4.10.

2021

LOKALNE ŚRODOWISKA WYCHOWAWCZE

Prof. UAM dr. Hab. Ewa Włodarczyk mail: ewa.wlodarczyk@amu.edu.pl

Dyżury tylko na uczelni Szamarzewskiego

PROGRAM WYKŁADÓW :

Środowisko jako podstawowa kategoria pojęciowa dla rozważań wokół funkcjonowania lokalnych środowisk wychowawczych

Środowisko wychowawcze – wymiar lokalny

Miejskie środowiska wychowawcze

Wiejskie środowiska lokalne

Aktywizowanie lokalnych środowisk lokalnych

FORMA ZALICZENIA WYKŁADÓW:

W zależności od sytuacji epidemiologicznej

Wariant 1- zaliczenie pisemne (praca na temat wybrany z puli tematów zaproponowanych do wyboru)

Wariant 2- stacjonarnie test ( 8 pytań zamkniętych + 1 pytanie otwarte)

TEMAT: Środowisko jako podstawowa kategoria pojęciowa dla rozważań na temat funkcjonowania lokalnych środowisk wychowawczych

Dlaczego pedagodzy interesują się środowiskiem? Nikt z nas nie bierze się z nikąd, każdy bierze się z jakiegoś środowiska

Nosimy w sobie ślad środowiska, nie każdą ,,plamę’’ da się sprać. Środowisko może pozytywnie wpływać na rozwój młodego człowieka ale
może też utrudniać, hamować. To jakiej jakości będzie środowisko takiej jakości będą wpływy wychowawcze tego środowiska. – PYTANIE Z
PULI PYTAŃ OTWARTYCH

1. Teorie relacji :: CZŁOWIEK-ŚRODOWISKO

 Determinizm – najwcześniejsza teoria. Coś lub ktoś determinuje coś/ktoś. Człowiek, jak wszystko, co żyje, jest kształtowany
przez środowisko (przyrodnicze). H. Spencer : Zbiorowość ludzka tworząca społeczeństwo stanowi swoisty organizm
biologiczny, któremu struktura i funkcje odpowiadają cechom wszelkich żywych organizmów; społeczeństwo jest częścią
przyrody więc podobnie jak cała przyroda podlega ewolucji
Jednostka-bierna; rola środowiska- nadrzędna
 Idealizm pedagogiczny- Akcent na aktywność jednostki, która jest zdolna dokonywać zmian w środowisku, przekształcić je.
Jednostka wrażliwa ma motywacje wyższego rzędu (np. światopoglądowe, estetyczne, moralne) i na ich podstawie
kształtująca swój charakter, jest zdolna przezwyciężyć niepożądane oddziaływania środowiska.
 Dialektyczny związek środowiska i człowieka – Jednostka i środowisko wzajemnie na siebie oddziałują. Ich wpływy są
obustronne, dwukierunkowe.
2. DEFINICJE ŚRODOWISKA W PEDAGOGICE )PEDAGOGICE SPOŁECZNEJ)
*DEFINICJA ŚRODOWISKA ŻYCIA WG H.RADLIŃSKIEJ- zespół warunków, w których bytuje jednostka i czynników przekształcających
jej osobowość.
*DEFINICJA ŚRODOWISKA WG A.KAMIŃSKIEGO- To te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturalnej, które
działają na jednostkę stale lub przez dłuższy czas lub krótszy czas, lecz ze znaczą siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system
kształtujących ją bodźców; jest to część otoczenia- szerszej struktury. (Kamienie na szaniec)

