Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 2

Bộ môn KẾ TOÁN TÀI CHÍNH

Các văn bản và quy định liên quan
Chương 4
 VAS 14 Doanh thu và Thu nhập khác
ĐO LƯỜNG DOANH THU VÀ  VAS 15 Hợp đồng xây dựng
PHÂN TÍCH KHẢ NĂNG SINH LỜI  Thông tư 200/2014/TT-BTC

(INCOME MEASUREMENT AND

 Chuẩn mực kế toán quốc tế:
PROFITABILITY ANALYSIS)  IFRS 15 “Revenue from Contracts with Customers”

Trình bày: Nguyễn Thị Kim Cúc 2

Slide 3 Slide 4

MỤC TIÊU Hiểu và vận dụng được các nguyên tắc ghi
nhận doanh thu theo quy định tại Việt Nam

Xác định và tính toán các hệ số tài chính nhằm

đánh giá hiệu quả hoạt động của đơn vị

NỘI DUNG
Đo lường doanh thu theo 1. Khái niệm doanh thu và nguyên tắc kế toán chi phối
quy định Kế toán Việt Nam
2. Điều kiện ghi nhận doanh thu theo VAS 14, VAS 15

3. Đo lường doanh thu theo VAS 14, VAS 15

4. Điều kiện ghi nhận và đo lường doanh thu theo TT 200

5. Phân tích hệ số hoạt động và khả năng sinh lời

3 4

1
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 5 Slide 6

1. Khái niệm doanh thu và nguyên tắc kế toán chi phối

Ghi nhận Doanh thu theo VAS 14, VAS 15
Doanh thu là tổng giá trị các lợi ích
kinh tế doanh nghiệp thu được trong Cơ sở dồn VAS 14 VAS 15
tích
kỳ kế toán, phát sinh từ các hoạt động
sản xuất, kinh doanh thông thường
của doanh nghiệp, góp phần làm làm
tăng Vốn chủ sở hữu không bao gồm Dịch vụ Hợp đồng xây dựng
Thận Hàng hóa
khoản góp vốn của cổ đông hoặc chủ Phù hợp
trọng
sở hữu. (VAS 01)

Doanh thu chỉ bao gồm tổng giá trị của các lợi ích kinh tế DN đã thu được hoặc
sẽ thu được. Các khoản thu hộ bên thứ ba không phải là nguồn lợi ích kinh tế,
không làm tăng vốn chủ sở hữu của DN sẽ không được coi là doanh thu. 5 6

Slide 7 Slide 8

Doanh thu bán hàng ghi nhận khi thỏa mãn đồng thời Doanh thu cung cấp dịch vụ ghi nhận khi thỏa mãn
5 điều kiện sau (VAS 14): đồng thời 4 điều kiện sau (VAS 14):

a) Đã chuyển giao phần lớn rủi ro và lợi ích kinh tế a) Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn
b) Không còn nắm giữ quyền quản lý và quyền kiểm soát b) Có khả năng thu được lơi ích kinh tế từ giao
dịch cung cấp dịch vụ đó
c) Doanh thu xác định tương đối chắc chắn
c) Xác định được phần công việc đã hoàn thành
d) Doanh nghiệp đã thu hoặc sẽ thu lơi ích kinh tế từ giao tại ngày lập BCTC
dịch bán hàng d) Xác định được chi phí phát sinh cho giao dịch
e) Xác định được các chi phí liên quan đến giao dịch bán và chi phí để hoàn thành giao dịch cung cấp
hàng dịch vụ đó.
7 8

2
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 9 Slide 10

DOANH THU xác định dựa trên Doanh thu được xác định theo giá trị hợp lý của các khoản đã thu
hoặc sẽ thu được. Doanh thu phát sinh từ giao dịch được xác định bởi
Bằng (=) giá trị hợp lý của khoản nhận được hoặc khoản phải thu
thỏa thuận giữa doanh nghiệp với bên mua hoặc bên sử dụng tài sản.
Nó được xác định bằng giá trị hợp lý của các khoản đã thu được hoặc
sẽ thu được sau khi trừ (-) các khoản chiết khấu thương mại, giảm giá
Tiền Chiết khấu khoản Giá trị hợp lý hàng hóa/
hàng bán và giá trị hàng bán bị trả lại.
nhận được trong dịch vụ trao đổi
tương lai
 Đối với các khoản tiền hoặc tương đương tiền không được nhận ngay
thì doanh thu được xác định bằng cách quy đổi giá trị danh nghĩa của
các khoản sẽ thu được trong tương lai về giá trị thực tế tại thời điểm
ghi nhận doanh thu theo tỷ lệ lãi suất hiện hành. Giá trị thực tế tại thời
điểm ghi nhận doanh thu có thể nhỏ hơn giá trị danh nghĩa sẽ thu được
9 trong tương lai. 10

Slide 11 Slide 12

Ghi nhận doanh thu hợp đồng xây dựng VAS 15

Khi hàng hóa hoặc dịch vụ được trao đổi để lấy hàng hóa
hoặc dịch vụ tương tự về bản chất và giá trị thì việc trao Doanh thu
HĐXD
đổi đó không được coi là một giao dịch tạo ra doanh thu.

