A segunda legislatura de UCD e o fin do goberno de Suárez (1979-1981)

Unha vez aprobada a Constitución, celebráronse novas eleccións o 1 de marzo de 1979

gañadas pola UCD de Suárez. Nas eleccións municipais, con todo, a esquerda conquistou os
principais concellos tras a alianza do PSOE e o PCE. O PSOE iniciou un xiro ideolóxico que lle
levou a abandonar o marxismo e configurouse como un partido de esquerda moderada para gañar
unhas próximas eleccións.
No ano 1979 iniciouse un proceso de crise política polas seguintes razóns:
● A brutal campaña terrorista de ETA que causou 77 mortos en 1979 e 95 en 1980. Foron os dous
anos máis letais da banda.
● O malestar dos círculos militares de extrema dereita.
● O fin do consenso ao iniciar o PSOE unha dura campaña de oposición.
● A aprobación dos Estatutos de Autonomía do País Vasco e Cataluña e as eleccións autonómicas
que deron maioría a Convergencia e Unió e ao PNV.
● A crise interna da UCD. As críticas internas debilitaron a posición de Suárez, a miúdo
enfrontado con membros do seu propio partido.
Todos estes factores precipitaron a dimisión de Suárez o 29 de xaneiro de 1981. Calvo
Sotelo, dirixente de UCD, foi designado candidato á presidencia. Tras non obter maioría suficiente
nunha primeira votación, fixouse para o día 23 de febreiro a segunda votación para a súa
investidura.
O golpe de estado do 23- F. O último goberno de UCD: Calvo Sotelo (81-1982)
Mentres se celebraba a votación de investidura un grupo de gardas civís dirixidos polo
tenente coronel Tejero entraron nas Cortes. Participaron no golpe militares como Jaime Milans do
Bosh (capitán xeral de Valencia) e Alfonso Armada (segundo xefe do Estado Maior). O golpe non
contou, con todo, co apoio de todo o exército. O labor dalgúns militares como o capitán xeral de
Madrid, Quintana Lacaci, posteriormente asasinado por ETA, foi clave para abortar o golpe. O
momento decisivo chegou na madrugada cando o rei dirixiuse aos cidadáns, explicando as ordes
que transmitira aos altos cargos militares de submisión á orde constitucional.
Calvo Sotelo gobernou só un ano e medio nun período marcado pola crise interna da
UCD, pola aprobación da Lei do Divorcio cunha gran oposición da Igrexa e polo escándalo do
envelenamento masivo por aceite de colza desnaturalizado. En maio de 1982, coa oposición dos
partidos de esquerda, España ingresou na Organización do Atlántico Norte (OTAN). O PSOE
prometeu un referendo popular sobre esta adhesión se gañaba as eleccións.
En outubro de 1982, celebráronse novas eleccións. O PSOE conseguiu un gran triunfo con
máis de 10 millóns de votos e maioría absoluta no Congreso. O proxecto de cambio de Felipe
González arroiara a unha UCD que case desapareceu e foi substituída pola Alianza Popular de
Fraga como o principal partido da dereita.

Os gobernos socialistas de Felipe González (1982-1996)

