçlandırılması gerektiği bulunmuştur.

Bu işlemlerden sonra geriye sadece yevmiye maddesinin çizilmesi kalıyor.

01/03/2016 BORÇ ALACAK

153.TİCARİ MALLAR (Borçlu Taraf) 10.000

100.KASA HESABI (Alacaklı Taraf) 10.000

Ticari Mal Alımı

Örnek: İşletme 02.03.2016 tarihinde 5.000 TL’ye bir malı satıyor. Bedeli nakit tahsil ediliyor
(KDV ihmal edilecektir).

Bu soruda da yevmiye kaydını yapmak için yukarıda anlatılan 4 işlemin yapılması

gerekmektedir.

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Soruda bu mali olaydan etkilenen iki hesap
bulunmaktadır. Bu hesaplar Kasa Hesabı ve Yurt İçi Satışlar Hesabı’dır.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı bir varlık hesabı
iken, Yurt İçi Satışlar hesabı ise bir gelir hesabıdır. Çünkü satış yapıldığında bir gelir elde
edilmektedir. Satış yurt dışına yapılmış olsa idi Yurt Dışı Satışlar hesabı kullanılırdı.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Nakit tahsilat
olduğuna göre Kasada bir artış meydana gelecektir. Aynı şekilde yeni bir satış yapıldığına
göre satış gelirlerinde de bir artış olacaktır.

26
NOT: Bir mali olay, bu olaydan etkilenen hesaplardan birinde artış yaratırken diğerinde
azalış yaratması gibi bir zorunluluk yoktur. Her ikisinde de artış olabileceği gibi her ikisinde
de azalış yaratabilir.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında artış meydana
100.Kasa Hesabı Varlık Hesabı
gelirse borca yazılır.

600.Yurt İçi Satışlar Gelir Hesabı Gelir hesabında artış meydana

gelirse alacağa yazılır.

02/03/2016 BORÇ ALACAK

100.KASA HESABI 5.000

600.YURT İÇİ SATIŞLAR HESABI 5.000

Ticari Mal Satımı

Örnek: İşletme 03.03.2016 tarihinde bankada bulunan parasından 20.000 TL nakit para
çekmiştir.

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Soruda bu mali olaydan etkilenen iki hesap
bulunmaktadır. Bu hesaplar Kasa Hesabı ve Bankalar Hesabı’dır.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı da Bankalar hesabı
da bir varlık hesabıdır. Bu kısımda hesapların ne tür bir hesap olduğunu belirleyemiyorsanız
öneki konulara bakmalısınız (Bilanço konusunda varlık, kaynak unsurları anlatılmıştır).

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Nakit para
bankadan çekildiğine göre Kasada bir artış meydana gelecektir. Nakit para bankadan
çekildiğine göre bankadaki mevduatımız azalacaktır.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

27
 1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında artış meydana

100.Kasa Hesabı Varlık Hesabı
gelirse borca yazılır.

102.Bankalar Hesabı Varlık Hesabı Varlık hesabında artış meydana

gelirse alacağa yazılır.

02/03/2016 BORÇ ALACAK

100.KASA HESABI 20.000

102.BANKALAR HESABI 20.000

Bankadan para çekilmesi

Örnek: İşletme 04.03.2016 tarihinde 7.000 TL değerindeki borç senedininakit ödemiştir.

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Soruda bu mali olaydan etkilenen iki hesap
bulunmaktadır. Bu hesaplar Kasa Hesabı ve Borç Senetleri Hesabı’dır.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı bir varlık hesabı
iken Borç Senetleri hesabı ise bir kaynak hesabıdır.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Nakit ödeme
yapıldığına göre Kasada bir azalış meydana gelecektir. Borç senedi ödendiğine göre mevcut
borç senetlerinde de bir azalma meydana gelecektir.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında azalış meydana
100.Kasa Hesabı Varlık Hesabı
gelirse alacağa yazılır.