 Khi hàng hóa hoặc dịch vụ được trao đổi để lấy hàng hóa
hoặc dịch vụ khác không tương tự thì việc trao đổi đó Các khoản tăng, Khoản thanh toán
được coi là một giao dịch tạo ra doanh thu. giảm khi thực khác mà nhà thầu
Doanh thu ban hiện hợp đồng, thu được từ khách
Trường hợp này doanh thu được xác định bằng giá trị hợp lý của hàng đầu được ghi tiền thưởng và hàng hay một bên
các khoản khác khác để bù đắp cho
hóa hoặc dịch vụ nhận về, sau khi điều chỉnh các khoản tiền hoặc trong hợp đồng; (nếu có khả các chi phí không
tương đương tiền trả thêm hoặc thu thêm. Khi không xác định được năng làm thay bao gồm trong giá
đổi doanh thu) hợp đồng.
giá trị hợp lý của hàng hóa hoặc dịch vụ nhận về thì doanh thu được
xác định bằng giá trị hợp lý của hàng hóa hoặc dịch vụ đem trao đổi. 11 12

3
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 13 Slide 14

Ghi nhận doanh thu hợp đồng xây dựng VAS 15

Ghi nhận tương ứng
TT 200
Doanh thu HĐXD với phần công việc
đã hoàn thành

Thanh toán theo tiến độ Thanh toán theo khối lượng Bất động sản
kế hoạch công việc thực hiện Hàng khuyến mãi Hàng hóa tặng Chương trình
kèm theo điều kiện kèm thiết bị khách hàng
mua hàng thay thế truyền thống

Doanh thu do Doanh thu do

nhà thầu tự xác khách hàng xác
định tại ngày lập định trong kỳ
BCTC
13 14

Slide 15 Slide 16

Hàng khuyến mãi kèm
theo điều kiện mua hàng
Ví dụ 1: (Ghi nhận doanh thu trường hợp Hàng khuyến mãi kèm theo
điều kiện mua hàng)
Bản chất giao dịch là giảm giá hàng bán, Doanh nghiệp có chương trình khuyến mãi khách hàng mua 3 chai
sản phẩm tặng miễn phí cho khách hàng nước mắm được tặng thêm 1 chai nước mắm. Giá bán 1 chai nước mắm
chưa thuế là 50.000đ.
về hình thức được gọi là khuyến mại
nhưng về bản chất là bán.
Giá trị sản phẩm tặng cho khách hàng
được phản ánh vào giá vốn và doanh
thu tương ứng với giá trị hợp lý của sản Doanh thu ghi
phẩm đó phải được ghi nhận. nhận như thế nào?

15 16

4
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 17 Slide 18

Hàng hóa tặng

Phân bổ doanh thu cho sản phẩm,
kèm thiết bị
thay thế hàng hóa được bán và sản phẩm hàng Chương trình
hóa, thiết bị giao cho khách hàng để khách hàng
truyền thống Doanh thu phải được phân bổ
thay thế phòng ngừa hỏng hóc
theo giá trị hợp lý của từng
nghĩa vụ và được ghi nhận khi
Ví dụ 2: (Ghi nhận doanh thu trường hợp Hàng
hóa tặng kèm thiết bị thay thế) nghĩa vụ đã được thực hiện
Doanh nghiệp bán ô tô với giá 1 tỷ đồng chưa Doanh thu ghi
bao gồm thuế GTGT 10%, đồng thời tặng kèm nhận như thế nào?
cho khách hàng 1 chiếc lốp xe. Giá của lốp xe trên
thị trường là 30 triệu đồng.
17 18

