Begrippenlijst oudheid

Begrip Uitleg
Epiek Verhalende kunst
Lyriek Gedichten en liederen
Dramatiek Toneelstukken
Heldendicht Een lang verhalend gedicht over een belangrijke
persoon of gebeurtenis
Tragedie Ook wel treurspel, waarin het slecht afloopt met
de hoofdpersoon. Bestaat uit vijf bedrijven, met
reien en bevat drie eenheden

Mythen Mythen zijn verhalen waarin verklaringen

worden gegeven voor raadselachtige
gebeurtenissen, zoals overstromingen en onweer

De bijbel Een grote verzameling losse geschriften van

diverse auteurs. Boeken vertellen verhaal over
relatie tussen god en de mens. Bestaat uit twee
testamenten

Begrippenlijst middeleeuwen

Begrip Uitleg
Epiek Verhalende kunst
Lyriek Gedichten en liederen
Dramatiek Toneelstukken
Feodale stelsel Het feodalisme of de feodaliteit het leenstelsel
dat in Europa bestond van de Val van het West-
Romeinse Rijk tot in de nieuwe tijd. Grond werd
in dit stelsel door leenheren toebedeeld aan hun
leenmannen, in ruil voor een verplichting van
persoonlijke trouw, militaire bijstand en
belastinginkomsten
Vroege middeleeuwen Van 500-1000
Hoge middeleeuwen Van 1000-1300
Late middeleeuwen Van 1300-1500
Theocentrisch wereldbeeld Wereldbeeld waarbij alles om het geloof draait
Memento mori Motto van de middeleeuwse mens: gedenk te
sterven
Standenmaatschappij De standensamenleving of standenmaatschappij
 is een samenleving waarin de bevolking in
verschillende groepen of standen is opgedeeld
die elk hun eigen rechten en plichten hebben. De
middeleeuwen kende drie standen:
1. Geestelijke stand
2. Adellijke stand
3. Boeren en burgers
Troubadours Mensen die verhalen vertelden, voordroegen en
rondtrokken
Volkstaal Verzameling van dialecten gesproken door alle
standen in de middeleeuwen
Latijn Belangrijke taal die gold voor wetenschap en
geloof
Marialegende Genre waarin het leven van Maria wordt
beschreven of waarin wordt beschreven hoe
Maria een wonderbaarlijke rol vervult voor een
personage dat altijd trouw aan haar blijft
Heiliglevens Genre waarin het leven en de (martel)dood van
heiligen werd hierin beschreven, het genre
diende als voorbeeld om te laten zien hoe je
trouw moest blijven aan het geloof
Mystici Mensen die zich terugtrokken van de rijkdommen
en de macht van de kerk. Kozen voor een somber
leven (in natuur). Zij ervaarden bepaalde
natuurverschijnselen als goddelijke
boodschappen en beschreven die in gedichten.
Begrip Uitleg
Memento mori Gedenk te sterven.
Carpe Diem Pluk de dag.
Boekdrukkunst Uitgevonden aan het einde van de
middeleeuwen (1445) in het Duitse Gutenberg.
Eerste boek dat wordt gedrukt is een bijbel.
Ontdekkingsreizen In de 16e en 17e eeuw werden verre reizen
gemaakt naar nog onbekende gebieden. Zo
ontdekte Columbus Amerika in 1492.
Ontdekkingsreizen zorgden voor bloei in handel
en nieuwe kennis van nieuwe culturen.
Reformatie Is een beweging in de 16e eeuw die de Rooms-
katholieke kerk wilde verbeteren. Het leidde
echter uiteindelijk niet tot de gewenste
hervormingen in de Katholieke kerk, maar tot
een kerksplitsing. Door de reformatie
ontstonden er hierdoor twee grote christelijke
geloven: het katholicisme en het
protestantisme. Zij pleitten voor een zuiver
geloof.
Renaissance Het woord renaissance betekent ook
wedergeboorte en komt van renaître (opnieuw
geboren worden). Men beschouwde deze
nieuwe tijd als een tijd van wedergeboorte,
waarin de mens wordt wedergeboren (staat
meet centraal) en er een wedergeboorte is voor
de cultuur en met name de oudheid.
Homo universalis Alleskunner en allesweter, blinkt uit op alle
gebieden in cultuur en samenleving.
Verlichting Stroming in de 18e eeuw waarbij kennis en
wetenschap centraal kwamen te staan. Er was
een veranderd wereldbeeld waarbij de
interesse kwam te liggen op wetenschappelijke,
medische en natuurkundige vooruitgang.
Translatio Een zo mooi mogelijke vertaling maken van een
werk uit de oudheid.
Imitatio Een werk uit de oudheid nabootsen om de oude
meesters te evenaren.
Aemulatio Een werk waarmee men poogde om een werk
uit de oudheid te overtreffen.
Komedie Genre gebaseerd op de oudheid. Bestaat uit 5
bedrijven. Toneelstuk over een persoon met
bepaalde karaktereigenschappen. In een
komedie wordt de spot gedreven met mensen
en de maatschappij.
Klucht Genre dat erg lijkt op een komedie. Een klucht
is een platvloers en ruw toneelstuk waarbij
overdreven en komisch bedoelde situaties
centraal staan.
Tragedie Ook wel treurspel, waarin het slecht afloopt
met de hoofdpersoon. Bestaat uit vijf bedrijven,
 met reien en bevat drie eenheden
Het sonnet Een nieuw genre in de renaissance. Is een
gedicht dat bestaat uit twee kwatrijnen en twee
terzetten met een wending. Ook is er vaak een
duidelijk rijmschema. Een sonnet gaat bijna
altijd over liefde of de vrouw.
Liederen Genre waarin de thema’s geloof, de liefde, het
normale leven aan bod kwamen. Was zowel
serieus als grappig.
Geuzenliederen Liederen van geuzen (tegenstanders van de
Spanjaarden in Nederland) die gingen over over
hun heldendaden, soms bevatte de liederen
religieuze thema’s, maar ze konden ook de spot
drijven of als strijdlied worden gezongen. De
liederen hielden de moed erin.
Reisverhalen Genre uit de verlichting die geschreven werden
uit nieuwsgierigheid en met een didactisch
doel. Het waren verslagen van reizen. Er
bestonden twee soorten:
 Gewone reisverhalen
Hadden echt plaatsgevonden
 Imaginaire reisverhalen
Gingen over een verzonnen land of
gebied, vaak een volmaakte plek.
Leende zich perfect voor didactische
doeleinden
Robinsonade Speciaal reisverhaal over personen die door
omstandigheden afgezonderd raken en zich
moeten redden (expeditie robinson).
Tijdschrift Belangrijke manier om mensen in de verlichting
te verlichten. De tijdschriften waren vooral
didactisch en moraliseren
Spectoriale tijdschrift Een van de bekendste tijdschriften waarin
ideeën over de verlichting werden verbreid en
waarin kennis werd gedeeld.
Encyclopedie Een belangrijk werk uit de verlichting.
Voorganger van Wikipedia.
Bedoeld om kennis bij te brengen op een
overzichtelijke manier.
De roman Genre uit de verlichting. Bij de andere genres
gaat het om de achterliggende ideeën. Bij de
roman gaat het om de personages:
gebeurtenissen zijn middel om personages te
beschrijven. Er ontstaan veel subgenres van de
roman. Historische roman, psychologische
roman etc.
Roman stuk realistischer dan de didactische
verhalen. In de loop van de 19e eeuw werd het
de belangrijkste en meest gelezen literaire
genre, wat hij tegenwoordig nog steeds is
Briefroman Is een roman waarbij een verhaal wordt verteld
 aan de hand van brieven die personages aan
elkaar schrijven.
Kinderboeken In de verlichting. Opvoedkundig van aard om
kinderen zo vroeg mogelijk te onderwijzen.
Kindergedichten In de verlichting. Opvoedkundig van aard om
kinderen zo vroeg mogelijk te onderwijzen.