321.Borç Senetleri Kaynak Hesabı Kaynak hesabında azalış

meydana gelirse borca yazılır.

28
 04/03/2016 BORÇ ALACAK
321.BORÇ SENETLERİ 7.000

100.KASA HESABI 7.000

Borç Senedinin Ödenmesi

YabancıParalı İşlemler
Muhasebenin parayla ölçme kavramı gereğince işletmenin yabancı paralı işlemleri, yabancı
para olarak kayıtlara alınamaz. Bu nedenle tüm para birimleri, işlem tarihindeki kur ile
çarpılarak Türk Lirası cinsinden kayıtlara alınmak zorundadır. Örneğin, işletme 1.000 $ satın
aldığında bu doları kayıtlara dolar olarak alamaz. Bu nedenle bu dolar o günkü dolar kuru ile
çarpılarak Türk Lirasına çevrilir ve TL olarak kayıtlara alınır.

Örnek: İşletme 06.03.2016 tarihinde 1$=2,50 TL kuru üzerinden 10.000 $ satın almıştır.
Karşılığında nakit ödeme (Türk Lirası) yapılmıştır.

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Soruda bu mali olaydan etkilenen iki hesap
bulunmaktadır. Bu hesaplar Kasa Hesabı (Türk Lirası) ve Kasa Hesabı (Dolar)’dır. Bu mali
işlemde her iki hesapta bir ana hesap olan kasa hesabıdır. Ancak burada yardımcı hesaplardan
birisi TL kasası iken diğeri Dolar kasasıdır.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı varlık hesabıdır.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Döviz alımı
neticesinde Türk Lirası ödeme yapıldığından Türk Lirası Kasası azalacak iken yeni bir dolar
satın alındığından Dolar Kasası ise artacaktır.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında azalış meydana
100.Kasa Hesabı (TL Kasası) Varlık Hs
gelirse alacağa yazılır.

100.Kasa Hesabı ($ Kasası) Varlık Hs Varlık hesabında artış meydana

gelirse borca yazılır.
29
 04/03/2016 BORÇ ALACAK
100.KASA HESABI 25.000
100.02.Dolar Kasası
100.KASA HESABI 25.000
100.01.Türk Lirası Kasası
10.000*2,5=25.000 TL
Döviz alımı

Örnek:

 İşletme 06.06.2016 tarihinde 1$=3,20 TL kuru üzerinden 10.000 € satın almıştır.

Karşılığında nakit ödeme (Türk Lirası) yapılmıştır.
 10.06.2016 tarihinde 4.000 €, 1 €=3,30 TL kuru üzerinden bozdurularak nakit para
alınmıştır.
 25.06.2016 tarihinde kalan 6.000 €,1 €=3,00 TL kuru üzerinden bozdurularak nakit
para alınmıştır.

Bu sorumuzun ilk maddesi bir önceki örneğimizin aynısı gibi olacaktır.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında azalış meydana
100.Kasa Hesabı (TL Kasası) Varlık Hs gelirse alacağa yazılır.

100.Kasa Hesabı (€ Kasası) Varlık Hs Varlık hesabında artış meydana

gelirse borca yazılır.

06/06/2016 BORÇ ALACAK

100.KASA HESABI 32.000
100.03.Euro Kasası
100.KASA HESABI 32.000
100.01.Türk Lirası Kasası
10.000*3,2=32.000 TL
Döviz alımı

İkinci maddeyi ise yine işlem sırasına göre çözelim:

30
1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Soruda ikinci maddedeki mali olaydan etkilenen
hesaplarKasa Hesabı (Türk Lirası) ve Kasa Hesabı (Euro)’dır. Bu iki yardımcı hesapla
birlikte bir hesap daha bu olaydan etkilenmektedir ki o hesabımız da dövizin alış ve satış
fiyatı arasında meydana gelen olumlu farka bağlı olarak ortaya çıkanKambiyo Karları
Hesabı’dır.

