‫‪www.riazisara.

ir‬‬ ‫ﺳﺎﯾﺖ وﯾﮋه رﯾﺎﺿﯿﺎت‬

‫درﺳـﻨﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﺟـﺰوه ﻫﺎي رﯾﺎﺿـﯽ‬

‫ﺳﻮاﻻت و ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺗﺸﺮﯾﺤﯽ ﮐﻨﮑﻮر‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻮاﻻت اﻣﺘﺤﺎﻧﺎت رﯾﺎﺿﯽ‬

‫ﻧﺮم اﻓﺰارﻫﺎي رﯾﺎﺿﯿﺎت‬

‫و‪...‬‬

‫ﮐﺎﻧﺎل ﺳﺎﯾﺖ رﯾﺎﺿﯽ ﺳﺮا در ﺗﻠﮕﺮام‪:‬‬

‫‪https://t.me/riazisara‬‬ ‫)‪(@riazisara‬‬
‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫‪MATH GALAXY‬‬
‫کهکشان ریاضی‬

‫‪POWER& ROOT PLANET‬‬

‫سیاره توان و ریشه‬

‫‪WRITTEN & DEVELOPED BY THE TALENT SCHOOL MATH TEACHER‬‬

‫‪AMIN EBRAHIMI‬‬

‫جزوه کامل توان و ریشه مخصوص جمع بندی ‪ ،‬مرور و یادگیری مفهومی پایه‬

‫قابل استفاده برای امتحانات ‪ ،‬آزمون های ورودی تیزهوشان ‪ ،‬نمونه دولتی و مدارس خاص‬

‫دبیر ریاضی تیزهوشان کنکور المپیاد ‪ ،‬مدارس برتر‬

‫امین ابراهیمی‬
‫بهترین نتایج در آزمون ها ‪ ،‬یادگیری با کیفیت کامل‬

‫‪62833385390‬‬
‫‪@Mathgalaxy‬‬

‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬

‫‪1‬‬
 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫فرمول های پایه توان ‪:‬‬

‫𝑚‪𝑎𝑛 × 𝑎𝑚 = 𝑎𝑛+‬‬
‫𝑛)𝑏𝑎( = 𝑛 𝑏 × 𝑛𝑎‬
‫𝑛𝑚𝑎 = 𝑛) 𝑚𝑎(‬
‫𝑚‪𝑎𝑛 ÷ 𝑎𝑚 = 𝑎𝑛−‬‬
‫𝑎‬
‫𝑛) ( = 𝑛 𝑏 ÷ 𝑛𝑎‬
‫𝑏‬
‫‪1‬‬
‫= 𝑛‪𝑎−‬‬
‫𝑛𝑎‬
‫𝑎‬ ‫𝑏‬
‫𝑛) ( = 𝑛‪( )−‬‬
‫𝑏‬ ‫𝑎‬
‫صفر به توان صفر تعریف نشده است ‪66‬‬

‫هر عدد منفی به توان زوج مثبت می شود ‪.‬‬

‫𝑏‬
‫در توان رسانی عددهای حقیقی به توان گویا پایه را عددی مثبت در نظر می گیریم یعنی 𝑐 )𝑎( داریم ‪𝑎 > 6‬‬

‫نکته ‪ :‬کوچکترین عدد طبیعی بزرگ تر از یک که هم مجذور کامل و هم مکعب کامل می باشد عدد ‪ 06‬است چون بصورت‬
‫توانی ‪ 06 = 90‬می باشد که توان ‪ 06‬هم بر ‪ 9‬و هم بر ‪ 8‬بخش پذیر است ‪.‬‬

‫عبارت های که اعداد توان دار در جمع تکرار می شوند از تکرارجمع به تبدیل ضرب می رسیم ‪.‬‬

‫مثال ‪91823 + 91823 + 91823 + 91823 = 6 × 91823 = 99 × 91823 = 91666 :‬‬

‫مقایسه اعداد توان دار با رشد در توان ‪:‬‬

‫𝑛‬
‫‪√𝑎 < ⋯ < √𝑎 < √𝑎 < 1 < 𝑎1 < 𝑎9 < 𝑎8 < ⋯ < 𝑎𝑛 < 𝑎𝑛+1‬‬
‫‪8‬‬

‫در حالتی که ‪ a‬یک عدد بزرگ تر از یک باشد ‪.‬‬

‫𝑛‬
‫‪√𝑎 > ⋯ > √𝑎 > √𝑎 > 1 > 𝑎1 > 𝑎9 > 𝑎8 > ⋯ > 𝑎𝑛 > 𝑎𝑛+1‬‬
‫‪8‬‬

‫در حالتی که ‪ a‬یک عدد بین صفر و یک باشد ‪.‬‬

‫⋯ > 𝑎√ > 𝑎√ > 𝑎 > ‪… > 𝑎 3 > 𝑎 8‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬

‫در حالتی که ‪ 6 > 𝑎 > −1‬می باشد ‪.‬‬

‫⋯ < 𝑎√ < 𝑎√ < 𝑎 < ‪… < 𝑎 3 < 𝑎 8‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬

‫در حالتی که ‪ 𝑎 < −1‬می باشد‬

‫‪2‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫مثال ‪ :‬اگر ‪ 6 > 𝑎 > −1‬باشد کدام گزینه نادرست است‬

‫‪𝑎3 > 𝑎8 ) 1‬‬

‫‪𝑎9 > 𝑎3 ) 9‬‬

‫‪√𝑎 > √𝑎 ) 8‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪√𝑎 > 𝑎 8 ) 6‬‬

‫‪8‬‬

‫طبق نکات گزینه ‪ 6‬نادرست می باشد البته با عدد گذاری هم میتوان این سوال را حل کرد‬

‫می دانیم اگر ‪ a‬و ‪ b‬دو عدد مثبت باشند و 𝑏 > 𝑎 داریم ‪ 𝑎9 > 𝑏 9 :‬و ‪ 𝑎8 > 𝑏 8‬و 𝑛 𝑏 > 𝑛𝑎‬
‫𝑛‬
‫𝑛𝑚𝑎 = 𝑛) 𝑚𝑎( و 𝑚𝑎 دو عبارت متفاوت هستند‬

‫‪(((98 )9 )6 )8 = 98×9×6×8 = 959‬‬

‫‪89‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪−99‬‬ ‫‪= −99 = −9319‬‬

‫( قانون تبدیل جمع در توان به ضرب )‬

‫𝑛𝑎 × 𝑚𝑎 = 𝑛‪𝑎𝑚+‬‬

‫( قانون تبدیل تفریق در توان به تقسیم )‬

‫𝑛𝑎 ÷ 𝑚𝑎 = 𝑛‪𝑎𝑚−‬‬
‫در تفریق عبارت های توان دار نیز سعی می کنیم از فاکتورگیری استفاده کنیم ‪:‬‬

