TÜRK VERGİ SİSTEMİ

ÜNİTE 1 – TÜRK VERGİ SİSTEMİNE GENEL BAKIŞ,

GELİR VERGİSİ: TARİHÇE, GELİR KAVRAMI, MÜKELLEFİYET,
TİCARİ KAZANÇLAR

TÜRK VERGİ SİSTEMİNİN TARİHSEL SÜRECİNE GENEL BİR BAKIŞ

Şer’i vergiler, tamamıyla şeriata Örfi vergiler, Osmanlı’da baş

dayanan ve esas itibarıyla Kitap ile gösteren mali sıkıntılar yüzünden
Sünnet’ten kaynaklanan vergilerdir. tarh edilen vergilerdir.

Cumhuriyet’in kabul edildiği 1923 yılında Osmanlı

İmparatorluğu’ndan kalan öşür, temettü, musakkafat, ağnam gibi
vergilerden oluşan basit ve ihtiyaçları karşılamayan bir vergi sistemi yürürlükte idi.
Cumhuriyet’in kabulünden sonra, bu olumsuz durumu gidermek
amacıyla çağdaş Batılı devletlerin uyguladıkları sisteme geçiş süreci başlatılmıştır.

GELİR VERGİSİ: GELİR KAVRAMI, TANIMI, GELİR VERGİSİ TÜRLERİ,

MÜKELLEFİYET

Gelir Kavramı
Gelir esas olarak iktisadi bir kavramdır. İktisadi anlamda gelir, üretim faktörlerinin üretime
katılmaları sonucu üretimden elde ettikleri değerlerdir.

Bir ekonomik kavram olarak geliri, belli bir zaman kesiti içinde alım gücünde artış şeklinde
ortaya çıkan bir akım olarak da ifade etmek mümkündür.

Gelir Vergisi Türleri

Sedüler gelir vergisinde gerçek kişilerin çeşitli kaynaklardan elde ettikleri gelirler ayrı
ayrı vergilendirilmektedir.

Üniter gelir vergisinde, gerçek kişilerin çeşitli kaynaklardan elde ettiği gelirler
toplanmakta, varsa zararların mahsubu yapıldıktan sonra bulunan safi tutara artan oranlı
tarife uygulanmak suretiyle vergi borcu hesaplanmaktadır.

Gelir Vergisinde Mükellefiyet

Vergi Usul Kanunu (VUK)’nun 8. maddesinde mükellef, vergi kanunlarına göre kendisine
vergi borcu terettüb eden gerçek veya tüzel kişi olarak tanımlanmaktadır. Bu kişiler, kendi
kişiliğinde gerçekleşen vergiyi doğuran olaya ilişkin ortaya çıkan vergi borcunu kendi mal
varlığından ödemek durumundadırlar.

1/3
 GELİR UNSURLARI VE VERGİLENDİRİLMESİ

Ticari Kazançlar

Ticari kazancın tanımı GVK’nin 37. maddesinde

yapılmıştır. İlgili maddede ticari kazanç “Her türlü
ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar
ticari kazançtır” şeklinde tanımlanmıştır.

Ticari Kazancın Vergilendirilmesi

Ticari kazanç, gerçek veya basit usule göre tespit

edilir. Bazı gerçek kişiler ticari faaliyetlerden ticari
kazanç elde etmiş olmalarına karşın esnaf muaflığı
kapsamında gelir vergisi mükellefiyetlikleri söz konusu
olmamaktadır.

Ticari Kazancın Gerçek Usulde Tespiti

Ticari kazancın gerçek usulde tespit yöntemleri

bilanço esası ya da işletme hesabı esasıdır.
VUK’un 176. maddesinde tüccarlar, defter tutma
bakımından iki sınıfa ayrılmaktadır. İlgili maddede
1. sınıf tüccarların, bilanço esasına göre, 2. sınıf
tüccarların işletme hesabı esasına göre defter
tutacakları hüküm altına alınmıştır.

Ticari Kazancın Tespitinde İndirilebilecek ve

İndirilemeyecek Giderler

Kanun koyucu, Gelir Vergisi Kanunu’nun 40. maddesinde

safi kazancın tespit edilmesi için indirilecek giderleri 11
bent hâlinde belirlemiştir. 41. maddede ise gider olarak
indirilmesi kabul olmayan ödemeler hüküm altına alınmıştır.

2/3
Değerleme, Amortisman ve Enflasyon Düzeltmesi

Değerleme:

İktisadi kıymetlerin değerlemesine ilişkin hükümler

VUK’un 258 - 290. maddelerinde yer almaktadır. VUK’un 258.
maddesinde değerleme, vergi matrahlarının hesaplanmasıyla
ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespiti şeklinde tanımlanmıştır.

Amortisman:

Bir varlığın maliyetinin yıllara yayılmak

suretiyle yok edilmesi olarak açıklanabilir.
Finansal açıdan amortisman, bir duran
varlığın kullanımı ya da zaman geçmesi sebebiy-
le aşınması, eskimesi ve yıpranmasını ifade
etmektedir.

Enflasyon Düzeltmesi:

Enflasyonu kısaca fiyatlar genel seviyesindeki

sürekli artış olarak tanımlamak mümkündür.

Enflasyon düzeltmesi, mali tablolarda yer alan

kıymetlerin Türk Lirası değerlerinin tablonun ait
olduğu tarihteki değerine yükseltilmesinden
ibaret bir işlemdir.

3/3