‫سلسله افشاریه را نادرشاه افشار بنیان گذاشت و وسعت قلمرو سیاسی حکومت خود را به بیشترین میزان از بعد از اسالم

رسانید‪.‬‬

‫افشاریه سلسلهای ایرانی و ترکتبار بود که در میانه قرن هجدهم میالدی بر ایران حکومت میکرد‪ .‬سلسله افشاریه را نادرشاه افشار‬
‫با قتل اشرف افغان و کنار گذاشتن شاهان صفوی بنیان گذاشت‪ .‬در دوره حکومت نادر‪ ،‬ایران به بیشترین وسعت خود‪ ،‬از زمان ورود‬
‫اسالم به ایران‪ ،‬دست یافت‪ .‬نادرشاه توانست بخش های زیادی از ارمنستان‪ ،‬گرجستان‪ ،‬تاجیکستان‪ ،‬عراق‪ ،‬کویت‪ ،‬ترکیه و امارات‬
‫متحده عربی دست پیدا کند‪ .‬با مرگ نادر‪ ،‬قدرت امپراتوری افشاریه از هم پاشید و میان زندیان و دیگر خانات تقسیم شد‪ .‬سرانجام‬
‫آغامحمد خان قاجار خراسان را فتح کرد و بازماندگان نادر را از میان برداشت‪.‬‬

‫مختصری از تاریخ سلسله افشاریه‬

‫سلسله افشاریه از سال ‪ ۱۱۴۸‬تا ‪ ۱۱۶۰‬هجری قمری در ایران حکومت کرد و سرانجام به دست فتحعلی شاه قاجار منقرض شد‪.‬‬

‫نادرشاه از طایفه افشار و از ایل قرقلو بود‪ .‬او در سال ‪ ۱۱۰۰‬هجری قمری در خراسان در محلی به نام مولود خانه به دنیا آمد‪ .‬دوره‬
‫کودکی و جوانی نادر با حمالت مکرر ازبکان و ترکمانان به خراسان همراه بود‪ .‬نادر در جوانی به خدمت باباعلی کوسه احمدلو‪،‬‬
‫رئیس ایل افشار و حاکم ابیورد درآمد و نزد او مراحل ترقی و تکامل خود را طی کرد‪ .‬بعد از فوت باباعلی کوسه در سال ‪۱۱۳۶‬‬
‫هجری‪ ،‬نادر اداره امور ابیورد و نواحی اطراف آن را عهدهدار شد‪ .‬در این زمان‪ ،‬حکومت صفویه بهوسیله افغانها منقرض و‬
‫اوضاع ایران نابسامان شد‪ .‬نادر قصد توسعه قلمرو خو د را داشت‪ .‬ملک محمود سیستانی حاکم تون در این هنگام در صدد افزایش‬
‫قدرت خود در خراسان بود‪.‬‬

‫دوره جوانی نادر با حمالت ازبکان به خراسان طی شد‬

‫نادر ابتدا به ملک محمود سیستانی پیوست؛ اما به زودی با او اختالف پیدا کرد‪ .‬طهماسب دوم پسر شاه سلطان حسین بعد از حمله به‬
‫افغانها به غرب ایران فرار کرد و بهدنبال متحدانی برای سرکوب افغان ها گشت‪ .‬او در راستای این هدف‪ ،‬سفیر خود حسنعلی خان‬
‫معیرالممالک را نزد نادر فرستاد و او را به اردوی خود دعوت کرد‪ .‬نادر این پیشنهاد را پذیرفت و در رکاب طهماسب دوم قرار‬
‫گرفت‪.‬‬

