Renaissance

Achtergrond
• Historisch: Begon in Italië in de 14e eeuw. Door handel brachten ze goederen en kennis mee
terug. Toen Constantinopel in 1453 werd bezet door het Ottomaanse leger, vluchtten veel
mensen naar Italië en brachten ze kennis en boeken mee die in het westen al lang vergeten
was. Pas tijdens de heerschappij van Elizabeth I was de Engelse samenleving stabiel genoeg
om de literaire en culturele ontwikkeling die de renaissance kenmerkte te steunen.
• Cultureel: (seculaire) theater werd belangrijker, omdat theater oorspronkelijk uit het oude
Griekenland kwam. Mensen herontdekten kunst, literatuur en filosofie van de van oude
Grieken en Romeinen, wat mensen hun houdingen veranderde en dus de culturele producten.
De focus lag niet meer op god, maar op de mens. Vanaf 1450 maakte de boekdrukkunst het
verspreiden van informatie veel makkelijker. Dit maakte het humanisme (belangstelling van
geleerden voor de antieke literatuur, poëzie en geschiedenis, en het bekijken van het menselijk
lichaam op een realistischere manier) mogelijk. Deze informatie veroorzaakte opstand tegen
de kerk (reformatie, 1517).
• Politiek: De 16e eeuw was een periode van politieke onrust met steeds verschillende
machthebbers; katholieken en protestanten wisselden elkaar af.

Belangrijke jaren
1485 - het aan de macht komen van koning Henry VII (House of Lancaster) en het huwelijk van
hem en Elizabeth (House of York) leidde tot het einde van de War of Roses (tussen House of
Lancaster en York) en dus een stabiele periode
1509 - Henry VII werd opgevolgd door zijn zoon Henry VIII en trouwt met Catharine van
Aragon (zijn broertje’s weduwe)
1533 - Henry wijst zichzelf aan als hoofd van de Engelse kerk (katholiek beleid) (breuk met
Rome) en trouwt met Anne Boleyn
1547 - Henry overlijdt en opgevolgd door zijn zoon Edward VI (protestants beleid)
1553 - Edward overlijdt, Lady Jane Grey kwam aan de macht (protestants beleid) en kort daarna
Mary (katholiek beleid)
1558 - Mary overlijdt en werd opgevolgd door Elizabeth I (protestants, religieuze tolerantie)
(einde turbulente periode)
1559 - Mary Stuart probeert de macht te grijpen (faalde)
1567 - Mary werd verplicht haar Schotse troon op te geven en wordt opgevolgd door haar zoon
James
1570 - ban van Elizabeth door de paus
1586 - Mary werd ter dood veroordeeld voor complot tegen Elizabeth, georganiseerd door
katholieke edelen
1587 - Mary werd geëxecuteerd
1588 - Engelse marine versloeg een grote Spaanse invasie vloot Armada die werd gestuurd door
Filips II (katholiek): Engeland kwam tot bloei
1603 - Elizabeth overleed en werd opgevolgd door koning James I (Mary Stuarts zoon)

Eigenschappen
• Italiaanse/Griekse namen en/of locaties gebruiken
• Liefde als thema
• Terug naar de bronnen (klassieke oudheid)
• Antropocentrisch (de mens als middelpunt)
• Nieuwsgierigheid
• Sonnet
• Humanisme
______________________________________________________________________________
__

Literaire termen
• Enjambment: wanneer een regel wordt afgebroken op een plaats waar geen natuurlijke pauze
in de zin is
• Octaaf: eerste twee kwatrijnen
• Sextet: laatste zes regels van een sonnet, meer persoonlijk
• Volta/turn/break of thought: inhoudelijke wending in een gedicht, meestal in sextet en bij een
Shakespearean meestal de op een na laatste regel.
• Iambic pentameter: regels met hetzelfde ritme (zelfde aantal lettergrepen)
• Alliteration: wanneer in een zin meerdere woorden met dezelfde letter or geluid beginnen
• Personificatie: menselijke eigenschappen geven aan iets wat niet menselijk is
• Metafoor: iets wat symbool voor iets anders staat, vergelijking
• Rhetorical questions: onbeantwoorde vragen, antwoord meestal in de vraag
• Stock character: een personage dat een type vertegenwoordigt en dat herkenbaar en behorend
is tot een bepaald genre
• Frame story: een verhaal dat zich afspeelt in een verhaal, verteld door de hoofdpersoon of een
ondersteunend personage
• Blank verse: zonder rijm, maar met tien lettergrepen
• Tragedie: gaat over het lot, vaak als een spiegel op het leven, heeft een cathartic function
(moment waarop je op inzicht komt), vaak elementen van comic relief (luchtige
gebeurtenissen ertussen)
______________________________________________________________________________
__

