Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι

Διάλεξη 08

Α. Δροσόπουλος

04-11-2022

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 1 / 36

Outline

1 Ασκήσεις

2 Κυκλώματα

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 2 / 36

Topic

1 Ασκήσεις

2 Κυκλώματα

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 3 / 36

Άσκηση
Να γίνει πλήρη ανάλυση στο παρακάτω κύκλωμα όταν 𝐸1 = 9 V, 𝐸2 = 18 V,
𝑅1 = 500 Ω, 𝑅2 = 300 Ω, 𝑅3 = 1.2 kΩ.

R2 R3

I2 I3
R1 I1

−
+
+
−

E1 E2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 4 / 36

Άσκηση

Να βρεθεί η τιμή της αντίστασης 𝑅 στο κύκλωμα (Α) έτσι ώστε η τάση
στα άκρα της να είναι 9 V.

3.2kΩ

12V 8.7kΩ
+ R 3.1kΩ
−
3mA
9.6kΩ 14.4kΩ

(A)

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 5 / 36

Άσκηση 2
Απλοποιώντας εν σειρά και παράλληλες αντιστάσεις έχουμε

12.8kΩ

12V I2 I1 I3
+ R 5.81kΩ
−
3mA

όπου με κανόνες Kirchhoff

𝐼2 − 𝐼 1 + 3 + 𝐼 3 = 0
12.8𝐼2 + 9 − 12 = 0 ⇒ 𝐼2 = 0.234 mA
5.81𝐼3 + 9 = 0 ⇒ 𝐼3 = −1.55 mA
9
𝐼1 = 3 + 𝐼2 + 𝐼3 = 1.685 mA ⇒ 𝑅 = = 5.34 kΩ
1.685

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 6 / 36

Άσκηση 3
Με κομβική ανάλυση

𝑉 − 12 𝑉 𝑉
+ −3+ =0
12.8 𝑅 5.81

𝑉 𝑉 − 12 𝑉
=3− −
𝑅 12.8 5.81

𝑉
𝑅=
𝑉 − 12 𝑉
3− −
12.8 5.81

octave:1> V=9
V = 9
octave:2> 3-(V-12)/12.8-V/5.81
ans = 1.6853
octave:3> V/ans
ans = 5.3402

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 7 / 36

Άσκηση

Να βρεθούν τα κλαδικά ρεύματα στο παρακάτω κύκλωμα καθώς και οι

τάσεις 𝑉1 , 𝑉2 , 𝑉3 , 𝑉4 .

10 Ω V1 12 Ω 5V V3 16 Ω V4 30 Ω

−
+
I1 I3 V2 I5 I7
15V 10V
+ 20 Ω 18 Ω 25 Ω +
− I2 I4 I6 −

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 8 / 36

Άσκηση 2

𝑉1 − 15 𝑉1 𝑉1 − 𝑉2
+ + =0
10 20 12
𝑉2 − 𝑉1 𝑉3 𝑉3 − 𝑉4
+ + =0
12 18 16
𝑉4 − 𝑉3 𝑉4 𝑉4 − 10
+ + =0
16 25 30
𝑉2 − 𝑉3 = 5

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 9 / 36

Άσκηση 3

1 1 1 𝑉 15
𝑉1 ( + + )− 2 =
10 20 12 12 10

𝑉1 𝑉2 1 1 𝑉
− + + 𝑉3 ( + ) − 4 = 0
12 12 18 16 16

𝑉3 1 1 1 10
− + 𝑉4 ( + + )=
16 16 25 30 30

𝑉2 − 𝑉3 = 5

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 10 / 36

Άσκηση 4

𝑉1 = 9.267 V
𝑉2 = 7.948 V
𝑉3 = 2.948 V
𝑉4 = 3.811 V

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 11 / 36

Άσκηση 5

15 − 𝑉1
𝐼1 = = 0.573A
10
𝑉
𝐼2 = 1 = 0.463A
20
𝑉 − 𝑉2
𝐼3 = 1 = 0.110A
12
𝑉
𝐼4 = 3 = 0.164A
18
𝑉 − 𝑉4
𝐼5 = 3 = −0.0539A
16
𝑉
𝐼6 = 4 = 0.152A
25
𝑉 − 10
𝐼7 = 4 = −0.206A
30
Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 12 / 36
Άσκηση
Να γίνει πλήρη ανάλυση στο παρακάτω κύκλωμα.

