Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi

potrzebami edukacyjnymi

Prof. Hanna Krauze-Sikorska

hanna.krauze-sikorska@amu.edu.pl

WYKŁAD 1. – 7.03.2023r.

Cel: Zakłada się, że student:

- pozna teoretyczne podstawy wspomagania, wspierania i terapii dzieci o zróżnicowanych potrzebach
edukacyjnych
- oceni potencjał i trudności tych dzieci
- będzie umiał organizować pomoc dzieciom o zróżnicowanych potrzebach tworząc spójną strateię
pracy edukacyjnej
- pozna zasady indywidualizacji działań edukacyjnych oraz sposoby konstruowania indywidualnych
programów edukacyjnych i edukacyjno-terapeutycznych

Wymagania wstępne: podstawy wiedzy z zakresu psychologii rozwojowej, pedagogiki dziecka,

diagnostyki

Treści kształcenia:
- SPE – podstawy teoretyczne, założenia edukacji
- Specyfika funkcjonowania dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
- Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej
- Praca nauczyciela z dzieckiem/uczniem z SPE
- Praca z rodziną/środowiskiem jako jeden z elementów wspomagania rozwoju dzieci o SPE
- Konstruowanie indywidualnych programów edukacyjnych i edukacyjno-terapeutycznych dla dzieci o
SPE

Efekty kształcenia – kompetencje:

Student będzie posiadał kompetencje pozwalające mu na bazie posiadanej wiedzy i umiejętności
tworzyć system działań edukacyjno-terapeutycznych w pracy z dziećmi o SPE

Warunki zaliczenia: Egzamin pisemny – 26.06. 9:30

Literatura: Jest wymieniona na Teamsie w zagadnieniach, będzie się też pojawiać w plikach,
koniecznie przeczytać Bogdanowicz, jeśli nie czytaliśmy wcześniej. Warto zapoznać się z artykułami w
plikach.

Wstęp:
Każdy człowiek wyposażony jest w naturalną tendencję do odkrywania, badania i poznawania świata,
choć u każdego zakres tego poznania będzie inny, bo wyznaczony jego możliwościami, potrzebami,
oczekiwaniami.

Pojęcie „specjalne potrzeby edukacyjne” pojawiło się już w 1978r (ponad 30 lat temu) w Wielkiej
Brytanii w dokumencie zwanym Warnock Raport i zostało upowszechnione w Deklaracji z Salamanki
opublikowanej przez UNESCO w 1994r.:
- Gwarantują one dzieciom i młodzieży prawo do uzyskania w szkole opieki i pomocy uwzględniającej
ich indywidualnego możliwości i potrzeby w sposób sprzyjający progresywnemu rozwojowi.
- Celem działań edukacyjnych nastawionych na rozwój każdego dziecka, a tym sam jego sukces

1
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
edukacyjny i społeczny, jest rozpoznanie i wykorzystanie potencjału tkwiącego w każdym z nich.
- Wymaga tworzenia przez osoby wspomagające i wspierające rozwój zarówno dzieci zdolnych, jak i
tych z utrudnieniami w rozwoju strategii, które będą aktywizowały dziecko prowadząc do
progresywnych zmian na poziomie jego funkcjonowania poznawczego, emocjonalnego, społecznego,
motywacji.
- Taka strategia wykorzystująca możliwości dzieci tworzy szansę na elastyczne podejście do nauczania
zmieniając rolę nauczyciela z dostarczyciela wiedzy na osobę ułatwiającą, stymulującą i wspierającą
proces uczenia się dziecka, bo pozwala mu skoncentrować się na indywidualnych potrzebach i
możliwościach jednostki.