‫حوادث مهم دوره حاکمیت نادرشاه افشار‪:‬‬

‫قتل فتحعلی خان قاجار‪ :‬فتحعلی خان قاجار سپهساالر طهماسب دوم بود‪ .‬او بههمراه نادرشاه به دستور طهماسب دوم روانه سرکوب‬
‫ملک محمود سیستانی شد‪ .‬در مسیر حرکت به سوی مشهد‪ ،‬نادر با هماهنگی طهماسب دوم‪ ،‬فتحعلی خان قاجار را به قتل رساند و به‬
‫منصب سپهساالری رسید‪ .‬قتل فتحعلی خان قاجار اولین حادثه سیاسی مهم‪ ،‬بعد از پیوستن نادر به اردوی طهماسب دوم بود‪.‬‬
‫قتل ملک محمود سیستانی‪ :‬نادرشاه به دستور طهماسب دوم برای سرکوب ملک محمود سیستانی به مشهد لشکرکشی کرد‪ .‬در جنگ‬
‫خواجه ربیع سپاهیان ملک محمود شکست خوردند و مشهد به تصرف نادر درآمد‪ .‬ملک محمود سیستانی به حرم امام رضا پناهنده‬
‫شد؛ اما مدتی بعد دستگیر و به قتل رسید‪ .‬سرکوبی ملک محمود سیستانی اولین فتح نمایان نادر در رکاب شاه طهماسب دوم صفوی‬
‫بود‪ .‬نادر بعد از این فتح‪ ،‬لقب تهماسب قلی گرفت‪.‬‬

‫سرکوب افغانها‪ :‬نادرشاه در جنگ مهماندوست‪ ،‬سردرهخوار‪ ،‬مورچه خورت و زرقان‪ ،‬سپاه افغانها را به رهبری اشرف افغان در‬
‫هم کوبید و به حکومت هفت ساله آنها در ایران خاتمه داد‪ .‬جان گیکی و ویلیام کوکل بهترتیب نمایندگان کمپانیهای هند شرقی هلند و‬
‫هند شرقی انگلیس‪ ،‬در زمان آزادی اصفهان توسط نادر‪ ،‬حضور داشتند‪.‬‬

‫جنگ جلگه مالیر‪ :‬هدف بعدی نادرشاه‪ ،‬بیرون راندن عثمانیها بود که ایاالت غربی ایران را با استفاده از حمله افغانها تصرف‬
‫کرده بودند‪ .‬حسینقلی خان زنگنه‪ ،‬سردار نادرشاه‪ ،‬تهران و قزوین را از دست افغانها رهایی بخشد و به سوی کرمانشاه حرکت کرد‪.‬‬
‫نادر در ادامه‪ ،‬شخصا به غرب لشگرکشی کرد و در نخستین جنگ خود با عثمانیها‪ ،‬در سال ‪ ۱۱۴۲‬هجری قمری‪ ،‬عثمان پاشا‬
‫فرمانده عثمانی ها را در همدان شکست داد و سپس در جنگ جلگه مالیر شکست سختی بر نیروهای ترک وارد کرد‪.‬‬

‫نادر در جنگ مالیر شکست سختی بر نیروهای ترک وارد کرد‬

‫جنگ خواجه مرجان‪ :‬ابراهیم پاشا صدرعظم عثمانی قوای ترکها را تقویت کرد؛ اما در سال ‪ ۱۱۴۳‬هجری قمری مجددا عثمانیها‬
‫در جنگ خواجه مرجان شکست خوردند و تبریز تصرف شد‪ .‬روسها بهدلیل اختالفات خود با عثمانیها‪ ،‬از پیروزیهای نادر خرسند‬
‫بودند و ژنرال لواشف روسی کمکهایی به سپاه نادر کرد‪.‬‬

‫شورش ابدالیان‪ :‬ابدالیان هرات به تحریک حسین سلطان‪ ،‬حاکم قندهار‪ ،‬شورش کردند‪ .‬نادر مجبور شد جنگ با عثمانیها را رها کند‬
‫و به جنگ ابدالیان برود‪ .‬نادر در ‪ ۱۱۴۴‬هجری قمری شورش را سرکوب و هرات را تصرف کرد‪.‬‬