‫مثال ‪ :‬حاصل ‪91823 − 91825 − 91820 = 91820 (99 − 91 − 1) = 91820‬‬

‫تجزیه در عبارت های توان دار‬

‫مثال ‪:‬در صو رتی که هیچ یک از قانون های قبل به طور مستقیم قابل استفاده نبود از تجزیه کردن کمک می گیریم ‪:‬‬

‫‪198 × 136 = (8 × 99 )8 × (9 × 89 )6 = 88 × 93 × 96 × 83 = 811 × 919 = 9 × 011‬‬

‫رقم یکان در توان های بزرگ ‪:‬‬

‫نکته ‪ :‬در صورتی که یکان عددی رقم های ‪ 6‬و ‪ 1‬و‪ 3‬و ‪ 0‬باشد به هر توانی آن را برسانیم یکان تغییر نخواهد کرد‬

‫‪09 = 80 , 109 = 930 , 119 = 191 ,‬‬ ‫‪38 = 193 , 169 = 166‬‬

‫‪3‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫توجه ‪ :‬رقم یکان را اگر ‪ 2‬در نظر بگیریم حالت هایی را در نظر بگیریم که توان زوج یا فرد باشد‬

‫‪29 = 31‬‬
‫‪21 = 2‬‬
‫‪28 = 592‬‬
‫می بینیم توان فرد یکان ‪ 2‬و توان زوج یکان ‪ 1‬تولید می کند ‪.‬‬

‫توجه ‪ : 9‬رقم یکان را اگر ‪ 6‬در نظر بگیریم حالت هایی را در نظر بگیریم که توان زوج یا فرد باشد‬

‫‪61 = 6‬‬
‫‪69 = 10‬‬
‫می بینیم توان فرد یکان ‪ 6‬و توان زوج یکان ‪ 0‬تولید می کند ‪.‬‬

‫مثال ‪ :‬مجموع یکان در عبارت زیر را مشخص کنید‬

‫‪18208 + 16666 = ⋯ 0 + ⋯ 0 = ⋯ 19‬‬

‫نکته ‪ :‬برای مشخص کردن تعداد ارقام یک عدد توان دار می توانیم با تجزیه پایه ها به ‪ 9‬و ‪ 3‬پایه ای از ‪ 16‬بسازیم در سواالت‬
‫می توانیم برای تقریب از ‪ 916 = 1696 ≃ 1666‬نیز استفاده کنیم به مثال زیر دقت کنیم‪:‬‬

‫مثال ‪ :‬عدد ‪ 19393 × 1096‬چند رقمی است ؟‬

‫‪19393 × 1096 = (38 )93 × (96 )96 = 353 × 936‬‬

‫نکته ‪ :‬الگوی مربوط به عبارت توانی‬

‫‪16𝑛 − 16𝑚 = 22 … 22666 … 666‬‬
‫به صورت زیر می باشد ‪:‬‬

‫تعداد رقم های ‪ 2‬برابر است با ‪𝑛 − 𝑚 :‬‬

‫و تعداد رقم های صفر برابر است با ‪ 𝑚 :‬تا‬

‫‪168 − 169 = 1666 − 166 = 266‬‬

‫‪22 … 2266 … 666‬‬
‫‪ 12‬تا صفر ‪ 0 ،‬رقم ‪1693 − 1612 = 2‬‬

‫سوال ‪ :‬مجموع ارقام در عبارت 𝑛‪ 163𝑛 − 168‬را بدست آورید ؟‬

‫‪163𝑛 − 168𝑛 = 222 … 222666 … 666‬‬

‫که تعداد ارقام ‪ 2‬برابر است با ‪ :‬تفاضل توان ها یعنی 𝑛‪ 3𝑛 − 8𝑛 = 3‬و تعداد صفرها برابر 𝑛‪ 8‬بنابراین مجموع ارقام عبارت‬
‫است از 𝑛‪2 × 3𝑛 = 63‬‬

‫‪4‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫ترتیب انجام عملیات در عبارت های توان دار ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬حاصل عبارت زیر را بدست آورید ‪.‬‬

‫= ‪89 − 98 (99 − 98 (89 − 1)−1 )−1‬‬

‫پاسخ ‪:‬‬
‫‪−1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫))‪2 − 3(6 − 3(2 − 1)−1 )−1 = 2 − 3(6 − 3(3)−1 )−1 = 2 − 3 (6 − 3 (3‬‬ ‫‪= 2 − 3(8)−1 = 2 − 8‬‬
‫𝑥‬ ‫𝑥‬
‫سوال ‪ :‬اگر 𝑥) 𝑥 𝑥( = 𝐴 باشد ‪ 𝐴𝑥 ،‬برابر است با‪:‬‬
‫𝑥 𝑥× 𝑥‬
‫𝑥)𝑥( = 𝐴‬ ‫پاسخ ‪= (𝑥)𝑥 :‬‬
‫𝑥‪9‬‬

‫𝑥)𝑥( = 𝐴‬ ‫𝑥)𝑥( = 𝑥) 𝑥)𝑥(( = 𝑥𝐴 →‬

‫𝑥× 𝑥‪9‬‬
‫𝑥𝑥 =‬
‫𝑥‪9‬‬ ‫𝑥‪9‬‬ ‫‪9𝑥+1‬‬

‫دنباله مجموع اعداد توان دار ‪:‬‬

‫حاصل عبارت ⋯ ‪ 𝐴 = 9−1 + 9−9 + 9−8 + 9−6 +‬را بدست آورید ‪.‬‬

‫مجموع دنباله های هندسی ( هر جمله از ضرب عددی در جمله قبل باشد ) از فرمول مشخصی بدست می آید اما در صورتی‬
‫که اعداد کوچکتر و کوجکتر شوند از فرمول زیر استفاده می کنیم ‪:‬‬

‫جمله اول‬
‫قدرنسبت ‪1 −‬‬

‫بنابراین داریم‬

‫‪1 1 1 1‬‬
‫⋯‪𝐴= + + + +‬‬
‫‪9 6 3 10‬‬
‫و طبق فرمول‬
‫‪1‬‬
‫‪9 =1‬‬
‫‪1‬‬
‫‪1−‬‬
‫‪9‬‬
‫اما چرا این فرمول را استفاده می کنیم ‪:‬‬