Tworzenie przemyślanej, efektywnej sieci wsparcia powinno odpowiadać wielości specjalnych

potrzeb edukacyjnych spotykanych w każdej szkole, bo:
- jeśli chcemy dać dzieciom równe szanse musimy traktować je w sposób zróżnicowany,
- każde dziecko ma indywidualne cechy charakterystyczne, zainteresowania, zdolności, programy
edukacyjne powinny więc uwzględniać zróżnicowanie tych cech indywidualnych i potrzeb,
- każdemu dziecku należy stworzyć szansę na osiągnięcie sukcesu edukacyjnego i doświadczenie
„bycia sobą wśród innych”,
- szkoły o tak otwartej orientacji sprzyjają zwalczaniu stygmatyzacji, ostracyzmu, dyskryminacji,
tworzą przyjazne społeczności uczniowskie, w których podstawą nauczania staje się zasada trzech „A”
(age, apititiude, ability).
Oznacza to:
- respektowanie przy podejmowaniu działań edukacyjnych wieku dziecka, jego „mocnych” i „słabych”
stron, posiadanych umiejętności, ale i trudności w nabywaniu określonych kompetencji oraz unikanie
stereotypów związanych z „szufladkowaniem” uczniów, ponieważ nie tylko mamy do czynienia ze
stygmatyzacją, ale i tzw. efektem "samospełniającej się przepowiedni, podtrzymywanym przez
tendencję do ujawniania zachowań zgodnych z własną samooceną i oczekiwaniami innych.

WYKŁAD 2. – 14.03.2023r.

(kontynuacja tej samej prezentacji)

Specjalne potrzeby edukacyjne, to bowiem te potrzeby, które muszą zostać zaspokojone w procesie
realizacji działań edukacyjnych, po to, by odmienny rozwój dziecka:
- nie hamował jego aktywności własnej,
- nie prowokował sytuacji, w których staje się ono pasywne i niechętnie podejmuje aktywność,
- ale dzięki zaspokajaniu tych potrzeb otrzymuje możliwość stawanie się osobą kompetentną.

Dzieci te są bowiem w stanie osiągnąć sukcesy edukacyjne, ale potrzebują pomocy pedagogicznej:
- w formie indywidualizacji działań,
- możliwości realizowania indywidualnych programów nauczania i wychowania,
- specjalnych metod, dostosowanych do ich potrzeb, możliwości i ograniczeń.

Powinny być nauczane przez nauczycieli w pełni przygotowanych do:

- podejmowania nowych wyzwań w pracy z dzieckiem,
- potrafiących dokonywać trafnej protodiagnozy i wykorzystujących diagnozę funkcjonalną w
zdobywaniu pogłębionej wiedzy o dzieciach,
- aktywnie współpracujących z rodzicami i specjalistami,
- angażujących się w tworzenie dla tych dzieci i ich opiekunów sieci wsparcia, obejmującej między
innymi określone formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

2
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
- Ważną umiejętnością nauczyciela staje się też takie organizowanie przestrzeni edukacyjnej, które
pozwalając wykorzystywać dostępną bazę umożliwi w przedszkolu i szkole negocjowanie
odmiennych, korzystnych dla dzieci o specjalnych potrzebach, rozwiązań organizacyjnych.

Rozpoznawanie i zaspokajanie specjalnych potrzeb dotyczy wszystkich dzieci z utrudnieniami w

rozwoju, które odnoszą się do właściwości biologicznych, psychologicznych i społecznych.
- Odchylenia ujemne powodują ograniczenia rozwoju fizycznego i psychicznego, utrudniają naukę i
adaptację, zakłócają społeczne funkcjonowanie człowieka, czyniąc dziecko osobą nie radzącą sobie z
wyzwaniami współczesnego świata.
- Odchylenia dodatnie to szczególne zdolności i uzdolnienia, które mogą jednak stać się dla dziecka
specyficznym balastem przejawiającym się pod postacią Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć.

Wybrane grupy dzieci wymagających pomocy ze strony opiekunów, nauczycieli: stymulacja,

wsparcie, profilaktyka, terapia:
- dzieci z utrudnieniami w uczeniu się, tzw. układ ryzyka,
- dzieci z mikrozaburzeniami (w normie intelektualnej) – ADHD, ryzyko dysleksji, dyskalkulia,
- dzieci z inteligencją poniżej przeciętnej,
- dzieci z niepełnosprawnością w stopniu lekkim,
- dzieci zdolne i uzdolnione (nieznajdujące się w grupie ryzyka)
- inne grupy, w tym dzieci z FAS, syndromem autyzmu, dzieci z zaburzeniami psychicznymi itd.