TRZY PŁASZCZYZNY ŚRODOWISKA /R.Wroczyński/

-NATURALNA-PRZYRODNICZA- układ geofizyczny, obejmujący te elementy otoczenia, które są dziełem natury, których zaistnienie
nie wymagało interwencji człowieka, tj. ziemia z jej zasobami, ukształtowanie terenu, klimat, fauna, flora, zbiorniki wodne itp.
-KULTUROWA – elementy dorobku historycznej działalności człowieka, obejmującej materialne (katedra, fara) i duchowe (w
Poznaniu koziołki trykające) wytwory człowieka, dobra kultury oraz sposoby ich przeżywania
-SPOŁECZNA- ludzie i stosunki społeczne otaczające człowieka
Te trzy płaszczyzny wzajemnie na siebie wpływają.
3. Jakie znaczenie w procesach wychowania ma każda z tych płaszczyzn środowiska? –PYTANIE Z PULI
Czy któraś z nich jest ważniejszą w kontekście procesów socjalizacji? – PYTANIE Z PULI
Społeczna, bo jest najbliższa człowiekowi, to on wchodzi w relacje z ludźmi, które mają na niego wpływ i decyduje to o jego
zachowaniu
Przyrodnicza- bo wyznacza oba procesy socjalizacji. Gdyby jednej nie było to drugiej by nie było. Kultura wpływa na nas kształtuje,
i tak potem wychowujemy młode pokolenia. Przyrodnicza wpływa i kształtuje dwie pozostałe płaszczyzny.
4. DYCHOTOMICZNE ROZUMIENIE POJĘCIA ŚRODOWISKA
- subiektywistyczna koncepcja środowiska/indywidualistyczna/- Ujmuje środowisko od strony jednostki. Koncentruje się na
niepowtarzalności środowisk poszczególnych jednostek. Środowisko jest zawsze czyimś środowiskiem, jest postrzegane i
odbierane indywidualnie. Każda jednostka żyje swoim własnym, odrębnym środowisku, bo niemożliwa jest jednolitość,
identyczność wpływów środowiskowych.
- obiektywistyczna koncepcja środowiska/ obiektywistyczne ujmowanie środowiska w postaci tzw. środowisk typowych- ujmuje
środowisko od strony zbiorowości i dostrzega w nim sumę warunków tworzonych przez życie zbiorowe dla kształtowania się życia
jednostek. Przyjmuje, że podobne warunki życia mogą stać się źródłem podobnych doświadczeń, postaw i dążeń.
Która z tych koncepcji środowiska jest/ powinna być przyjmowana przez pedagogów, którzy analizują środowiska wychowawcze?-
PYTANIE DO PULI I jedną i drugą bym brała pod uwagę, każda z nich ma swoje racje i każde z innej perspektywy nakreśla
środowisko.

11.10.2021
ROZUMIENIE POJĘCIA ,,ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE” W UJĘCIU KLASYKÓW MYŚLI PEDAGOGICZNEJ I SOCJOLOGICZNEJ
1. Według FLORIANA ZNANECKIEGO – odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika mającego zostać jej
członkiem po odpowiednim przygotowaniu
2. Według STANISŁAWA KOWALSKIEGO – społecznie kontrolowany i nastawiony na realizację celów wychowawczych system
bodźców społecznych, kulturowych i przyrodniczych
3. ŚRODOWISKO LOKALNE:
W TRADYCYJNYM UJĘCIU WG A.KŁOSKOWSKIEJ:
-małe rozmiary
-względna izolacja od pozostałego świata
-daleko posunięta samowystarczalność
-bezpośrednie kontakty członków oparte na zasadach pokrewieństwa lub sąsiedztwa
-znaczna jednorodność majątkowa, zawodowa i etniczna
-podobne tradycje, normy, obyczaje, wierzenia i przyzwyczajenia
4. PYTANIE: Czy znajdziemy jeszcze obecnie w Polsce takie środowiska, które charakteryzowałyby komplet cech
wyróżnionych przez A.
Kłoskowską?
Byłoby to możliwe, bo jeszcze gdzieś znajdziemy miejscowości zagubione w czasie i przestrzeni, np. na przygranicznych
terenach i nie tylko. Może nie wszystkie cechy byłyby spełnione ale większość na pewno tak. Lokalny wymiar środowisk się
rozmywa, szereg zjawisk powoduje rozproszenie tradycyjnych środowisk lokalnych.
4. Społeczność lokalna stanowi:
-płaszczyznę społeczną środowiska lokalnego
-przedmiot odniesienia do szerokich kręgów środowiskowych (regionalnych, narodowych, kulturowych)
-podłoże dla analizowania należących do niej węższych środowisk (rodzinnych, sąsiedzkich, towarzyskich, rówieśniczych)
5. ,,MAŁA OJCZYNA” (W.THEISS)
Termin ten oznacza przestrzeń psychofizyczną, powstałą w wyniku szczególnych związków intelektualnych i emocjonalnych
jednostki z najbliższym otoczeniem oraz praktycznych działań człowieka w miejscowym środowisku. Skupia ludzi
zamieszkujących dany teren geograficzny w kręgu oddziaływań miejscowej przyrody, tradycji, kultury i różnych form życia
społecznego. Jest to rzeczywistość realna, konkretna i materialna, a jednocześnie naznaczona wartościami, znaczeniami,
symbolami, mitami. W niej zachodzi proces socjalizacji kolejnych pokoleń.

