You are on page 1of 5

QUYEN TIEP CAN CONG LY CUA CONG DAN

VA NGHIA VU XET XlT CUA TOA AN


Ngo Quoc Chien
T6m tat: Quyin tiip can cong ly Id mot quyin hiin dinh. Bp lugt Ddn su vd Bp lugt
To tung Dan su vua duac Qudc hpi thdng qua vdo thdng 11 ndm 2015 da co cdc quy
dinh nhdm cu the hoa quyen hiin dinh ndy, theo do, toa dn co nghta v\i xet xu ngay cd
khi chua cd dieu lugt de dp dmg Bdi viit ndy trd lai hai cdu hdi: 1) Xdc dinh "tii chdi
xet xir" nhu the ndo? vd 2) Che tdi ndo cho viec vi phgm nghtg vu xet xu qua kinh
nghiim cita mpt so nuac vi "tie chdi xet xir ".
Abstract: The Right of Access to Justice is a constitutional right. The Civil Code
and the Civil Procedure Code adopted by the National Assembly in November 2015
contain provisions detailing such right. Accordingly, courts have adjudication
obligation even if there is no specific provision for application. This article finds
answers to two questions: 1) How to determine "adjudication refusal"? and 2)
Sanctions for breach of adjudication obligation through experience on adjudication
refusal in some countries.

1. Nghia vu xet xu vd tdi tu* choi cong "Thdm phdn ndo tit chdi xet xu, vai ly do
ly tai mot so quoc gia tren the gioi phap lugt khong cd quy dinh, quy dinh
Quydn dugc tidp can cdng ly la mot khong ro rdng hogc khdng day du, thi co the
trong nhiing quyen eo ban eua con ngudi bi truy td toi tit chdi cong ly". Nhu vdy,
dugc ghi nhan tai rat nhieu qudc gia tren the didm gidng nhau giiia Dilu 4 BLDS Phap
gidi. De bao dam vd bao vp quyin tidp cdn vdi eac quy dinh trong BLDS va Bd lugt Td
cong ly, phap lugt nhieu nudc quy dinh tung Ddn su (BLTTDS) cua Viet Nam la
tham phan khdng dugc tir chdi xet xu; nlu eimg quy dinh nghta vu xet xu cua Tda an
tir chdi cd thd bi quy vao tdi tir chdi cdng ly. ngay cd khi phdp luat thyc dinh khdng cd
quy dinh vd vdn dd dang can gidi quyet. Tuy
Tai Phap nhien, quy dinh cua hai qudc gia van cd
Phap la qudc gia dau tien phap dien hda nhung diem khac can ban.
nghta vu xet xir ciia tda an vdo Bd luat Dan
sy (BLDS). Khdi nidm tdi "tir chdi cdng ly" Diem khdc bidt cdn bdn thir nhdt, tgi
hay "bat khdng cdng iy" (deni de justice) Didu 4 BLDS Phap dd dua ra chd tai cho
dugc ghi nhdn trong Ludt sd 1803-03-05 hanh vi vi pham nghta vu xet xir, dd la tdi
cdng bd ngay 15/3/1803 va dugc phdp dien "tir chdi cdng ly"'; trong khi cac quy dinh
hda vao Dilu 4 BLDS 1804. Theo dd: cua BLDS va BLTTDS cua Viet Nam
khdng cd chd tai nay dan tdi khd ndng cac

* TS., Khoa Lu$t, D^i hpc Ngoai thuong, thanh vien


Trung tam nghien ciiu Lu^t qu6c tfi va chau Au
(GERCIE), D?i hpc Franpois-Rabelais de Tours, CH ' Quy djnh tai Dieu 434-7-15 Bp lu$t Hinh svr Phap,
Phap. s5 duac chung toi phSn tfch dirdi dly,