‫عهدنامه رشت‪ :‬عهدنامه رشت در سال ‪ ۱۱۵۴‬هجری قمری میان نمایندگان آنا‪ ،‬امپراتوری روسیه و طهماسب دوم عهدنامه رشت‬
‫امضا شد‪ .‬طبق این عهدنامه روسیه از مازندران‪ ،‬استرآباد و گیالن صرفنظر کرد و تمام ایاالت واقع در جنوب کورا را به ایران‬
‫پس داد‪.‬‬

‫نبرد طهماسب دوم با عثمانی‪ :‬طهماسب دوم که از قدرتگیری و مشهوریت نادر بیمناک شده بود‪ ،‬تصمیم گرفت برای افزایش اعتبار‬
‫خود با عثمانی ها وارد جنگ شود‪ .‬او به تبریز لشگرکشی کرد و بیستون بیگ افشار‪ ،‬حاکم متعصب نادر را عزل کرد و معتمد خود‬
‫محمدقلی خان را بهجای او قرار داد‪ .‬شاه طهماسب دوم در جنگ کوریجان از عثمانیها شکست سختی خورد و بسیاری از شهرهای‬
‫شمال غرب و غرب ایران به تصرف عثمانیها درآمد‪ .‬قرارداد بغداد در سال ‪ ۱۱۴۶‬هجری قمری میان دولت عثمانی و طهماسب‬
‫دوم منعقد شد‪ .‬طبق این قرارداد‪ ،‬شهرهای تفلیس‪ ،‬گنجه‪ ،‬ایروان‪ ،‬نخجوان و شماخی به ترکها واگذار شد و رود ارس مرز بین دو‬
‫کشور تعیین شد‪ .‬یکی از مفاد این عهدنامه این بود که قرارداد باید به امضای نادر برسد‪ .‬نادر این قرارداد را امضا نکرد و آماده‬
‫جنگ با عثمانیها شد‪.‬‬

‫عزل شاه تهماسب دوم‪ :‬شکست سنگین طهماسب دوم در برابر عثمانیها و واگذاری بخشهای وسیعی به ترکها‪ ،‬بهانه را به دست‬
‫نادر داد تا طهماسب دوم را از سلطنت خلع کند و شاه عباس سوم‪ ،‬فرزند طهماسب را به سلطنت برساند و خود نیابت سلطنت او را‬
‫به عهده بگیرد‪ .‬اولین اقدام نادر بعد از رسیدن به نیابت سلطنت‪ ،‬فرستادن سفیری به دربار روسیه بود و تقاضا کرد خاک ایران‬
‫بهطور کامل از قوای روسیه تخلیه شوداولین شکست نادر‪ :‬نادر مجددا جنگ با عثمانیها را آغاز و بغداد را محاصره کرد‪ .‬توپال‬
‫پاشا سردار عثمانی به کمک محصورین آمد و در سال ‪ ۱۱۴۶‬هجری قمری در جنگ کرکوک‪ ،‬سپاه اندک نادر را قتل عام کرد و‬
‫اولین شکست نادر رقم خورد‪.‬‬

‫اولین شکست نادر در برابر توپال پاشای عثمانی بود‬

‫طغیان محمد خان بلوچ‪ :‬نادر در سال ‪ ۱۱۴۶‬هجری قمری در جنگ دیگری سپاه عثمانی را تار و مار کرد و توپال پاشا را به قتل‬
‫رساند و بغداد را مجددا محاصره کرد‪ .‬در این زمان خبر شورش محمدخان بلوچ حاکم کهکیلویه‪ ،‬شوشتر و دزفول به نادر رسید‪ .‬نادر‬
‫محاصره را ترک کرد و به کهکیلویه لشگر کشید و در جنگ دربند شولستان‪ ،‬محمدخان بلوچ را شکست داد و به قتل رساند‪.‬‬

