Protección individual do profesional

Equipos de
Protección
Individual na
asistencia sanitaria

1—
—

Obxectivos
Coñecer os conceptos básicos sobre eo
equipos de protección individual (EPIs) máis
empregados no ámbito asistencial, as súas
características, tipos e condicións de utilización
en función dos diferentes factores de risco .

Sabes que...?
Unha boa xestión e uso dos equipos de protección individual é
fundamental para que estes elementos cumpran a súa función
correctamente, posto que unha protección pode perder toda ou
parte da súa eficacia, mesmo pode xerar outros riscos, se non
cumpre os requisitos de fabricación necesarios (certificación), se
utiliza incorrectamente ou non se adapta aos profesionais que os
usen.
1. Os equipos de protección individual
ue son os equipos de protección individual?
Equipo de protección individual (EPI) é "calquera equipo destinado a
ser levado ou suxeitado polo traballador/a para que lle protexa dun ou
varios riscos que poidan ameazar a súa seguridade ou a súa saúde no
traballo, así como calquera complemento ou accesorio destinado a tal
fin"(R.D.773/1997).
Un EPI (máscaras, luvas, etc.) debe considerarse como un medio de
protección complementaria do risco e, na medida do posible, temporal.
Nunca elimina unha situación de risco.
As esixencias mínimas relativas á elección e utilización dos EPI
establécense no R.D.773/1997, e as esixencias aplicables ao deseño e á
fabricación dos EPI defínese nas condicións para a comercialización e libre 2—
—

circulación intercomunitaria destes equipos.

Coa colocación do marcado CE o fabricante declara que o EPI axústase ás
esixencias marcadas nestas normativas.
Exclúense da definición de EPI:

1. A roupa de traballo corrente e os uniformes que non estean

especificamente destinados a protexer a saúde ou a integridade física
do traballador.
2. Os equipos dos servizos de socorro e salvamento.
3. Os equipos de protección individual dos militares, dos policías e das
persoas dos servizos de mantemento da orde.
4. Os equipos de protección individual dos medios de transporte por
estrada.
5. O material de deporte.
6. O material de autodefensa ou de disuasión.
7. Os aparellos portátiles para a detección e sinalización dos riscos e dos
factores de molestia.

Dentro da actividade sanitaria algún dos equipos de protección

individual, poden ter que cumplir os requerimentos como producto sanitario.
Produto sanitario é:
“Calquera instrumento, dispositivo, equipo, programa informático, material
ou outro artigo, utilizado só ou en combinación, incluídos os programas
informáticos destinados polo seu fabricante a finalidades específicas
de diagnóstico e/ou terapia e que interveñan no seu bo funcionamento,
destinado polo fabricante para ser utilizado en seres humanos con fins de:
- diagnóstico, prevención, control, tratamento ou alivio dunha enfermidade,
- diagnóstico, control, tratamento, alivio ou compensación dunha lesión ou
dunha deficiencia, - investigación, substitución ou modificación da anatomía
ou dun proceso fisiolóxico, - regulación da concepción, e que non exerza a
acción principal que se desexe obter no interior ou na superficie do corpo
humano por medios farmacolóxicos, inmunológicos nin metabólicos, pero a
cuxa función poidan contribuír tales medios.” (Real Decreto 1591/2009).
Equipo de uso dual é aquel que cumpre á vez os requisitos de Producto
Sanitario (RD 1591/2009) e de Equipos de Protección Individual (RD
773/1997). 3—
—

Para calquera información sobre equipos deberase consultar o manual de

instruccións que os acompaña.
No uso, na elección e conservación dos equipos de protección individual
terase en conta:
1. Ao elixir os EPI hai que ter en conta que a protección que ofreza o
equipo sexa a necesaria para o risco, que o seu uso non ocasione
riscos adicionais e que no posible non interfira no proceso asistencial.
2. O manual de instruccións do fabricante contén os datos relativos ao
almacenamento, uso, limpeza mantemento, desinfección, etc.
3. O profesional que use o EPI deberá seguir as instrucións sobre a
utilización e mantemento dos equipos de protección individual, así
como de colocalos no lugar indicado despois de usalos. Asemade,
informará de inmediato ao seu superior xerárquico directo de calquera
defecto, anomalía ou dano apreciable nun EPI.
4. Realizarase a correcta hixiene de mans previamente a colocación do
EPI así como despois da súa retirada.
5. Antes da súa colocación reunirase todo o equipo necesario
comprobando que é adecuado á actividade para realizar e, se é o
caso, que os EPI que se utilicen simultaneamente con compatibles
entre si.
 6. Verificarase o seu axuste e/ou confort antes de proceder a realizar a
tarefa.