5. Czy stając się obywatelami świata, wciąż pozostajemy przypisani do naszej ,,małej ojczyzny” PYTANIE
6. WSPÓLNOTOWOŚĆ (M.Klekotko)
Oznacza przywiązanie do innych ludzi i zakorzenienie w tworzonej z nimi wspólnocie
Jest niezbędnym elementem konstytuującym każdą wspólnotę, a połączenie wspólnotowości i lokalności konstruuje
wspólnotę lokalną

7. SĄSIEDZTWO i jego udział w tworzeniu społeczności lokalnych WG J. Szczepańskiego to ,,jądro społeczności lokalnej”
6 kategorii sąsiedztwa (Rachelle i Donald Warren),
1) Poczucia przynależności do miejsca i/lub społeczności
2) Rodzajów relacji pomiędzy mieszkańcami
3) Rodzaje relacji ze strukturami
Sąsiedztwo integralne: silne we wszystkich 3 wymiarach, tj. mieszkańcy mają silne poczucie przynależności do obszaru i
społeczności, pozostają ze sobą w ścisłych wzajemnych relacjach oraz uczestniczą jako przedstawiciele interesów
sąsiedzkich w strukturach nadrzędnych
Sąsiedztwo zaściankowe: zwykle w społecznościach homogenicznych; silny wymiar identyfikacji z miejscem i
społecznością, wysoki poziom interakcji, ale niski stopień zaangażowania w sprawy ponad sąsiedzkie
Sąsiedztwo rozmyte: wysoki poziom identyfikacji z miejscem i niekiedy z ludźmi zamieszkującymi wspólny teren, brak
wzajemnych relacji pomiędzy mieszkańcami i brak zaangażowania, a nawet niekiedy brak zainteresowania sprawami
ponad sąsiedzkimi
Sąsiedztwo pomostowe: wzajemne interakcje mieszkańców oraz istnienie powiązań zewnętrznych, lecz brak
identyfikacji z miejscem i społecznością (przykład: sąsiedztwo znajdywane na forach sąsiedzkich)
- sąsiedztwo mieszane - sporadyczne działania organizacyjne oraz interakcje
nieformalne pomiędzy mieszkańcami, brak poczucia łączności ze społecznością, brak
 przywiązania do miejsca, brak powiązań ze strukturami zewnętrznymi
- sąsiedztwo anomiczne - skrajnie zdezintegrowana kategoria sąsiedztwa, w której
występuje niski poziom każdego z 3 komponentów

- współcześnie w wielu środowiskach lokalność straciła na znaczeniu jako podstawa

kluczowych więzi społecznych

- sieci społeczne ludzi wykraczają często poza granice geograficzne lokalnych

społeczności, mniej istotne staje się przywiązanie do miejsca oraz przekonanie i
konieczności włączenia się w społeczność lokalną i jej życie

GLOKALIZACJA
- lokalne społeczności “zawieszone” są pomiędzy globalnymi a lokalnymi procesami i
uwarunkowaniami ekonomicznymi i społeczno - kulturowymi

- pojęcie wprowadzone na grunt nauk społecznych w 1992 roku przez R. Robertsona

(brytyjskiego socjologa i antropologa kultury) dla podkreślenia związku pomiędzy
globalizacją i lokalnością
- efekt ścierania się tego, co lokalne i co globalne widoczne zwłaszcza w skali
społeczności lokalnych

2 konteksty glokalizacji:
1) globalny kontekst lokalności
- płaszczyzna globalna w lokalnej

2) lokalny kontekst globalizacji

- płaszczyzna lokalna w globalnej
Glokalizacja może być analizowana w kilku aspektach: społecznym, kulturowym,
ekonomicznym, ekologicznym, politycznym.

Procesy globalizacji dokonały “inwazji” w lokalność. Zdaniem niektórych procesy te

“obudziły”, ożywiły i wzbogacił lokalność (zwłaszcza lokalne kultury); w opinii innych,
wskutek unifikacji i homogenizacji kultury, wpłynęły destrukcyjnie na lokalność.

!!!!!Jakie możliwości otwiera proces globalizacji dla środowisk lokalnych, a co im odbiera?!!!!

!!!!!“Myśl globalnie, działaj lokalnie”

(maksyma sformułowana pod koniec lat 70. XX wieku przez R.J. Dubosa w odniesieniu di ochrony
środowiska naturalnego)

- jak to rozumieć w kontekście pedagogiki?!!!!!!

