12.8.

ԷԿՈԼՈԳԻԱԿԱՆ ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ

Էկոզբոսաշրջությունը համեմատաբար նոր հասկացություն է, որի

մեկնաբանության մեջ ընդգրկվում են որոշակի հակասություններ։ Այն նախատեսված
է շրջակա միջավայրի պահպանման նպատակով տնտեսական խթաններ ստեղծելու
համար: Միևնույն ժամանակ, «էկոզբոսաշրջություն» հասկացությունն ընդգրկում է
ճանապարհորդությունների բավականին լայն շրջանակ՝ դպրոցականների համար
փոքր կրթական շրջագայություններից մինչև ազգային պարկերում և արգելոցներում
կանոնավոր զբոսաշրջային ծրագրեր: Զբոսաշրջության այս տեսակից ստացված
շահույթը կարող է մասամբ օգտագործվել բնապահպանական գործունեության
ֆինանսավորման համար:
Ըստ ԶՀԿ-ի փորձագետների՝ էկոզբոսաշրջության նպատակային
ուղևորություններ են դեպի համեմատաբար անառիկ բնություն և լավ պահպանված
մշակութային, պատմական ժառանգություն: Միևնույն ժամանակ, դրանք չպետք է
խախտեն էկոհամակարգերի ամբողջականությունը և վնասեն մշակութային
միջավայրը։ Էկոզբոսաշրջությունը ստեղծում է պայմաններ, որոնց դեպքում շրջակա
միջավայրի պահպանությունը և բնական ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործումը
տնտեսապես շահավետ են դառնում տեղի բնակչության համար:
Էկոլոգիական շրջագայությունների կազմակերպումը պահանջում է բացառիկ
պրոֆեսիոնալիզմ բոլոր մակարդակներում՝ երթուղու զբոսավարներից մինչև ավագ
մենեջերներ:
Ի տարբերություն զբոսաշրջության այլ տեսակների՝ էկոլոգիական
զբոսաշրջությունը զանգվածային բնույթ չի կրում և փոքրածավալ է, ինչը մեծապես
պայմանավորված է այցելվող վայրերի հեռավորությամբ և անմատչելիությամբ։
ԶՀԿ փորձագետները առաջ են քաշում մի շարք պայմաններ
էկոզբոսաշրջության շուկայի գործունեության համար.
 էկոզբոսաշրջության վայրերի տրանսպորտային հասանելիության
ապահովում,
 եզակի և գրավիչ վայրերի առկայությունը ոչ միայն բարձր
մասնագիտացված էկոզբոսաշրջիկների, այլ նաև սովորական
ժամանակավոր այցելուների համար,

1
  ողջամիտ գնային քաղաքականության վարում,
 լավ, հարմարավետ ճանապարհորդական կազմակերպություն և այլն:
Տարբեր երկրներում կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքները ցույց
են տալիս, որ էկոլոգիական տուրեր ձեռք բերող զբոսաշրջիկների հիմնական
շարժառիթը անաղարտ բնությունը վայելելու ցանկությունն է։
Էկոլոգիական զբոսաշրջության կազմակերպման գործնական ասպեկտները
կարելի է դիտարկել բնության պահպանության պարկերում էկոլոգիական
զբոսաշրջության կազմակերպման, հատուկ զբոսաշրջային գյուղերի կազմակերպման
օրինակով: Այս շարքում կան ազգային պարկերի տարածքները զբոսաշրջության
նպատակով օգտագործելու, էկոզբոսաշրջության մեջ ներդրումներ կատարելու,
էկոզբոսաշրջությանը տեղեկատվական աջակցության խնդիրները, էկոլոգիական և
մշակութային զբոսաշրջության կապը։
Էկոզբոսաշրջության մեկ այլ սահմանում կարելի է մեջբերել բնության
պահպանման տեսանկյունից. «Էկոլոգիական զբոսաշրջությունը զբոսանք է
զբոսայգիներով, կանաչ տարածքներով, ազգային պարկերով, որի նպատակն է
վայելել բնությունը և կամավոր լինել՝ օգնելով պաշտպանել բնությունը»:
Որոշ երկրներում էկոտուրիզմը հասկացվում է որպես բնության
պահպանության միջոցառումներին պարտադիր մասնակցությամբ
ճանապարհորդություն:
Բնության պահպանության նկատմամբ հոգատարությունը միշտ եղել է
զբոսաշրջության կարևորագույն խնդիրներից մեկը։ Բնապահպանության ոլորտում
ընդհանուր առաջադրանքների հետ մեկտեղ, գործնական միջոցառումներ
կազմակերպելիս անհրաժեշտ է հաշվի առնել այս գործունեության
կազմակերպչական և մեթոդական որոշ սկզբունքներ, որոնք բնորոշ են զբոսաշրջային
կազմակերպությունների, հիմնարկների, գյուղացիական տնտեսությունների,
ձեռնարկությունների, հասարակական ակտիվների և զբոսաշրջիկների խմբերի մեծ
մասի համար: Դրանք արտացոլում են զբոսաշրջային բնության կառավարման
առանձնահատկությունները և միասին կազմում են բնության պահպանությանն
ուղղված աշխատանքների իրականացման կազմակերպչական և մեթոդական
հիմքերը:

2
 12.9. ԳՈՐԾԱՐԱՐ ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ
Զբոսաշրջային ճանապարհորդությունը գործնական նպատակներով
(գործարար տուրեր) այս կամ այն ձևով գոյություն ունի ավելի քան 3 տասնամյակ:
Բայց, թերևս, միայն XX դար 90-ական թթ. դրանք ձեռք բերեցին ամենամեծ ծավալը և,
կոնկրետ առումով, դարձան զբոսաշրջության ամենաշահութաբեր ոլորտը։ ԶՀԿ
փորձագետների գնահատմամբ՝ բիզնես զբոսաշրջության մասնաբաժինը աշխարհում
կազմում է մոտ 20%։
Գործարար զբոսաշրջությունը բավականին բազմակողմանի է և, համաձայն
միջազգային հաստատված պրակտիկայի, ներառում է ուղևորությունների լայն
շրջանակ.
- կորպորացիաների և ընկերությունների աշխատակիցների անհատական
գործուղումներ բանակցությունների նպատակով, մասնակցություն արտադրական
հանդիպումներին, շնորհանդեսներին, վաճառքի գործողություններին և այլն,
- կոնգրեսի ծառայություններ - ճանապարհորդություններ դեպի կոնգրեսներ,
կոնֆերանսներ, սեմինարներ,
- ցուցահանդեսային ծառայություններ - ցուցահանդեսներ, տոնավաճառներ,
փոխանակումներ,
- խրախուսական զբոսաշրջություն (մոտիվացիոն պարգևատրում)- իրենց
աշխատակիցներին ընկերությունների խրախուսելու ձև՝ նրանց համար անվճար
զբոսաշրջային ուղևորություն կազմակերպելու ձևով,
- պատվիրակությունների սպասարկում - թիմերի սպորտային մրցումներ,
շրջագայություններ, պաշտոնական ուղևորություններ, պատվիրակություններ։
Գործարար զբոսաշրջությունը ճանապարհորդության առավել շահավետ և
հեռանկարային տեսակներից է, որը բնութագրվում է բարձր և կայուն աճով,
տնտեսական, քաղաքական, կլիմայական, եղանակային և այլ գործոնների
նկատմամբ հարաբերական դիմադրությամբ։
Ուշագրավ է այն փաստը, որ ԱՊՀ երկրներ ներգնա զբոսաշրջության նվազման
ֆոնին XX դարի 90-ականների սկզբին գործարար զբոսաշրջությունը շարունակել է
զարգանալ, թեև ավելի դանդաղ տեմպերով։ Ռուսաստանում և ԱՊՀ երկրներում
գործարար զբոսաշրջության զարգացման միտումը համապատասխանում էր