5Ω 8Ω

4Ω
5V
− 2Ω 8V 3Ω

−
+

+
6Ω

10 Ω 4Ω

• Κατάστρωση εξισώσεων Kirchhoff με κλαδικά ρεύματα και τάσεις κόμβων.

• Δοκιμάστε να λύσετε τα συστήματα που προκύπτουν.
• Επιβεβαίωση με octave και LTspice.
Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 13 / 36
Άσκηση 2

5Ω B 8Ω

4Ω
2Ω 5V 8V 3Ω
A C
−

−
+

+
6Ω

10 Ω D 4Ω

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 14 / 36

Άσκηση 3

𝑉𝐴 − 5 𝑉𝐴 − 𝑉𝐵 𝑉𝐴 − 𝑉𝐷
+ + = 0
2 5 10
𝑉𝐵 − 𝑉𝐴 𝑉𝐵 𝑉𝐵 − 𝑉𝐶
+ + = 0
5 4 8
𝑉𝐶 − 𝑉𝐵 𝑉𝐶 − 8 𝑉𝐶 − 𝑉𝐷
+ + = 0
8 3 4
𝑉𝐷 𝑉𝐷 − 𝑉𝐴 𝑉𝐷 − 𝑉𝐶
+ + = 0
6 10 4

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 15 / 36

Άσκηση 4

1 1 1 1 1 5
𝑉𝐴 ( + + ) − 𝑉𝐵 − 𝑉𝐷 =
2 5 10 5 10 2

1 1 1 1 1
−𝑉𝐴 + 𝑉𝐵 ( + + ) − 𝑉 𝐶 = 0
5 5 4 8 8

1 1 1 1 1 8
−𝑉𝐵 + 𝑉𝐶 ( + + ) − 𝑉 𝐷 =
8 8 3 4 4 3

1 1 1 1 1
−𝑉𝐴 − 𝑉𝐶 + 𝑉 𝐷 ( + + ) = 0
10 4 6 10 4

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 16 / 36

Άσκηση 5

0.8𝑉𝐴 − 0.2𝑉𝐵 + 0𝑉𝐶 − 0.1𝑉𝐷 = 2.5 ⎫

}
}
−0.2𝑉𝐴 + 0.575𝑉𝐵 − 0.125𝑉𝐶 + 0𝑉𝐷 = 0
0𝑉𝐴 − 0.125𝑉𝐵 + 0.708𝑉𝐶 − 0.25𝑉𝐷 = 2.67 ⎬ ⇒
}
}
−0.1𝑉𝐴 + 0𝑉𝐵 − 0.25𝑉𝐶 + 0.517𝑉𝐷 = 0 ⎭

Μέθοδο απαλοιφής Gauss

0.8𝑉𝐴 − 0.2𝑉𝐵 + 0𝑉𝐶 − 0.1𝑉𝐷 = 2.5 ⎫

}
}
0𝑉𝐴 + 0.525𝑉𝐵 − 0.125𝑉𝐶 − 0.025𝑉𝐷 = 0.625
0𝑉𝐴 − 0.125𝑉𝐵 + 0.708𝑉𝐶 − 0.25𝑉𝐷 = 2.67 ⎬ ⇒
}
}
0𝑉𝐴 − 0.025𝑉𝐵 − 0.25𝑉𝐶 + 0.504𝑉𝐷 = 0.312 ⎭

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 17 / 36

Άσκηση 6

0.8𝑉𝐴 − 0.2𝑉𝐵 + 0𝑉𝐶 − 0.1𝑉𝐷 = 2.5 ⎫

}
}
0𝑉𝐴 + 0.525𝑉𝐵 − 0.125𝑉𝐶 − 0.025𝑉𝐷 = 0.625
0𝑉𝐴 − 0𝑉𝐵 + 0.638𝑉𝐶 − 0.256𝑉𝐷 = 2.81 ⎬ ⇒
}
}
0𝑉𝐴 − 0𝑉𝐵 − 0.256𝑉𝐶 + 0.503𝑉𝐷 = 0.342 ⎭

0.8𝑉𝐴 − 0.2𝑉𝐵 + 0𝑉𝐶 − 0.1𝑉𝐷 = 2.5 ⎫

}
}
0𝑉𝐴 + 0.525𝑉𝐵 − 0.125𝑉𝐶 − 0.025𝑉𝐷 = 0.625
0𝑉𝐴 − 0𝑉𝐵 + 0.638𝑉𝐶 − 0.256𝑉𝐷 = 2.81 ⎬ ⇒
}
}
0𝑉𝐴 − 0𝑉𝐵 − 0𝑉𝐶 + 0.406𝑉𝐷 = 1.40 ⎭

