TKANKI ROŚLINNE

Tkanka-zespół komórek o podobnej budowie, wspólnym pochodzeniu, przystosowanych do

pełnienia określonej funkcji

Podział tkanek ze względu na ich zdolność do dzielenia się:

● Tkanki twórcze (merystemy/tkanki merystematyczne)-zbudowane z intensywnie dzielących
się komórek
○ pierwotne: merystem wierzchołkowy (korzenia i pędu), wstawowy, zarodkowy,
archesporialny (mniejszość)
○ wtórne: kambium, felogen, kallus, tkanka archesporialna (większość)
● Tkanki stałe -zbudowane z komórek, które zaprzestały podziałów
○ pierwotne: okrywająca, miękiszowa, wzmacniająca, przewodząca
○ wtórne: korek, korkowica, drewno wtórne, łyko wtórne

Tkanki możemy też podzielić na żywe i martwe (zbudowane z martwych lub żywych komórek) oraz
jednorodne (zbudowane z komórek jednego typu) i niejednorodne (tkanka przewodząca i
korkowica)

Tkanki twórcze
➔ Rośliny mają nieograniczony wzrost, ale przyrastają tylko w określonych miejscach (wzrost
zlokalizowany)
➔ drobne, żywe komórki, cienkie ściany komórkowe, duże jądro

Tkanki twórcze pierwotne:

➔ patrząc na merystemy pod mikroskopem możemy zaobserwować, że komórki tkanki są
jednoczeście w różnych fazach podziału komórkowego
➔ tworzą się na etapie zarodka rośliny

● merystem wierzchołkowy:
○ Budowa: drobne, ściśle do siebie przylegające komórki o cienkich ścianach, dużych
jądrach komórkowych i małych wakuolach, stale dzielą się mitotycznie
○ Funkcje: przyrost organów rośliny na długość i pierwotny przyrost na grubość
○ Występowanie: stożek wzrostu korzenia i pędu
○ Merystem wierzchołkowy (stożek wzrostu) korzenia jest zawsze chroniony przez tzw.
czapeczkę, a merystem wierzchołkowy pędu jest chroniony przez młode listki
● merystem wstawowy (interkalarny)
○ Budowa: drobne, ściśle do siebie przylegające komórki o cienkich ścianach, dużych
jądrach komórkowych i małych wakuolach, stale dzielą się mitotycznie
○ Funkcje: przyrost organów rośliny na długość (szybszy niż w przypadku merystemu
wierzchołkowego, ponieważ zachodzi jednocześnie w wielu miejschach)
○ Występowanie: dolne partie międzywęźli (węzły) u roślin jednoliściennych (TYLKO
U ROŚLIN JEDNOLIŚCIENNYCH)
 ● merystem zarodkowy
○ Budowa: drobne, ściśle do siebie przylegające komórki o cienkich ścianach, dużych
jądrach komórkowych i małych wakuolach, niewyspecjalizowane, stale dzielą się
mitotycznie
○ Funkcje: daje początek wszystkim innym tkanką w zarodku
○ Występowanie: zarodki nasion

Tkanki twórcze wtórne

➔ powstają z tkanek stałych, które odzyskały zdolność do podziału
➔ czyli powstają z już istniejących tkanek
➔ mogą, ale nie muszą powstawać

● kambium (miazga twórcza)-merystem boczny

○ Budowa: wielowarstwowe płaskie komórki, tworzą regularne rzędy, ich wnętrze
wypełnia duża wakuola
○ Funkcja: przyrost organów rośliny na grubość poprzez odkładanie komórek drewna i
łyka wtórnego (komórki kambium dzieląc się odkładają na zewnątrz elementy łyka
wtórnego, a do wewnątrz elementy drewna wtórnego)
○ Występowanie: wiązki przewodzące, walec osiowy
● felogen (miękisz korkotwórczy)-merystem boczny
○ Budowa: 1 lub 2 warstwy komórek
○ Funkcja: przyrost organów na grubość-dzieląc się odkładają na zewnątrz felem
(korek), a do wewnątrz feloderme (miękisz korkotwórczy), produkuje korek
○ Występowanie: pod powierzchnią skórki
○ Korek+fellogen+felodermu=korkowica
● kallus (tkanka przyranna)
○ Budowa: luźna, komórki stale się dzielą
○ Funkcja: zabliźnianie ran, zrastanie zrazu i podkładki
○ występowanie: miejsca zranienia rośliny
● merystem archesporialny-zarodnikotwórczy
○ Budowa: drobne, ściśle do siebie przylegające komórki o cienkich ścianach, dużych
jądrach komórkowych i małych wakuolach, dzielą się mejotycznie
○ Funkcje: tworzenie haploidalnych zarodników (spor)
○ Występowanie: zarodnie mszaków i paprotników