NOT:Bu örnek içerisinde Kambiyo Karları saklı olmadığından soru okunduğunda, döviz alış
ve satış fiyatı arasındaki olumlu farkın Kambiyo karlarında muhasebeleştirilmesi gerektiği
okuyucu tarafından bilinmesi gerekir.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı varlık hesabıdır.
Kambiyo karları hesabı ise döviz alış ve satış fiyatları arasındaki olumlu farktan dolayı ortaya
bir kazanç çıktığı için bir gelir hesabıdır.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. İkinci maddede
Euro bozdurulduğu için Euro kasası azalacak, karşılığında Türk Lirası alındığına için de Türk
Lirası kasası artacaktır. Yeni bir gelir elde edildiği için de Kambiyo Karları hesabı da
artacaktır.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında artış meydana gelirse

100.Kasa Hesabı (TL Kasası) Varlık Hs borca yazılır.

Varlık hesabında azalış meydana gelirse

100.Kasa Hesabı (€ Kasası) Varlık Hs
alacağa yazılır.

646.Kambiyo Karları Gelir Hs Gelir hesabında artış meydana gelirse

alacağa yazılır.

31
 10/06/2016 BORÇ ALACAK
100.KASA HESABI 13.200
100.01.Türk Lirası Kasası
100.KASA HESABI 12.800
100.03.Euro Kasası
646.KAMBİYO KARLARI 400
4.000*3,3 = 13.200 TL satış tutarı
4.000*3,2 = 12.800 TL
4.000*(3,3-3,2) = 400 Kambiyo karı
Döviz satışı

Sorunun son maddesi de yine işlem sırasına göre çözelim:

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Sorunun son maddedeki mali olaydan etkilenen
hesaplar yine Kasa Hesabı (Türk Lirası) ve Kasa Hesabı (Euro)’dır. Bu iki yardımcı hesapla
birlikte bir hesap daha bu olaydan etkilenmektedir ki o hesabımız da dövizin alış ve satış
fiyatı arasında meydana gelen olumsuz farka bağlı olarak ortaya çıkan Kambiyo Zararları
Hesabı’dır.

NOT:Bu örnek içerisinde Kambiyo Zararları hesabı saklı olmadığından soru okunduğunda,
döviz alış ve satış fiyatı arasındaki olumsuz farkın da yine Kambiyo Zararları hesabında
muhasebeleştirilmesi gerektiği okuyucu tarafından bilinmesi gerekir.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı varlık hesabıdır.
Kambiyo karları hesabı ise döviz alış ve satış fiyatları arasındaki olumsuz farktan dolayı
ortaya bir kayıp olduğu için bir gider hesabıdır.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Sorunun son
maddesinde Euro bozdurulduğu için Euro kasası azalacak, karşılığında Türk Lirası alındığına
için de Türk Lirası kasası artacaktır. Dövizin alış fiyatı ile satış fiyatı arasında olumsuz
farktan dolayı da Kambiyo Zararları hesabı da yeni bir gider ortaya çıktığı için, giderler
artacaktır.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

32
 1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında artış meydana gelirse

100.Kasa Hesabı (TL Kasası) Varlık Hs borca yazılır.

Varlık hesabında azalış meydana gelirse

100.Kasa Hesabı (€ Kasası) Varlık Hs
alacağa yazılır.

656.Kambiyo Zararları GiderHs Gider hesabında artış meydana gelirse

borca yazılır.