Lokalne środowiska :

18.10
Miasto i jego dynamika a procesy socjalizacji
1. Od czego zależało położenie miast i jakie czynniki warunkowały ich
dalszy rozwój?
- od czynników naturalnych ( bliskość rzek, wybrzeży morskich,
ukształtowanie terenu, złoża, zasoby naturalne, źródła lecznicze)
- od czynników o charakterze społeczno- kulturowym (np. trasy
karawan kupieckich, skrzyżowania szlaków komunikacyjnych, miejsca
kultu religijnego, wcześniejsze istnienie zamków czy grodów,
ulokowanie władzy świeckiej i duchowej)
Dalszy rozwój zależał od ; czynników historycznych, politycznych,
ekonomicznych, geograficznych, administracyjnych, społecznych,
losowych, one decydowały o tempie rozwoju konkretnych miast,
powodując albo ich dynamiczny rozkwit i świetlność albo ich stagnację
albo regres i upadek.

2. Od średniowiecznych ośrodków wczesnomiejskich po współczesność –

wybrane elementy z historii polskich miast
3. Ośrodki wczesnomiejskie w początkach państwowości Polskiej – w XI
w na ziemiach polskich istniało prawdopodobnie 20-25 skupisk
miejskich, a ludność miejska stanowiła ok. 2-4% ogólnej liczby
mieszkańców
4. ŚREDNIOWIECZNA ZBIOROWOŚC MIEJSKA
 Miasta otaczane murem – sercem miasta rynek, pełniący kilka funkcji –
uporządkowanie w miastach lokowanych na prawie megdeburskim
( wytyczony rynek, sieć raczej regularnych ulic, przecinających się pod
kątem prostym; zbiorowość miejska usytuowana w przestrzeni miasta
w uporządkowany sposób)
5. MIASTA NA ZIEMIACH POLSKICH W XVI WIEKU
Dynamiczny wzrost liczby i wielkości miast, spowodowany :
Rozwojem rzemiosła, wzrostem znaczenia duchowieństwa, rozwojem
szkolnictwa, podjęciem przez miasta nowych funkcji
Niemal 25% ludności Polski stanowili mieszkańcy miast.

6. MIASTA W OKRESIE ZABORÓW

Procesy urbanizacyjne hamowane w głównej mierze przez działania
państw zaborczych( które bezpośrednio lub pośrednio prowadziły do
upadku miast na ziemiach polskich)
Przestrzenna nierównomierność procesów urbanizacji w
poszczególnych zaborach
Najbardziej zaawansowany proces urbanizacji w zaborze pruskim

7. MIASTA W LATACH 1918-1939

Tempo i kierunek rozwoju miast ściśle powiązane z odbudową
państwowości, z działami integracyjnymi w sferze ekonomicznej,
kulturalnej i polityczno- społecznej
Tworzenie aparatu administracyjnego odrodzonego państwa sprzyjało
powstawaniu i rozrastaniu się ośrodków miejskich.

8. Miasto w okresie II Wojny ŚWIATOWEJ

Zniszczenia spowodowane działaniami wojennymi i rabunkową
eksploatacją w czasie okupacji
Zmiana udziału mniejszości narodowych oraz proporcji warstw i grupo
społecznych

9. MIASTA W POLSCE W OKRESIE PRL

Duże tempo urbanizacji związanej z rozwojem industrializacji
Migracja ludności chłopskiej do ośrodków przemysłowo- miejskich
Rozrost miast ( zwłaszcza dużych i średnich) i jednocześnie
powstawanie nowych miast,

W sferze przestrzennej miast : monotonia architektury, nadmierna

funkcjonalizacja zagospodarowania przestrzennego, zubożenie
krajobrazu miejskiego
 W sferze kulturowej miast: zawłaszczenie przestrzeni symbolicznej
miast i eliminowanie elementów niezgodnych z reżimem politycznym

W sferze społecznej miast : sterowanie procesami osiedlania ,

homogeniczność społeczności miejskich z przewagą klasy robotniczej;
trudności adaptacyjne ludności migrującej ze wsi.