13
NHA NlfCfC VA PHAPLU^TSO 3/2016

quy dinh cua Viet Nam khdng dugc tdn vy an hanh chinh hodc hinh sy khi khdng cd
trpng trong thyc td. didu lugt quyffinhve van dd cdn xet xii.
Didm khac biet can ban thii hai, do la CJ Phap, mgc du nghia vu xet xii ciia
tai Phap, nghia vu xet xii ciia tham phan tham phan dugc quy dinh tai BLDS, nhung
(juge - ngudi lam nghd xet xir) dugc hidu cac nguydn tie co bdn (Dilu 1 din Dieu 6)
theo nghia rdng, pham vi khdng chi ap dung da tao thdnh ndn mdng cho khdng chi ngdnh
cho Itnh vyc dan sy, ma edn ca hinh sy, lugt dan sy ma cdn ca phap luat Phdp ndi
hanh chinh. Mac du didu ludt sir dung khdi chung^. Chinh vi the, tda an Phdp khdng gdp
nidm "juge", nhung trong thyc tien xet xii, khd khdn khi md rdng eac quy dinh ciia
didu ludt nay dugc ap dung cho khdng chi BLDS dp dung cho cac ngdnh luat khdc, kd
"tham phan" ma cdn tat cd nhiing ngudi cd hdnh chinh va hinh sy"*. Trong khi do, do
tham gia hoat ddng tu phdp (gdm ca vien BLDS va BLTTDS ciia Viet Nam diu quy
kiem sat va mdt sd co quan nha nudc khac). dinh vd phgm vi didu chinh va ddi tuong dp
Tir chdi xet xii khdng chi la vide ngudi cd dung^, ndn khdng thd dp dung cho cdc
chiic ndng khdng chiu xet xir vy vide, ma nganh ludt khdc nhu hdnh chinh vd hinh sy.
cdn bao hdm trudng hgp tda an cham tre Tgi chSu Au
trong vide dua vu an ra xet xii. Tham chi, tir Khodn 1 Didu 6 Cdng udc ve cac quyen
chdi cdng iy cdn cd the quy cho co quan vd ty do CO ban ciia con ngudi ngdy 3/9/1953
hanh phap nao tuy tien huy hodc sira cdc quy dinh: "Mpi ngudi ddu cd quyin dugc xet
quyet dinh tu phap lam anh hudng ddn td xir mot each cdng bdng, cdng khai vd trong
quyen ciia cdng dan^. Trong khi dd, vdi mdt thdi han hgp ly, bdi mpt tda dn ddc lap
each quy dinh nhu trong BLDS vd BLTTDS va khdng thidn vi...". Trong quy dinh nay
ciia Viet Nam, chiing ta se khd cd thd bidt chiing ta thay cd mOt dilm rdt dang luu y, dd
chinh xdc pham vi dp dyng ciia cac didu la, tda dn phai xet xu "trong mpt thdi han
ludt. Dogn sau ciia khodn 2 Didu 4 BLTTDS hgp ly". Quy dinh nay nhdm tni lieu trudng
quy dinh: "Vu vide dan sy chua cd didu luat hgp tda an thu ly hd so, nhung khdng dua ra
dd ap dung la vu viec dan su thudc phgm vi xet xii vd ciing khdng trd ldi cdc duang su vd
didu chinh ciia phdp luat dan su nhung tai linh trgng hd so.
thdi diem vu vide ddn sy dd phat sinh va co
quan, td chiic, ca nhan yeu cau Tda dn gidi TaiBi
quydt chua cd dieu ludt dd dp dung". Dilu Phdp lugt Bi ciing cd nhung quy dinh
nay cho thay, nghta vu xet xir ciia tda dn chi tuong tu nhu phap ludt cua Phdp vl nghta
gidi ban d cdc "vy vide dan sy". Ndi each vy xet xii ciia tda an. BLTTDS cua Bi ngay
khdc, tda an khdng cd nghia vu xet xii cac 10/10/1967 cdn cd nhiing quy dinh khd cy

Vg vSn d l nay, xem chang h^n: Andr6-Jean


Amaud, Essai d'analyse structurale du Code civil
^ Evelyne BONIS-GARCON, Deni de Justice (Bdt frangais-La regie du jeu dans la paix bourgeoise
khdng cong ly). Repertoire de droit p6nai et de (Phdn lich cdu true cua Bo ludt Ddn su Phdp - Lugt
procedure penale, 01/2012. Xem them : Thong tu choi trong hoa binh tir sdn), tr. 11 vk ti6p theo,
Circ. crim 93 9/F ngay 14 thang 3 nam 1993 ciia Cgc LGDJ, 1973.
cdc vSn de hinh sir binh luan c4c quy dinh cua Bp * Evelyne BONIS-GARQON, tldd.
luat Hinh sgrndri. ^Dieu l,Dieu2BLTTDS2015viDi^u 1 BLDS2015.
QUYEN TIEP CAN CONGLY.