25/06/2016 BORÇ ALACAK

100.KASA HESABI 13.200
100.01.Türk Lirası Kasası
656.KAMBİYO ZARARLARI 400
100.KASA HESABI 12.800
100.03.Euro Kasası
6.000*3,0 = 18.000 TL satış tutarı
6.000*3,2 = 19.200 TL
6.000*(3,2-3,0) = 1.200 Kambiyo zararı
Döviz satışı

KASA NOKSANLIĞI

İşletmeler yapmış oldukları işin mahiyetine göre belli aralıklarla kasa sayımı yaparlar. Bu
sayımdaki temel amaç, kasada bulunan gerçek para ile kayıtlarda yer alan (olması
gereken)para karşılaştırılarak ikisinin birbiri ile uyumlu olup olmadığınıbelirlemektir. Yapılan
incelemede kasa sayım sonucu (kasadaki gerçek para) ile kasa kayıtları arasında bir fark
mevcut değilse yani kayıtlarla kasa sayım sonucu örtüşüyorsa, kasa adına herhangi bir sorun
yok demektir. Ancak kasa sayım sonucu ile kasa kayıtları (kasa hesabının borç kalanı)
birbiriyle örtüşmüyorsa bu durumda kasada bir noksanlık ya da fazlalık var demektir. Bu
durumda öncelikli olarak söz konusu bu farkın nedeninin tespit edilmesi gerekir. Kasa farkı
aynı gün tespit edilirse gerekli işlemler yapılarak sorun çözülür. Aynı gün farkın nedeni
bulunamaz ise bu durumda gerekli kayıtlar yapılır ve farkın nedeni dönem sonuna kadar
araştırılır.

33
Yapılan incelemelerde kasa sayım sonucu, kayıtlardan (kasa hesabının borç kalanından) daha
az ise bu durumda Kasa Noksanlığı söz konusudur.

Kasa Noksanlığının Nedenleri

 Kasa tahsilatının eksik yapılmış olması,
 Olması gerekenden daha fazla ödeme yapılması,
 Ödeme kaydının yapılmaması ya da eksik yapılmış olması
 Zimmete para geçirilmesi,

Gün sonunda ya da yılsonunda yapılan incelemelerde kasa sayım sonucunun, kasa hesabının
borç kalanından daha az olduğu tespit edilir ve bu eksikliğin nedeni aynı gün bulunamaz ise
bu durumda söz konusu fark 197.Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları hesabına alınması gerekir.
Daha sonraki dönemde noksanlığın nedeni bulunur ise bu hesap ters kayıtla kapatılır. Ayrıca
noksanlığın nedeni dönem sonuna kadar da tespit edilemez ise bu durumda bu fark dönem
sonunda bir sonuç hesabı olan 659.Diğer Olağan Gider ve Zararlar hesabına aktarılır.

Örnek:İşletmenin 04.04.2016 tarihi itibariyle yapılan kasa sayım sonucuna göre kasada
10.000 TL olduğu belirlenmiştir. Aynı gün kasa hesabının durumu ise aşağıdaki gibidir.

B 100.KASA HESABI AAyrıca farkın nedeni aynı gün bulunamamıştır.

25.000 14.000

11.000

Örnekten de görüleceği gibi kasa sayım sonucu 10.000 TL iken, kasa hesabında, kasada
11.000 TL olduğu görülmektedir. Yani kasa hesabı ile gerçek durum arasında 1.000 TL
değerinde bir açık söz konusudur. Kasa noksanlığının nedeni aynı gün bulunamadığı için bu
farkın giderilmesi için bir yevmiye kaydı yapılması gerekmektedir.

Gerçek durum ile kayıtlar arasındaki bu farklılığın giderilebilmesi için ya kasaya 1.000 TL
koyulması gerekmekte ya da kayıtlardan 1.000 TL düşürülmesi gerekmektedir. Kasaya
herhangi bir nedene bağlı olmaksızın para ilave edilemeyeceğine göre bu durumda sadece
kayıtlarla oynama yapılabilmektedir. Yani kasa hesabının alacak tarafına 1.000 TL eklenerek
durum eşitlemesi yapılmalıdır.

34
 1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem
Varlık hesabında azalış meydana
100.Kasa Hesabı Varlık Hs gelirse alacağa yazılır.

