Ưu thế lai là thuật ngữ chỉ về hiện tượng cơ thể lai (thường là đời thứ nhất

sau đời bố mẹ) xuất hiện những phẩm chất ưu tú, vượt trội so với bố mẹ chẳng
hạn như có sức sống cao hơn, sinh trưởng nhanh, phát triển mạnh, chống chịu
bệnh tật tốt, năng suất cao, thích nghi tốt.

Ưu thế lai biểu hiện trong lai khác thứ, lai khác dòng và rõ nhất là trong lai
khác dòng. Ưu thế lai thường được biểu hiện cao nhất ở đời đầu rồi sau đó
giảm dần do ở các thế hệ sau mức độ dị hợp giảm dần.

Ưu thế lai là hiện tượng cơ thể lai F1 khoẻ hơn, sinh trưởng nhanh, phát
triển mạnh, chống chịu tốt, các tính trạng hình thái và năng suất cao hơn trung
bình giữa hai bố mẹ hoặc vượt trội hơn cả hai dạng bố mẹ.

Khi lai các dòng thuần có kiểu gen khác nhau thì ưu thế lai biểu hiện cao
nhất ở F1, sau đó giảm dần qua các thế hệ

Để tạo ưu thế lai ở thực vật, người ta chủ yếu dùng phương pháp lai khác
dòng (hoặc lai khác thứ)

Phương pháp lai khác dòng phổ biến hơn lai khác thứ vì: pp lai khác dòng
đơn giản và dễ tiến hành hơn.

Đối với cơ thể thực vật, chủ yếu là khi tạo ra giống cây, người ta
thường sử dụng các phương pháp cho lai khác dòng bằng cách cho hai
loại tự thụ phấn cà sau đó để chúng thực hiện giao phấn với nhau.

Nguyên nhân của hiện tượng ưu thế lai: vì hầu hết các cặp gen ở trạng thái
dị hợp, tập trung các gen trội có lợi ở cơ thể lai F1.

Khi lai 2 dòng thuần, ưu thế lai biểu hiện rõ nhất vì: ưu thế lai biểu hiện rõ
nhất ở F1 vì F1 có kiểu gen dị hợp, tập trung nhiều gen trội có lợi.

Ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở F1, sau đó giảm dần qua các thế hệ vì:

 Ưu thế lai biểu hiện rõ nhất ở F1:

- F1 là thể dị hợp  chỉ biểu hiện tính trạng trội có lợi
- Do sự cộng gộp các gen trội có lợi ở cơ thể lại F1
 - Do hiện tượng siêu trội.
 Ưu thế giảm dần qua các thế hệ vì: sau F1, tỉ lệ thể dị hợp giảm dần
nên ưu thế lai cũng giảm. Vì vậy không dùng cơ thể lại F1 để nhân
giống.
(vì ở các thế hệ sau có sự phân li tạo ra các cặp gen đồng hợp, số cặp
gen dị hợp giảm nên ưu thế lại giảm)

Tại sao không dùng cơ thể lai F1 làm giống?

tại sao khi di truyền thường nhận gen của bố hơn là của mẹ

Muốn duy trì ưu thế lai ở thực vật phải làm sao? : dùng biện pháp nhân giống
vô tính (giâm, chiết, nuôi cấy mô,…)

Nhân tố ảnh hưởng tới ưu thế lai

Khí hậu…..

Ý nghĩa
Tiềm năng năng suất cao hơn các giống thường tốt nhất 25

Những tính trạng mới mong muốn có thể dễ dàng đưa vào giống lai

như tính kháng bệnh, chất lượng sản phẩm

Có độ đồng đều cao

Bản thân giống lai có cơ chế bảo hộ di truyền

Các loại ưu thế lai

Có 4 các loại ưu thế lai chính:

Ưu thế lai sinh sản: à loại ưu thế lai quan trọng hàng đầu, biểu hiện ở

sự phát triển mạnh của cơ quan sinh sản như hoa, quả, hạt dẫn đến năng

suất cao hơn.

Ưu thế lai sinh dưỡng : biểu hiện ở sư phát triển mạnh ở các bộ phận

sinh dưỡng như rễ, thân, lá, cành,...Làm cho cây lai có nhiều cành nhánh,

thân cao to, lá lớn, rễ, củ nhiều,...Có giá trị đối với những loài cây trồng sử

dụng các bộ phận sinh dưỡng.

Ưu thế lai thích ứng : do tăng sức sống, tăng tính chống chịu với sâu

bệnh, với các điều kiện ngoại cảnh bất thuận như rét, úng, chua, mặn,...

Ưu thế lai tích lũy: à sự tăng cường tích lũy các chất vào các bộ phận

của cây như hàm lượng tinh bột cao vào củ, hàm lượng đường vào thân,

hàm lượng protein, dầu vào hạt…

Ưu điểm của ưu thế lai ở tv:

+ Tăng năng suất: ưu thế lai thường được biểu hiện bằng sự gia tăng sản

lượng của các con lai. Năng suất tăng có thể được đo bằng hạt, quả, củ

hoặc toàn bộ cây.