‫منبع عکس‪ :‬نامشخص‬

‫شاهرخ پسر رضاقلی میرزا و نوه نادر بود‪ .‬هنوز چند ماهی از سلطنت شاهرخ نگذشته بود که میرسید محمد‪ ،‬متولی آستان قدس تحت‬
‫عنوان شاه سلیمان ثانی قیام کرد‪ .‬او شاهرخ را اسیر و کور و بهمدت چهل روز حکمرانی کرد‪ .‬چندی نگذشت که یوسف علی بیگ‬
‫علیه سلیمان ثانی قیام و او را اسیر و نابینا کرد و قدرت را به شاهرخ نابینا بازگرداند‪ .‬شاهرخ تا سال ‪ ۱۲۱۰‬هجری قمری بر مشهد‬
‫و چند ناحیه اطراف حکومت کرد‪ .‬در این دوران احمد خان درانی‪ ،‬سردار نادر که پس از مرگ او به هرات و قسمتی از هند و‬
‫پنجاب دست یافته بود و بانی استقالل افغانستان بود‪ ،‬بهطور مداوم مرزهای قلمرو شاهرخ را مورد حله قرار میداد‪ .‬شاهرخ در سال‬
‫‪ ۱۲۱۰‬هجری قمری به دست آقامحمدخان قاجار کشته شد‪.‬‬

‫نادرمیرزا‬

‫نادرمیرزا پسر شاهرخ بود و بعد از یک سال پادشاهی‪ ،‬به دستور فتحعلی خان قاجار کشته و حکومت افشاریه منقرض شد‪.‬‬

‫پادشاهان معروف سلسله افشاریه‬

‫منبع عکس‪ :‬نامشخص‬

‫معروفترین شاه سلسه افشاریه‪ ،‬نادر شاه افشار بود‪ .‬او نتوانست جانشینی الیق برای خود تربیت کند‪ .‬اخالق خاص و حساسیتهای او‬
‫سبب شد که جانشینان الیق خود را کور کند یا بکشد‪ .‬این سیاست سبب شد که نادر بهتنهایی معروفترین پادشاه سلسله افشاریه باشد‪.‬‬
‫در ادامه به مهمترین حوادث زندگی نادر شاه افشار اشاره میکنیم‪:‬‬

‫نظم است که طول هر یک از اضالع آن چهار متر است‪ .‬صحن مسجد مستطیلی شکل است و در ساخت آن‪ ،‬از کاشیهای هفت‬
‫رنگ استفاده شده است‪ .‬این کاشیها با نقشهای گل و بوته و اسلیمی در لچکیهای باالی ایوان و رواقها کاربرد دارند‪.‬‬

‫مسجد کبود گنبد در شهر کالت نادری ساخته شده است‬

‫اصل این بنا در دوره سلجوقی ساخته شد و نادرشاه افشار بناهایی به آن اضافه کرد‪ .‬بناها که شامل اتاقها و ایوانهای اطراف مسجد‬
‫می شد‪ ،‬کنار پیشخوان مدخل مسجد‪ ،‬یک کتیبه سنگی با خط نستعلیق دارد که در دوره قاجار نصب شده است‪ .‬محتوای کتیبه درباره‬
‫تعمیر مسجد توسط حاکم شهر کالت در سال ‪ ۱۲۵۰‬هجری قمری است‪.‬‬

‫• آدرس‪ :‬مشهد‪ ،‬جاده کالت نادری‪ ،‬روستای کبود گنبد‪ ،‬مسجد کبود گنبد (مشاهده نقشه)‬

‫سلسله افشاریه از سال ‪ ۱۲۱۸‬تا ‪ ۱۱۴۸‬هجری قمری در ایران حکومت کرد‪ .‬موسس این سلسله‪ ،‬نادرشاه افشار بود‪ .‬نادرشاه برای‬
‫استقرار امپراتوری خود‪ ،‬تالش بسیاری کرد تا توانست امپراتوری خود را بنا کند و آن را ارتقا دهد‪ .‬نادرشاه توانست بخشهای‬
‫زیادی از ارمنستان‪ ،‬گرجستان‪ ،‬تاجیکستان‪ ،‬عراق‪ ،‬کویت‪ ،‬ترکیه و امارات متحده عربی دست پیدا کند‪ .‬با مرگ نادر‪ ،‬قدرت‬
‫امپراتوری افشاریه از هم پاشید و میان زندیان و دیگر خانات تقسیم شد‬