‫‪1 1 1 1‬‬ ‫‪1 1 1 1‬‬

‫𝐴 → ‪𝐴 = + + + + ⋯ → 9𝐴 = 1 + + + + + ⋯ → 9𝐴 = 1 + 𝐴 → 9𝐴 − 𝐴 = 1‬‬
‫‪9 6 3 10‬‬ ‫‪9 6 3 10‬‬
‫‪=1‬‬
‫حاصل عبارت ‪ 𝐴 = 9 + 99 + 98 + ⋯ + 91825‬را بدست آورید‬

‫‪𝐴 + 9 = 9 + (9 + 99 + 98 + ⋯ + 91825 ) = 9 × 9 + 99 + 98 + ⋯ + 91825‬‬

‫‪= 99 + 99 + 98 + ⋯ + 91825 = 9 × 99 + 98 + ⋯ + 91825 = 98 + 98 + ⋯ + 91825‬‬
‫‪= ⋯ = 9 × 91825 = 91823 → 𝐴 + 9 = 91823 → 𝐴 = −9 + 91823‬‬

‫‪5‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫روش دوم ‪ :‬طبق فرمول نیز می توانیم به نتیجه برسیم ‪:‬‬

‫‪9(1 − 91825 ) 9 − 91823‬‬

‫=‬ ‫‪= −9 + 91823‬‬
‫‪1−9‬‬ ‫‪−1‬‬
‫نکته ‪ : 1‬مجموع اعداد مربعی متوالی بصورت زیر محاسبه می شود‬

‫)‪𝑛(𝑛 + 1)(𝑛 + 9‬‬

‫= ‪19 + 99 + 89 + 69 + ⋯ + 𝑛 9‬‬
‫‪0‬‬
‫نکته ‪ : 2‬مجموع اعداد مکعبی متوالی بصورت زیر محاسبه می شود‬

‫‪𝑛9 (𝑛 + 1)9‬‬
‫= ‪1 8 + 98 + 88 + 68 + ⋯ + 𝑛 8‬‬
‫‪6‬‬
‫استفاده از اتحاد در توان ها ‪:‬‬

‫‪1689 = (166 + 8)9 = 1669 + 89 + 9(166)(8) = 16666 + 2 + 066 = 16062‬‬

‫محاسبات جبری توانی ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬اگر ‪ 8𝑎 = 5‬و ‪ 5𝑏 = 8‬باشد ‪ ،‬حاصل عبارت های زیر را به دست آورید‬

‫الف ‪89𝑎𝑏 :‬‬

‫ب ‪91𝑎𝑏 :‬‬

‫پ ‪62𝑎𝑏+1 :‬‬

‫پاسخ ‪ :‬الف ‪89𝑎𝑏 = (8𝑎 )9𝑏 = 59𝑏 = (5𝑏 )9 = 89 = 2 :‬‬

‫‪(8 × 5)𝑎𝑏 = 8𝑎𝑏 × 5𝑎𝑏 = (8𝑎 )𝑏 × (5𝑏 )𝑎 = 5𝑏 × 8𝑎 = 8 × 5 = 91‬‬

‫= ‪62𝑎𝑏+1 = 62𝑎𝑏 × 621 = (59 )𝑎𝑏 × 621 = (5𝑏 )9𝑎 × 62‬‬

‫معادالت توانی ‪:‬‬

‫به هر معادله ای که مجهول در توان قرار گرفته باشد معادله توانی یا نمایی می گوییم‬

‫برای حل این معادالت کافی است پایه ها را مساوی کنیم تا بتوانیم توان ها را نیز با هم مساوی کنیم‬

‫‪89𝑥−16 = 1‬‬
‫‪89𝑥−16 = 86 → 9𝑥 − 16 = 6 → 9𝑥 = 16 → 𝑥 = 3‬‬
‫𝑛‪9‬‬
‫‪ 99‬مقدار ‪ n‬کدام است ؟‬ ‫سوال ‪ :‬در معادله ی توانی ‪= 1006‬‬

‫‪06 ) 6‬‬ ‫‪10 ) 8‬‬ ‫‪3)9‬‬ ‫‪8)1‬‬

‫پاسخ ‪ :‬ازتجزیه سمت راست شروع کنیم‬

‫𝑛‪9‬‬
‫‪99‬‬ ‫‪= 1006 = (96 )06 = 9930‬‬

‫‪6‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫پایین ترین پایه ها را مرحله اول خط می زنیم در این صورت داریم ‪:‬‬
‫𝑛‬
‫‪99 = 930‬‬
‫و روند باال را ادامه می دهیم‬

‫چند نکته مفید در تست ها از توان منفی ‪:‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪6⁄9‬‬ ‫‪= = 3−1‬‬
‫‪16 3‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪6⁄66‬‬ ‫‪= = 93−1 = 3−9‬‬
‫‪166 93‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪6⁄663‬‬ ‫=‬ ‫‪= 193−1 = 3−8‬‬
‫‪1666 193‬‬
‫‪6⁄6610 = 3−6‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪6⁄3‬‬ ‫‪= = 9−1‬‬
‫‪16 9‬‬
‫‪93‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪6⁄93‬‬ ‫‪= = 6−1 = 9−9‬‬
‫‪166 6‬‬
‫‪193‬‬ ‫‪1‬‬
‫= ‪6⁄193‬‬ ‫‪= = 3−1 = 9−8‬‬
‫‪1666 3‬‬
‫نماد علمی ‪:‬‬

‫نماد علمی یک عدد بصورت 𝑛‪ 𝑎 × 16‬می باشد که در آن ‪ 1 ≤ 𝑎 < 16‬و 𝑛 عددی صحیح می باشد ‪.‬‬

‫مثال یک سال نوری ‪ 866666 × 8066 × 96 × 803 = 2606366666666 = 2⁄6063 × 1619‬کیلومتر می باشد ( از اولین‬
‫رقمی که ممیز زدیم ‪ 19‬رقم توانستیم شمارش کنیم )‬

‫در مورد اعداد اعشاری خیلی کوچک نیز از توان منفی کمک می گیریم ‪:‬‬

‫مثال ‪ :‬عدد ‪ 6⁄66666661666‬به صورت نماد علمی عبارت است از ‪ ( 1⁄666 × 16−3‬بین اولین رقمی که ممیز گذاشتیم تا ممیز‬
‫قبلی ‪ 3‬رقم داشتیم )‬

‫مقایسه اعداد توان دار ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬اگر پایه ها برابر باشد عددی بزرگتر است که توان آن بزرگ تر باشد‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 63 < 65‬و ‪ (3)8 > (3)6‬و اما در منفی ها ‪(−9)3 > (−9)5‬‬

‫‪ ) 9‬اگر توان ها برابر باشد عدد ی بزرگ تر است که پایه آن بزرگتر باشد‬

‫‪ 52 < 162‬و در مورد توان منفی ‪5−2 > 16−2‬‬

‫‪ ) 8‬اگر پایه ها و توان ها برابر نباشند یا پایه ها را یکی می کنیم یا توان ها را ‪:‬‬