Shakespeare

Sonnet 18
Shall I compare thee to a summer’s day?
Thou art more lovely and more temperate:
Rough winds do shake the darling buds of May,
And summer’s lease hath all too short a date;
Sometime too hot the eye of heaven shines,
And often is his gold complexion dimm'd;
And every fair from fair sometime declines,
By chance or nature’s changing course untrimm'd;
But thy eternal summer shall not fade,
Nor lose possession of that fair thou ow’st;
Nor shall death brag thou wander’st in his shade,
When in eternal lines to time thou grow’st:
 So long as men can breathe or eyes can see,
So long lives this, and this gives life to thee.
• Content: Vergelijkt zijn geliefde met de zomer. De schoonheid van de jonge persoon is hier
perfecter dan een dag in de zomer, wordt niet bedreigd door tijd of dood, aangezien hij/zij
voor altijd in perfectie zal liggen in het gedicht.
• Motivatie erachter: om de schoonheid van zijn geliefde te prijzen en alle manieren te
beschrijven waarop hij haar zou kiezen boven een zomerse dag.
• Renaissance eigenschappen: menselijke dominantie over de natuur. Shakespeare wijst erop
wijst dat de mensheid het centrum is van het levende universum met elk ander object (in dit
geval natuur) daar om de behoeften van de mensheid te dienen. Thema liefde.

Sonnet 130
• Content: de spreker beschrijft zijn minnares tot in detail. Haar ogen lijken in niets op de zon
en haar lippen zijn niet rood. Haar huid is dun en haar haren zijn als draden. Dichters
daarentegen die hun minnaars met de natuur vergelijken, beschrijven ze niet echt zoals ze zijn,
maar idealiseren ze - en daarom kunnen ze niet zoveel van hun geliefde houden als hij van zijn
minnares. Ironisch gedicht over hoe de maatschappij liefde ziet.
• Renaissance eigenschappen: Shakespeare zou hiermee de onrealistische representatie van
vrouwen geconfronteerd kunnen hebben in kunst zoals dat voor de renaissance werd gedaan,
en helemaal in het kader van het humanisme een meer realistische representatie geven van het
menselijk lichaam. Thema liefde.

A Midsummer Night’s Dream (toneelstuk, comedy)

• Content: Begint kort voor de bruiloft van Theseus (koning Athene) en Hippolyta (koningin
van de Amazonen). Hermia hoort dat ze met Demetrius moet trouwen terwijl ze verliefd is op
Lysander. Van Theseus krijgt ze te horen dat of nooit trouwt, met Demetrius trouwt of de
doodstraf krijgt als ze met Lysander trouwt. Hermia en Lysander vluchten het bos in. Helena
die verliefd is op Demetrius ontmoeten elkaar ook in het bos, en de vier achtervolgen elkaar.
Dit bos blijkt het huis van feeënkoning- (Oberon) en koningin (Titania) te zijn. Om wraak te
nemen laat Oberon zijn fee Puck dat ze wat sap laat vallen die ervoor zorgt ervoor dat degene
op wie het landt op de eerstvolgende persoon die hij ziet verliefd wordt. Oberon gebruikt dit
op Titania. Beide jongens worden per ongeluk verliefd op Helena (die verliefd is op
Demetrius). Een van de handelaars die ook in het bos zijn (oefenen toneelstuk bruiloft
koning), Bottom, krijgt van Puck een ezelshoofd. Dit is de eerste persoon die Titania ziet
wanneer ze wakker wordt). Hermia denkt dat Demetrius de oorzaak is van Lysanders
verdwijning. Puck komt erachter dat hij op de verkeerde man sap heeft laten vallen, en
probeert het om te keren door het op Demetrius te laten vallen. Nu zijn beide mannen verliefd
op Helena, waarna Hermia boos op haar wordt, Helena boos op de mannen en Hermia, en de
mannen zijn boos op elkaar. Ze verliezen elkaar in het donker en slapen apart, waarna Puck de
kans krijgt haar fout te herstellen. Uiteindelijk trouwen de koppels: Hermia met Lysander en
Helena met Demetrius, en het koningspaar.
• Renaissance eigenschappen: thema liefde, Griekse namen en dat het zich in Griekenland
afspeelt verwijst naar de oude Grieken en Romeinen, en een verhaal uit de Griekse mythologie
wordt opgevoerd op de bruiloft.