10. Miasta według liczby mieszkańców 1,01.21

Liczba miast: 954 ( o 10 więcej niż w 2020 r)

W tym:
Małe miasta ( do 25 tyś mieszkańców) ok 82% całej liczby miast w
Polsce
Miasta powyżej 100 tyś. Mieszkańców: ok. 4% całej liczby miast w
Polsce

11. Funkcje miasta :

Handlowa administracyjna
Oświatowa kulturalna
Turystyczna transportowa
Przemysłowa rozrywkowa
Uzdrowiskowa zdrowotna
Kultu religijnego

12. Procesy związane z przeobrażeniami w przestrzeni miast

- Urbanizacja – przebiega w kilku płaszczyznach : demograficzna
( wzrost liczby i odsetka ludności miejskiej), przestrzennej( rozrost
powierzchni miast, powstanie nowych miast i tworzenie się rozległych
obszarów zurbanizowanych), ekonomicznej ( wzrost liczby ludności
pracującej w zawodach pozarolniczych), społecznej ( upowszechnienie
miejskich stylów i wzrostów życia)
JAKIE KORZYŚCI I STRATY BĘDĄCE EFEKTEM PROCESÓW URBANIZACJI?
( wzrasta liczba ludności – powoduje ze np. przypada mniej
specjalistów)
-Suburbanizacja – suburb- przedmieście
Polega na wyludnianiu się centrum miast i rozwoju sfery podmiejskiej,
w rezultacie migracji ludności z centralnych dzielnic na przedmieścia,
obrzeża miast
„ Rozlewanie się” przestrzenne miast
ZJAWISKO POZYTYWNE CZY NEGATYWNE?
 -Semiurbanizacja- częściowa urbanizacja
Odnosi się do sfer, w których wpływ miasta nie obejmuje całego
obszaru wiejskiego i którego część zachowuje tradycyjne cechy wsi
Formy wiejskie i miejskie współwystępują i wzajemnie się przenikają
POZYTYWNE I NEGATYWNE KONSEKWENCJE?
- Dezurbanizacja- Charakteryzuje się spadkiem liczby ludności na
obszarach centralnych, a następnie również zewnętrznych
JAKIE PRZYKŁADY OŻYWIANIA MIAST, ZABIEGÓW MARKETINGOWYCH
I PROMOCYJNYCH?
- Reurbanizacja– faza reurbanizacji jako remedium na procesy
suburbanizacji i dezurbanizacji
Efekt polityki odnowy miast, procesów rewitalizacji, działań na rzecz
rekonstrukcji obszarów miejskich i odrodzenia funkcji miejskich

DLACZEGO MIASTA SĄ ATRAKCYJNYMI POZNAWCZO TERENAMI

BADAŃ( TAKŻE DLA PEDAGOGÓW)?
- odp w : E. Włodarczyk „ miejskie przestrzenie w ich funkcji
socjalizacyjnej i deprawacyjnej” 2018 str 263- 273
K. Pawełek „ wielkie miasto jako środowisko wychowawcze” str. 251-
261

CO Z CZYM WSPÓŁISTNIENIE/ MIESZA SIĘ/ PRZENIKA/ KOEGZYSTUJE

LUB KOLIDUJE W PRZESTRZENI WSPÓŁCZESNYCH POLSKICH MIAST, CO
WYWIERA TAKŻE WPŁYW NA PROCESY SOCJALIZACJI?

JAKIE SĄ PROBLEMY OBECNE WE WSPÓŁCZESNYCH POLSKICH

MIASTACH, KTÓRE MOGĄ MIEĆ ZNACZENIE DLA PROCESÓW
SOCJALIZACJI?

4 WYKŁAD
WIEŚ W KONTEKŚCIE PROCESÓW WYCHOWANIA

średniowiecze
- życie społeczne w zasadzie koncentrowało się na wsiach, wówczas niewielkich
osadach, nierównomiernie rozmieszczonych na terenie kraju

XVI wiek
- wsie zamieszkiwało w Polsce 75-80% ogółu społeczeństwa, z czego ok. 10%
stanowiła szlachta, a resztę chłopi, przeciętna wieś liczyła wówczas 100 - 150
mieszkańców
od XVII wieku
- proces postępującej degradacji pozycji warstwy chłopskiej i aż do XIX wieku okres
nieprzyjaznej dla polskich chłopów historii

Wieś tradycyjna, jaka istniała w naszym kraju jeszcze w XX wieku, była “lokalną
społecznością zupełną nieomal w tym stopniu, w jakim ją stanowiła przed paruset laty.
Zupełną, tzn, zamkniętą w sobie, obejmującą wszystkie prawie funkcje życia zbiorowego
swoich członków”. (S. Czarnowski)

● Co współtworzy charakterystykę wsi tradycyjnej?