+Tăng kích thước:Ưu thế lai tạo ra sự phát triển mạnh mẽ hơn, cuối
cùng dẫn đến cây khỏe mạnh và phát triển nhanh hơn với kích thước tăng

lên so với cây bố mẹ.

+Chất lượng tốt hơn:Trong nhiều trường hợp, con lai cho thấy chất

lượng được cải thiện. Điều này có thể có hoặc không đi kèm với lợi suất

cao hơn. Ví dụ: nhiều giống hành lai cho thấy chất lượng giữ được tốt

hơn nhưng không cho năng suất.

+ Tăng khả năng sinh sản:Con lai biểu hiện ưu thế lai cho thấy khả

năng sinh sản hoặc khả năng sinh sản tăng lên. Ví dụ: củ khoai tây

( Solanum tuberosum ), thân cây mía, v.v.

+ Ra hoa sớm hơn và trưởng thành:Trong nhiều trường hợp, con lai ra

hoa và trưởng thành sớm hơn cây bố mẹ. Trong nhiều trường hợp, đặc

biệt là ở các loại rau quả là mong muốn rất cao về lai. Nhiều cây lai cà

chua sớm hơn bố mẹ của chúng.

+ Khả năng thích ứng cao hơn:Con lai thường thích nghi với những

thay đổi của môi trường hơn con lai. Trên thực tế, đó là một trong những

cách giải thích sinh lý được đưa ra cho ưu thế lai.

+Tốc độ tăng trưởng nhanh hơn:Trong một số trường hợp, cây lai có

tốc độ phát triển nhanh hơn cây bố mẹ của chúng, nhưng điều đó không

phải lúc nào cũng tạo ra kích thước cây lớn hơn cây bố mẹ.

+ Kháng bệnh hơn:Một số con lai được biết là có khả năng chống lại

côn trùng hoặc bệnh tật tốt hơn so với bố mẹ của chúng.

Nhược điểm:đó chính là việc xác định tổ hợp cho nó rất tốn thời gian

và công sức. Do chúng ta phải tiến hành nhiều thí nghiệm lai thuận

nghịch khác nhau mới có thể tìm ra được tổ hợp lai mong muốn. Hơn
 nữa ưu thế lai cũng rất khó duy trì lâu dài qua các thế hệ

Câu 1:
Khi lai cùng loài nên chọn cha mẹ có đặc điểm gì? Và các bước tiến hành khi
lai bằng phương pháp này?
Câu 2:
Lai xa là gì? Phương thức lai xa có được áp dụng rộng rãi ở thực
vât ?
Câu 3 :
Các nguyên tắc cơ bản trong việc chọn cha mẹ để lai ?
Câu 4:
Kỹ thuật lai phụ thuộc vào những yếu tố nào

Khắc phục tính không hợp khi lai giữa các loài người ta dùng các dạmg phóng xạ để xử lý các giao tử
đực hoặc cái.
Một phương pháp khác đă được áp dụing có hiệu quả để khác phục hiện tượng không hợp khi lai khác loài
là phương pháp huấn luyện ("mentor") do Knox (1972) đề ra. Trong phương pháp này, người ta trộn
hạt phấn hợp đã bị "giết” bằng methanol với hạt phán khỗng hợp. Phương pháp này áp dụng có hiệu
quả để lai giữa các loài ở chi Popunus.
Một biện pháp tương tự khác cũng đem kết quả là, trộn vào hạt phấn không hợp một lượng protein được
chiết ra từ bao phấn hợp.
Lai gần: là sự giao phối giữa các cá thể cùng loài
Vd: lai giữ 2 loại khoai tây trông (solanum tuberrosum) với khoai tây hoang dại (solanum demisser) hoặc
giữ 2 cá thể của 2 chi khác nhau.
Lai xa: là sự giao phối giữ các cá thể của 2 loài trở lên
Vd: lai giữ mì x lúa mạch đen -> triticale
Lai thuận nghịch:
- Mỗi dạng lần lượt trong phép lai lần lượt làm bố và mẹ
- Lai thuận nghịch cho phép xác định mối quan hệ giữ nhân và tbc, sự ảnh hưởng của tbc tới
con lai
- Phép lai này đặc biệt quan trọng khi lai lại
 ƯU THẾ LAI Ở THỰC VẬT
1. Định nghĩa
2. Phân loại
3. Cơ sở di truyền
Giả thuyết siêu trội
4. Các phương pháp tạo ưu thế lai (lai khác dòng và lai khác thứ)
Quy trình
… trong phương pháp lai khác dòng đơn, ngta tạo ra 2 dòng tự thụ phấn
qua 5-7 thế hệ rồi cho giao phấn giữa 2 dòng với nhau: A x B ->C

….lai khác dòng kép:

5. Ưu và nhược điểm
6. Những thành tựu