3
զբոսաշրջության այս տեսակի զարգացման համաշխարհային միտումներին։
Այսպիսով, XX դարի 80-ականների կեսերից մինչև 90-ականների կեսերը Եվրոպայում
բիզնես զբոսաշրջության միջին տարեկան աճը կազմել է 9%, իսկ զբոսաշրջությանն
ընդհանրապես՝ 4-5%։
Որպեսզի զբոսաշրջային առաջարկը հետաքրքրի հաճախորդին, հատկապես
այն հաճախորդին, ով հաճախակի է ճամփորդում, փորձառու և պահանջկոտ
զբոսաշրջիկ է, անհրաժեշտ է հստակ հասկանալ նրա կարիքները, ցանկությունները,
սովորությունները զբոսաշրջային ապրանքի և ծառայության նախասիրություններում:
Նոր արտադրանքի մշակումը, ներառյալ կոնգրեսի, գործարար հանդիպման
կազմակերպումը, պետք է սկսվի մարքեթինգային հետազոտությունից:
Նախնական փուլում ընդունելության կազմակերպման հնարավորությունները
վերլուծվում են նյութական բազայի տեսանկյունից (հյուրանոց, դրա հզորություն,
սպասարկման մակարդակ, սարքավորումներ, հանդիպումների և
բանակցությունների համար հատուկ սենյակների առկայություն, տրանսպորտ,
ենթակառուցվածքներ և ծառայությունների մատուցման այլ հնարավորություններ)։
Ընդունման հնարավորությունների և նյութական բազայի վերլուծության հիման
վրա որոշվում է, թե որ շուկան է համապատասխանում այս կոնկրետ պայմաններին։
Սա կարող է լինել խոշոր կոնգրեսների և սիմպոզիումների շուկա, կամ կարող է լինել
մեկ ընկերության կամ ֆիրմայի աշխատակիցների գործնական հանդիպումների
շուկա և այդպես շարունակ:
Էքսկուրսիաները, սոցիալական և մշակութային ծրագրերը հիմնված են
գործնական միջոցառումների ժամանակացույցի և մնացած ազատ ժամանակի,
ինչպես նաև հաճախորդների ցանկությունների վրա:
Գործարար զբոսաշրջիկը որոշակի պահանջներ ունի հյուրանոցների
նկատմամբ։ Հիմնականներն են՝
 գտնվելու վայրը- քաղաքի կենտրոն,
 տան միջավայրի բոլոր հատկանիշների համադրություն (իր բնորոշ
հարմարավետությամբ) գրասենյակի առանձնահատկությունների հետ,
 կապի ծառայությունների ամբողջական շարք, գրասենյակային սարքավորումներ,
համակարգչային տեխնիկա և այլն,

4
 հյուրանոցները պետք է ունենան հարմար և հուսալի ամրագրման համակարգ,
 արագ գրանցում և մեկնում,
 ողջամիտ գին,
 հաճախորդի համար հարմար վճարման ձևեր՝ ընկերությանը զեկուցելու համար
հաշիվ-ապրանքագրի պատճենի տրամադրմամբ,
 շուրջօրյա սենյակային սպասարկում և այլն:
Ամենից առաջ, հանդիպումներ և կոնգրեսներ կազմակերպելիս հյուրանոցը
պետք է ապահովի հանդիպումների անվտանգությունն ու գաղտնիությունը:
Կոնգրեսի ծառայությունը զբոսաշրջային ծառայությունների
առանձնահատուկ տեսակներից է։ Կոնգրես զբոսաշրջությունն զբոսաշրջության
ամենաեկամտաբեր տեսակներից մեկն է, քանի որ այն հյուրընկալող երկրին
զգալիորեն ավելի մեծ եկամուտ է բերում, քան զբոսաշրջության շատ այլ տեսակներ,
ինչպիսիք են զբոսաշրջությունը հանգստի և ժամանցի նպատակով:
Բացի այդ, կոնգրեսական զբոսաշրջությունը ևս երկու մեծ առավելություն ունի
ճանապարհորդության այլ տեսակների նկատմամբ.
1) կոնգրես զբոսաշրջությունը հնարավորություն է տալիս օգտագործել
նյութական բազան սեզոնից դուրս,
2) կոնգրեսի մասնակիցների համար տեղերի ամրագրումն իրականացվում է
միջոցառումից շատ առաջ և սովորաբար մնում անփոփոխ:
Վիճակագրության համաձայն, կոնգրես զբոսաշրջության ոլորտում
շարունակական աճ է գրանցվել։ Միջազգային գործարար ճանապարհորդներից 5-ից
մոտավորապես 1-ը (կամ միջազգային զբոսաշրջիկների ընդհանուր թվի 1%-ը)
մեկնում է կոնգրեսներին և համաժողովներին մասնակցելու:
Կոնգրեսներ և նմանատիպ այլ միջոցառումներ կազմակերպվում են այն
վայրերում, որտեղ, բացի համապատասխան նյութական բազայից (ծառայությունների
լայն տեսականի մատուցող բարձրակարգ հյուրանոցներ, կոնգրես կենտրոնների
առկայություն), կան նաև հանգստի, ժամանցի և սպորտի հնարավորություններ։