197.Sayım ve Tesellüm Nok. Varlık Hs Varlık hesabında artış meydana

gelirse borca yazılır.

04/04/2016 BORÇ ALACAK

197.SAYIM TESELLÜM NOKSANLIKLARI 1.000
100.KASA HESABI 1.000
Noksanlığın Kayda Alınması

Bu kayıtla birlikte kasa hesabının durumu aşağıdaki gibi olacak ve kasa sayım sonucu ile kasa
kayıtları eşitlenecektir.

B 100.KASA HESABI A

25.000 14.000

11.000 1.000

10.000

Örnek:İşletmenin 05.05.2016 tarihi itibariyle yapılan kasa sayım sonucuna göre kasada
25.000 TL olduğu belirlenmiştir. Aynı gün kasa hesabının borç kalanı ise 26.500 TL’dir. Söz
konusu farkın nedeni aynı gün bulunamamıştır.

Bu gibi kasa işlemlerinde söz konusu farkın kasa noksanlığı mı doğurduğu yoksa kasa
fazlalığına mı neden olduğunun belirlenmesi önemlidir. Bu değerlendirmeyi yaparken temel
alınacak unsurkasa sayım sonucudur. Yani kasada gerçekte var olan paradır. Kasa sayım
sonucu kasa hesabının kalanından daha az ise noksanlık, daha fazla ise bu durumda da kasa
fazlalık söz konusudur.

Soruya tekrar döndüğümüzde kasa sayım sonucunun kasa hesabının kalanından 1.500 TL
daha az olduğu anlaşılmaktadır. İşlem sırasına göre bu soruyu aşağıdaki gibi çözebiliriz;

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Kasa sayım sonucu hesap kalanından eksik
olduğundan bir noksanlık vardır ki kasa noksanlığında kullandığımız hesabımız 197.Sayım

35
Tesellüm Noksanlıkları Hesabıdır. Ayrıca kasa hesabının borç kalanı daha fazla olduğundan
kasa hesabının kalanını azaltmak için kasa hesabının alacağına 1.500 TL yazılması
gerekecektir ki bu durumda da kullanılacak hesap 100.Kasa Hesabıolacaktır.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı da Sayım
Tesellüm Noksanlıkları hesabı da birer varlık hesaplarıdır.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Kasa hesabı
azaltılarak sayım sonucu tutarına eşitlenmesi gerektiğinden kasa hesabında bir azalış meydana
gelecektir. Yani kasa hesabının alacağına 1.500 TL tutar yazılacaktır. Bununla beraber yeni
bir noksanlık ortaya çıktığı için Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları hesabında bir azalış
meydana gelecektir.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında azalış meydana
100.Kasa Hesabı Varlık Hs gelirse alacağa yazılır.

197.Sayım ve Tesellüm Nok. Varlık Hs Varlık hesabında artış meydana

gelirse borca yazılır.

05/05/2016 BORÇ ALACAK

197.SAYIM TESELLÜM NOKSANLIKLARI 1.500
100.KASA HESABI 1.500
Noksanlığın Kayda Alınması

Bu kayıtla birlikte kasa sayım sonucu ile kasa hesabının borç kalanı eşitlenecek ve hesabın
son durumu aşağıdaki gibi olacaktır.

B 100.KASA HESABI A

26.500 1.500

25.000

36
Örnek:Yukarıdaki örneğimizde 09.06.2016 tarihinde kasa noksanlığının nedeninin
bulunduğunu varsayalım. Noksanlığın nedeninin 05.05.2016 tarihinde işletmeninborç senedi
olan 1.500 TL’nin nakit ödenmesine rağmen bu ödemenin kayıtlara alınmamasından
kaynaklandığı belirlenmiştir.