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 18 / 36

Άσκηση 7

με 3 σημ [Volt] ακρίβεια [Volt]

𝑉𝐷 3.45 3.45504
𝑉𝐶 5.79 5.45234
𝑉𝐵 2.73 2.65318
𝑉𝐴 4.24 4.22017

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 19 / 36

Άσκηση 8

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 20 / 36

Άσκηση 9

A = [1/2+1/5+1/10 -1/5 0 -1/10; -1/5 1/5+1/4+1/8 -1/8 0;

0 -1/8 1/8+1/3+1/4 -1/4; -1/10 0 -1/4 1/6+1/10+1/4]
b = [5/2; 0; 8/3; 0]
V = inv(A)*b
A =
0.80000 -0.20000 0.00000 -0.10000
-0.20000 0.57500 -0.12500 0.00000
0.00000 -0.12500 0.70833 -0.25000
-0.10000 0.00000 -0.25000 0.51667
b =
2.50000
0.00000
2.66667
0.00000
V =
4.22017
2.65318
5.45234
3.45504

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 21 / 36

Topic

1 Ασκήσεις

2 Κυκλώματα

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 22 / 36

Θεώρημα Millman
E1 E2 E3 EN
+ + + +
− − − − I1 I2 I3 IN
R1 R2 R3 RN
R1 R2 R3 RN

(a) (b)

Iολ EM Rολ
+
Rολ −

(c) (d)

𝑁
1 1
=∑
𝑅ολ 𝑖=1
𝑅𝑖

𝐸1 𝐸 𝐸𝑁 𝑁 𝐸𝑖
+ 2 +…+ ∑𝑖=1
𝑅1 𝑅2 𝑅𝑁 𝑅𝑖
𝐸𝑀 = (𝐼1 + 𝐼2 + … + 𝐼𝑁 ) 𝑅ολ = =
1 1 1 𝑁 1
+ +…+ ∑𝑖=1
𝑅1 𝑅2 𝑅𝑁 𝑅𝑖
Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 23 / 36
Παράδειγμα

Να βρεθεί η τάση 𝑉𝐴𝐵 στο παρακάτω κύκλωμα.

650Ω 240V 470Ω

A
−
+
975Ω 200Ω 730Ω 1.5A
0.8A
40V −
+ 220V +
−

160Ω B

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 24 / 36

Παράδειγμα 2

650Ω 240V 470Ω 470Ω

A A

−
+
975Ω 200Ω 730Ω 1.5A 1785Ω 200Ω 1.1A 730Ω 1.5A
0.8A 0.8A

40V −
+ 220V + 200V +
− −

160Ω B (a) B (b)

A 470Ω A 470Ω

157Ω
0.112A 0.8A 157Ω 2.6A 0.912A
1785Ω 1785Ω
+ 408.2V
−

B (c) B (d)
A A 464.01Ω A

0.912A 0.651A 1.563A

1785Ω 627Ω 464.01Ω + 725.25V
−

B (e) (f) B (g) B

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 25 / 36

Παράδειγμα 3

1785Ω 627Ω
0.8A
200V
+ 408.2V +
− −

Με κομβική ανάλυση:
𝑉𝐴𝐵 − 200 𝑉 − 408.2
− 0.8 + 𝐴𝐵 = 0 ⇒ 𝑉𝐴𝐵 = 725.3 V
1785 627

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 26 / 36

Γέφυρα Wheatstone

Η γέφυρα Wheatstone είναι ένα κύκλωμα που εφαρμόζεται πολύ σε ηλεκτρικές

μετρήσεις. Το παρακάτω διάγραμμα δείχνει ότι αποτελείται από 4 ωμικές αντιστάσεις
εκ των οποίων η μία είναι άγνωστη και οι άλλες τρεις γνωστές.