2. Protección das mans: luvas

As luvas teñen como función protexer as mans da exposición a

contaminantes actuando como unha barreira física.
Normas xerais de uso
• Use a talla correcta.
• Lávese adecuadamente as mans antes e despois de usar as luvas.
4—
—

• Protéxase calquera ferida cun apósito impermeable antes de poñerse

as luvas.
• Non leve reloxos, pulseiras, aneis ou outros obxectos. Poden ser
causa de fenómenos alérxicos, romper as luvas e, ademais, serven de
lugares de acantonamiento de xermes.
• O nivel de destreza que ofrece a luva debe considerarse en función da
tarefa para realizar.
• A lonxitude da luva é un aspecto para considerar para garantir o
adecuado solapamento coa roupa de proteción.

- Luvas fronte ao risco biolóxico.

• Poden estar fabricados con distintos materiais: látex natural, vinilo, nitrilo,
etc. En caso de especial sensibilidade do profesional (por exemplo, alerxia)
será necesario unha valoración por parte do Servizo de Prevención para
identificar o tipo de luva máis adecuada en cada caso.
• Deben ser estériles cando se vaian a utilizar nunha técnica ou
procedemento que requira asepsia.
• Dentro da actividade sanitaria as luvas poden estar marcadas tanto como
producto sanitario como EPI ou equipo dual.
Exemplo:
 5—
—

Figura 1. Pictograma para luvas que protexen contra microorganismos.

 6—
—

Figura 2: Comprobación de fugas na luva

Figura 3: Esquema de retirada das luvas de forma aséptica

O uso das luvas como protección fronte ao risco biolóxico debe de ir
sempre acompañado de boas prácticas como:
• Inspección das luvas antes do seu uso (Fig 2 do carrusel).
• Aplicación do procedemento de retirada aséptica das luvas ( Fig 3 do
carrusel é video).

Recurso dispoñible na versión web.

- Luvas fronte ao risco químico

• As luvas de emprego en asistencia sanitaria, con carácter xeral estarán
certificadas segundo as normas UNE EN 455 e UNE EN 420. Ademáis
7—
—
si necesitamos que protexan fronte aos riscos químicos deberán de
satisfacer os requerimentos indicados na norma UNE-EN 374.

Pictogramas para luvas de protección fronte a productos químicos

 8—
—

Códigos de ensaio a productos químicos

específicos.

Na Ficha de Datos de Seguridade de cada producto químico que entrega

o fabricante, adoitase indicar o tipo de luva máis axeitado a cada caso.

3. Protección respiratoria
Os equipos de protección respiratoria teñen como finalidade a protección
do traballador fronte á inhalación de sustancias perigosas. Poden ser de
diferentes tipos:

- Máscara autofiltrante
As proteccións respiratorias clasificanse en función do seu
rendemento como FFP1, FFP2, e FFP3.
Os filtros FFP3 teñen unha eficacia superior a 98%, os filtros FFP2 teñen
unha eficacia do 92% e os FFP1 do 78%, segundo a norma UNE-EN
149:2001, están deseñados para garantir a protección fronte os aerosois
sólidos e líquidos.
Indicacións orientativas para a elección do equipo de protección respiratoria
filtrante :
► Fai click sobre os seguintes apartados:

- FFP1:
En situacións nas que hai, ou pode haber, exposición a axentes
biolóxicos en forma de bioaerosois, non é adecuado o uso de
máscaras autofiltrantes FFP1 posto que non ofrecen suficiente
protección.

- FFP2:
En situacións nas que hai ou pode haber exposición a axentes 9—
—

biolóxicos en forma de bioaerosois, a protección mínima

recomendable é a ofrecida polas mascarillas autofiltrantes FFP2.
Por exemplo, con pacientes con tuberculose pulmonar ou larínxea.

- FFP3:
Cando da avaliación de riscos derívese que no desenvolvemento
da actividade existen operacións ou se realicen técnicas nas
que se poidan xerar bioaerosois en concentracións elevadas,
recoméndase o uso de mascarillas autofiltrantes FFP3.

É importante asegurar a compatibilidade e axuste ao usuario, en particular

no caso da protección respiratoria e ocular simultánea, para garantir a súa
hermeticidade.
As mascarillas con válvula de exhalación recoméndanse para longos
períodos de uso, xa que facilita a respiración e evita a condensación. As
mascarillas con válvula non deben utilizarse en ambientes estériles.
Os equipos de protección respiratoria deben quitarse en último lugar,
tras a retirada doutros como luvas, batas, etc., tras o cal procederase ás
medidas de hixiene persoal axeitadas.
 10 —
—

A correcta colocación da máscara é moi importante para que resulte eficaz. Se a máscara
non está ben posta e non axusta correctamente, quedará reducida a protección que confire.