Tkanki stałe
➔ nie wykazują zdolności do podziałów
➔ większe od komórek merystematycznych, gruba wtórna ściana komórkowa, zazwyczaj duża
wakuola
➔ powstają z tkanek twórczych
➔ wyspecjalizowane
Tkanki okrywające
➔ tworzą zewnętrzną powłokę roślin
➔ skórka (zarówno epiderma jak i ryzoderma) jest tkanką okrywającą pierwotną, a korek wtórną
● epiderma (skórka pędu)
○ Budowa: jednowarstwowa, żywe komórki ściśle do siebie przylegają, ściany
zewnętrzne komórek silnie skutynizowane, brak chloroplastów (w większości
przypadków), duże wakuole, niejednorodna
○ Wytwory epidermy:
■ aparaty szparkowe (transpiracja, wymiana gazowa, składają się z dwóch
komórek szparkowych, posiadają chloroplasty), występują w liściach i
łodygach
■ włoski: parzące (funkcje obronne), kutnerowate (chronią przed nadmiernym
nasłonecznieniem i gwałtownymi zmianami temperatury), czepne,
wydzielnicze (produkują olejki zapachowe lub enzymy trawienne u roślin
owadożernych): występują na liściach, łodygach i kwiatach
■ kolce ( łatwo odłamać, bo nie mają własnej tkanki przewodzącej)
○ Funkcja: chroni przed działaniem czynników zewnętrznych, utratą wody
(przystosowanie: jest pokryta kutykulą). Dzięki jej wytworom może tez pełnić
funkcje: wydzielnicze, czepne, u roślin wodnych i ciemnolubnych służyć w procesie
fotosyntezy, uczestniczy w wymianie gazowej i kontrolowaniu wyparowywania wody
(aparaty szparkowe)
○ Występowanie: najbardziej na zewnątrz
● ryzoderma (skórka korzenia)
○ Budowa: niejednorodna, jednowarstwowa, żywe komórki ściśle do siebie przylegają,
cienkie ściany komórkowe pozbawione kutykuli i aparatów szparkowych
○ Wytwory ryzodermy:
■ włośniki-funkcja: zwiększenie powierzchni chłonnej, jednokomórkowe
(włośników nie mają rośliny wodne i żyjące w mikoryzie ektotroficznej z
grzybami)
○ Funkcje: pobieranie wody wraz z solami mineralnymi, ochrona przed niekorzystnymi
czynnikami zewnetrznymi. Przystosowania do lepszego pobierania wody i soli
mineralnych: brak kutykuli, obecność włośników
○ Występowanie: najbardziej zewnętrzna powierzchnia korzenia
● peryderma (korkowica/tkanka okrywająca wtórna)
○ Budowa: korek+miazga korkotwórcza (wewnętrzna strona)+miękisz korkotwórczy
(zewnętrzna strona). Korek: martwe komórki o zdrewniałych ścianach, ściśle do
siebie przylegające (pokrytych ligniną lub suberyną), wypełnione powietrzem, nie
przepuszczają wody i powietrza
○ Przetchilnki-miejsca, w których między luźno ułożonymi komórkami występują
obszerne przestfory międzykomórkowe
○ Funkcje: chroni przed urazami mechanicznymi, utratą wody i pełni funkcję
termoizolatora, występujące w niej przedchlinki umożliwiają wymianę gazową
○ Występowanie: peryferyjne części roślin wieloletnich
○ Tkanka niejednorodna
*korek (fellem)-wtórna tkanka okrywająca
○ martwe komórki
 ○ jest wytworem fellogenu
○ znakomity izolator termiczny, nieprzepuszczalny dla gazów i pary wodnej
○ tworzy przetchlinki, wytwory odpowiedzialne za wymianę gazową (w
przeciwieństwie do aparatów szparkowych składają się z martwych komórek i są
stale otwarte)
○ występuje u roślin przyrastających na grubość