«Խրախուսական զբոսաշրջություն» - այս տերմինը ներկայումս ունի դինամիկ

զարգացում: Խրախուսական զբոսաշրջությունը ֆիրմաների և ձեռնարկությունների

5
աշխատակիցներին աշխատանքի ձեռքբերումների համար պարգևատրելու
ժամանակակից միջոց է, որին ուղեկցում են խրախուսման ավանդական ձևեր,
ինչպիսիք են դրամական բոնուսները, ապրանքների գնման սուբսիդիաները և այլն:
Խրախուսական շրջագայությունը սովորական ուղևորությունների համեմատ
ունի որոշ տարբերակիչ առանձնահատկություններ.
o շրջագայություն է, որը սովորաբար համաձայնեցվում է տուրիստական
գործակալության հետ ուղևորության մեկնարկից 1-2 տարի առաջ, քանի որ
ընկերության խրախուսական ծրագիրը նախատեսված է երկար
ժամանակահատվածի համար;
o այս շրջագայությունը կազմակերպված է այնպես, որ ուղևորության
մասնակիցը պաշտպանված լինի շրջագայության նախապատրաստման և
անցկացման հետ կապված ցանկացած խնդիրից, բացի այդ, խրախուսական
շրջագայություններով ճանապարհորդող զբոսաշրջիկները
ամենախստապահանջն են ծառայության որակի հանդեպ,
o ուղևորությունները սովորաբար կազմակերպվում են արտասեզոնային
ժամանակահատվածում` հոկտեմբերից ապրիլ (բացառությամբ Սուրբ
Ծննդյան և Ամանորի արձակուրդի),
o զբոսաշրջային ուղևորություն ստացած աշխատակիցների 90%-ը մեկնում է
իր կնոջ կամ ամուսնու հետ,
o նման ճանապարհորդությունները հաճախ ներառում են գործնական
միջոցառումներ, շնորհանդեսներ, փորձի փոխանակում և
ուսումնասիրություն:
Այս ամենը խթանում է զբոսաշրջությունը՝ կապված զբոսաշրջային
շուկայում բիզնես ծառայությունների հետ: Խրախուսական
ճանապարհորդությունը կառավարման ժամանակակից մեթոդներից մեկն է,
որն օգտագործվում է ընկերությունների և ձեռնարկությունների
ղեկավարության կողմից՝ աշխատողների արտադրողականությունը
բարձրացնելու համար: Ընկերությունները դիտում են ճանապարհորդությունը
որպես բոլոր մակարդակներում աշխատողներին պարգևատրելու
ամենաարդյունավետ միջոցներից մեկը:

6
 Ճամփորդական ծրագրերը կազմվում են՝ հաշվի առնելով
աշխատողների կատեգորիան։ Օրինակ՝ դիտարկենք վաճառքի աշխատողների
և վերավաճառողների համար ճանապարհորդական ծրագրերը.

Վաճառքի աշխատակիցներ Վերավաճառողներ

-Ավելի հեռավոր տարածքներ է
-Հիմնականում երկրի ներսում է
ընդգրկում, հաճախ արտասահմանը
- Բավականին երկար
-Կարճ ճանապարհորդություն է
ճանապարհորդություն է
-Ծրագիրը ներառում է գործնական - Գործարար իրադարձությունները
հանդիպումներ և միջոցառումներ հազվադեպ են ներառված ծրագրում
Եվրոպայում վաճառողներին ընդհանուր առմամբ առաջարկվում է
ուղևորություններ դեպի եվրոպական խոշոր քաղաքներ և հանգստավայրեր, մինչդեռ
վերավաճառողներին առաջարկվում են ուղևորություններ դեպի Սինգապուր,
Հոնկոնգ, Եգիպտոս, Քենիա և Բրազիլիա:
Հետևյալ գործոնները ազդում են ճանապարհորդության ուղղության
ընտրության վրա.
 գների մակարդակը պետք է համապատասխան լինի. ուղևորության
գինը պետք է համապատասխանի մատուցվող ծառայությունների
որակին;
 տուրիստական կենտրոնը պետք է լինի նորաձև, գրավիչ, առաջարկի
հանգստի հետաքրքիր ծրագիր;
 բարձրակարգ հյուրանոցների առկայությունը (4 կամ 5 աստղ),
ռեստորաններ, սպորտային և բժշկական սարքավորումներ, զվարճանք,
գնումներ կատարելու հնարավորություններ;
 հարմարավետ տրանսպորտային կապերի առկայությունը ողջ երթուղու
երկայնքով;
 բարենպաստ փոխարժեք կեցության վայրում ;
 կայացած տուրիստական գործակալության առկայություն, որը կարող է
կազմակերպել և մատուցել որակյալ ծառայություններ:

7
 Խմբային զբոսաշրջությունը խրախուսական զբոսաշրջության շուկայում
ճանապարհորդության գերակշռող ձևն է, որը կազմում է ամբողջ
ճանապարհորդության ավելի քան 70%-ը: Խրախուսական ճամփորդությունների մոտ
30%-ն իրականացվում է անհատական հիմունքներով կամ փոքր խմբերի կազմում։
Խրախուսական տուրերի տևողությունը միջինում 5-6 օր է:
Փորձագետները նշում են, որ խրախուսական զբոսաշրջությունը մեծ ապագա
ունի, այն կդառնա աշխատողների խրախուսման ամենակարևոր ձևը։ Խրախուսական
շրջագայություններով ճանապարհորդող զբոսաշրջիկների ներգրավումը
տուրիստական ընկերությունների և հյուրանոցների կարևորագույն խնդիրներից է,
քանի որ զբոսաշրջիկների այս կատեգորիան բարձր եկամուտ է բերում։

12.10. ՍՊՈՐՏԱՅԻՆ ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ

Սպորտային զբոսաշրջության հիմնական սպառողն այն սպառողների խումբն
է, որը բաղկացած է սովորական մարդկանցից (ոչ պրոֆեսիոնալ մարզիկներից),
ովքեր ցանկանում են զբաղվել իրենց ընտրած մարզաձևով ճանապարհորդելիս և դրա
կազմակերպումը վստահել զբոսաշրջային գործակալություններին և
ձեռնարկություններին:
Պրոֆեսիոնալ մարզիկների սպասարկումը շատ մոտ է գործարար
հաճախորդների սպասարկմանը, քանի որ նման հաճախորդները սպասարկվում են
ուսումնամարզական հավաքների և մարզական մրցումների ժամանակ, և դա արդեն
նրանց պրոֆեսիոնալ գործն է։
Մարզիկ-արշավականներն իրենց հերթին հաճախ չեն դիմում
ճամփորդությունների պրոֆեսիոնալ կազմակերպիչների ծառայություններին՝
նախընտրելով ամեն ինչ ինքնուրույն կազմակերպել։ Սրա շնորհիվ նրանց հաճախ
անվանում են «սիրողական զբոսաշրջիկներ»։ Հարկ է նշել, որ պրոֆեսիոնալ
զբոսաշրջային կազմակերպությունների կողմից սպառողների լայն շրջանակի համար
կա սպորտային և արշավային տուրերի որոշակի հատված:
Այսպիսով, սպորտային զբոսաշրջությունը մարզասերների համար է: Այս
շուկան, իր հերթին, նույնպես շատ բազմազան է։ Այն բաղկացած է սպառողների
այնպիսի խմբից, ինչպիսիք են մարդիկ, ովքեր ցանկանում են զբաղվել իրենց սիրելի
սպորտով արձակուրդում և հանգստի ժամանակ: Զբոսաշրջության այս տեսակը