Begrippenlijst romantiek, realisme (naturalisme)

Begrip Uitleg
Industrialisatie Industrialisatie is het proces van veranderingen in
het productieproces door mechanisatie en de
daaropvolgende veranderingen in de
productieorganisatie, zoals de invoering van het
fabriekssysteem. Het betreft dus niet alleen
technologische, maar ook sociale veranderingen.
Kinderwetje van Van Houten Wet tegen kinderarbeid. Tot aan de invoering
van het Kinderwetje van Van Houten, officieel
Wet Houdende Maatregelen tot het Tegengaan
van Overmatigen Arbeid en Verwaarlozing van
Kinderen (1874) was kinderarbeid in Nederland
(en elders) heel gebruikelijk.
Politieke revoluties Rond 1848 braken in diverse Europese landen
revoluties.

Cultureel stelsel In een poging de opbrengsten uit de koloniën te

optimaliseren, voerde Nederland in 1830 het
Cultuurstelsel in.
Romantiek Literaire stroming die zich afzet tegen de
alledaagse ellende door te vluchten of zich te
verzetten. Ze focussen zich op het gevoel en
druisen tegen de regels in.
Weltschmerz Pessimistische wereldvisie van de romanticus die
zich niet kon vinden in de wereld van het hier en
nu. Betekent wereldpijn. Lijden aan het leven.
Dat is een reden tot het willen vluchten.
Sehnsucht Verlangen naar onbereikbaar geluk/het ideale en
tegelijkertijd weet de romanticus dat hij dat
wellicht niet kan krijgen.

Fernweh Verlangen naar een andere plaats; bij voorkeur

ver weg. Tegenovergestelde van heimwee.
Romantische thema’s - Ongerepte natuur
- Het verleden
- Het exotische
- Het geloof
- De liefde
- Het mysterieuze
- Het griezelige
- Humor
Ghotic novel Romantisch genre. In dit genre staat het
griezelige centraal. Het is een soort horror. In dit
genre kon de romantische schrijver zijn
verbeeldingskracht kwijt. Het is onverklaarbaar,
geheimzinnig, onbekend, mysterieus.
Historische roman Modern genre in de romantiek. De historische
roman is een roman waarvan de verhaalstof
gebaseerd is op waargebeurde historische
gebeurtenissen, en/of personen die echt bestaan
hebben. Door de belangstelling in het verleden
kon men zich verliezen in het verleden.
Realisme Stroming die zich verzet tegen de romantiek.
Realistische kunstenaars willen de realiteit en
werkelijkheid vooral juist weergeven. Het
gewone van alledag. Zij willen de werkelijkheid
weergeven zoals die is.
Objectiviteit is belangrijk. Daarnaast vragen ze
aandacht voor maatschappelijke thema’s
Naturalisme Stroming die nog een stapje verder gaat dan het
realisme. Zij willen meer dan de werkelijkheid
weergeven, zij willen de wekelijkheid namelijk
ook verklaren. De mens is volgens hen een
product van erfelijkheid en milieu