WYKŁAD 3. – 28.03.2023

Szczególną grupę wymagającą wsparcia nauczyciela wymagają dzieci z "układu ryzyka"

Problemem w funkcjonowaniu tej grupy jest specyficzny układ czynników ryzyka, na który składają
się:

● Etap rozwoju,
● Faza w cyklu rozwoju
● Zgromadzone zasoby
● Aktualny kontekst rozwoju
● Interakcje z osobami znaczącymi

Dziecko z "układu ryzyka" w warunkach przedszkola i szkoły- na co zwrócić uwagę konstruując system
pomocy. Zwiększone ryzyko zaburzeń może być efektem:

● Specyficznego zespołu właściwości indywidualnego dziecka- poziomu aktywności,

rytmiczności związanej z wykonywaniem określonych czynności, preferencji do kontaktu vs
wycofania się z niego, adaptawalności, intensywności i progu reagowania na bodźce, jakości
nastroju, czy rozpraszalności uwagi
● Minimalnych dysfunkcji rozwojowych związanych z procesami poznawczymi
● Aktualnego potencjału intelektualnego dziecka
● Funkcjonowania dziecka w trudnych warunkach społecznych, a więc w środowiskach o niskim
statusie społecznym, niskim poziomie wykształcenia rodziców, dużym nasileniu bezrobocia,
patologicznych sposobach radzenia sobie z problemami, ale także nie realizujących
podstawowych funkcji opiekuńczych i wychowawczych
● Niedopasowanego do dziecka otoczenia- braku stymulacji rozwojowej, nie mobilizowanie do
wysiłku, nie zachęcanie do doświadczenia i eksplorowania świata, współpracy z innymi lub

3
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
wymaganie od dziecka takiego poziomu kompetencji, których nie było ono w stanie osiągnąć,
wymagania otoczenia są więc albo poniżej rzeczywistych możliwości dziecka, albo znacznie je
przewyższają- szczególną grupę stanowią te dzieci o wysokim potencjale intelektualnym
doświadczając jednak Syndromu Nieadekwatnych osiągnięć.
● Sama specyfika czy odmienność funkcjonowania dziecka oceniana w odniesieniu do tzw.
normy osobowej nie tworzy osobowości człowieka, a głębokość zakłócenia nie określa jego
możliwości
● Łączy je jedno- potrzeba zrozumienia i akceptacji, wspólna wszystkim ludziom,
● Rozpoznawanie i zaspokajanie specjalnych potrzeb edukacyjnych musi zatem dotyczyć
wszystkich dzieci- zarówno tych z ryzyka zakłóceń rozwoju, tych z zaburzeniami i
dysfunkcjami rozwojowymi, tych które określamy mianem wybitnie zdolnych, ale wydaje się,
że również tych "przeciętnych", których indywidualne właściwości, niekorzystne z punktu
widzenia ich dalszego rozwoju mogą stać się przyczyną nieprawidłowego funkcjonowania,
dezorganizując nie tylko konkretne czynności, ale też całokształt procesu adaptacyjnego.
● Zwraca tutaj uwagę relatywność pojęcia "specjalne potrzeby edukacyjne" i jego interakcyjny
charakter- aspekt ten wydaje się niezmiernie istotny w procesie tworzenia reprezentacji
dziecka, czy oceny posiadanych przez nie kompetencji- dotyczy to zarówno protodiagnoz
nauczycielskich, jak i diagnoz specjalistycznych oraz tworzenia sieci wsparcia edukacyjnego i
społecznego nastawionej na potrzeby dziecka i jego środowiska

Co dzieje się z dziećmi z trudnościami i zaburzeniami rozwoju i zachowania?

Niewłaściwa ocena przyczyn trudności, ale i możliwości dziecka, nie uwzględnianie złożoności i
interakcji czynników wpływających na jego funkcjonowanie, prowadząca do zbyt szybkiego
zaklasyfikowania go do kategorii osób o określonych możliwościach sprawia często, że wymagania
opierają się wyłącznie na aktualnym stanie dziecka, a nie na jego potencjale.

Czasem może dochodzić do stygmatyzacji dziecka jako osoby o "ograniczonych możliwościach",

czasem oznacza pozostawienie dziecka samego z problemami, a którymi w tej sytuacji radzi sobie na
tyle, na ile potrafi i w taki sposób, który samo uważa za najbardziej skuteczny- szuka wymówek
dotyczących nie wykonania zadania, odpisuje zadania od innych, reaguje agresją lub wycofaniem z
sytuacji ocenianych przez siebie jako zbyt trudne.