I
Α

Rx Ια Ιβ R1

E Γ ∆
IG
G

R3 R2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 27 / 36

Γέφυρα Wheatstone 2

Το γαλβανόμετρο που συνδέει τα Γ και Δ είναι ένα πολύ ευαίσθητο όργανο που δείχνει
την παρουσία ηλεκτρικού ρεύματος. Λέμε ότι η γέφυρα βρίσκεται σε ισορροπία όταν το
ρεύμα που περνάει από το γαλβανόμετρο είναι 𝐼𝐺 = 0. Έχουμε τότε 𝐼 = 𝐼𝛼 + 𝐼𝛽
όπου 𝐼𝛼 είναι το ρεύμα που διαρρέει τον κλάδο ΑΓΒ και 𝐼𝛽 το ρεύμα που διαρρέει τον
κλάδο ΑΔΒ. Εφόσον 𝐼𝐺 = 0 τα σημεία Γ και Δ έχουν το ίδιο δυναμικό. Προσοχή εδώ.
Η διαφορά δυναμικού μεταξύ των Γ και Δ είναι μηδέν. Τα δυναμικά στα Γ και Δ είναι
ίδια αλλά όχι απαραίτητα μηδέν. Επομένως,

𝑉AΓ = 𝑉AΔ ⇒ 𝐼𝛼 𝑅𝑥 = 𝐼𝛽 𝑅1

𝑉ΓB = 𝑉ΔB ⇒ 𝐼𝛼 𝑅3 = 𝐼𝛽 𝑅2
Διαιρώντας κατά μέλη βγαίνει η συνθήκη ισορροπίας την οποία μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε για να βρούμε την άγνωστη αντίσταση από τις γνωστές.
𝑅𝑥 𝑅 𝑅
= 1 ⇒ 𝑅𝑥 = 𝑅3 1
𝑅3 𝑅2 𝑅2

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 28 / 36

Εντοπισμός θέσης σφάλματος

Το παρακάτω σχήμα δείχνει μια γραμμή μεταφοράς μήκους ℓ που αποτελείται από
δύο ηλεκτρικές γραμμές (π.χ. υπόγειο καλώδιο). Έστω ότι υπάρχει διαρροή στο
σημείο Β που απέχει άγνωστη απόσταση 𝑥 από το Γ. Η αρχή της γραμμής είναι τα
σημεία Γ και Δ και το τέρμα της γραμμής τα σημεία Ε και Ζ. Βραχυκυκλώνουμε το
τέρμα Ε, Ζ με ένα μικρό χάλκινο έλασμα αμελητέας αντίστασης.

l
∆ Ε
Α G χαλκινο ελασµα
Β
+
E − Γ Z
x l−x

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 29 / 36

Εντοπισμός θέσης σφάλματος 2

Στην αρχή Γ, Δ συνδέουμε το γαλβανόμετρο 𝐺, μια μεταβλητή αντίσταση και την πηγή
με τάση Ε. Ο συμβολισμός είναι ίδιος με το διάγραμμα που ορίστηκε η γέφυρα
Wheatstone. Η συνθήκη ισορροπίας μας δίνει

𝑅AΔ 𝑅 𝑙 + (𝑙 − 𝑥) 2𝑙 − 𝑥 2𝑙
= Δ𝐸𝑍𝐵 = = ⇒ 𝑥=
𝑅AΓ 𝑅Γ𝐵 𝑥 𝑥 𝑅
1 + 𝐴Δ
𝑅𝐴Γ

όπου χρησιμοποιήσαμε την σχέση 𝑅 = 𝜌 𝑙/𝑆 για τις αντιστάσεις και το γεγονός ότι το
υλικό και η διατομή των αγωγών είναι ίδια (𝜌 και 𝑆 ίδια).

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 30 / 36

Θεώρημα Επαλληλίας – Αρχή Υπέρθεσης

• Ένα άλλο σημαντικό και χρήσιμο θεώρημα είναι το θεώρημα

επαλληλίας ή αλλιώς η αρχή της υπερθέσεως. Σε ένα γραμμικό
κύκλωμα που έχει περισσότερες από μία πηγές μπορούμε να
υπολογίσουμε την απόκρισή του (τάση και ρεύμα σε κάθε
στοιχείο) για κάθε πηγή ξεχωριστά, «σβήνοντας» τις υπόλοιπες. Η
συνολική απόκριση είναι το άθροισμα των επί μέρους
αποκρίσεων. Με το θεώρημα αυτό μπορούμε πολλές φορές να
απλοποιήσουμε σύνθετα κυκλώματα σε πιο απλά.
• Πηγή τάσης την «σβήνουμε» βραχυκυκλώνοντάς την.
• Πηγή ρεύματος την «σβήνουμε» ανοίγοντάς την.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 31 / 36

Παράδειγμα

Να βρεθεί το ρεύμα 𝐼4 στο κύκλωμα (a) με τη μέθοδο υπέρθεσης όταν 𝐸1 = 18 V,

𝐸2 = 9 V, 𝐸3 = 20 V, 𝑅1 = 1.2 kΩ, 𝑅2 = 800 Ω, 𝑅3 = 1.4 kΩ, 𝑅4 = 600 Ω.