5. Phân tích hệ số hoạt động và khả năng sinh lời

Slide 19 Slide 20

Doanh thu được ghi nhận khi thỏa mãn đồng thời 5 Phân tích hệ số hoạt động
điều kiện sau:
Bất động sản a) Bất động sản đã hoàn thành toàn bộ và bàn giao Hệ số hoạt động
cho người mua, doanh nghiệp đã chuyển giao rủi
Vòng quay tài sản Doanh thu thuần/ Tài sản bình quân
ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu bất động
sản cho người mua; Vòng quay các khoản phải thu Doanh thu thuần/ Phải thu bình quân
b) Doanh nghiệp không còn nắm giữ quyền quản lý Kỳ thu tiền bình quân 365/ Vòng quay các khoản phải thu
bất động sản như người sở hữu bất động sản
hoặc quyền kiểm soát bất động sản; Vòng quay hàng tồn kho Giá vốn hàng bán/ HTK bình quân
c) Doanh thu được xác định tương đối chắc chắn; Ngày lưu kho bình quân 365/ Vòng quay hàng tồn kho
d) Doanh nghiệp đã thu được hoặc sẽ thu được lợi
ích kinh tế từ giao dịch bán bất động sản;
e) Xác định được chi phí liên quan đến giao dịch
bán bất động sản.
19 20

5
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

5. Phân tích hệ số hoạt động và khả năng sinh lời Slide 21 Slide 22

Hệ số khả năng sinh lời

Hệ số phân tích khả năng sinh lời

Hệ số lợi nhuận biên Lợi nhuận thuần/ Doanh thu thuần
Hệ số Lợi nhuận trên Tài sản Lợi nhuận thuần/ Tài sản bình quân
Hệ số Lợi nhuận trên Vốn chủ sở hữu Lợi nhuận thuần/ VCSH bình quân
Đo lường doanh thu theo
IFRS 15
Lợi nhuận trên VCSH cho thấy:
Khả năng sinh lời
Hiệu quả hoạt động
Đòn bẩy tài chính
21 22

Slide 23 Slide 24

Ghi nhận doanh thu theo IFRS 15 Ghi nhận doanh thu theo IFRS 15
Nguyên tắc chính:
Doanh thu được ghi nhận để miêu tả về việc chuyển giao hàng hóa
hoặc dịch vụ cho khách hàng với số tiền đơn vị dự kiến sẽ thu
được để đổi lấy hàng hóa hoặc dịch vụ đó.

Theo IFRS 15, chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ dựa
trên chuyển giao quyền kiểm soát, hơn là rủi ro và lợi
ích kinh tế theo IAS 18.

Kiểm soát tài sản là khả năng trực tiếp sử dụng và có được
toàn bộ lơi ích còn lại từ tài sản.
23 24

6
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 25 Slide 26

Ghi nhận doanh thu theo IFRS 15 Bước 1: Xác định hợp đồng với khách hàng
Một hợp đồng với khách hàng khi đáp ứng các điều kiện sau:
(a) Các bên đã đồng ý hợp đồng và cam kết thực hiện
hợp đồng
(b) Quyền của mỗi bên liên quan đến hàng hóa hoặc
Xác định Xác định Phân bổ giá Ghi nhận dịch vụ được chuyển giao có thể xác định được
Xác định
hợp đồng các nghĩa giao dịch doanh thu
giá giao (c) Các điều khoản thanh toán có thễ xác định được
với khách vụ thực cho các khi đơn vị
dịch
hàng hiện riêng nghĩa vụ hoàn thành
biệt trong thực hiện một nghĩa (d) Hợp đồng có bản chất thương mại.
hợp đồng riêng biệt vụ riêng
biệt (d) Đơn vị có khả năng thu được các lợi ích để trao đổi
hàng hóa hoặc dịch vụ như cam kết
IFRS 15 – MÔ HÌNH 5 BƯỚC GHI NHẬN DOANH THU (e) Hợp đồng có thể là văn bản, thỏa thuận miệng
25 hoặc ngầm hiểu 26

Slide 27 Slide 28

Bước 2: Xác định các nghĩa vụ thực hiện Bước 3: Xác định giá giao dịch
Nghĩa vụ thực hiện Giá giao dịch

Là các cam kết trong hợp đồng với khách hàng để Số tiền mà đơn vị dự kiến sẽ được hưởng để đổi lấy việc
chuyển giao cho khách hàng chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng.

Khi xác định giá giao dịch cần lưu ý

Hàng hóa/ dịch vụ Nhóm hàng hóa/ dịch vụ
khác biệt khác biệt
Xem xét sự Giá trị thời Khả năng
thay đổi gian của tiền thu thồi