thd va chi tidt. Duong sy cd the sir dung cdc Ngoai ra, cung can tinh ddn trudng hgp
cdng cu luat dinh de bao vd quyen ciia minh mdt vu vide cd ban chdt hdn hgp, chdng han
khi bi Tda an vi phgm. Chdng han, Dilu giiia ddn sy vd hdnh chfnh, vd cae ben ydu
1140 quy dinh: "Thdm phan cd thi bi khdi cau Tda dan su gidi quydt, nhung Tda dan
kipn ndu;...) tir chdi tuydn cdng 1;^"* sy tir chdi xet xii vi cho rang thdm quydn
2. Xac dinh "tir choi xet xu-" nhw the thudc Tda hanh chinh; khi cac bdn dua vu
nao? viec ra Tda harih chinh, thi Tda hanh chinh
BLDS va BLTTDS Viet Nam diu su ciing tir chdi giai quyet vi cho rang vy vide
dung thuat ngii "tir chdi xet xii" nhung khdng thudc tham quyen ciia minh ma thupc
khdng dua ra dinh nghia. Trong cdc bao cao thdm quydn cua Tda ddn su. Hau qud la vu
giai trinh, Ban sogn thdo ciing khdng gidi vide khdng dugc xet xii bdi bat ky tda dn
thich the ndo la tir choi xet xu va cdc tidu ndo. Vay ai se la ngudi phan dinh tham
chi dd xac dinh tir chdi xet xu. Xdc dinh cae quydn giiia cdc Tda? Ci Phdp, trong trudng
tieu chi hay cdc dau hidu cau thdnh tir chdi hgp nay, vu vide se dugc xem xet bdi mdt
xet xir trong thyc te la khdng hd don gian. Tda phan dinh thdm quydn (tribunal des
Tir chdi la tac vi hay bat tdc vi? Ndu coi tir conflits) .
chdi la tdc vi, nghta la chiing ta xac dinh sy 3. Chi tai nao cho vide vi pham nghta
tir chdi xet xu bang each dya vao hanh ddng vu xet xu*?
cu the ciia tda an thdng qua viee trd ldi Ngay ca khi da xay dung dugc cac tieu
khdng dua vu an ra xet xu hoac khdng thy chi dd xdc dinh tir chdi xet xu, thi van cdn
ly yeu cdu ciia ducmg sy. Cdn neu eoi tir khd khan. De tda dn tdn trpng nghia vu xet
chdi la bat tac vi, nghta la chiing ta xac dinh xu, thi cdn an dinh chd tdi cho vi pham dd.
tir chdi xet xir dya vdo sy im ldng cua tda Sy thidu vdng chd tdi se khidn cdc quy dinh
an. Nhung su im lang cua tda an da la dieu ndy khdng dupc dp dung tridt dd trong thuc
kien can va dii dd xac dinh "tir chdi xet xir" td. Vdy phdi dp chd tdi nao; chd tdi ddn su,
chua? Ndi cdch khac, khi tda an da thu ly chd tdi hinh su, chd tdi hanh chinh hay che
don, nhung dl mac hd sa va ciing khdng tra tdi nghd nghiep?
ldi cdc duang su thi sy im lang cd the bi coi Tai Phap, ngudi ndo tir chdi xet xii ma
Id "tir chdi xet xii" khdng? Thdi gian im pham tdi "tur chdi cong ly" thi phai chiu
ldng la bao nhidu lau la dii ddi dd cd thd coi chd tai hinh su. Didu 434-7-15 Bg ludt
la tic chdi xet xir? Hinh su Phdp ngdy 01 /03/1994 quy
dinh: "Mgi thdm phdn hoac mpi cd nhdn
'' Sau d6, cac di^u 1142-1147 quy djnh trinh t\f, thu tham gia vdo phien xet xir hoac mpi co
tyc khoi ki?n, Nguyen vSn ban ti§ng Phap c6 the quan hanh chinh ma tir chdi tuyen cdng ly
xem dupc tai:
http://www.eiustice.iust.fgov.be/cpi loi/loi al.pl?D du da dugc yeu cau, va tiep tuc tir chdi
ETAIL= 1967101004%2FF&caller=list&row id= 1& cdng ly mac du da dugc canh bdo hodc cdp
numero=6&rech=l3&cn=l 9671010Q4&table name tren ra lenh thi bi phat tien 7 500 € vd cdm
-L01&nm= 1967101055&la-F&dt-CODE+JUDICl
AlRE&language=fr&fr=f&choixl=ET&choix2=ET
&fromtab=]oi al]&trier^promu[gation&chercher^& Di£u 89 Hi6n ph^p 1848, viiz duac siia doi bai
SQl=dt+contains++%27CODE%27%26+%27JUDICl Luat ngay 16 thang 2 nam 2015 v6 hien dai hoa va
AlRE%27and+actif+%3D+%27Y%27&tri=dd+AS+ dem gian hda phap luat v^ trinh tu thii tuc trong ITnh
RANK-'-&imgcn.x=44&imgcn.v=14 vuc cong ty va cac van de doi npi.