The Taming of the Shrew (toneelstuk, comedy)

• Content: Een Padua-koopman Baptista heeft twee dochters: de oudere Katherina, krachtige
persoonlijkheid en een minachtende houding t.o.v. mannen, en Bianca, die verschillende
geïnteresseerde mannen heeft: Lucentio (waar Bianca verliefd op is), Hortensio en Gremio.
Bianca mag echter niet trouwen voordat Katherina is getrouwd, volgens Baptista. De mannen
halen trucjes uit om Bianca’s interesse te vergroten: Lucentio vermomt zich als leraar,
Hortensio als muzikant, en Gremio probeert met haar vader te onderhandelen en regelt haar
een leraar. Petruchio, Hortensio's vriend, vertelt hem dat hij op zoek is naar een rijke vrouw,
en Hortensio noemt Katherina. Petruchio vraagt haar vader om toestemming om te trouwen,
en zegt ja. Katherina klaagt tegen haar vader dat hij haar een domkop heeft gevonden.
Petruchio gedraaid zich raar en respectloos op de bruiloft, en neemt haar mee meteen erna
mee naar huis, waar hij en zijn bedienden haar beginnen te trainen om te gehoorzamen en alles
wat ze voor een beschaafd leven wil wordt haar ontzegd. Uiteindelijk werkt het. Hortensio is
getrouwd met een weduwe. Lucentio en Bianca zijn in het geheim getrouwd. Een feest voor
de koppels is georganiseerd, de mannen dagen elke uit om te zien welke van hun vrouwen het
meest gehoorzaam is, waarbij ieder zijn vrouw moet bevelen om naar hem toe te komen.
Lucentio en Hortentio verlizen. Kate komt enthousiast en geeft een speech over de plichten
van een echtgenote.
• Renaissance eigenschappen: in Shakespeare’s tijd was het normaal dat de vader bepaalde met
welke man zijn dochter trouwden.

Romeo and Juliet (toneelstuk, tragedie)

• Content: Twee rijke families, de Montagues en de Capulets, hebben opnieuw een vechtpartij
in Verona. De prins (Escalus) en de stedelingen kunnen de constante gevechten niet aan, dus
de prins verklaart dat de volgende persoon die de vrede verbreekt zal worden gedood. De
Capulets organiseren een gemaskerd bal, waar Romeo (onuitgenodigd) Juliet ontmoet en
verliefd wordt. Hij wordt herkend door Tybalt Capulet, waarna Tybalt wil vechten omdat ze
vijanden zijn. Romeo en Juliet zijn geschokt als ze ontdekken dat ze vijanden zijn. Later die
avond, wanneer hij zijn vrienden Benvolio en Mercutio hoort lachen over zijn verliefdheid,
klimt Romeo over de muur in de tuinen van Juliets huis. Laurence trouwt Romeo en Juliet in
het geheim, in de hoop dat de families’ ruzie stopt. Vanwege een discussie doodt Tybalt
Mercutio en Romeo neemt wraak door Tybalt te doden, waarna hij wordt verbannen door de
prins. Romeo en Juliet zijn diepbedroefd, maar Juliet neemt Romeo’s kant. Capulet, Juliets
vader, besluit in onwetendheid dat ze met Paris moet trouwen om wat op te vrolijken. Juliet
zegt ja tegen haar vader, maar gaat naar Laurence waar ze een plan bedenken om Romeo en
Juliet samen te laten zijn. Juliet doet alsof ze dood is en ligt in een graf te wachten tot Romeo
komt, zodat ze samen kunnen wegrennen. Romeo ontvangt niet het bericht over het plan, dus
denkt dat Juliet daadwerkelijk is overleden. Hij gaat naar Verona en ziet Juliets 'dood' in haar
graf. Romeo doodt Paris in een gevecht. Romeo drinkt vergif zodat hij in de dood bij Juliet
kan zijn. Ze wordt wakker en ontdekt dat Romeo dood is. Juliet pleegt zelfmoord met zijn
dolk. De families Capulet en Montague beloven nooit meer ruzie te maken.
• Renaissance kenmerken: speelt zich af in Italië, en Romeo en Juliet gaan in tegen oude
tradities en ideeën door hun eigen geest te gebruiken (humanisme)

Hamlet (toneelstuk, tragedie)