Bez udzielania im sensownej, wieloaspektowej pomocy nie tylko funkcjonują coraz gorzej w sferze
instrumentalnej, nie rozwijają bowiem swych rzeczywistych możliwości i "Nie walczą" z
ograniczeniami, ale uruchamiają też niekorzystne, z punktu widzenia ich dalszego rozwoju,
mechanizmy obronne

Stają się w tej sposób coraz bardziej bezradne, bo doświadczają coraz większej ilości niepowodzeń.

W efekcie mamy więc do czynienia z dziećmi, które:

● nie radzą sobie z realizacją stawianych przed nimi zadań, wycofują się z aktywności,
● nie doświadczając poczucia bezpieczeństwa, kompetencji i sprawstwa rozwijają postawę
wyuczonej bezradności- przeświadczenia o braku wpływu na uzyskiwane efekty uczenia się
(w różnych jego zakresach).

4
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
WYKŁAD 4. – 25.04.2023
Temat: Zasady organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w świetle nowych regulacji prawnych.

1. Zasady udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych

przedszkolach, szkołach i placówkach opieki, wychowania, terapii.
2. Warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i
oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych.
3. Warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży
niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach,
szkołach i ośrodkach.
4. Zmieniającego się rozporządzenia w sprawie warunków i sposobów oceniania, klasyfikowania
i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w
szkołach publicznych.
5. Szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym
publicznych poradni specjalistycznych.
6. Zmieniającego się rozporządzenia w sprawie ramowego statutu publicznej poradni
psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej.

Rozporządzenie w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w

publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach

 Definiuje pomoc psychologiczno-pedagogiczną;

 Uściśla terminologię stosowaną w przepisach – szczególnie potrzeby edukacyjne i rozwojowe
ucznia;
 Podkreśla dobrowolność i nieodpłatność pomocy psychologiczno-pedagogicznej;
 Opisuje podstawowe role i zadanie osób odpowiedzialnych za organizowanie, udzielanie i
inicjowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla ucznia;
 Wymienia i opisuje formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla ucznia, rodzica i
nauczyciela;
 Objaśnia zespołową formułę pracy nauczycieli i specjalistów;
 Opisuje organizację pracy i zadania Zespołu planującego i koordynującego pomoc
psychologiczno-pedagogiczną dla ucznia;
 Podkreśla rolę rodziców w planowaniu i realizowaniu działań wspierających wobec ich
dziecka;
 Objaśnia czym jest Plan Działań Wspierających, Karta Indywidualnych Potrzeb Ucznia,
Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny;
 Reguluje możliwości dodatkowego zatrudnienia nauczycieli i specjalistów w przedszkolach
szkołach i placówkach;
 Podaje zasady i terminy obowiązujące w tzw. okresie przejściowym.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna według nowych regulacji prawnych to:

Rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia oraz rozpoznawanie
jego indywidualnych możliwości psychofizycznych  Zaspokajanie indywidualnych potrzeb
rozwojowych i edukacyjnych ucznia, odpowiednio do jego możliwości psychofizycznych

Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści prowadzą w przedszkolu, szkole

lub placówce działania pedagogiczne mające na celu:

5
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
1. Rozpoznanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, w tym uczniów szczególnie uzdolnionych,
oraz zaplanowanie wsparcia związanego z rozwijaniem zainteresowań i uzdolnień uczniów
2. Rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych
możliwości psychofizycznych uczniów oraz zaplanowanie sposobów ich zaspokojenia

Do organizowania i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej według nowych zasad są

zobowiązane:

 Przedszkola, w tym z oddziałamy integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy

wychowania przedszkolnego;
 Szkoły (podstawowe, ponadpodstawowe) w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami
integracyjnymi i specjalnymi;
 Placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkole schroniska młodzieżowe umożliwiające
rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i
organizacji czasu wolnego;
 Placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki
dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy
ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych;
 Młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki
szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze;
 Placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza
miejscem stałego zamieszkania.