● Czy współcześnie nadal możemy odnaleźć w Polsce wsie zachowujące (chociaż
częściowo) charakter wsi tradycyjnych?
● Czy jakieś jej elementy przetrwały do czasów nam współczesnych?

cechy tradycyjnych wiejskich społeczności lokalnych

- poczucie łączności z przyrodą, rytm życia i pracy wyznaczany porami roku
- szacunek i przywiązanie do ziemi
- kult pracy, zwłaszcza na roli
- silne poczucie przynależności i wspólnoty, jedności i solidarności
- gotowość do udzielania pomocy innym mieszkańcom
- silna nieformalna kontrola społeczna
- specyficzna mentalność chłopska - wynikająca z wąskich granic poznania
rzeczywistości, z jej religijno - magicznej interpretacji, z uproszczonego i
stereotypowego pojmowania świata
- operowanie językiem faktów, sytuacji i konkretów
- kultura o charakterze wyraźnie homogenicznym (te same: język, światopogląd,
autorytety, tradycje, wzory obyczajowe, postawy, wartości, schematy działań, system
organizacji pracy)
- autorytety w osobach: nauczyciela, księdza, pana (właściciela ziemskiego) i seniorów
w rodzinach

charakterystyczny kształt tradycyjnej rodziny chłopskiej

- trójpokoleniowość
- wysoka dzietność
- żywe i trwałe kontakty z rodziną
- patriarchalny ustrój rodziny, oparty na dominacji autorytetu i władzy ojca oraz silnej
zależności dzieci od rodziców
- wyraźny podział ról i czynności między kobietą, mężczyzną i dziećmi
- dobór małżonków endogamiczny (tzn. małżeństwa zawierano w obrębie tej samej
grupy społecznej i zwykle tej samej wsi lub najbliższej okolicy) ----- teraz
egzogamiczny, czyli ludzie z innych miejsc
- spoistość i nierozerwalność związku małżeńskiego, mającego na celu wydanie na
świat potomstwa i związanego ze wspólną pracą w gospodarstwie
socjalizacja o charakterze monokulturowym
- czerpanie z systemu ujednoliconych wartości, norm, aspiracji i wzorów zachowań
oraz ich bezrefleksyjne kopiowanie
- ściśle ustalony kształt tych wzorów narzucony wszystkim członkom i egzekwowany
za pomocą różnych sankcji
- rodzina w zasadzie jedynym czynnikiem socjalizacji i wychowania w pełni
determinującym też pozycję i role społeczne jednostek
- w świadomości rodziców dominacja tradycjonalizmu światopoglądowego:
wychowanie młodzieży przebiegające w respekcie dla tradycji i kultury chłopskiej
- proces socjalizacji dokonujący się poprzez uczestnictwo w toku codziennych zajęć:
celem opanowanie ról i umiejętności, wyznaczonych z góry każdemu członkowi
społeczności

● Wsie dawne, tradycyjne a wsie współczesne - kontynuacja czy zmiana?

- gdy myślimy o wsiach dawnych i wsiach współczesnych mamy do czynienia
ze zmianą
*od społeczności zamkniętej i odizolowanej licznymi barierami od szerszych struktur
społecznych…. do…..?

● Jakie są najważniejsze ZMIANY ZACHODZĄCE NA OBSZARACH WIEJSKICH NA

PRZEŁOMIE XX I XXI WIEKU, istotne z punktu widzenia pedagoga?

Dawne i obecne funkcje obszarów wiejskich: (obszary wiejskie to obszar większy niż
wieś)
- funkcje tradycyjne przypisane wsi: produkcyjne i konsumpcyjne
- nowe funkcje obszarów wiejskich: rezydencjalne (zamieszkiwanie coraz większej
liczby ludzi na obszarach wiejskich), ekologiczne, rekreacyjne, ochrony pozostałości
tradycyjnej wiejskiej kultury lokalnej

urbanizacja wsi
- proces upodabniania się wsi do miast, prowadzących do zacierania się różnic
pomiędzy nimi

suburbanizacja
- wiąże się z inwazją miast na otaczające je obszary wiejskie oraz z przemianami wsi
zachodzącymi w strefach podmiejskich, z biegiem czasu wchłanianych przez miasto

semiurbanizacja
 - odnosi się do stref, w których wpływ miasta nie obejmuje całego obszaru wiejskiego,
z którego części zachowuje tradycyjne cechy wsi

liczba miejscowości wiejskich - ogółem: ok. 52,5 tys.