Na primeira lexislatura socialista (1982-1986), o goberno de González tivo que facer fronte
a unha difícil situación económica. Aprobouse un estrito plan de estabilización económica que
implicou un proceso de reconversión industrial que levou ao peche de moitas industrias obsoletas.
Doutra banda, ETA iniciou unha dura campaña, con máis de cen mortos durante a
lexislatura. Ademais, o goberno tivo que reformar o exército para acabar co perigo do golpismo,
reforma que foi un dos grandes éxitos. Outras medidas foron a aprobación da Lei Orgánica do
Dereito á Educación (LODE), que establecía o ensino gratuito e obrigatorio ata os dezaseis anos; a
reforma universitaria e unha despenalización parcial do aborto.
España finalmente conseguiu acceder á Comunidade Económica Europea o 1 de xaneiro de
1986. Como contrapartida, Felipe González cambiou radicalmente o seu discurso sobre a OTAN,
no referendo pediu o voto afirmativo que finalmente foi a opción gañadora.
En 1986, o PSOE volveu gañar as eleccións por maioría absoluta. Fraga repetiu resultados o
que motivou unha longa crise no seu partido e o PCE se coaligó con diversas forzas menores
configurando Esquerda Unida. A segunda lexislatura socialista (1986-1989) estivo marcada por un
forte desenvolvemento económico que duraría ata 1992. Este crecemento concretouse unha
ambiciosa política de investimentos públicos en infraestruturas favorecida pola transferencia de
fondos procedentes da CEE. Os servizos educativos, sanitarios e de pensións creceron de forma
notable, sendo sufragados por un sistema fiscal relativamente progresivo. Por primeira vez podíase
falar dun Estado do Benestar en España.
O crecemento económico e as medidas liberalizadoras do goberno trouxeron un aumento
das diferenzas de riqueza entre os diversos grupos sociais. Os sindicatos CC.OO. e UXT
organizaron unha folga xeral o 14 de decembro de 1988. O país paralizouse e Felipe González
negociou a retirada parcial do seu programa liberalizador.
En 1989, o PSOE volveu gañar por maioría absoluta a pesar dunha forte redución de votos.
Nesta terceira lexislatura do PSOE (1989-1993), España celebrou en 1992 dous acontecementos
internacionais, os Xogos Olímpicos de Barcelona e a Expo de Sevilla que mostraron a imaxe dun
país moderno. Con todo, a crise económica iniciada a principios dos noventa repercutiu duramente
en España e foi a antesala do estalido de escándalos de corrupción (irmán de Alfonso Guerra e
FILESA) que afectaron o goberno socialista. A eles veu a unir o escándalo dos GAL, grupo armado
formado por policías e mercenarios que coa complicidade de cargos do goberno levou a cabo a
guerra sucia contra ETA.
Nas eleccións de 1993, o PSOE volveu vencer aínda que esta vez sen maioría absoluta polo
que necesita o apoio parlamentario de Convergencia. A dereita reorganizouse no Partido Popular,
dirixido desde 1989 por José María Aznar. Iniciábase a cuarta lexislatura con Felipe González no
goberno (1993-1996).
As dificultades económicas, os escándalos e a dura campaña da oposición levaron a que, tras
negarlle Pujol o apoio para aprobar os orzamentos, Felipe González convocase eleccións en 1996.

Os gobernos do PP (1996-2004)
José María Aznar non conseguiu a maioría absoluta e viuse obrigado a pactar coas minorías
nacionalistas para acceder á presidencia do goberno. O xiro cara á dereita viuse corroborado coas
vitorias do PP nas eleccións autonómicas e municipais. O ciclo socialista baixo o liderado de Felipe
González finalizara.
Aznar centrou os seus esforzos en aplicar unha política económica que reducise o déficit. O
gran obxectivo era cumprir os denominados criterios de converxencia (inflación, débeda, déficit,
etc.) establecidos no Tratado de Maastricht de 1991 e que unha vez alcanzados permitirían a España
unirse á nova divisa europea, o euro. A política económica foi un éxito. A economía reactivouse, o
paro descendeu e o saneamento da economía permitiu que España participase no nacemento do
euro en 1999. O terrorismo de ETA chegou á súa expresión máis sanguenta no verán de 1997 co
asasinato do concelleiro do PP no concello vasco de Ermua, Miguel Ángel Blanco, feito que
provocou unha importante reacción popular que veu denominarse o espírito de Ermua. O goberno
de Aznar, co apoio da oposición socialista, iniciou unha política de dureza con ETA e coa contorna
nacionalista. A reacción nacionalista foi o Pacto de Lizarra- Estella de 1998, un acordo de todas as
forzas nacionalistas, desde o PNV a ETA, para avanzar cara á independencia. Uns días despois ETA
declarou unha tregua indefinida e sen condicións. Os contactos entre o goberno de Aznar e o grupo
terrorista non deron ningún resultado e un ano despois ETA volveu á actividade armada. Aznar,
que fora vítima dun atentado frustrado en 1995, reforzou a súa política de enfrontamento co
nacionalismo vasco.
As eleccións do ano 2000 marcaron o momento de apoxeo do PP. O novo século iniciouse
cunha maioría absoluta do PP nas Cortes. Esta etapa caracterizouse:
● O recorte de dereitos laborais, que provocou unha folga xeral en xuño de 2002.
● Enfrontamento con forzas políticas nacionalistas como o PNV e o BNG.
● O freo do crecemento económico, a deterioración dos servizos públicos e a diminución dos
gastos sociais debido ao esforzo por alcanzar un “déficit cero”.
● A intervención na Guerra de Iraq a pesar da enorme oposición política e popular.
● A nefasta xestión do afundimento do petroleiro Prestige fronte ás costas galegas (2003), que
provocou un forte desgaste do goberno.
O 11 de marzo de 2004 produciuse en Madrid un atentado terrorista de Al-Qaeda. A
proximidade coas eleccións xerais, o 14 de marzo, precipita o final do goberno do PP e o ascenso
dun PSOE renovado con José Luis Rodríguez Zapatero á cabeza.