Tkanka miękiszowa
➔ jest tkanką pierwotną
➔ podstawowy rodzaj tkanki
➔ występują mniejsze lub większe przestfory międzykomórkowe

● parenchyma (miękisz zasadniczy/wypełniający)

○ Budowa: duże komórki z licznymi przestforami międzykomórkowymi, żywe,
cienkościenne, silnie zwakuolizowane, zaokrąglone
○ Funkcje: wypełnia przestrzenie między innymi tkankami, stanowi główną mase
organów rośliny
○ Występowanie: pędy podziemne i nadziemne, głównie młode łodygi i korzenie
○ podstawowa postać tkanki miękiszowej
● miękisz asymilacyjny (chlorenchyma)
○ stosunkowo duże komórki, obecność chloroplastów
○ miękisz asymilacyjny dzielimy na: palisadowy (górna część roślin dwuliściennych i
paprotników), gąbczasty (duże przestfory międzykomórkowe, występuje u roślin
jednoliściennych, dwuliściennych i paprotników) i wieloramienny (blisko siebie, w
igłach niektórych nagonasiennych)
○ Funkcje: udział w procesie fotosyntezy
○ Występowanie: zielone części rośliny, głównie liście
● miękisz powietrzny (aerenchyma)
○ Budowa: luźno ułożone komórki, duże przestfory międzykomórkowe, tworzą komory
powietrzne
○ Funkcje: gromadzenie gazów niezbędnych do przemian metabolicznych w
przestforach międzykomórkowych, unoszenie się pędów roślin na wodzie (zwiększa
wyporność), usprawnienie wymiany gazowej
 ○ Występowanie: rośliny wodne i bagienne
● miękisz wodny (wodonośny) - rodzaj miękiszu spichrzowego
○ Budowa: komórki z dużymi wakuolami
○ Funkcje: magazynowanie wody
○ Występowanie: sukulenty, kaktusy-rośliny mające ograniczony dostęp do wody
● miękisz spichrzowy
○ Budowa: duże komórki z licznymi leukoplastami, nie posiada chloroplastów, zawiera
liczne ziarna materiałów zapasowych
○ Funkcje: magazynują materiały zapasowe w postaci skrobii, tłuszczów lub białek
○ Występowanie: organy spichrzowe roślin (zawsze w strukturach przetrwalnikowych)

A-miękisz asymilacyjny
B-miękisz zasadniczy
C-miękisz powietrzny
D-miękisz spichrzowy
E-miękisz wodonośny

Tkanki wzmacniające
➔ Rośliny wodne nie mają tkanek wzmacniających, ta tkanka jest przystosowana do obciążeń
mechanicznych występujących w środowisku lądowym
➔ komórki tkanki wzmacniającej mają grube ściany

● kolenchyma (zwarcica)-żywa
○ Budowa: wydłużone, wielokątne, żywe komórki ściśle do siebie przylegające,
nierównomiernie zgrubiałe ściany, żywe komórki, często zawierają chloroplasty
○ Zwarcice można podzielić na: kolenchymę kątową (zgrubienia ściany komórkowej
w kątach) i kolenchymę płatową (zgrubiałe są równoległe do siebie ściany)
○ Funkcje: wzmacnia szczególnie młode organy roślin, jest giętka i elastyczna, więc
chroni roślinę przed złamaniem
○ Występowanie: ogonki liściowe, obwód młodych łodyg liściowych, pod skórką
(epidermą) i na wiązkach przewodzących liści
○ kolenchyma może uczestniczyć w procesie fotosyntezy
● sklerenchyma (twardzica)-martwa
○ Budowa: martwe komórki (pozbawione protoplastu) o równomiernie zgrubiałych
ścianach (czesto ściana komórkowa jest ich jedynym składnikiem), ściany
zdrewniałe, często inkrustowane ligniną
○ Wyróżniamy 2 typy komórek sklerenchymy: stereidy/włókna sklerenchymatyczne
(komórki podłużne) i sklereidy
 ○ Funkcje: nadawanie twardości, sztywności i wytrzymałości na różne czynniki
mechaniczne
○ Występowanie: na obwodzie łodyg, które zakończyły swój wzrost, wokół wiązek
przewodzących, w pestkach i miękiszu np. gruszki