Najważniejsze wyznaczniki nowego modelu organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej:

 Zasada indywidualizacji pracy z uczniem

 Zasada „pomoc bliżej ucznia”
 Zasada „pomoc bliżej rodzica”
 Zasada „pomoc bliżej nauczyciela”
 Elastyczność i adekwatność planowanych i realizowanych działań
 Instytucjonalne i osobowe partnerstwo

Adresaci pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, rozwojowymi, psychofizycznymi

wynikającymi w szczególności z:

 Niepełnosprawności
 Choroby przewlekłej
 Szczególnych uzdolnień
 Niedostosowania społecznego
 Zagrożenia niedostosowaniem społecznym
 Specyficznych trudności w uczeniu się
 Zaburzeń komunikacji językowej
 Sytuacji kryzysowych lub traumatycznych
 Niepowodzeń edukacyjnych
 Zaniedbań środowiskowych
 Trudności adaptacyjnych związanych z różnicami kulturowymi lub ze zmianą środowiska
edukacyjnego
 Innych potrzeb ucznia

6
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi
Uczniowie niepełnosprawni:

 Z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim

 Z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym
 Niewidomi i słabowidzący
 Niesłyszący lub słabosłyszący
 Z niepełnosprawnością ruchową w tym z afazją
 Z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera
 Z niepełnosprawnościami sprężonymi

Uczniowie ci posiadają orzeczenie

Uczniowie z chorobami przewlekłymi:

 Astma
 Padaczka
 Cukrzyca
 Hemofilia
 Zaburzenia psychiczne
 Otyłość
 Bulimia
 Anoreksja
 Inne

Uczniowie ci posiadają opinię poradni lub zaświadczenie lekarskie

Uczniowie ze specyficznymi trudnościami w nauce

Przez specyficzne trudności w uczeniu się należy rozumieć trudności w uczeniu się odnoszące się do
uczniów w normie intelektualnej, którzy mają trudności w przyswajaniu treści nauczania, wynikające
ze specyfiki ich funkcjonowania percepcyjno-motorycznego i poznawczego, które nie są
uwarunkowane schorzeniami neurologicznymi – czynniki egzodogenne są tu czynnikiem wtórnym
tych zaburzeń.

 Dysleksja
 Dysortografia
 Dysgrafia
 Dyskalkulia

Opinia z poradni lub rozpoznanie zespołu nauczycieli

Uczniowie z zaburzeniami komunikacji językowej

 Zaburzenia mowy dotyczące:

- artykulacji
- fonacji
- płynności mowy
 Zaburzenia składni
 Trudności w opanowaniu form gramatycznych

Opinia poradni lub rozpoznanie zespołu nauczycieli

7
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
WYKŁAD 5. – 09.05.2023

Nie działał rzutnik

WYKŁAD 6. – 16.05.2023

Uczniowie zagrożeni niedostosowaniem społecznym, czyli z tzw. ryzyka

Dzieci i młodzież wychowujące się w warunkach niekorzystnych dla rozwoju psychospołecznego, na
który negatywny wpływ wywierają takie środowiska jak: rodzina (własna), grupa rówieśnicza i inne, a
także u której rejestrowane objawy zaburzeń występują sporadycznie.

Uczniowie w sytuacji kryzysowej lub traumatycznej:

a) Sytuacja kryzysowa – zbieg zdarzeń, okoliczności i zachowań, które zakłócają normalne

funkcjonowanie człowieka. Sytuacja kryzysowa może być spowodowana jednym zdarzeniem
traumatycznym lub ujawnić się jako konsekwencja długotrwałych mini kryzysów (zaniedbań,
konfliktów) w sferze wychowawczej, edukacyjnej, psychologicznej
b) Sytuacja traumatyczna – stan psychiczny lub fizyczny wywołany działaniem realnie
zagrażającym zdrowiu i życiu prowadzący do głębokich i długo utrzymujących się zmian w
funkcjonowaniu człowieka

Uczniowie z niepowodzeniami edukacyjnymi

Niepowodzenie edukacyjne

a) Stan, w jakim znalazł się uczeń na skutek niemożności sprostania wymaganiom edukacyjnym
b) Drugoroczność, wieloroczność