8
ներառում է դահուկներ, հեծանվավազք, նաև մեքենա վարել (ավտոտուրիզմ),
ռաֆթինգ (նավով զբոսնելը և լեռնային գետերի վրա ռաֆթինգը), դայվինգը և այլն:
Տուրերի այս խումբը ներառում է հատուկ ծրագրերում և, համապատասխանաբար,
պահանջարկի առանձին հատվածներում առաջացած սպորտային գործունեությանը
նվիրված մասնագիտացված տուրերում։ Սրանք ամենատարածված հատուկ
սպորտային շրջագայություններն են:
Նման շրջագայությունների ծառայությունների փաթեթը, իհարկե,
կենտրոնացած է կոնկրետ սպորտաձևի վրա։ Այնուամենայնիվ, կան ընդհանուր
պահանջներ բոլոր սպորտային տուրերի կազմակերպման համար:
Սպորտային տուրեր կազմակերպելիս հատկապես կարևոր է բնական և
հանգստի պայմանների առկայությունը։ Օրինակ` լեռնադահուկային
զբոսաշրջության համար անհրաժեշտ է ունենալ տարբեր դժվարության հարմար
լանջերով լեռներ, ռաֆթինգի համար` դժվար, բայց հետաքրքիր հատվածներով
լեռնային գետերի առկայություն, պարզ խոչընդոտների առկայությամբ, երթուղուց
հարմար վայրէջք կատարելու և դուրս գալու հնարավորությամբ տարածքներ և այլն:
Նյութական բազան (հյուրանոցներ, տրանսպորտ, սպորտային գույք) նույնպես
պետք է ուղղված լինի սպորտային հանգստի և կոնկրետ սպորտի տեսակին:
Սպորտային շրջագայություններով զբոսաշրջիկներին ընդունելիս
կազմակերպիչները պետք է նրանց հնարավորություն ընձեռեն օգտվելու
քարշակներից, հատուկ սարքավորումներից և ռելսերից, ինչպես նաև տրամադրեն
զբոսաշրջային սարքավորումներ։ Հյուրանոցները պետք է համապատասխանեն
սպորտային հյուրանոցի տեսակին: Միաժամանակ օգտակար կլինեն սպորտից հետո
մկանային սթրեսը հանող հանգստի ծառայությունները՝ լոգարաններ, սաունաներ,
լողավազաններ, մերսման թերապիաներ և այլն։
Սպորտային շրջագայությունների ժամանակ անհրաժեշտ է վարձակալել կամ
գնել համապատասխան մարզաձևի հատուկ տեխնիկա և սպորտային գույք:
Էքսկուրսիոն ծրագիրը փոքր ծավալի է հիմնական տեսարժան վայրերի
համար։ Հնարավոր է էքսկուրսիոն, ճանաչողական և սպորտային ծրագրերի
համակցում։ Օրինակ` տեսարժան վայրերում կանգառներով հագեցած հեծանվային
շրջագայություն։

9
 Սպորտային շրջագայությունների ժամանակ զբոսաշրջիկների համար
պարտադիր է սպորտից անկախ, նախատեսված ազատ ժամանակ գնումների,
զբոսանքի և պարզապես հանգստի համար: Ժամանակի այս զանգվածը, սովորաբար
ըստ սպորտի տարբեր տեսակների, պետք է լինի մոտ կես օր (կամ ակտիվ
ժամանակի կեսը):
Սնունդը պետք է լինի բազմազան, այսպես կոչված՝ ժամանցով հագեցած
(վիդեո բարեր, պարային սրճարաններ, ազգային ուտեստների համտես,
արձակուրդներ ռեստորանում, իհարկե, նկատի ունենալով երեկոյան ճաշերը):
Որպես կանոն, սնունդը 3-անգամյա է կամ կիսապանսիոն:
Սպորտային շրջագայություններ կազմակերպելիս առաջին և հիմնական
պայմանը համապատասխան մարզաձևի որակյալ և փորձառու հրահանգիչների,
վարպետների և սպորտի վարպետի թեկնածուների առկայությունն է
զբոսաշրջիկների հետ աշխատելու համար: Հրահանգիչները պետք է ծանոթ լինեն
անվտանգության կանոններին և կարողանան առաջին օգնություն ցուցաբերել:
Ծառայության ընթացքում զբոսաշրջիկները բաժանվում են փորձառու, պակաս
փորձառու և սկսնակ մարզիկների խմբերի, խմբերից յուրաքանչյուրի հետ
ներգրավված է առանձին հրահանգիչ։ Երթուղում երեխաներով ընտանիքներ
ընդունելիս կազմակերպվում են հատուկ մանկական խմբեր, որոնց հետ աշխատում է
առանձին, հատուկ պատրաստված մանկական հրահանգիչ։

12.11. ՈՒՍՈՒՄՆԱԿՐԹԱԿԱՆ ՃԱՄՓՈՐԴՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Ուսումնական տուրերը զբոսաշրջության շատ տարածված տեսակ են, երբ
ուղևորությունների ընթացքում զբոսաշրջիկը համատեղում է հանգիստը ուսման հետ։
Ընդհանուր իմաստով կրթական զբոսաշրջության համար կա երեք ուղղություն
կամ երեք շուկա՝
1) լեզվի ուսուցման տուրեր,
2) մարզական-ուսումնական տուրեր,
3 )մասնագիտական կրթության տուրեր:
Լեզուների ուսուցման շրջագայություններ- օտար լեզուների
ուսումնասիրությամբ տուրերը շատ տարածված են տարբեր տարիքի
հաճախորդների շրջանում՝ սկսած երեխաներից և նրանց ծնողներից, ովքեր գնում են