‫مثال ‪ :‬الف ) مقایسه عددهای ‪ 9866‬و ‪ 9866 = (98 )166 = 3166 : 8966‬و ‪8966 = (89 )166 = 2166‬‬

‫بنابرین ‪3166 < 2166‬‬

‫‪7‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫ب ) مقایسه عددهای ‪ 592‬و ‪: 861‬‬

‫از نزدیک ترین اعداد که عامل مشترک دارند استفاده کنیم یعنی از ‪ 593‬و ‪ : 869‬داریم ‪ 593 = (56 )5 = 96615‬و داریم = ‪869‬‬
‫‪ (80 )5 = 5925‬بنابراین ‪ 96615 > 5925‬و در نتیجه ‪ 869 < 593‬و ‪861 < 592‬‬

‫استفاده از اتحادها در عبارت های توان دار ‪:‬‬

‫معموال از اتحاد مزدوج در عبارت های توان دار بهره می گیریم ‪:‬‬

‫سوال ‪ :‬حاصل عبارت ‪ 199 − 119 + 169 − 29 + ⋯ + 91 − 11‬را بدست آورید‬

‫حل ‪ :‬اگر جمالت را دو به دو تفکیک کنیم می توانیم از اتحاد مزدوج کمک بگیریم ‪:‬‬

‫) ‪(199 − 119 ) + (169 − 29 ) + ⋯ + (91 − 11‬‬

‫)‪= (19 − 11)(19 + 11) + (16 − 2)(16 + 2) + ⋯ + (9 − 1)(9 + 1‬‬
‫= ‪= 19 + 11 + 16 + 2 + ⋯ + 9 + 1‬‬
‫می دانیم می توانیم از فرمول گاوس برای مجموع اعداد متوالی یا گام مشخص استفاده کنیم‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫مثال ‪ :‬حاصل عبارت )‪ (1 − 9 ) (1 − 9 ) (1 − 9) (1 − 9 )(1 − 9‬را به دست آورید‬
‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬

‫حل ‪:‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪(1 −‬‬ ‫‪9‬‬ ‫) ‪) (1 − 9 ) (1 − 9 ) (1 − 9 ) (1 − 9‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬
‫) ‪= (1 − ) (1 + ) (1 − ) (1 + ) (1 − ) (1 + ) (1 − ) (1 + ) (1 −‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 8 9 6‬‬ ‫‪0 3 5‬‬ ‫‪1 5‬‬ ‫‪5‬‬
‫= ) ( ) ( = ) ( ) ( ) ( … ) ( ) ( ) ( ) ( = ) ‪(1 +‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪9 9 8 8‬‬ ‫‪3 0 0‬‬ ‫‪9 0‬‬ ‫‪19‬‬
‫ریشه گیری ‪:‬‬

‫می دانیم ‪ 39 = 93‬و ‪ (−3)9 = 93‬یعنی مربع یا مجذور عددهای ‪ 3‬و ‪ -3‬برابر ‪ 93‬می باشد بنابراین ‪ 3‬و ‪ -3‬ریشه های‬
‫دوم‬

‫عدد ‪ 93‬می باشند و به طور کلی 𝑎√ و 𝑎√‪ −‬ریشه های دوم عدد مثبت 𝑎 می باشند‬

‫می دانیم اعداد منفی ریشه ی دوم ندارند ‪ √6=6 ،‬و ‪√1 = 1‬‬

‫مکعب عدد را توان سوم آن عدد تعریف می کنیم مثال ‪ 88 = 95 :‬و ‪ (−8)8 = −95‬و می توانیم ریشه سوم عددهای ‪95‬‬
‫و ‪ -95‬را بصورت ‪ √95 = 8‬و ‪ √−95 = −8‬می نویسیم ‪.‬بنابراین ریشه سوم برای اعداد منفی قابل تعریف است ‪.‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬

‫حجم مکعبی به ضلع ‪ a‬برابر با ‪ 𝑎8‬می باشد بنابراین ضلع یک مکعب ریشه سومی از حجم مکعب می باشد ‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫قوانین پایه ای ریشه گیری (رادیکال ها )‪:‬‬

‫𝑏√ × 𝑎√ = 𝑏𝑎√‬

‫𝑎√ 𝑎‬
‫= √‬
‫𝑏√ 𝑏‬
‫𝑛‬ ‫𝑛‬
‫𝑛‬ ‫𝑛‬
‫𝑐 × 𝑏 × 𝑎√ = 𝑐√ × 𝑏√ × 𝑎√‬
‫𝑛‬
‫𝑎√‬ ‫𝑛‬ ‫𝑎‬
‫√ =‬
‫𝑛‬
‫𝑏√‬ ‫𝑏‬
‫𝑛‬
‫𝑦𝑥√𝑛 𝑏𝑎 = )𝑦√𝑛 𝑏() 𝑥√ 𝑎(‬
‫𝑛‬
‫𝑥√ 𝑎‬ ‫𝑥 𝑛𝑎‬
‫=‬ ‫√‬
‫𝑦√𝑛 𝑏‬ ‫𝑦 𝑏‬

‫𝑛‬
‫|𝑎| = 𝑛𝑎√‬

‫توجه ‪:‬برای ریشه های باالتر نیز برقرار است ‪.‬‬

‫جمع و تفریق رادیکال ها ‪:‬‬

‫بعد از تجزیه عبارت زیر رادیکال سعی در ساده کردن کل عبارت داریم‬

‫مثال ‪6√8 + 9√19 = 6√8 + 9√8 × 6 = 6√8 + 9(√8 × √6) = 6√8 + 9(√8 × 9) = 6√8 + 6√8 = 3√8 :‬‬

‫‪8√3 − 3√13 = 8√6 × 9 − 3√9 × 2 = 0√9 − 13√9 = −2√9‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3 √3 √3 √3 × √3 + √3 × √3‬‬ ‫‪3+3‬‬ ‫‪18‬‬

‫= √‪√ +‬‬ ‫‪+‬‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪3‬‬ ‫‪3 √3 √3‬‬ ‫‪√3 × 3‬‬ ‫‪√3 × 3 √66‬‬