I1
+

+
−

E1 R1 E1 − R1 R1 R1
I2
+

+
−

−
E2 R2 R2 E2 R2 R2
I3
+

+
−

−
E3 R3 R3 R3 E3 R3
I4 I4b I4c I4d
(a) R4 (b) R4 (c) R4 (d) R4

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 32 / 36

Παράδειγμα 2

Με τη μέθοδο επαλληλίας έχουμε τα κυκλώματα (b),(c),(d). Ένας απλός τρόπος είναι

να κάνουμε την κάθε πηγή τάσης πηγή ρεύματος, παράλληλες τις 𝑅1 , 𝑅2 , 𝑅3 και
έναν διαιρέτη ρεύματος για το κάθε ρεύμα 𝐼4𝑏 , 𝐼4𝑐 , 𝐼4𝑑 .

1 1 1 1
= + + ⇒ 𝑅 = 357.45 Ω
𝑅 𝑅1 𝑅2 𝑅3
𝑅 𝐸1
𝐼4𝑏 = = 5.6 mA
𝑅 + 𝑅4 𝑅1

𝑅 𝐸2 𝑅 𝐸3
𝐼4𝑐 = = 4.2 mA 𝐼4𝑑 = = 5.33 mA
𝑅 + 𝑅4 𝑅2 𝑅 + 𝑅4 𝑅3

𝐼4 = 𝐼4𝑏 + 𝐼4𝑐 + 𝐼4𝑑 = 15.1 mA

Στο βιβλίο βλέπετε και εναλλακτικούς τρόπους και μπορείτε και εσείς να σκεφτείτε και
άλλους.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 33 / 36

Παράδειγμα
Να υπολογισθεί το ρεύμα και η καταναλισκόμενη ισχύς στην αντίσταση 6 Ω στο
κύκλωμα (a).

B
I1 I2

12V 12V
2Ω I3 2Ω
+

+
−

−
3Ω 3Ω
1Ω 6A ∆ 1Ω A 6A Ε

12A I5 12A
4Ω 6Ω 4Ω I4 6Ω

Ix Ix

Γ
(a) (b)

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 34 / 36

Παράδειγμα 2
A A A

12V
2Ω 2Ω 2Ω
3Ω
+

3Ω 3Ω
−

Γ 1Ω E ∆ Γ 1Ω E 6A ∆ Γ 1Ω E ∆

12A

4Ω 6Ω 6Ω 6Ω
4Ω 4Ω

Ix1 Ix2 Ix3

B B B
(b) (d) (f)

A
A 2Ω 2Ω

1Ω 3Ω 2Ω
3Ω Ix1 3Ω
6A Ix3
Γ ∆ 4Ω
12V + 6Ω 1Ω
−
12A
6Ω
1Ω

4Ω 6Ω
B (g)
Γ 4Ω Ix2
(e)
(c)

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 35 / 36

Παράδειγμα 3

Όταν μόνο η πηγή τάσης είναι ενεργός, έχουμε το κύκλωμα (b) και το ισοδύναμό του
(c). H τάση 𝑉𝐴Γ στα άκρα του κλάδου που περιέχει την αντίσταση 6 Ω είναι 12 V.
Οπότε,
12
𝐼𝑥1 = =1A
2+6+4

Όταν μόνο η πηγή ρεύματος 6 A είναι ενεργός, έχουμε το κύκλωμα (d) και το
ισοδύναμό του (e). Με διαιρέτη ρεύματος
2
𝐼𝑥2 = 6=1A
2 + 10

Όταν μόνο η πηγή ρεύματος 12 A είναι ενεργός, έχουμε το κύκλωμα (f) και το
ισοδύναμό του (g). Και πάλι με διαιρέτη ρεύματος
4
𝐼𝑥3 = − 12 = −4 A
4+8
Τελικά, 𝐼𝑥 = 𝐼𝑥1 + 𝐼𝑥2 + 𝐼𝑥3 = 1 + 1 − 4 = −2 A και 𝑃 = 𝐼𝑥2 ⋅ 6 = 24 W.

Α. Δροσόπουλος Ηλεκτρικά Κυκλώματα Ι 04-11-2022 36 / 36