10
շրջագայություններ երեխաների համար՝ լեզվի ուսուցումը հեշտացնելու համար,
մինչև մեծահասակ ձեռներեցները, ովքեր հետաքրքրված են խոսակցական բիզնես
լեզվով տարբեր բանակցությունների համար:
Լեզվական ծրագրերը նախատեսված են 5 տարեկանից սկսած երեխաների
համար։ Բայց նման փոքր երեխաների համար առաջարկները դեռ մեծ պահանջարկ
չունեն, բացի այդ էլ ծնողները 10-17 տարեկան դպրոցականներին շատ ավելի
պատրաստակամորեն ուղարկում են սովորելու։ Լեզվական շրջագայությունների
աստիճանավորումն ըստ տարիքի հետևյալն է՝ դպրոցականներ, ուսանողներ,
մեծահասակներ (վերջիններս կազմում են ընդհանուր հոսքի 10%-ը):
Լեզվի ուսուցման համադրումը հանգստի և զբոսաշրջության հետ
նպատակային լեզվի երկրում շատ լավ արդյունքներ է տալիս։ Նման տուրերը
կազմակերպվում են հիմնականում դեպի այն երկրներ, որտեղ ազգային լեզուներն
աշխարհում ամենաշատ օգտագործվողներն են՝ Անգլիա, ԱՄՆ, Ֆրանսիա, Իսպանիա,
Գերմանիա, Իտալիա, Պորտուգալիա, Չինաստան և այլն: Կան, իհարկե,
բացառություններ, երբ անգլերենը կարող է հաջողությամբ դասավանդվել նաև
Իռլանդիայում, Մալթայում և այլ երկրներում:
Լեզվի դասընթացները կարող են լինել՝
 ինտենսիվ և ընդհանուր (ստանդարտ);
 բիզնես դասընթացներ,
 միջազգային քննությունների նախապատրաստում;
 արձակուրդային դասընթացներ (համատեղելով ժամանցը լեզվի
ուսուցման հետ);
 անհատական և խմբային ուսուցում;
 ակադեմիական դասընթացներ՝ ուղղված համալսարան ընդունվելուն։
Անգլերեն սովորելը այսօր ամենատարածվածն է, որին հաջորդում են
գերմաներենը, իսպաներենը/իտալերենը: Նրանց հաջորդում են ֆրանսերեն և
պորտուգալերեն սովորելու առաջարկները։ Այս լեզուները հաճախ օգտագործվում են
աշխարհում որպես ազգամիջյան հաղորդակցության միջոց: Ավելի քիչ տարածված
են, բայց դեռևս կան առաջարկներ արևելյան լեզուների ուսումնասիրության համար

11
դեպի Ասիա հատուկ շրջագայությունների ընթացքում՝ չինարեն, պարսկերեն,
ճապոներեն: Բայց սա ավելի շատ բացառություն է, քան կանոն:
Նման տուրերի միջին տևողությունը 2-3 շաբաթ է: Ուսումնական տուրերի
հիմնական ծրագրերը կրթական և էքսկուրսիոն-ճանաչողական են։ Մի շարք
դեպքերում լինում են նաև սպորտային ծրագրեր (հիմնականում մանկապատանեկան
հյուրախաղերի տեսքով):
Ուսումնական պլանը ներառում է լեզվի դասավանդման հատուկ դասընթաց
դասարաններում, լեզվի լաբորատորիաներում: Լեզվի դասերը կարող են
կազմակերպվել տարբեր մակարդակներում` սկսնակների համար,
կատարելագործման համար և այլն:
Բոլոր ծրագրերը ներառում են օրական 24 լսարանային ժամ (45 րոպե) օտար
լեզուների դասեր: Օրվա առաջին կեսը նվիրված է օտար լեզվի ուսուցմանը, օրվա
երկրորդ կեսը նախատեսված է ժամանցի, հանգստի, սպորտի և էքսկուրսիաների
համար։ Շատ հաճած առաջարկվում է շաբաթական 20-30 լսարանային ժամ լեզվի
ծրագրով տուրեր:
Էքսկուրսիոն և կրթական ծրագրերը ներառում են այցելող երկրի մշակույթի և
տեսարժան վայրերի, նրա պատմության և գրականության ուսումնասիրություն:
Կրթության ձևերից մեկը կարող է լինել թատրոն այցելությունը։
Կախված շրջագայության տևողությունից և զբոսաշրջիկների տեղավորումից՝
ծրագիրը կարող է ներառել սպորտային ծրագրեր (թենիս, ձիասպորտ, լող և այլն):
Հիմնականում սպորտային ծրագրերը կախված են դպրոցի կամ քոլեջի
հնարավորություններից, որոնց հիման վրա էլ կազմակերպվում է լեզվի ուսուցման
շրջագայությունը։ Ուսանողների շրջանում կազմակերպվում են տարբեր սպորտային
մրցույթներ և վիկտորինաներ, ինչը նույնպես անուղղակիորեն մղում է նրանց լեզվի
յուրացմամբ զբաղվել այս միջոցառումների ժամանակ։ Օտար լեզուների
դասընթացներ և սպորտային-ուսումնամարզական էքսկուրսիաների այս ձևն ավելի
ու ավելի մեծ տարածում է գտնում աշխարհում (հատկապես երիտասարդների
շրջանում):
Ամառային և/կամ վրանային ճամբարներում, քոլեջներում հանգրվանող
խմբակային շրջագայությունները թույլ են տալիս սովորել լեզուն տվյալ զբոսաշրջիկի

12
հասակակիցների շրջանում՝ առանց սովորական միջավայրից շատ շեղվելու: Այստեղ
մարզումային ծրագրերը համակցված են սպորտի և ժամանցի հետ։ Սրանք, այսպես
կոչված, ժամանցային և կրթական շրջագայություններ են, որոնցում կրթությունը
սովորաբար հեռու է գլխավոր դերից։ Ճամփորդության այս տեսակը շատ տարածված
է դպրոցականների մոտ, երբ նրանք հանդիպում են տարբեր ազգության
հասակակիցների հետ և շփվում նրանց հետ թիրախային լեզվով:
Ընդհանուր առաջարկը գործարարների համար լեզվական
շրջագայությունների կազմակերպումն է։ Չափահաս հաճախորդների համար
սովորելու հիմնական պատճառը մեկ կամ մի քանի օտար լեզուների տիրապետման
անհրաժեշտությունն է: Մեծահասակները նման ճամփորդությունների են գնում
իրենց ֆիրմաների ու ձեռնարկությունների հաշվին՝ անհատապես կամ ընտանիքով։
Այս կատեգորիայի սիրված տուրերը այն տուրերն են, որոնք համատեղում են
ինտենսիվ դասընթացները մեծ մշակութային ծրագրի հետ:
Լեզվի ուսուցման տուր պատրաստելու հիմնական առանձնահատկությունը
բացառապես անհատական մոտեցումն է՝ յուրաքանչյուր անձի համար ընտրվում են
դպրոցներ և ուսումնական ծրագրեր՝ հաշվի առնելով նրա լեզվի մակարդակը,
կրթությունը, տարիքը, ընդունակությունները։
Լեզուների ուսուցման տուրերի կազմակերպումը հիմնականում
իրականացվում է մասնագիտացված ընկալունակ տուրօպերատորների կողմից։
Նրանք պայմանագրեր են կնքում տեղի ուսումնական հաստատությունների
(համալսարաններ, ինստիտուտներ, քոլեջներ և այլն) հետ վերապատրաստման
բազայի օգտագործման, ուսուցիչների աշխատանքի և ուսումնական միջոցների
օգտագործման համար: Սովորաբար «կրթական շրջագայությունների համար
ընդունելի տուրօպերատորը» պայմանագրեր ունի ոչ թե մեկ, այլ մի քանի
ուսումնական հաստատությունների հետ, որոնք մի փոքր այլ պայմաններ են
ապահովում կրթության և այլ ծառայությունների համար (կացարան, ժամանց, սպորտ
և այլն), ինչը նշանակում է ավելի շատ ընտրություն զբոսաշրջիկների համար:
Ծառայությունը սկսելուց առաջ անհրաժեշտ է պատրաստել զբոսաշրջիկներին
տրամադրելու մեթոդական աջակցություն՝ ուսումնական ծրագրեր, դասագրքեր,