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Soruda bir borç senedi ödemesi söz konusu
olduğundan ilk hesabımız 321.Borç Senetleri Hesabıdır. Daha önce bu 1.500 TL değerindeki
fark 197.Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları Hesabına alınmıştı. Sayım ve tesellüm
Noksanlıkları hesabı bir geçici hesaptır. Belli bir süreliğine kullanılan görevini tamamladıktan
sonra ise kapatılan bir hesaptır. Dolayısıyla noksanlığın nedeni bulunduğuna göre bu
hesabında kapatılması gerekecektir.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Sayım ve Tesellüm
Noksanlıkları hesabı bir varlık (Dönen Varlık) hesabı iken Borç senetleri hesabı bir kaynak
(KVYK) hesabıdır.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Sayım ve
Tesellüm Noksanlıkları hesabı kapatılacağı için azalacaktır. Borç senetleri hesabı da senet
ödendiği için senetlerde de azalış olacaktır.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında azalış meydana
197.Sayım ve Tesellüm Nok. Varlık Hs gelirse alacağa yazılır.

321.Borç Senetleri KaynakHs Kaynak hesabında azalış

meydana gelirse borca yazılır.

09/06/2016 BORÇ ALACAK

321.BORÇ SENETLERİ 1.500
197.SATIM TES.NOKSANL. 1.500
Noksanlığın nedeninin bulunması ve kayda alınması

37
Bu kayıtla birlikte 197 nolu hesap görevini tamamladığı için kapatılacaktır. 321 nolu hesap ise
borç ödendiği için bu hesapta kapatılacaktır. Hesapların durumu ise aşağıdaki gibi olacaktır.

B197.SAY.TES.NOK.AA321.BORÇ SENET. B

1.500 1.500 1.500 1.500

KASA FAZLALIĞI

Yapılan incelemelerde kasa sayım sonucu, kayıtlardan (kasa hesabının borç kalanından) daha
fazla ise bu durumda daKasa Fazlalığı söz konusudur.

Kasa Fazlalığının Nedenleri

 Kasa tahsilatının fazla yapılmış olması,
 Olması gerekenden daha az ödeme yapılması,
 Tahsilat kaydının yapılmaması ya da eksik yapılmış olması.

Gün sonunda ya da yılsonunda yapılan incelemelerde kasa sayım sonucunun, kasa hesabının
borç kalanından daha fazla olduğu tespit edilir ve bu fazlalığın nedeni aynı gün bulunamaz ise
bu durumda söz konusu fark 397.Sayım ve Tesellüm Fazlalıkları hesabına alınması gerekir.
Daha sonraki dönemde fazlalığın nedeni bulunur ise bu hesap ters kayıtla kapatılır. Ayrıca
fazlalığın nedeni dönem sonuna kadar da tespit edilemez ise bu durumda bu fark dönem
sonunda bir sonuç hesabı olan 649.Diğer Olağan Gelir ve Karlarhesabına aktarılır.

Örnek:İşletmenin 04.04.2016 tarihi itibariyle yapılan kasa sayım sonucuna göre kasada
12.000 TL olduğu belirlenmiştir. Aynı gün kasa hesabının durumu ise aşağıdaki gibidir.

B 100.KASA HESABI AAyrıca farkın nedeni aynı gün bulunamamıştır.

25.000 15.000

10.000

38
Örnekten de görüleceği gibi kasa sayım sonucu 12.000 TL iken, kasa hesabında, kasada
10.000 TL olduğu görülmektedir. Yani kasa hesabı ile gerçek durum arasında 2.000 TL
değerinde bir fark söz konusudur. Sayım sonucu kasa hesabından fazla olduğundan bu fark bir
kasa fazlalığıdır. Kasa fazlalığının nedeni aynı gün bulunamadığı için bu farkın giderilmesi
için bir yevmiye kaydı yapılması gerekmektedir.