15
NHA NU'&C VA PHAP LUAT SO 3/2016

dam nhiem cac chiic vu cdng quyen tir ndm Kit lu^n
ndm ddn hai muoi nam"^. Cac phan tfch, ddi chilu va so sdnh d
T^i Bi, chd tdi cho tdi tir chdi cdng ly trdn cho thdy, quy dinh nghta vu xet xir la
dugc quy dinh tai Luat sd L 2000-06-26/42, cdn thilt nhung khd dp dung d Vipt Nam. Dl
dugc phdp didn hda vao Didu 258 Bd luat cdc quy dinh nay phat huy hidu qua, thi cdn:
Hinh su^ vd cd hidu lye tir ngdy 01/01/2002, Thii nhdt, ldm ro cac tieu chi xac dinh
theo dd "Mpi thdm phdn, nguoi lanh dao hdnh vi "tu chdi xet xir". Cdn cd nhiing tidu
hoac nhdn vidn co quan hdnh chinh, dii dudi chi cu thd rd rang nhdt qua hanh vi cu thd
bdt ky 1^ do nao, ngay cd khi lugt khdng cd (chdng hgn tda dn tir ch6i xet xii khi c6
quy dinh hoac quy dinh khdng ro rdng, ma thdm quydn; hoac tda dn da thu ly nhung
tir chdi tuydn cdng ly cho cac bdn, thi bi sau do tir chdi dua vu vi?c ra xet xir, ho^
phgt tiln tir hai tram euro din ndm tram dang xet xir nhung dimg vide xet xii) ho|c
euro va c6 the bi cam dam nhipm chiic vu bang cdch im lang (tda dn thy ly dan nhung
hoge cdng viec trong ITnh vuc cdng quydn". khdng xet xii ma khdng giai thich tgi sao).
Tgi Luxembourg, tiip can cdng ly la Trudng hpp nay cdn tinh ddn khoang thdi
mdt quyin co bdn dugc dam bao bdi Didu gian im ldng. Ngoai ra, ciing cdn tinh ddn
13 Hidn phdp ngay 12/3/2009'°. Chd tai cho trudng hgp tir chdi xet xu mpt phan ydu
nhiing ngudi vi phgm nghta vu xet xii dugc cdu. Vi du: nguydn dan dua ra 4 ydu cau,
quy dinh tgi Dilu 151 Bd ludt Hinh su ngay nhung tda chi xem xet 2 yeu cdu, 2 ydu cdu
18/6/1879", theo dd "Mpi (...) hanh dpng cdn lai khdng dugc xem xet ma khdng c6
ciia cdng chiic, thdm phdn hoac cdng td vidn gidi thich. Thidt nghi, dd thudn Igi cho vide
cd tinh chat dpc dodn va xdm pham cac dp dung cac quy dinh ve nghta vy xet xit
quyin ty do vd cae quydn hidn dinh khdc, cua tda an, chiing ta can xdy dyng mdt danh
thi bi phat tu tu 15 ngay ddn 1 nam". sdch cac trudng hgp bi coi la tir chdi xet xit.
Vide lap mdt danh sdch tuy cd nhugc diem
Id Cling nhdc va cd thi bd sdt cdc trudng
hgp trong thyc td, nhung trudc mdt chiing ta
^ Ban c|p nhat den ng^y 28 thing 1 nam 2016 c6 thi ndn theo giai phap nay.
xem dupc tai:
http://www.leeifrance.gouv.fr/africhCode.do7cidTex Thd hai, can het siic than trpng dua ra
te-LEGITEXT000006070719 che tai ddi vdi vi pham nghia vu xet xit. |
^ Ban c$p nhit cua Bp lu^t cd the xem tai:
http://www.eiustice.iust.fgov.be/cgi loi/loi al.pl?D
Phan khao sdt phdp luat nudc ngoai d tren
ETAIL=1867060801%2FF&calleT-list&row id=l& cho thdy, toi tii chdi xet xur hay tii chdi cdng
numero=2&rech=4&cn-l867060801 &table name= ly cd chd tai khd nang. Tat ca eac qudc gia
LOI&nm-1867060850&la=F&dt-CODE+PENAL& ed hd thong phap luat dugc phan tich d tren
language=fr&fr^f&choixl=ET&choix2^ET&fromta
b=loi all&trier^promulgation&chercher^&sql=dt+c
ddu dp dung chi tdi hinh su bao gdm vira
ontains++%27CODE%27%26+%27PENAL%27and phgt tidn vita cdm hdnh nghi. Rieng
+actif+%3 D+%27 Y%27&n-i=dd+AS+RANK+&img Luxembourg cdn dp dung chi tai phgt tii
cn-x=41 &imecn.v= 12 giam'^. Trd ldi cho cau hdi Viet Nam dp
'" Ban c^p nh^t bang tiing PhSp co the xem dupc tai:
http://www.legilux.public.lu/leg/textescoordonnes/re
cueils/Constitution/constitution gdl.pdf
" Ban c | p nhat bang tiing Phip c6 the xem dupc tai: '^ Di6u 151 Bp lugt Hinh s\r Luxembourg ngAy 18
httD://www.legilux.Dublic.lu/rgl/1879/A/Q589/A.Ddf thang6 nam 1879.
QUY^N TIEP CAN C6NGLY...