27 28

7
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 29 Slide 30

Bước 3: Xác định giá giao dịch Ví dụ 3: (Xác định giá giao dịch (Bước 3) theo IFRS 15 để ghi nhận doanh thu)
Giá giao dịch Taplop cung cấp máy tính xách tay cho các công ty lớn. Ngày 01/07/20x5,
Taplop thực hiện hợp đồng với TrillCo, qua đó TrillCo mua máy tính xách
Số tiền mà đơn vị dự kiến sẽ được hưởng để đổi lấy việc tay với giá $500/ cái. Hợp đồng cũng chi ra rằng nếu TrillCo mua nhiều
chuyển giao hàng hóa hoặc dịch vụ cho khách hàng. hơn 500 máy tính xách tay trong 1 năm, giá mỗi chiếc giảm xuống còn
$450. Năm tài chính Taplop kết thúc vào ngày 30/06.
(a) Vào 30/09/20x5, TrillCo mua 70 máy tính xách tay từ Taplop. Do đó
Khi xác định giá giao dịch cần lưu ý Taplop ước tính rằng TrillCo’s sẽ không mua vượt qua 500 máy vào
ngày 30/06/20x6 và TrillCo không thực hiện khoản giảm giá.
Xem xét sự Ví dụ xem xét sự thay đổi gồm: chiết (b) Vào 31/12/20x5, TrillCo mua thêm lũ kế 250 máy tính xách tay từ
thay đổi khấu, giảm giá, trả hàng, nhượng bộ Taplop. Sau đó, Taplop ước tính TrillCo sẽ mua vượt quá số lượng để
giá, tín dụng và các khoản phạt. được hưởng chiết khấu vào ngày 30/06/20x6.
Yêu cầu: Xác định doanh thu mà Taplop ghi nhận tại
(a) 30/09/20x5
(b) 31/12/20x5
29 30

Slide 31 Slide 32

Bước 4: Phân bổ giá giao dịch

Ví dụ 4: (Phân bổ giá giao dịch (Bước 4) theo IFRS 15 để ghi
nhận doanh thu)
Khi một hợp đồng có nhiều
nghĩa vụ thực hiện riêng biệt
Một công ty điện thoại di động cung cấp cho khách hàng
công ty phải phân bổ giá
một chiếc điện thoại miễn phí khi họ ký hợp đồng 2 năm
giao dịch cho từng nghĩa vụ
thực hiện riêng biệt theo tỷ lệ sử dụng dịch vụ mạng. Chiếc điện thoại có giá bán độc
tương ứng với giá bán độc lập là $100 và hợp đồng có giá $20/ tháng.
lập của hàng hóa hoặc dịch vụ Yêu cầu: Xác định doanh thu của điện thoại và hợp đồng.
trong các nghĩa vụ phải thực
hiện
31 32

8
Chương 4: Đo lường doanh thu và Phân tích khả năng sinh lời

Slide 33 Slide 34

Bước 5: Ghi nhận doanh thu khi nghĩa vụ thực hiện hoàn thành Bước 5: Ghi nhận doanh thu khi nghĩa vụ thực hiện hoàn thành
Doanh thu được ghi nhận khi nào? Nghĩa vụ thực hiện hoàn thành theo thời gian

Khi đáp ứng một trong những trường hợp dưới đây? Một nghĩa vụ thực hiện hoàn thành theo thời gian nếu
 Khách hàng đồng thời nhận/ sử dụng trong khi đơn vị thực hiện nghĩa vụ nếu nghĩa vụ thực hiện nhiều hơn một kỳ kế toán
 Việc thực hiện nghĩa vụ của đơn vị tạo/ gia tăng giá trị của tài sản mà
khách hàng kiểm soát khi tài sản đó được tạo/ gia tăng giá trị. Phương pháp đo lường số tiền tương ứng với mức
 Việc thực hiện nghĩa vụ cảu đơn vị không tạo ra tài sản có mục đích sự độ hoàn thành cho đến thời điểm hiện tại gồm:
dụng khác & đơn vị có quyền hợp pháp được thanh toán cho công việc đã + Phương pháp đầu ra: ghi nhận doanh thu trên
hoàn thành đến thời điểm hiện tại. cơ sở giá trị thu được từ khách hàng cho hàng
hóa hoặc dịch vụ chuyển giao.
+ Phương pháp đầu vào: ghi nhận doanh thu trên
Doanh thu ghi nhận theo Doanh thu ghi nhận tại cơ sở đầu vào (chi phí phát sinh…)
thời gian một thời điểm
33 34

Slide 35

Tóm tắt chương 4

- Doanh thu được ghi nhận trên cơ sở dồn tích phù hợp với các nguyên tắc
kế toán cơ bản được quy định trong VAS 01 gồm nguyên tắc phù hợp và
nguyên tắc thận trọng.

- Ngoài ra, việc ghi nhận doanh thu phải đảm bảo các nguyên tắc theo VAS
14, VAS 15 và TT 200 (tiếp cận sớm của Bộ Tài chính đối với các thay đổi
của chuẩn mực theo IFRS 15)

- Mặc dù các doanh nghiệp trong nước chưa bắt buộc phải áp dụng IFRS 15,
nhưng việc nghiên cứu chuẩn mực này sẽ giúp chúng ta nắm bắt và hiểu End of Chapter 4
được định hướng xây dựng chuẩn mực mới của Bộ Tài chính.

35