‫‪18‬‬ ‫‪√66‬‬ ‫‪18√66‬‬

‫به عملی که در این مرحله انجام دادیم گویا کردن مخرج کسر می گوییم‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫‪:‬‬ ‫جواب قسمت قبل برابر با‬
‫‪√66‬‬ ‫‪√66‬‬ ‫‪66‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪1−‬را گویا کنید (گویا کردن مخرج کسر یعنی کسری بنویسیم که مخرج آن‬ ‫و‬ ‫‪8‬‬ ‫مثال ‪ :‬مخرج هر یک از عبارت های‬
‫‪√9‬‬ ‫‪√9‬‬
‫رادیکالی نباشد )‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9√99‬‬ ‫‪6√6‬‬ ‫‪6√99‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪→× 8‬‬ ‫‪= 8‬‬ ‫=‬ ‫√‪= 9‬‬
‫‪8‬‬
‫‪6‬‬
‫‪√9‬‬ ‫‪√9‬‬‫‪9‬‬ ‫‪√9‬‬‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬

‫نتیجه ‪:‬‬
‫𝑛‬
‫𝑚‪√𝑎𝑛−‬‬ ‫𝑎‬
‫𝑛 ضرب می کنیم ‪.‬دقت‬ ‫باشد برای گویا کردن کسر را در‬ ‫𝑛‬ ‫هر گاه مخرج کسر شامل یک رادیکال به صورت‬
‫𝑚‪√𝑎𝑛−‬‬ ‫𝑚 𝑐√ 𝑏‬
‫داریم که این کسر ضرب شده برابر واحد است و در ضرب کسر اصلی را تغییر نمی دهد‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪1 + √9‬‬ ‫)‪9(1 + √9‬‬ ‫‪9 + 9√9‬‬

‫×→‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= −9 − 9√9‬‬
‫‪1 − √9‬‬ ‫‪1 + √9‬‬ ‫)‪(1 − √9)(1 + √9‬‬ ‫‪−1‬‬

‫در مثال دوم از مزدوج مخرج استفاده کردیم‬

‫‪9‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫‪9‬‬ ‫‪√𝑥 + 1‬‬ ‫‪9 √𝑥 + 1‬‬ ‫‪9√ 𝑥 + 1‬‬

‫×‬ ‫=‬ ‫=‬
‫‪√𝑥 + 1‬‬ ‫)‪√𝑥 + 1 (√𝑥 + 1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪𝑥+1‬‬

‫برای گویا کردن کسر زیر از اتحاد چاق و الغر استفاده شده است‬

‫‪1‬‬
‫𝑏√ ‪√𝑎 +‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪√𝑎9 − √𝑎𝑏 + √𝑏 9‬‬ ‫‪√𝑎9 − √𝑎𝑏 + √𝑏 9‬‬ ‫‪√𝑎9 − √𝑎𝑏 + √𝑏 9‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪1‬‬
‫‪×8‬‬ ‫‪= 8‬‬ ‫=‬
‫𝑏√ ‪√𝑎 +‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪√𝑎9 − √𝑎𝑏 + √𝑏 9‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪(√𝑎)8 + (√𝑏)8‬‬
‫‪8‬‬
‫𝑏‪𝑎+‬‬

‫توجه ‪ :‬اتحاد چاق و الغر بصورت زیر می باشد‬

‫‪(𝑎 + 𝑏)(𝑎9 − 𝑎𝑏 + 𝑏 9 ) = 𝑎8 + 𝑏 8‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬
‫𝑏 ‪(√𝑎 + √𝑏 )(√𝑎9 − √𝑎𝑏 + √𝑏 9 ) = (√𝑎)8 + (√𝑏)8 = 𝑎 +‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬

‫اندازه ی طول یک مستطیل ‪ √8 − √9‬واحد و مساحت آن ‪ 1‬واحد مربع باشد محیط آن را بدست می آوریم ُ‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪√8 + √9 √8 + √9‬‬

‫= 𝑥 → ‪𝑥. 𝑦 = 1 → 𝑥 × (√8 − √9) = 1‬‬ ‫×‬ ‫=‬ ‫‪= √8 + √9‬‬
‫‪√8 − √9‬‬ ‫‪√8 + √9‬‬ ‫‪1‬‬

‫مقایسه رادیکال ها ‪:‬‬

‫متداول ترین روش مجذور کردن رادیکال ها می باشد‬

‫مثال‪ : 1‬اعداد ‪ 9√3‬و ‪ 8√3‬را مقایسه کنید‬

‫حل ‪ :‬داریم ‪ 9√3 → (9√3)9 = 6 × 3 = 89‬و ‪ 8√3 → (8√3)9 = 2 × 3 = 63‬بنابراین داریم ‪ 63 > 89‬و در نتیجه‬
‫‪ √63 > √89‬و داریم ‪8√3 > 9√3‬‬

‫مثال‪ : 2‬اعداد ‪ √3 + 1‬و ‪ √0 − 1‬را با هم مقایسه کنید‬

‫حل ‪ :‬داریم ‪ √3 + 1 → (√3 + 1)9 = 3 + 1 + 9√3 = 0 + 9√3‬و‬

‫‪9‬‬
‫‪ √0 − 1 → (√0 − 1) = 0 + 1 − 9√0 = 5 − 9√0‬حال از خواص نامساوی ها داریم ‪:‬‬

‫→ ‪0 + 9√3 → √6 < √3 < √2 → 9√6 < 9√3 < 9√2 → 0 + 9√6 < 0 + 9√3 < 0 + 9√2‬‬

‫‪0 + 9 × 9 < 0 + 9√3 < 0 + 9 × 8 → 16 < 0 + 9√3 < 19‬‬

‫و برای ‪5 − 9√0‬‬

‫→ ‪5 − 9√0 → √6 < √0 < √2 → 9√6 < 9√0 < 9√2 → 5 − 9√6 < 5 − 9√0 < 5 − 9√2‬‬

‫‪5 − 9 × 9 < 5 − 9√0 < 5 − 9 × 8 → 1 < 5 − 9√0 < 8‬‬

‫بنابراین ‪ 0 + 9√3 > 5 − 9√0‬در نتیجه داریم ‪√3 + 1 > √0 − 1‬‬

‫‪11‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫بدست آوردن حدود یک عدد با ریشه سوم ‪:‬‬

‫‪8‬‬
‫مثال ‪:‬عدد ‪ √93‬بین کدام دو عدد صحیح متوالی قرار دارد‬

‫برای بدست آوردن جواب از اعداد ‪ √3‬و ‪ √06‬استفاده می کنیم یعنی داریم ‪ √3 < √93 < √06‬و داریم‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬

‫‪9 < √93 < 6‬‬

‫‪8‬‬

‫توجه به کمک فرمول زیر نیز می توانیم تقریب خوبی از ریشه ها بدست آوریم ‪:‬‬

‫𝑛‬ ‫𝑛‬ ‫𝑏‬

‫‪√𝑥 = √𝑎𝑛 + 𝑏 ≈ 𝑎 +‬‬
‫‪𝑛 × 𝑎𝑛−1‬‬
‫𝑛‬ ‫𝑛‬ ‫𝑏‬
‫‪√𝑥 = √𝑎𝑛 − 𝑏 ≈ 𝑎 −‬‬
‫‪𝑛 × 𝑎𝑛−1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪31 − 9 52‬‬
‫‪√93 = √88 − 9 ≈ 8 −‬‬
‫‪8‬‬
‫‪=8−‬‬ ‫= ‪=8−‬‬ ‫‪= ≈ 9⁄2‬‬
‫‪8‬‬

‫‪8×8‬‬ ‫‪8−1‬‬ ‫‪8×2‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪95‬‬ ‫‪95‬‬

‫اگر ‪ a‬یک عدد حقیقی مثبت باشد برای 𝑎 و 𝑎√ سه حالت برای مقایسه می توانیم انجام دهیم ‪:‬‬
‫‪8‬‬

‫الف ‪ :‬اگر ‪ 6 < 𝑎 < 1‬آنگاه 𝑎 > 𝑎√‬

‫‪8‬‬

‫‪52‬‬
‫برای مثال می دانیم اگر ‪ 𝑎 = 6⁄3‬در این صورت ‪√𝑎 ≈ 166‬‬
‫‪8‬‬

‫ب ‪ :‬اگر ‪ 𝑎 > 1‬آنگاه 𝑎 < 𝑎√‬

‫‪8‬‬

‫برای مثال می دانیم اگر ‪ 𝑎 = 3‬در این صورت ‪√3 < 3‬‬
‫‪8‬‬

‫پ ‪ :‬برای ‪ 𝑎 = 6 , 1 , −1‬داریم 𝑎 = 𝑎√‬

‫‪8‬‬

‫توجه ‪ :‬در صورتی که ‪ 6 < 𝑎 < 1‬در این صورت 𝑎 > 𝑎√ و ‪𝑎 > 𝑎9‬‬

‫سوال ‪ :‬تعداد اعداد طبیعی که فاصله جذرشان از عدد ‪ 2‬از یک واحد کمتر باشد را بدست آورید‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫‪3 < √𝑛 < 16 → 06 < 𝑛 < 166‬‬

‫تعداد این اعداد عبارت است از ‪(166 − 06) + 1 = 85‬‬

‫حاصل ضرب دو عبارت رادیکالی با فرجه های متفاوت ‪:‬‬

‫اگر فرجه ها یکسان نباشد دو مرحله زیر را پیش می گیریم ‪:‬‬

‫‪ – 1‬ک‪.‬م‪.‬م فرجه ها را بدست می آوریم‬

‫‪ – 9‬فرجه اولیه را در هر عددی که ضرب کرده ایم تا به ک‪.‬م‪.‬م برسد زیر رادیکال را نیز به همان تاون می رسانیم‬

‫‪11‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫مثال ‪:‬‬

‫= ‪√9 × √8‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬

‫مرحله اول ‪ :‬ک‪.‬م‪.‬م ‪:‬‬

‫‪[8,9] = 0‬‬
‫مرحله دوم ‪:‬‬

‫‪0‬‬
‫‪= 9 → √ 99 → √ 99‬‬
‫‪8×9‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪8‬‬
‫‪0‬‬
‫‪= 8 → √ 88 → √ 88‬‬
‫‪9×8‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪9‬‬

‫‪√9 × √8 = √99 × √88 = √99 × 88 = √163‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫𝑘‬ ‫𝑘‬ ‫𝑘‬ ‫𝑘‬ ‫𝑘‬ ‫𝑘‬ ‫𝑘‬

‫𝑚 𝑏 × 𝑛𝑎√ = 𝑚 𝑏√ × 𝑛𝑎√ = 𝑏√ × 𝑎√‬
‫𝑛‬ ‫𝑚‬
‫‪,‬‬ ‫]𝑚 ‪𝑘 = [𝑛,‬‬

‫نکته ‪ :‬ضریب را دیکال را می توانیم به زیر رادیکال برگردانیم به این ترتیب که آن عدد را به توان فرجه می رسانیم و زیر‬
‫رادیکال می بریم‬

‫مثال ‪:‬‬

‫‪9√8 = √99 × 8 = √19‬‬

‫و در حالت کلی داریم ‪:‬‬

‫𝑦 × 𝑛 𝑥√𝑛 = 𝑦√𝑛 𝑥‬

‫می بینیم فرجه تغییری نمی کند ‪.‬‬

‫تبدیل رادیکال مرکب به رادیکال ساده ‪:‬‬

‫الف ‪ :‬اگر رادیکال مرکب به شکل زیر باشد‬

‫𝑥‬ ‫𝑦‬
‫= 𝑐√𝑧×𝑦×𝑥 × 𝑏√𝑦×𝑥 × 𝑎√𝑥 = 𝑐√𝑧 𝑏√ 𝑎√‬ ‫𝑧×𝑦×𝑥‬
‫𝑐 × 𝑧 𝑏 × 𝑧×𝑦 𝑎√‬

‫مثال ‪:‬‬

‫‪8‬‬
‫√ ‪√9 √8‬‬
‫‪9‬‬
‫‪√99×8 × 88 × 6 = √90 × 88 × 6 = 13√06 × 95 × 6‬‬
‫‪8×9×8‬‬ ‫‪13‬‬
‫× ‪6 = √9 × √8‬‬ ‫= ‪√6‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8×9‬‬ ‫‪8×9×8‬‬

‫‪= √0219‬‬
‫‪13‬‬

‫روش دوم ‪ :‬استفاده از ک‪.‬م‪.‬م فرجه ها ‪:‬‬

‫‪12‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫‪8‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬

‫√ ‪√9 √8‬‬
‫‪8‬‬
‫× ‪6 = √9 × √ 8‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪8×9‬‬
‫‪√6 = 98 × 80 × 613 = 913 × 813 × 613 = √90 × 88 × 61‬‬
‫‪8×9×8‬‬ ‫‪13‬‬

‫‪= √06 × 95 × 6 = √0219‬‬

‫‪13‬‬ ‫‪13‬‬

‫نکته ‪ :‬رادیکال های مرکب نوع دوم به شکل 𝒃√ ‪√𝒂 +‬‬

‫به طور کلی در صورتی می توانیم این عبارت را به رادیکال ساده تبدیل کنیم که حاصل 𝑏 ‪𝑎9 −‬مجذور کامل باشد که در این‬
‫صورت جذر عبارت 𝑏 ‪ 𝑎9 −‬را برابر عددی مانند ‪ c‬قرار می دهیم 𝑐 = 𝑏 ‪ √𝑎9 −‬و از فرمول های زیر استفاده می کنیم ‪:‬‬