Tkanki przewodzące
➔ służą do transportu substancji w roślinie
● Drewno (ksylem)
○ Budowa: martwe, silnie wydłużone komórki ściśle przylegające do siebie
○ transport bierny
○ Drewno jest zróżnicowane na:
■ Cewki: ewolucyjnie starsze, wydłużone, klinowato zakończone, zachodzą na
siebie, posiadają w zdrewniałych ścianach jamki. Występują u paprotników i
nagozalążkowych. Przystosowania do transportu: martwe komórki,
wydłużony kształt, obecność jamek
■ Naczynia: wydłużone elementy z częściowym lub całkowitym zanikiem
ścian poprzecznych, w ścianach bocznych występują zgrubienia w postaci:
spirali, pierścieni, drabinek i jamek. Występują w drewnie roślin
okrytozalążkowych

○ Funkcje: transport wody i soli mineralnych od korzenia do innych organów. Naczynia

pełnią też funkcje wzmacniające
○ Występowanie: wiązki przewodzące
○ Towarzyszą im komórki miękiszu drzewnego i włókien drzewnych
● Łyko (floem)
○ Budowa: żywe komórki, wydłużone, często pozbawione jądra, silnie
zwakuolizowane, klinowato zakończone
○ Łyko jest zróżnicowane na:
■ komórki sitowe: posiadają w swoich ścianach nieregularnie rozmieszczone
pola sitowe. Występują głównie u paprotników i nagozalązkowych
■ rurki sitowe: całkowity lub częściowy zanik ścian poprzecznych zamiast
których wbudowane są pola sitowe. Występują głównie u okrytonasiennych.
Do członów rurek sitowych przylegają komórki przyrurkowe, które
zawierają wszystkie organelle, przez co sterują metabolizmem rurek sitowych
oraz zaopatrują je w ATP. Przystosowania rurek sitowych do transportu: pola
sitowe zlokalizowane w ścianie poprzecznej, posiadają komórki
towarzyszące
 ○ Funkcje: transport asymilatów
○ Występowanie: wiązki przewodzące
○ Towarzyszą im komórki miękiszu łykowego i włókien łykowych
● Tkanka przewodząca jest tkanką niejednorodną występują w niej różne typy komórek
○ elementy strukturalne łyka: komórki sitowe, rurki sitowe, miękisz rurkowy, włókna
łykowe (martwe elementy)
○ elementy strukturalne drewna: cewki, naczynia, miękisz drzewny, włókna drzewne
● Elementy drewna i łyka są zwykle zebrane w tzw. wiązki przewodzące.
● Rodzaje wiązek przewodzących:
○ Kolateralne (jedno pasmo łyka i jedno pasmo drewna)
■ kolateralne otwarte: jest kambium, rośliny dwuliścienne
■ kolateralne zamknięte: brak kambium, rośliny jednoliścienne
○ Bikolateralne (dwa pasma łyka, jedno pasmo drewna): łyko, drewno, łyko
○ Promieniste: drewno w postaci gwiazdy, pomiędzy ramionami której są umieszczone
pasma łyka. Występuje tylko w korzeniu
○ Koncentryczne (koliste)
■ hadrocentryczne: drewno otoczone łykiem
■ leptocentryczne: łyko otoczone drewnem
➔ Kutykula zbudowana jest z warstwy hydrofobowej kutyny. Brak kutykuli jest
przystosowaniem do pobierania wody
➔ Utwory wydzielnicze: komórki wydzielnicze epidermy, miodniki (wydzielają nektar),
hydatody (wydzialenia nadmiaru wody), włoski trawienno-chłonne (trawienie schwytanych
zwierząt u roślin mięsożernych), kanały żywiczne (wytwarzają żywice)
➔ jeśli jest kambium to jest to budowa wtórna, a jeśli nie ma kambium to jest to budowa
pierwotna
➔ merystem to to samo co stożek wzrostu