Uczniowie zaniedbani środowiskowo

Sytuacje związane z:

a) Sytuacją bytową ucznia i jego rodziny

b) Sposobem spędzania czasu wolnego
c) Kontaktami środowiskowymi

Opinia poradni lub rozpoznanie Zespołu Nauczycieli

Uczniowie z trudnościami adaptacyjnymi

Trudności adaptacyjne wynikające z:

a) Różnic kulturowych
b) Zmiany środowiska edukacyjnego, w tym związaną z wcześniejszym kształceniem za granicą

Opinia poradni lub rozpoznanie Zespołu Nauczycieli

Uczniowie szczególnie uzdolnieni

a) Uzdolnieni kierunkowo
b) Uzdolnieni wszechstronnie

Opinia poradni lub rozpoznanie Zespołu Nauczycieli

8
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
Dyrektor jest organizatorem pomocy psychologiczno-pedagogicznej
Pomoc psychologiczno-pedagogiczną organizuje Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki
niezwłocznie po otrzymaniu opinii lub orzeczenia wydanych przez poradnie psychologiczno-
pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne lub po uzyskaniu od nauczycieli, wychowawców grup
wychowawczych, specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem informacji o rozpoznaniu
indywidualnej potrzeby ucznia i konieczności udzielenia mu pomocy.

Kto udziela pomocy psychologiczno-pedagogicznej?

 Nauczyciele
 Wychowawcy grup wychowawczych
 Psycholodzy
 Pedagodzy
 Logopedzi
 Doradcy zawodowi
 Inni specjaliści

We współpracy z:

 Rodzicami uczniów
 Poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi
 Placówkami doskonalenia nauczycieli
 Innymi przedszkolami, szkołami i placówkami
 Organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i
młodzieży

Kto inicjuje pomoc psychologiczno-pedagogiczną?

 Nauczyciel
 Uczeń
 Wychowawca grupy wychowawczej
 Pedagog, psycholog
 Poradnia psychologiczno-pedagogiczna
 Asystent edukacji romskiej
 Pomoc nauczyciela
 Rodzice ucznia

Formy udzielania uczniom w szkole pomocy psychologiczno-pedagogicznej

 Klasy terapeutyczne; integracyjne; inkluzja

 Zajęcia rozwijające uzdolnienia
 Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze
 Zajęcia specjalistyczne:
a) Korekcyjno-kompensacyjne
b) Logopedyczne
c) Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalne
d) Inne o charakterze terapeutycznym
e) Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i
kariery zawodowej
 Poradnie i konsultacje

9
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi

Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Klasy terapeutyczne
Dla uczniów: Prowadzący: Liczba uczestników:
 Wykazujących jednorodne lub sprężone Nauczyciele właściwych Do 15 uczniów
zaburzenia zajęć edukacyjnych
 Wymagających dostosowania
organizacji i procesu nauczania do ich
specyficznych potrzeb edukacyjnych
 Wymagających długotrwałej pomocy
specjalistycznej
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne
Dla uczniów: Prowadzący: Liczba uczestników:
 Z zaburzeniami i odchyleniami Nauczyciele i specjaliści Do 5 uczniów
rozwojowymi posiadający kwalifikacje
 Ze specyficznymi trudnościami w nauce odpowiednie dla
rodzaju prowadzonych
zajęć
Zajęcia logopedyczne
Dla uczniów: Prowadzący: Liczba uczestników:
 Z zaburzeniami mowy, które powodują Logopedzi Do 4 uczniów
zaburzenia komunikacji językowej oraz
utrudniają naukę
Zajęcia rozwijające kompetencje emocjonalne oraz inne zajęcia o charakterze terapeutycznym,
np. socjoterapeutyczne
Dla uczniów: Prowadzący: Liczba uczestników:
 Z trudnościami emocjonalnymi, Terapeuci, inne osoby Do 10 uczniów
dysfunkcjami oraz zaburzeniami posiadające
utrudniającymi funkcjonowanie przygotowanie
społeczne specjalistyczne
Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze
Dla uczniów: Prowadzący: Liczba uczestników:
 Mających trudności w nauce, w Nauczyciele danego Do 8 uczniów
szczególności w spełnianiu wymagań przedmiotu
edukacyjnych wynikających z podstawy
programowej kształcenia ogólnego dla
danego etapu edukacyjnego
Zajęcia rozwijające uzdolnienia
Dla uczniów: Prowadzący: Liczba uczestników:
 Szczególnie uzdolnionych Nauczyciele i specjaliści Do 8 uczniów
posiadający kwalifikacje
odpowiednie dla
rodzaju prowadzonych
zajęć
Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i
kariery zawodowej
Dla uczniów: Prowadzący:
Szkoły podstawowej i szkół średnich Doradcy zawodowi, nauczyciele, wychowawcy
grup wychowawczych, pedagodzy, specjaliści