13
բառարաններ, քաղաքների քարտեզներ, ուղեցույցներ նպատակային լեզվով:
Սովորաբար այս հավաքածուի արժեքը ներառված է տուրի արժեքի մեջ:
Լեզուների ուսուցման շրջագայությունների համար զբոսաշրջիկների
տեղավորումը կարող է բազմազան լինել: Այնուամենայնիվ, անհատական
պահանջկոտների համար առավել նախընտրելի է մնալ տեղի ընտանիքներում: Սա
ապահովում է «պարտադրված» խոսակցական պրակտիկա, ինչպես նաև
«ներթափանցում ազգի ոգու և լեզվամտածողության մեջ»: Բացի այդ, տնային
կացարանները հաճախ ավելի էժան են, քան հյուրանոցները: Ցանկության դեպքում
ավելի մեծ երեխաները օգնում են այն ընտանիքին, որտեղ նրանք ապրում են,և
այդպես վարձավճարը գործնականում զրոյանում է: Տնային կացարանը առավել
հարմարավետ և նույնիսկ անվտանգ է, հատկապես փոքր երեխաների համար: Եվ որ
ամենակարևորն է, այն ավելի արդյունավետ է լեզվի կատարելագործման առումով,
քանի որ աշակերտը սովորած լեզվով պետք է շփվի ոչ միայն դպրոցում, այլև
ընտանիքում։
Հատկապես ուշադիր պետք է մոտենալ այն ընտանիքների ընտրությանը,
որտեղ ուսանողներ են տեղավորվում։ Ընտանիքների հետ տուրօպերատորը հատուկ
պայմանագրեր է կնքում զբոսաշրջիկների տեղավորման համար, որոնց համաձայն
ընտանիքը զբոսաշրջիկներին տրամադրում է առանձին սենյակ և նախաճաշ (որոշ
դեպքերում՝ նաև ընթրիք): Ընտանիքներում երեխաների տեղավորումը վերահսկվում
է հատուկ ղեկավարների կողմից։ Սովորաբար այս ընտանիքները մեկ տարուց ավելի
համագործակցում են տուրօպերատորների հետ, ունեն լավ համբավ և երեխաներ
ընդունելու փորձ։
Խորհուրդ է տրվում ուսանողներին ընտանիքներում տեղավորել երկու հոգով,
նախընտրելի է տարբեր երկրներից՝ լեզվական հաղորդակցությունը խթանելու
համար (պայմաններ ստեղծելու համար, որոնք անհրաժեշտ են դարձնում
հաղորդակցվել թիրախային լեզվով):
Եթե ուսանողները տեղավորվում են հանրակացարաններում կամ
հյուրանոցներում, պետք է ստուգել դասերի համար անհրաժեշտ պայմանների
առկայությունը:

14
 Եթե շրջագայությունը խմբակային է, ապա ուղարկող երկրից խմբի ղեկավարը,
որը վարժ տիրապետում է ուսումնասիրվող լեզվին, պետք է աշխատի
զբոսաշրջիկների խմբի հետ ամբողջ շրջագայության ընթացքում:
Լեզվի ուսումնասիրության խմբերը պետք է ունենան առավելագույնը 12 հոգի:
Սակայն տրանսպորտային էքսկուրսիաներ ուղարկելու և կազմակերպելու
տեսակետից ավելի շահավետ են 30 հոգանոց խմբերը։ Ուստի վերապատրաստման
դասընթացներ կազմակերպելիս ժամանած զբոսաշրջիկների մեծ խմբերը բաժանվում
են ենթախմբերի։
Սպորտային-ուսումնամարզական շրջագայություններ- նման
շրջագայությունները նույնպես տարածված են ամբողջ աշխարհում։ Դրանց թվում են
էքսկուրսիաները գոլֆի, թենիսի, ձիասպորտի, սերֆինգի, դահուկների,
նավավարության և դրա տեսակների, զբոսանավի, առագաստանավի, դայվինգի,
ջրային դահուկների ուսուցմամբ և այլն։
Վերապատրաստման ծրագրերը ընտրված մարզաձևի պարապմունքներն են՝
հատուկ վերապատրաստման ծրագրին համապատասխան և փորձառու
հրահանգիչների ղեկավարությամբ:
Պետք է մշակել մարզական պարապմունքների ժամանակացույց։ Որպես
կանոն, սա նախաճաշի և ճաշի միջև ընկած օրվա առաջին կեսն է։
Վերապատրաստման ծրագիր մշակելիս ուշադրություն է դարձվում
ծանրաբեռնվածության չափաքանակին։ Օրինակ` ճաշից հետո նախատեսվում են
այցեր տեսարժան վայրեր, ազատ ժամանակի ինքնուրույն տնօրինում և այլն:
Էքսկուրսիաները և կրթական ծրագրերը հիմնականում ընդհանուր բնույթ են
կրում` նվիրված տվյալ սպորտաձևին։ Զբոսաշրջիկները ժամանակի մեծ մասի
նախապատվությունը տալիս են մարզվելու և ընտրված սպորտաձևի կիրառմանը:
Նման տուրերի ժամանակ անհրաժեշտ է զբոսաշրջիկներին տրամադրել
լրացուցիչ ծառայություններ՝ լողավազան, սաունա, մերսում, բարեր, դիսկոտեկներ,
հանդիպումների երեկոներ, փառատոներ, մրցույթներ՝ մի խոսքով այն ամենը, ինչ
հետաքրքրում է զբոսաշրջիկներին արձակուրդի ազատ ժամանակում։