A integración de España en Europa

Tras a firma do Tratado de Roma (1957) constituíuse en España unha Comisión para o
estudo das Comunidades Europeas. En 1962, España solicitou a apertura de negociacións para
unha posible vinculación de España á Comunidade. Esta solicitude foi desestimada. En decembro
de 1964 celebrouse a primeira entrevista entre as delegacións de España e a CEE. O 29 de xuño de
1970 asinouse o Acordo Preferente entre a CEE e España. Por este acordo pretendíase favorecer os
intercambios entre España e a CEE. A morte de Franco e o xurdimento da España democrática
cambiaron as relacións CEE/España. En 1977 España solicitou o seu ingreso na CEE. As novas
negociacións iniciáronse en xullo de 1977. Pero as dificultades nas negociacións (agricultura, pesca
e movemento de traballadores) fixeron que Francia as paralizara. En 1981, Mitterrand (presidente
de Francia) desbloqueou parcialmente o proceso. Para facer viable o ingreso de España, a CEE tivo
que revisar a súa política agrícola, en materias hortofrutícolas, viños e aceites vexetais. O 12 de xuño
de 1985 asínase o Tratado de Adhesión, que entrou en vigor o 1 de xaneiro de 1986.

Consecuencias económicas e sociais. A modernización das infraestruturas.

Económicas. Iniciouse a unha dura reconversión da agricultura e da industria para
adaptarse a un mercado aberto e competitivo, o que significou a perda de numerosos postos de
traballo ou a desaparición dalgúns sectores produtivos. Con todo, abriuse aos produtos españois un
mercado de millóns de persoas cunha elevada capacidade adquisitiva. O PIB duplicouse entre 1985
e 2013.
Sociais. As axudas da UE (fondos estruturais), deseñadas para reducir os desequilibrios
socio-económicos entre os países da Unión, chegaron a supoñer case un 1% do PIB español e
fixeron posible as melloras do sector agrícola mediante subvencións e o financiamento de plans de
formación profesional e creación de emprego, axudando ao desenvolvemento e modernización da
sociedade española.
A modernización de infraestruturas. Os investimentos da UE en España foron
fundamentais para o desenvolvemento do país. Custearon infraestruturas diversas (estradas e
autoestradas, rede de ferrocarrís, etc.) por valor de máis de 300.000 millóns entre 1986 e 2013.
O Tratado de Maastricht (1991) establecía as bases para a creación dunha Unión monetaria
mediante o establecemento dun Plan de Converxencia económica para poñer en funcionamento,
baixo a dirección e control do Banco Central Europeo unha moeda común: o euro. Os requisitos
do plan levaron a un duro plan de axustes para cumprir o Programa de Converxencia. Aplicáronse
políticas de austeridade coa conxelación de salarios, a privatización de empresas públicas, a redución
orzamentaria en servizos sociais... España cumpriu os obxectivos e foi un dos once países
fundadores da Unión Económica e Monetaria Europea (zona euro).