w tym wsi: ok. 43 tys. (43 122) (pozostałe to. kolonie, osady, przysiółki)

- najwięcej miejscowości wiejskich położonych jest w woj, mazowieckim (7 843),

najmniej w woj, opolskim (1 017)

- największa wieś w Polsce pod względem liczby mieszkańców: Kozy (woj. śląskie): 12
271 osób

- najpopularniejsze nazwy wsi w Polsce: Nowa Wieś (113), Dąbrowa (93), Zalesie (86),
Dąbrówka (65), Józefów (47)

Polska wieś w świetle badań

“Polska wieś 2020. Raport o stanie wsi”

wybrane wnioski:
- wzrost liczby ludności na obszarach wiejskich (największy w województwach:
pomorskim, podkarpackim i wielkopolskim) nie jest efektem przyrostu naturalnego,
ale migracji z miast, dzietność kobiet na wsi jest już prawie identyczna jak w mieście
- postępuje sygnalizowany już od wielu lat, proces starzenia się ludności wsi,
przebiegający szybciej niż w mieście, osoby w wieku poprodukcyjnym to prawie 25%
mieszkańców wsi
- wieś jest w coraz mniejszym stopniu rolnicza, rolnictwo to stale zmniejszające się
źródło utrzymania i zaangażowania zawodowego jej mieszkańców - jest wyłącznym
źródłem dochodu dla ok 10% mieszkańców wsi
- od 52% mieszkańców wsi ma wykształcenie średnie, pomaturalne lub niepełne
wyższe, zaś 20% - wyższe (skokowy awans)
- obserwowane zmniejszenie dystansów rozwojowych między wsią a miastem,
ograniczenie zakresu wiejskiego wykluczenia i różnych form deprywacji
- wzrost dochodów na wsi, szybszy niż w mieście, jednocześnie zagrożenie ubóstwem
jest znacznie wyższe na wsi niż w miastach, zwłaszcza dużych
- stopniowo wygasa zjawisko “lamentu chłopskiego”, obecnie aż 91% rolników jest
zadowolonych z miejsca zamieszkania

Współcześnie środowiska wiejskie nie są jednorodne

- wielość typów wsi, z których każdy stanowi odmienne środowisko wychowawcze,
bardziej lub mniej odbiegające od tradycyjnej społeczności wioskowej, a
upodabniające się do miasta

5 WYKŁAD
AKTYWIZOWANIE LOKALNYCH ŚRODOWISK WYCHOWAWCZYCH

Aktywizować, czyli..
- inspirować
- pobudzać
- mobilizować
- rozbudzać
- ożywiać
- czynić kogoś / coś aktywnym
- uaktywniać
- budzić
- wzniecać
- stymulować
- dynamizować

Aktywizacja a animacja
Według niektórych autorów termin “anizacja” jest równoznaczny z terminem “aktywizacja.
Według innych termin “animacja” ma znaczenie głębsze i szersze od aktywizacji.
Aktywizacja to zasadniczy cel animacji, czyli aktywizujemy by animować.

Animacja społeczna
Pojęcie animacja pochodzi od łac. “anima” - “dusza”, “animo” - “tchnąć ducha, ożywić”.
W źródłach leksykalnych występuje najczęściej w podwójnym znaczeniu: jako ożywianie
czegoś oraz jako ożywienie kogoś.

Animacja społeczna w 4 rozumieniach

- jako cel: jakim jest ożywienie, pobudzenie oraz motywowanie jednostek i grup do
ujawniania i rozwijania swych utajonych zdolności i możliwości
- jako metoda: motywowania, inicjowania i rozwijania aktywności jednostek oraz grup
społecznych
- jako proces: ożywiania, doradzania i prowadzenia działalności
- jako działania: w zakresie inicjowania, aktywizowania, prowadzenia i koordynowania
szeroko pojętej działalności społecznej

Skutki animacji
- przyrost wiedzy, poszerzanie pola informacyjnego
- rozwój umiejętności
- zmiana postaw
- zmiana hierarchii wartości
- zmiana wzorów kulturowych
- pasywność - aktywność
- receptywność - kreatywność
- izolacja - afiliacja
- egocentryzm - socjocentryzm
- schematyzm działania - innowacyjność działania
 - stereotypowość działania - generatywność działania

Aktywność vs bierność

Bierność
- jest nieingerencją, wyczekiwaniem, poddawaniem się, podporządkowywaniem się
zdarzeniom i ludziom (Łukaszewski)
- jest brakiem aktywności lub aktywnością obniżoną (Strelau)
- jest brakiem dążności lub osłabieniem dążności do oddziaływania na otoczenie
społeczne (Gurycka)

*Może być doraźną reakcją sytuacyjną lub mniej albo bardziej stałą właściwością człowieka.
*Może dotyczyć jednostek lub grup społecznych.
*Może dotyczyć wszystkich lub wybranych funkcji psychicznych albo wszystkich lub
wybranych ról społecznych.
*Może prowadzić do stagnacji, regresji, a nawet do śmierci.