‫𝑐‪𝑎+‬‬ ‫𝑐‪𝑎−‬‬
‫√ = 𝑏√ ‪√𝑎 +‬‬ ‫√‪+‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫𝑐‪𝑎+‬‬ ‫𝑐‪𝑎−‬‬
‫√ = 𝑏√ ‪√𝑎 −‬‬ ‫√‪−‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫مثال ‪ :‬حاصل عبارت ‪ √8 − √3‬کدام است ؟‬

‫حل ‪ √𝑎 − √𝑏 = √8 − √3 :‬یعنی ‪ a=8‬و ‪ b=3‬طبق فرمول ‪√𝑎9 − 𝑏 = √2 − 3 = √1 = 1 → 𝑐 = 1‬‬

‫جاگذاری ‪:‬‬

‫‪8+1‬‬ ‫‪8−1‬‬
‫√ = ‪√8 − √3‬‬ ‫√‪−‬‬ ‫‪= √9 − 1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫تمرین ‪ :‬حاصل ‪ √5 − √63‬را به صورت رادیکال ساده بدست آورید ؟‬

‫حل ‪:‬روش اول (فرمول ) ‪ :‬ابتدا عبارت را برای استفاده از فرمول به کمک رابطه ی ‪ 𝑐 = √59 − 63 = 1‬محاسبه می کنیم‬
‫داریم ‪:‬‬

‫‪5+1‬‬ ‫‪5−1‬‬
‫√ = ‪√5 − √63‬‬ ‫√‪−‬‬ ‫‪= √6 − √8 = 9 − √8‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫روش دوم ‪ :‬اتحاد ‪:‬‬

‫‪√5 − √63 = √5 − √10 × 8 = √5 − 6√8 = √6 + 8 − 9(9)(√8) = √(9 − √8)9 = 9 − √8‬‬

‫‪93‬‬
‫سوال ‪:‬اگر = 𝑥√ باشد مقدار 𝑥√ را به دست آورید ‪.‬‬
‫‪8‬‬
‫‪80‬‬

‫‪13‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪938‬‬ ‫‪(39 )8‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪ (√𝑥)8 = (93)8 = 808 = (09)8 = 00 = (0)0 → 𝑥 = (0)0‬پاسخ‬
‫‪8‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪√𝑥 = √ ( ) 0 = ( ) 8‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪√8‬‬
‫سوال ‪ :‬اگر ‪ 𝑥 = ( 2 )−9‬در این صورت حاصل ‪ 𝑥 9 − 8𝑥 + 1‬را بدست آورید‬

‫پاسخ ‪:‬‬

‫‪√8 −9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪31‬‬

‫(=𝑥‬ ‫‪) = ( )9 = = 95‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪√8‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪𝑥 9 − 8𝑥 + 1 = 959 − 8(95) + 1‬‬
‫𝑘‬
‫سوال ‪ :‬اگر 𝑎‪ 89𝑘+1 = 0‬باشد مقدار ‪ 95 8‬را بر حسب ‪ a‬بدست آورید ‪.‬‬

‫𝑎‪89𝑘+1 = 89𝑘 × 81 = 0𝑎 → 89𝑘 = 9‬‬

‫𝑘‬ ‫𝑘‬
‫𝑎‪95 8 = (88 ) 8 = 8𝑘 = √89𝑘 = √9‬‬
‫مثال‪ : 3‬اعداد‪ √8 − √9‬و ‪ √0 − √3‬را باهم مقایسه کنید‬

‫حل ‪ :‬داریم ‪ (√8 − √9 )9 = 8 + 9 − 9√0 = 3 − 9√0‬و همچنین ‪(√0 − √3)9 = 0 + 3 − 9√86 = 11 − 9√86‬‬

‫در ادامه مانند قبل ‪...‬‬

‫چند سوال مهم ‪:‬‬

‫سوال ‪ ) 1‬حاصل ‪ 𝐴 = √3 + 6√8 − 6√6 − 9√8‬بین کدام دو عدد متوالی قرار دارد ؟‬

‫‪9‬‬
‫پاسخ ‪ :‬از داخلی ترین رادیکال داریم ‪6 − 9√8 = (√8 − 1) → 𝐴 = √3 + 6√8 − 6(√8 − 1) = :‬‬

‫‪√3 + 6√5 − 6√8 = √3 + 6√(9 − √8)9 = √3 + 6(9 − √8) = √18 − 6√8 = √(9√8 − 1)9 = 9√8 −‬‬

‫‪1 = √19 − 1 → 8 < √19 < 6 → 8 − 1 < √19 − 1 < 6 − 1 → 9 < √19 − 1 < 8‬‬

‫سوال ‪ ) 2‬حاصل عبارت ‪ A‬را محاسبه کنید‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬

‫=𝐴‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+ ⋯+‬‬
‫‪√9 + 1‬‬ ‫‪√8 + √9‬‬ ‫‪√6 + √8‬‬ ‫‪√666 + √822‬‬

‫پاسخ ‪ :‬از تکنیک گویا کردن مخرج کسر استفاده کنیم‬

‫‪14‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫‪√9 − 1‬‬ ‫‪√8 − √9‬‬ ‫‪√6 − √8‬‬

‫=𝐴‬ ‫‪+‬‬ ‫‪+‬‬ ‫⋯‪+‬‬
‫)‪(√9 + 1)(√9 − 1) (√8 + √9)(√8 − √9) (√6 + √8)(√6 − √8‬‬
‫‪√666 − √822‬‬
‫‪+‬‬
‫)‪(√666 + √822)(√666 − √822‬‬
‫‪= √9 − 1 + √8 − √9 + √6 − √8 + ⋯ + √666 − √822 = √666 − 1 = 96 − 1 = 12‬‬

‫‪16‬‬
‫سوال ‪ ) 3‬حاصل عبارت ⋯ ‪ 𝑋 = √96 + 9√96 + 9√96 +‬را بدست آورید‬

‫پاسخ ‪ :‬از تکنیک به توان رساندن طرفین استفاده کنیم ‪ :‬به توان ‪ 3‬می رسانیم‬

‫⋯ ‪𝑋 3 = √96 + 9√96 + 9√96 +‬‬

‫و چون داخل رادیکال عبارت ‪ X‬تکرار شده است می توان نوشت ‪𝑋 3 = √96 + 9𝑋 3 → 𝑋 16 = 96 + 9𝑋 3 → 𝑋 16 − 9𝑋 3 −‬‬
‫‪𝑋 3 = 0 → 𝑋 = √0‬‬
‫‪3‬‬