- Máscara portafiltros
Este tipo de máscara está indicado para a protección respiratoria do
traballador fronte á exposición a contaminantes químicos e partículas.
Os filtros deben especificar para que produto (en forma de gas, vapor
ou partícula) están indicados. Os filtros clasifícanse en tres grandes
grupos: contra partículas e aerosois, contra gases e vapores e contra
partículas, gases e vapores.
O seu uso deberá determinarse en función de varios factores, como son a
natureza do axente, as súas propiedades físicas, o tempo de exposición...,
ademais da existencia ou non dunha adecuada extracción e renovación do
aire do local e/ou a manipulación baixo a acción dun sistema de extracción
(campá, vitrina, cabina,…), etc.
Para ampliar coñecementos respecto da identificación dos filtros segundo os
seus tipos e clases acceder ao apartado de "+ información" desta unidade
formativa. 11 —
—
 12 —
—

Codigo de cores filtros

- Máscara cirúrxica
A máscara cirurxica limita a transmisión de axentes infecciosos exhalados
polo usuario cara ao ambiente e cara ao paciente.
As máscaras cirurxicas son produtos sanitarios ou equipos de protección
individual. As marcadas tipos IR e IIR son resistentes a salpicaduras e
poden protexer ao profesional de fluidos potencialmente contaminados
(endoscopia, aspiracións de secrecións, hemorraxias, intubacións...). (UNE-
EN 14683)
 As máscaras bidireccionais ou de uso dual utilizaranse cando
existe unha dobre situación de risco: tanto de inhalación de
aire contaminado por parte do profesional (risco de fóra cara
adentro), como de que o aire exhalado polo profesional actúe como
contaminante (risco de dentro para fóra). Unha indicación de uso
destas máscaras bidireccionais é para o persoal de quirófano
cando sexa preciso realizar unha intervención cirúrxica con
anestesia xeral a un paciente en illamento de gotas ou en illamento
aéreo.
Estas mascaras de uso dual requiren o cumprimento simultaneo
da normativa de producto sanitario e de equipo de protección
individual.

13 —
—

4. Protección ocular e facial

Os protectores oculares e faciais clasifícanse combinado os aspectos de:
deseño, campo de uso e prestacións.

►Fai click nos seguintes apartados:

- Lentes de protección de montura universal:

Están formadas por dous oculares sobre unha montura.
Poden dispoñer de proteccións laterais, con obxecto de garantir
unha adecuada protección da rexión orbital do usuario.
Cando os oculares xunto á montura forman unha peza única
chámanse “lentes de protección de montura universal
panorámicas”.

- Lentes de protección de montura integral:

Están formadas por unha montura de plástico flexible, con
ocular panorámico (que cobre ambos os ollos) e banda elástica
que se axusta á cabeza.
Proporcionan protección dos ollos desde todos os ángulos ao estar
completamente axustadas á cara.

- Pantallas faciais: 14 —
—

Cobren toda a rexión ocular e parte ou toda a rexión facial,

sobre unha montura con arnés de cabeza ou acoplable a
casco.
Protexen o cara pero non illan completamente os ollos.
 15 —
—

Montura integral
16 —
—
 17 —
—

Montura universal con ocular único

 18 —
—

O campo de uso do protector virá determinado pola protección que ofreza

fronte a determinados riscos e aparecerá no marcado da montura. Así
pode ser que o campo de uso no caso da lente de montura integral sexa
de:
• tipo 3 (pingas de líquidos, admite ventilación directa),
• tipo 4 (partículas grosas, admite ventilación indirecta)
• tipo 5 (gases e partículas menores de 5 micras e non admite
ventilación).

Na pantalla facial o campo de uso será tipo 3 (salpicaduras de líquidos).

A calidade óptica dos oculares caracterízase mediante a clase óptica
e aparecerá no marcado do ocular. Todos os protectores oculares e
faciais clasifícanse nun dos tres niveles de clase óptica normalizados, cuxo
marcado correspóndese cos números:
• 1 (traballos continuos)
• 2 (traballos intermitentes)
• 3 (traballos ocasionais)
No marcado do ocular tamén poden estar indicados requisitos adicionais
como a resistencia ao empañamento ("N").
É importante asegurar a compatibilidade entre os EPIs, en particular no
caso da protección respiratoria e ocular simultánea, para garantir a súa
hermeticidade.

19 —
—
Ligazóns a Notas Técnicas sobre EPI
NTP 747 - Luvas de protección: requisitos xerais
NTP 938 - Luvas de protección contra microorganismos
NTP 787-Equipos de protección respiratoria: identificación dos filtros
segundo os seus tipos e clases
NTP 769 - Ropa de protección: Requisitos xerais
NTP 772 - Ropa de protección contra axentes biolóxicos

20 —
—