• Content: De koning van Denemarken overlijdt en zijn vrouw Gertrude trouwt met zijn broer
Claudius. Hamlet ziet de geest van zijn vader, die hem vertelt dat het zijn Claudius hem heeft
 vermoord. Hamlet luistert en neemt wraak, en gedraagt zich vreemd tegenover bijv zijn
vriendin Ophelia. Om zijn verdachten te testen, laat Hamlet een toneelstuk opvoeren over een
man die een slapende koning vermoordt, en kijkt hoe Claudius reageert. Claudius stormt naar
buiten, wat Hamlet overtuigd dat Claudius de moordenaar is. Hamlet weet niet goed wat te
doen, en denkt aan zelfmoord. Hierna praten Hamlet en Gertrude privé, terwijl Polonius
(Ophelia’s vader) en koningsadviseur achter het gordijn afluisteren. Hamlet hoort een geluid
achter het gordijn en, denkende dat het Claudius is, doodt hij Polonius met een zwaard.
Claudius ziet Hamlet als een gevaar en stuurt hem naar Engeland, met de boodschap aan de
kapitein om hem te vermoorden. Maar Hamlet gaat naar huis om wraak te nemen. Intussen
stuurt Hamlet zijn oude schoolvrienden Rosencrantz en Guildenstern naar hun dood voor het
verraden van Hamlet door voor Claudius te werken. Ophelia wordt verdronken gevonden,
mogelijk door zelfmoord vanwege haar vaders dood. Laertes (Ophelia’s broer) neemt wraak
op Hamlet door met Claudius een zwaardgevecht met vergif te organiseren. Tijdens het duel
drinkt Gertrude per ongeluk het vergif. Zowel Hamlet als Laertes raken dodelijk gewond.
Hamlet doodt Claudius met beiden. Laertes en Hamlet vergeven elkaar, waarna ze overlijden
door vergif. Thema=wraak.
• Renaissance eigenschappen: Hamlets houdt zich bezig met moraliteit en het in vraag stellen
van de huidige manier van leven (humanisme).

Macbeth (toneelstuk, tragedie)

• Content: Na een veldslag in Schotland ontmoeten generaals Macbeth en Banquo drie heksen
die waarzegsters zijn; Macbeth zal een leenheer en koning zijn en de zonen van Banquo zullen
koningen zijn. De eerste voorspelling komt uit, want koning Duncan maakt Macbeth
clanhoofd (Thane) van Cawdor. Wanneer Duncan het kasteel van Macbeth bezoekt, haalt
Lady Macbeth Macbeth over om Duncan in zijn slaap te vermoorden om zo de tweede
voorspelling ook uit te laten komen. De kinderen van Duncan, Malcolm en Donalbain,
vermoeden verraad en vluchten naar Engeland. Nu koning, is Macbeth ervan overtuigd dat de
derde voorspelling ook uitkomt en laat Banquo en zijn zoon Fleance vermoorden. Fleance
weet te ontsnappen. Macbeth is verontwaardigd en opent zijn kroningsmaaltijd dus in een
afgeleide gemoedstoestand. De geest van Banquo is aanwezig. Omdat dingen niet gaan zoals
Macbeth wil bezoekt hij de heksen om zijn lot te weten te komen. Zij vertellen hem dat hij
moet oppassen voor Macduff, niemand die door een vrouw gebaard is hem kwaad zal doen en
dat hij onoverwinnelijk is totdat Birnam Wood (park) tegen hem komt. Omdat Macduff naar
Engeland is gevlucht, laat Macbeth zijn vrouw Lady Macduff en haar kinderen en bediendes
vermoorden. Deze zinloze moorden werken tegen hem: bondgenoten verlaten hem, er is
bezorgdheid onder de mensen, en Lady Macbeth pleegt zelfmoord door schuldgevoelens.
Macduff en Malcolm zijn met een leger onderweg naar Macbeths kasteel en hakken takken
van de bomen in Birnam Wood om als camouflage te gebruiken. Eenmaal aangekomen bij het
kasteel onthult Macduff dat hij werd geboren door een keizersnede en doodt Macbeth, en
Malcolm wordt verwelkomd als de nieuwe koning van Schotland. Thema=ambitie (verlangen
naar macht die leidt tot een reeks duistere daden).
• Renaissance eigenschappen: Wanneer de menselijkheid van een enkele man, Macbeth, corrupt
wordt, wordt de hele orde van het universum verstoord (humanisme).

Vergelijking werken
• Sonnet 18 en 130 hebben beide als thema liefde. Sonnet 18 vertegenwoordigt liefde in een
positief licht door het te idealiseren, terwijl sonnet 130 negatiever is door realistischer te zijn
maar uiteindelijk als specialer wordt beschreven omdat er voor de minnares geen vals
vergelijkingen gemaakt hoeven te worden om speciaal te zijn.
• In Romeo en Juliet vergelijkt Romeo Juliets ogen met de planeten en zegt dat haar ogen
helderder zijn, terwijl Sonnet 130 het beeld van glanzende ogen belachelijk maakt: ’My
mistress’ eyes are nothing like the sun’.
• A Midsummer Night’s Dream en Hamlet hebben beiden een ‘play-within-the-play’.