15
 Զբոսաշրջիկներին պետք է մշտապես ապահովել համապատասխան
մարզաձևի հրահանգիչներով։ Խորհուրդ է տրվում ներգրավել նաև պրոֆեսիոնալ
մարզիկների և մարզիչների, որոնց ծառայությունները կարող են վճարովի լինել։
Տուրի ավարտին զբոսաշրջիկների միջև կարելի է մինի-մրցումներ
կազմակերպել ուսումնասիրվող մարզաձևում:
Ինչպես նաև սպորտային շրջագայությունների ժամանակ անհրաժեշտ է
ապահովել զբոսաշրջիկների համար համապատասխան սպորտային գույքի և
սարքավորումների վարձույթ և վաճառք։ Զբոսաշրջիկների համար գրավիչ
հնարավորություն է ձեռք բերել հարակից ապրանքներ, հագուստ, ակնոցներ
(ստորջրյա, դահուկների, արևապաշտպան), հատուկ կոշիկներ և այլն:
Սպորտային և ուսումնամարզական տուրերի դեպքում տեղավորումն
իրականացվում է հյուրանոցային ձեռնարկություններում, որոնք հարմարեցված են
ընտրված սպորտաձևը պարապելու և ուսուցանելու համար: Հյուրանոցները պետք է
ունենան հատուկ մարզադահլիճներ և հարմարություններ հարակից տարածքում:
Թենիս դասավանդելիս հյուրանոցը պետք է ունենա կորտեր, թենիսի
սարքավորումների և հարակից ապրանքների վարձույթ (կոստյումներ, կոշիկներ և
այլն): Եթե, օրինակ, կազմակերպվում է զբոսաշրջիկների ընդունելություն
ձիասպորտի մարզումներով, ապա նրանց տեղավորում են հատուկ ճամբարում՝
ախոռով, ձիերի դասընթացներով և արահետներով, ուսումնական շրջաններով և
հրապարակներով։
Անհրաժեշտ է ունենալ բժշկական կենտրոն և արտակարգ իրավիճակների
դեպքում անհետաձգելի բուժօգնություն ցուցաբերելու հնարավորություն։ Ընդհանուր
առմամբ, նման հյուրանոցների պահանջները նույնն են, ինչ սպորտային տուրերի
հյուրանոցներին:
Բացի այդ, ներկայումս ձևավորվում են լրացուցիչ շուկաներ ուսումնական
շրջագայությունների համար, այսպես կոչված, մասնագիտական
վերապատրաստման դասընթացներ կառավարման, մարքեթինգի, համակարգչային
տեխնոլոգիաների, զբոսաշրջության, դիզայնի, հյուրընկալության, բանկային գործի,
իրավունքի ոլորտներում: Սա կարելի է անվանել «մասնագիտական զարգացում»,

16
բայց սա միայն խորացված ուսուցման նպատակով ճամփորդելիս, այն էլ`
տուրիստական գործակալությունների օգնությամբ։

12.12. ԸՆՏԱՆԵԿԱՆ ԶԲՈՍԱՇՐՋՈՒԹՅՈՒՆ

Ընտանեկան զբոսաշրջության շուկան շատ կոնկրետ է, քանի որ այն ունի իր
առանձնահատկություններն ու պահանջները։ Վերջին շրջանում ամբողջ աշխարհում
զգալի միտում է նկատվում ընտանեկան հանգստի նկատմամբ։ Հանգստի այս
տեսակը կարող է լինել շատ բազմազան՝ ստացիոնար և շարժական, սպորտ և
առողջություն և այլն։ Հետևաբար, ծրագրերը կարող են բոլորովին տարբեր լինել։
Նրանց ընտրությունը կախված է շրջագայության թեմատիկ ուղղվածությունից:
Այնուամենայնիվ, ճանապարհորդների շրջանում փոքր երեխաների առկայությունը
պարտադրում է իր առանձնահատկությունները այս տուրերի կազմակերպման
պահանջներին:
Պայմանականորեն ընտանեկան զբոսաշրջությունը համարվում է մինչև 11
տարեկան երեխա ունեցող ծնողների ճանապարհորդությունը։
Բնակարան, սնունդ և փոխադրամիջոց ընտրելիս առաջին հերթին անհրաժեշտ
է հաշվի առնել երեխաների ֆիզիոլոգիայի և հոգեբանության
առանձնահատկությունները, ինչպես նաև չմոռանալ մեծահասակների (նրանց
ծնողների) հետաքրքրությունների մասին։
Նախ, նման տուրերում տեղավորումը պետք է իրականացվի առողջ և
էկոլոգիապես մաքուր տարածքներում, հանգիստ և կանաչ վայրերում։ Բացի այդ,
հյուրանոցները, որտեղ կտեղավորվեն զբոսաշրջիկները, պետք է բավարարեն
ընտանեկան հանգստի հատուկ ֆունկցիոնալ պահանջները. 2-3 տեղանոց
սենյակներ, սենյակների համակցված համակարգ, մանկական խաղերի համար
նախատեսված սենյակներ, մեծահասակների, ինչպես նաև ընտանիքի անդամների
համատեղ գործունեության հարմարություններ և այլն:
Այս ծրագրերը ներառում են կողմնորոշիչ շրջագայություններ ինչպես
մեծահասակների, այնպես էլ երեխաների համար: Կարող են ներառվել նաև
անհատական էքսկուրսիաներ մեծահասակների համար, եթե կա երեխայի խնամքի
ծառայություն: Բնության զբոսանքները (անտառում, գետում, լճում) շատ տարածված

17
են։ Նպատակահարմար է կազմակերպել էքսկուրսիաներ դեպի կենդանաբանական
այգիներ կամ հանգստի այգիներ։
Ժամանցի ծրագրեր կազմակերպելիս անհրաժեշտ է նաև համատեղել
երեխաների և մեծահասակների հետաքրքրությունները. կազմակերպել հատուկ
մանկական երեկույթներ (տիկնիկների տոն, հեքիաթների տոն), նշել ներկա
երեխաների ծննդյան տարեդարձը և այլն: Այդ նպատակով հաճախ վարձվում են
հատուկ կադրեր՝ մանկական և համատեղ ծրագրեր կազմակերպելու համար`
անիմատորներ երեխաների և ընտանիքների համար: Անհրաժեշտ է
հնարավորության դեպքում ապահովել հյուրանոցին հարող տարածքում
խաղահրապարակների և փոքր ատրակցիոնների առկայությունը, ինչպես նաև
խաղասենյակները վատ եղանակի դեպքում։ Միևնույն ժամանակ, չպետք է մոռանալ
մեծերի մասին՝ ծանոթությունների երեկոների կազմակերպում, ստեղծագործական
հաղորդումները, երեկոյան բարերի առկայությունը, որտեղ ծնողները կարող են գնալ
երեխաներին քնեցնելուց հետո։ Հետաքրքիր են նաև համատեղ ծրագրերը՝
սիրողական ներկայացումների կազմակերպում, պարեր երեխաների և մեծերի
համար և այլն։
Ընտանեկան էքսկուրսիաների սպորտային ծրագրերը տրամադրվում են
լրացուցիչ ծառայությունների տեսքով (լողավազաններ, թենիսի կորտեր,
մարզումների և մարզասրահներ): Սպորտային խաղերում (ֆուտբոլ, վոլեյբոլ)
մեծահասակների, երեխաների և խառը թիմերի մրցումները մեծ տարածում ունեն։
Ընտանեկան թիմերի միջև սպորտային խաղերի անցկացումը խորհրդանշական
մրցանակների հանձնմամբ լրացուցիչ հետաքրքրություն է առաջացնում նման
շրջագայությունների սպորտային ծրագրերի նկատմամբ։
Առողջարանային ծրագրերը հասանելի են՝ կախված տեղական պայմաններից,
բայց բավականին տարածված են:
Ընտանեկան շրջագայությունների ժամանակ ճաշի կազմակերպումն ունի իր
առանձնահատկությունները, ռացիոնալ է տրամադրել երկու առանձին ճաշացանկ
(մեծահասակների և երեխաների համար)՝ հաշվի առնելով նրանց ճաշակը, ինչպես
նաև ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները: Երեխաների համար սնունդը
սովորաբար տրամադրվում են նախաճաշ, ճաշ, թեթև ցերեկային թեյ և ընթրիք: Որոշ