Dlaczego ludzie są bierni?

- gdy zupełnie poddają się rezygnacji, mając przekonanie, że cokolwiek zrobią i tak nie
zmieni to ich sytuacji (wyuczona bezradność, M.Seligman)
- gdy oceniają piętrzące się przed nimi trudności jako nieusuwalne
- gdy mają niską samoocenę, uważają się za osoby mało znaczące i niewartościowe
- gdy orientują się na pesymistyczne interpretowanie świata
- gdy są przeciążeni nadmiarem obowiązków, które nakłada na nich dana rola
społeczna
- gdy rola społeczna, którą mają pełnić, jest niejasna, tzn. nie ma (nie znają)
dokładnych wytycznych co do jej pełnienia
- gdy przeżywają tzw. frustrację egzystencjalną, tzn. są w stanie, w którym brak
poczucia sensu życia i wartości, silne przekonanie o ograniczonych oersoektywach
życiowych, odczucie wewnętrznej pustki, brak nadziei na przyszłość
- wskutek niepewności czy ich działanie jest potrzebne
- wskutek niepewności czy są odpowiedzialni za wykonanie danego działania
- gdy odczuwają zbyt duże obciążenie odpowiedzialnością za dane działanie
- gdy koszty psychologiczne wynikające z danego działania są wysokie, tzn. trzeba
włożyć dużo wysiłku, a do tego istnieje możliwość poniesienia jakiejś dużej straty/strat
- gdy ich działanie ma wesprzeć osoby, które znalazły się w trudnej dla nich sytuacji z
ich własnej winy lub gdy są postrzegane jako “obce”, “inne”, “gorsze”
- gd się od nich oczekuje bierności, podporządkowania, posłuszeństwa
- gdy im się to opłaca, gdy chcą coś uzyskać lub czegoś uniknąć
- gdy odczuwają przeciążenie informacyjne, są “zasypani” własną i cudzą wiedzą i
doświadczeniem
- gdy mają zbyt mało informacji, wiedzy lub doświadczenia
- z niewiedzy dotyczącej standardów funkcjonowania w danym środowisku lub
określonych okolicznościach
- z nasycenia lub przesycenia, z powodu konsumpcyjnego stylu życia
 - w wyniku konfliktu motywacyjnego, gdy trzeba dokonać wyboru pomiędzy 2 obiektami
o takim samym lub podobnym stopniu atrakcyjności, przy czym zdobycie jednego
wyklucza posiadanie drugiego
- w sytuacji konfliktowej typu “unikanie - unikanie”, gdy trzeba wybierać pomiędzy 2
obiektami mającymi podobną lub tę samą wartość ujemną

Profilaktyka bierności - co możemy zrobić?

- wychowywać ludzi na osoby wewnątrzsterowne, czyli samodzielne, niezależne od
innych, odpowiedzialne za siebie
- uczyć podejmowania decyzji, dokonywania wyborów i brania za nie
odpowiedzialności
- kształtować i rozwijać odporność na stres
- rozwijać umiejętność spostrzegania sytuacji trudnych jako możliwych do
przezwyciężania
- rozwijać poczucie sprawstwa i podmiotowości

!!!!!Czego boją się ludzie w obliczu czekającej ich jakiejś zmiany w życiu?!!!!!
- przyczyny często biorą się ze świadomości??

cytat
“NIE MA W ŻYCIU BEZNADZIEJNYCH SYTUACJI, SĄ TYLKO LUDZIE, KTÓRZY STALI
SIĘ BEZRADNI WOBEC NICH”

ZALICZENIE
- 8 pytań zamkniętych + 1 pytanie otwarte
- czas trwania zaliczenia: do 30 minut
- pytania wyświetlane na slajdach
- zaliczenie w grupach specjalnościowych
UWAGA!
Nieusprawiedliwiona nieobecność na zaliczeniu skutkuje oceną niedostateczną!

TERMIN od 6 - 9 grudnia