Gerçek durum ile kayıtlar arasındaki bu farklılığın giderilebilmesi için ya kasadan 2.000 TL
çekilecek ya da kayıtlara 2.000 TL eklenecektir. Kasaya herhangi bir nedene bağlı olmaksızın
para ilave edilemeyeceği gibi para da çekilemez. Bu durumda sadece kayıtlarla oynama
yapılabilmektedir. Yani kasa hesabının borç tarafına 2.000 TL eklenerek durum
eşitlenmelidir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında artış meydana
100.Kasa Hesabı Varlık Hs gelirse borca yazılır.

397.Sayım ve Tesellüm Faz. Varlık Hs Kaynak hesabında artış meydana

gelirse alacağa yazılır.

04/04/2016 BORÇ ALACAK

100.KASA HESABI 2.000
397.SAYIM TESELLÜM FAZL. 2.000
Fazlalığın Kayda Alınması

Bu kayıtla birlikte kasa hesabının durumu aşağıdaki gibi olacak ve kasa sayım sonucu ile kasa
kayıtları eşitlenecektir.

B 100.KASA HESABI A

25.000 15.000

10.000

2.000
12.000

39
Örnek:İşletmenin 05.05.2016 tarihi itibariyle yapılan kasa sayım sonucuna göre kasada
25.000 TL olduğu belirlenmiştir. Aynı gün kasa hesabının borç kalanı ise 24.000 TL’dir. Söz
konusu farkın nedeni aynı gün bulunamamıştır.

Sorudan kasa sayım sonucunun kasa hesabının kalanından 1.000 TL daha fazla olduğu
anlaşılmaktadır. İşlem sırasına göre bu soruyu aşağıdaki gibi çözebiliriz;

1.İşlemle soruda saklı olan hesaplar bulunur. Kasa sayım sonucu hesap kalanından fazla
olduğundan bir kasa fazlalığı vardır ki kasa fazlalığında kullandığımız hesap397.Sayım
Tesellüm Fazlalıkları Hesabıdır. Kasa farklarının düzeltilmesinde sadece kayıtlarda ayarlama
yapılabilmektedir.Dolayısıyla kasa hesabının borç kalanı sayım sonucundan daha az
olduğundan kasa hesabının kalanını artırmak için kasa hesabının borcuna 1.000 TL yazılması
gerekecektir ki bu durumda da kullanılacak hesap 100.Kasa Hesabıolacaktır.

2.İşlemde ise bu hesapların ne tür bir hesap oldukları bulunur. Kasa hesabı varlık hesabı iken
Sayım Tesellüm Fazlalıkları hesabı ise birkaynak hesabıdır.

3.İşlemde ise bu hesaplarda meydana gelen artış ya da azalışların tespit edilir. Kasa hesabı
azaltılarak sayım sonucu tutarına eşitlenmesi gerektiğinden kasa hesabında bir azalış meydana
gelecektir. Yani kasa hesabının alacağına 1.500 TL tutar yazılacaktır. Bununla beraber yeni
bir noksanlık ortaya çıktığı için Sayım ve Tesellüm Noksanlıkları hesabında bir azalış
meydana gelecektir.

4.İşlemde ise hesapların işleyiş kurallarından bu hesapların borca mı alacağa mı yazılacağı

belirlenir.

1.İşlem 2.İşlem 3.İşlem 4.İşlem

Varlık hesabında azalış meydana
100.Kasa Hesabı Varlık Hs gelirse alacağa yazılır.

197.Sayım ve Tesellüm Nok. Varlık Hs Varlık hesabında artış meydana

gelirse borca yazılır.

05/05/2016 BORÇ ALACAK

197.SAYIM TESELLÜM NOKSANLIKLARI 1.500
100.KASA HESABI 1.500
Noksanlığın Kayda Alınması

40
Bu kayıtla birlikte kasa sayım sonucu ile kasa hesabının borç kalanı eşitlenecek ve hesabın
son durumu aşağıdaki gibi olacaktır.

B 100.KASA HESABI A

26.500 1.500

25.000

41