18
դեպքերում (փոքր երեխաների համար) երեկոյան կեֆիրը կամ կաթը տրամադրվում է
քնելուց առաջ: Սնունդը պետք է լինի բազմազան, հարուստ բանջարեղենով, մրգերով,
ինչպես նաև օպտիմալ՝ կալորիականության առումով։
Ծառայության կարևորագույն գործառույթը հանգստի մթնոլորտ ստեղծելն է,
որտեղ հանգստացողների ընտանիքները կարող են իրենց հարմարավետ, հանգիստ
զգալ և միևնույն ժամանակ հանգստանալը հետաքրքիր համարել:
Անհրաժեշտ է նախատեսել կոնտինգենտի առանձնահատկությունների հետ
կապված բոլոր հնարավոր դժվարությունները.
 հաշվի առնելով երեխաների հոգեբանությունը և ֆիզիոլոգիան` էքսկուրսիաների
չափավոր ժամանակացույց, որոշ մանկական թեմաներ, ճաշից հետո
հանգստանալու հնարավորություն, օրական 4 անգամյա սնունդ, մանկական
հագուստը լվանալու և արդուկելու հնարավորություն և այլն;
 համատեղելով ծնողների շահերը երեխաների համար հանգստի կազմակերպման
խնդիրների հետ՝ մանկական սենյակների կազմակերպում դայակի
ծառայություններով, երբ ծնողները զբաղված են իրենց գործով, երեխաների,
ընդհանուր և մեծահասակների համար ժամանցային գործունեության ապահովում
և այլն:

12.13. ՀՈԲԲԻ ՏՈՒՐԵՐ

Ըստ բառարանի՝ «հոբբի» նշանակում է նախասիրություն։ Այսպիսով, հոբբի
շրջագայությունը շրջագայության ընթացքում նախասիրություններով զբաղվելն է: Այլ
կերպ ասած, սա հնարավորություն է ճանապարհորդելիս անելու այն, ինչ
զբոսաշրջիկը սիրում է, այն էլ համախոհների շրջանում (շրջագայություններ
ավտոարշավորդների, սպորտասերների համար, ստեղծագործական և
արհեստագործական շրջագայություններ, շրջագայություններ որոշակի խմիչքների
կամ սննդի սիրահարների համար և այլն):
Հոբբի տուրերի շուկան շատ լայն է, քանի որ մարդկային
հետաքրքրությունների շրջանակը հսկայական է և բազմազան: Սակայն այս շուկան
մշտական չէ, քանի որ ժամանակի ընթացքում փոխվում են մարդկանց
նախասիրությունները. հայտնվում են նորերը, հները կարող են կորչել։ Բացի այդ, այս
շուկան նեղ է և շատ տարբեր՝ ըստ տարածաշրջանների, այսինքն՝ տարբեր

19
երկրներում հոբբի տուրերի պահանջարկը տարբեր կերպ է ներկայացվում։ Տարբեր
երկրների բնակիչների նախասիրությունները կարող են տարբեր լինել։ Ուստի հոբբի
զբոսաշրջությունը տարբեր երկրներում տարբերվում է նաև պահանջարկի որակով։
Որոշ երկրներում (օրինակ՝ Գերմանիայում) հատուկ էքսկուրսիաները գինու
սիրահարների համար («Գինու սեմինար Հռենոսում» ) շատ տարածված են, նման
շրջագայություններ անցկացվում են նաև Պորտուգալիայում եվրոպացի և ամերիկացի
զբոսաշրջիկների համար։ Իտալական շուկայում շատ տարածված են խոհարարական
տուրերը: Այլ երկրներում նման տեսակի ճամփորդությունների ընդգծված
պահանջարկ չկա։ Ուստի այստեղ հատկապես կարևոր է մշտապես հետևել շուկայի
պայմաններին և փորձել նման շրջագայությունները փոխանակելի դարձնել:
Հոբբի շրջագայություն կազմակերպելիս անհրաժեշտ է զբոսաշրջիկներին
հնարավորություն տալ զբաղվելու իրենց սիրած գործով։ Եթե սա այցելություն է
օլիմպիական խաղերի կամ սպորտային առաջնությունների, ապա կազմվում է
մրցույթի այցելությունների որոշակի ծրագիր։ Եթե շրջագայությունը գարեջրի և
պանրի սիրահարների համար է, ապա կազմակերպվում են համտեսներ,
այցելություններ այդ ապրանքների արտադրության գործարաններ, խաղողի այգիներ,
մառաններ և պահեստներ։ Մի խոսքով,պտք է ծրագրում ներառել այն ամենը, ինչ
կարող է հետաքրքրել հոբբի զբոսաշրջիկին։
Նման շրջագայությունների ժամանակ ժամանցը կրում է ժամանցային և
կրթական բնույթ՝ կենտրոնանալով սիրողական հետաքրքրությունների վրա:
Ցանկալի է կազմակերպել հանդիպումներ տեղի սիրողականների կամ
համապատասխան հետաքրքրություն ներկայացնող ակումբների հետ:
Հոբբի տուրերի հիմնական կանոնն այն է, որ նման տուրերի համար
զբոսաշրջիկների խմբերը պետք է ձևավորվեն նախասիրությունների և շահերի
միատարրության սկզբունքով։
Էքսկուրսիոն ծրագիրը կրում է կրթական բնույթ՝ այցելություններ
ցուցահանդեսներ և նույնիսկ գործարաններ (գարեջրի գավաթների ցուցահանդես,
գարեջրի համտես գարեջրի գործարանում): Նման շրջագայությունների սպորտային և
առողջարանային ծրագրերը նվազագույնի են հասցված կամ ընդհանրապես

20
նախատեսված չեն: Տեղավորումը սովորաբար իրականացվում է էքսկուրսիոն
տեսակի զբոսաշրջային կարգի հյուրանոցներում։
Հոբբի շրջագայությունները, որպես կանոն, չունեն կանոնավոր գրաֆիկ,
կամընտրական են, կազմակերպվում են արտասեզոնային՝ նյութական բազան ավելի
լիարժեք լրացնելու կամ առանձին պատվերներով, երբ առաջանում է այս կամ այն
հետաքրքրությունը կամ պահանջը։

21