‫‪96 = 6 → (𝑋 − 0)(𝑋 + 6) = 6 → { 3‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬
‫غیر قابل قبول → ‪𝑋 = −6‬‬

‫سوال ‪ ) 4‬معادله ی رادیکالی مقابل را حل کنید و جواب هاب آن را مشخص کنید‬

‫𝑥 = 𝑥‪√𝑥 + 9√𝑥 + 9√𝑥 + ⋯ + 9√8‬‬

‫پاسخ ‪ :‬مانند قبل از تکرار رادیکال ها استفاده می کنیم ‪√𝑥 + 9𝑥 = 𝑥 → √8𝑥 = 𝑥 → 8𝑥 = 𝑥 9 → 𝑥 9 − 8𝑥 = 6 →:‬‬
‫‪𝑥=6‬‬
‫{‬
‫‪𝑥=8‬‬
‫البته با جایگزاری هم با کمی دقت می توانستیم به این جواب ها برسیم‬

‫𝑏‪𝑎+‬‬
‫را بدست آورید‬ ‫سوال ‪ ) 5‬داریم ‪ 𝑎 = √8 − √3‬و ‪ 𝑏 = √8 + √3‬در این صورت حاصل‬
‫𝑏‪𝑎−‬‬

‫‪8 + √2 − 3‬‬ ‫‪8 − √2 − 3‬‬

‫√ = ‪𝑎 = √8 − √3‬‬ ‫√‪−‬‬ ‫‪= √9 − 1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪8 + √2 − 3‬‬ ‫‪8 − √2 − 3‬‬

‫√ = ‪𝑏 = √8 + √3‬‬ ‫√‪+‬‬ ‫‪= √9 + 1‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪𝑎 + 𝑏 (√9 − 1) + (√9 + 1) 9√9‬‬

‫=‬ ‫=‬ ‫‪= −√9‬‬
‫‪𝑎 − 𝑏 (√9 − 1) − (√9 + 1) −9‬‬

‫𝑎‬ ‫𝑎‬
‫‪√9‬‬ ‫√‪−‬‬
‫‪ 8‬باشد حاصل 𝑎‪ 8√3𝑎 + 8−√3‬را بدست آورید‬ ‫‪+8‬‬ ‫‪9‬‬
‫سوال ‪ : 6‬اگر ‪= 6‬‬

‫‪15‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

 ‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫𝑎‬
‫‪1‬‬ ‫‪√9‬‬
‫‪ 𝐵 +‬و از طرفی در عبارت‬ ‫‪ 8‬بنابراین از تعریف توان منفی داریم ‪= 6‬‬ ‫اگر از تغییر متغیر استفاده کنیم می توانیم بنویسیم 𝐵 =‬
‫𝐵‬
‫𝑎‬ ‫𝑎‬
‫√‪6‬‬ ‫√‪−6‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 8√3𝑎 + 8−√3𝑎 = 8‬طبق قانونی که در اتحاد مربع داریم‬ ‫‪9‬‬
‫‪+8‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪= 𝐵6 +‬‬ ‫سوال می توان نوشت‬
‫‪𝐵6‬‬
‫‪9‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1 9‬‬
‫‪𝐵 + 6 = (𝐵9 + 9 )9 − 9 = ((𝐵 + ) − 9) − 9 = (10 − 9)9 − 9 = 169 − 9 = 126‬‬
‫‪6‬‬
‫𝐵‬ ‫𝐵‬ ‫𝐵‬

‫توان رسانی و ارتباط آن با رادیکال ‪:‬‬

‫برای یک عبارت با توان گویا داریم ‪:‬‬

‫𝑚‬ ‫𝑛‬
‫𝑚𝑎√ = 𝑛 𝑎‬

‫مثال ‪:‬‬
‫‪3‬‬
‫‪√𝑥 3 = 𝑥 6 = 𝑥 9‬‬
‫‪6‬‬

‫عدد طالیی‬

‫اگر نسبت طول به عرض یک مستطیل برابر عدد طالیی باشد آن مستطیل را مستطیل طالیی می نامیم یعنی اگر مستطیلی با‬
‫𝑎‬ ‫‪1+√3‬‬
‫=‬ ‫طول و عرض ‪ a‬و‪ b‬داشتیم آنگاه‬
‫𝑏‬ ‫‪9‬‬

‫قوانین محاسبه سریع توان ‪:‬‬

‫توان رساندن اعدادی که یکان آنها ‪ 5‬باشد‬

‫‪ ) 1‬دهگان را بنویس و با عدد یک جمع کن‬

‫‪ ) 9‬عدد بدست آمده از مرحله قبل را در دهگان ضرب کن‬

‫‪ ) 8‬جلوی عدد بدست آمده از مرحله قبل ‪ 93‬را بنویس‬

‫مثال ‪ :‬حاصل ضرب سریع ‪: 83 × 83‬‬

‫‪8+1 =6)1‬‬

‫‪6 × 8 = 19 ) 9‬‬

‫‪1993 ) 8‬‬

‫توان رساندن اعدادی که دهگان آنها ‪ 5‬باشد‬

‫‪ ) 1‬یکان عدد را به توان دو برسان‬

‫‪ ) 9‬یکان را با ‪ 93‬جمع کن‬

‫‪16‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬

‫جزوه کهکشان ریاضی – قسمت توان و ریشه ‪ ،‬ابراهیمی مدرس تیزهوشان ‪ ،‬کنکور و المپیاد ‪62833385390 @Mathgalaxy‬‬

‫‪ ) 8‬جلوی جواب مرحله دوم اولی را بنویس‬

‫مثال ‪ :‬حاصل ضرب سریع ‪: 31 × 31‬‬

‫‪19 = 1 ) 1‬‬

‫‪93 + 1 = 90 ) 9‬‬

‫‪9061 ) 8‬‬

‫توان رساندن اعدادی که یکان آنها یک باشد ‪:‬‬

‫‪ ) 1‬یک واحد از عدد کم می کنیم و به توان دو می رسانیم‬

‫‪ ) 9‬عدد را با عدد قبل خود جمع کن‬

‫‪ ) 8‬حاصل جمع مراحل قبل را بدست بیار‬

‫مثال ‪ :‬حاصل ضرب سریع ‪: 219‬‬

‫‪269 = 3166 ) 1‬‬

‫‪21 + 26 = 131 ) 9‬‬

‫‪3166 + 131 = 3931 ) 8‬‬

‫‪The end of the trip on the POWER& ROOT PLANET‬‬

‫‪Do not be tired friends‬‬

‫‪17‬‬

‫‪www.riazisara.ir‬‬ ‫داﻧﻠﻮد از ﺳﺎﻳﺖ رﻳﺎﺿﻲ ﺳﺮا‬