dung chd tai nao cho vi pham nghta vu xet Thu tu, vide ydu cau tda an xet xu ngay
xir la mdt vide khd. Cd Id budc ddu chiing ta ca khi khdng cd quy dinh dd tao ra cho thdm
chi ndn ap dung chd tai hdnh chfnh. phan nhidu nii ro nghd nghidp. Vi vay, ca
Thi/ ba, can ed quy dinh vd thdm quyin chd thinh thi tda cdp trdn cdn dugc hoan
xet xii doi vdi van de tren. Khi mdt ngudi thi?n va ro rang hon nira. Thidt nghi, ddi vdi
thdy quyin tidp can cdng Iy ciia minh bi loai dn dugc tuyen khi phap luat khdng cd
xam pham thi kidn ra tda an nao? Phap luat quy dinh, va neu ban an nay sau dd bi hiiy
Viet Nam chua cd cau tra ldi. Thilt nght, thi vide buy an khdng dugc sir dung lam
chiing ta cdn cd mpt tda chuyen trach xet xii
tidu chi de xem xet vide tai bd nhidm hodc
vide phan dinh tham quydn giiia cac tda ddi
xdp logi thi dua cho tham phan da dua ra
vdi trudng hgp cdc tda "nhudng" thdm
ban an dd.
quyen cho nhau.

(Tiep theo trang 12 - QuySn hdnh phdp vd vai tro ...)

hanh chinh nha nudc" da khdng thd hidn han niia tfnh chii ddng, sang tgo ciia Chinh
diing vai trd cua Chinh phu la co quan phu trong thuc thi quydn hanh phap, ddc
thue hien quyen hanh phap. Chi khi quy bidt la tgo co sd cho viec hinh thdnh co
dinh Chinh phii la ea quan hanh phap cao chd kiem soat ciia Chfnh phii ddi vdi Qudc
nhdt mdi bdo ddm tinh ddc lap tuong ddi hdi trong vide thuc thi quydn lap phap.
cua Chinh phii, xac dinh vai trd cua Chinh Ciing vdi vide quy dinh tham quydn hoach
phu trong viec hogch dinh va didu hanh dinh vd dilu hanh chinh sach cua Chfnh
chinh sach cua qudc gia, xdc dinh vi tri phii - quydn hanh phdp, Hidn phap cung
trung tam cua Chinh phu, vd cung la xac can xdc dinh trach nhidm ciia Chinh phu
dinh ngudi chiu trdeh nhidm chinh ve su ddi vdi chinh sach ciia minh md ca chd
phdt tridn cua dat nudc, tao co sd phat huy trdeh nhidm chua lam rd.

17

You might also like