10
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
Porady i konsultacje, warsztaty, szkolenia
Dla rodziców, uczniów, nauczycieli
Tematyka i forma prowadzonych zajęć – uwzględniające indywidualne potrzeby edukacyjne i
możliwości psychofizyczne uczniów, odpowiadające zdiagnozowanym problemom lokalnego
środowiska, uwzględniające planowanie współpracy ze środowiskiem domowym dzieci i młodzieży.

WYKŁAD 7. – 23.05.2023

Temat: Współczesne wspomaganie rozwoju dziecka w świetle Rozporządzenia Ministra Edukacji

Narodowej w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w
przedszkolach, szkołach i placówkach

WWRD – Wczesne Wspomaganie Rozwoju dziecka - co każdy nauczyciel i terapeuta wiedzieć

powinien

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka to interdyscyplinarne podejście, umożliwiające objęcie

specjalistyczną opieką dziecka i jego rodziny.
Podstawowym założeniem wczesnego wspomagania jest traktowanie rozwoju dziecka jako
integralnego i całościowego procesu, warunkowanego przez czynniki genetyczne i środowiskowe,
którego bazą jest aktywność, rozumiana jako skłonność wrodzona, warunkująca wszelkie
zachowania. Aktywność umożliwia uczenie się – warunek ciągłego rozwoju człowieka.

Wczesne wspomaganie rozwoju może pełnić następujące funkcje:

 Informacyjną
 Diagnostyczną
 Stymulacyjną

Najistotniejsze rozwiązania zawarte w rozporządzeniu o WWRD można ująć w kilku pytaniach:

a) Dla kogo?
b) Gdzie?
c) Kto prowadzi?

Zespół Wczesnego Wspomagania Rozwoju

Skład Zespołu:

 Osoby posiadające przygotowanie do pracy z małymi dziećmi o zaburzonym rozwoju

psychoruchowym:
- pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju niepełnosprawności dziecka (w
szczególności oligofreno-, surdo-, tyflopedagog),
- psycholog
- logopeda
 Inny specjalista w zależności od potrzeb dziecka

Zadania Zespołu:

 Ustalenie na podstawie opinii kierunku i harmonogramu działań wobec dziecka i wsparcia

jego rodziny, nawiązanie współpracy z ZOZ lub OPS (zapewnienie dziecku: rehabilitacji,
terapii lub innych form pomocy, stosowanie do jego potrzeb)

11
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
 Opracowanie i realizowanie z dzieckiem i jego rodziną indywidualnego programu wczesnego
wspomagania, z uwzględnieniem działań wspierających rodzinę, koordynowania działań
specjalistów pracujących z dzieckiem oraz
 Oceniania postępów dziecka, analizowanie skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego
rodzinie, prowadzenie szczegółowej dokumentacji działań WWRD

Koordynator Zespołu

 Dyrektor odpowiednio przedszkola, szkoły, ośrodka lub poradni, albo upoważniony przez
niego nauczyciel

Ile godzin?

 Wymiar zajęć WWRD wynosi od 4 do 8 godzin w miesiącu, w zależności od możliwości

psychofizycznych i potrzeb dziecka
 Zajęcia prowadzone są indywidualnie z dzieckiem i jego rodziną, dzieci, które nie ukończyły 3
roku życia mogą uczestniczyć w zajęciach prowadzonych w grupach 2-, 3-osobowych, z
udziałem rodzin

Współpraca Zespołu z rodziną dziecka polega na:

1. Udzielaniu pomocy w zakresie kształtowania postaw i zachowań pożądanych w kontaktach z

dzieckiem: wzmacnianie więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami i dzieckiem, rozpoznawanie
zachowań dziecka i utrwalanie właściwych reakcji na te zachowania
2. Udzielaniu instruktażu i porad oraz prowadzeniu konsultacji w zakresie pracy z dzieckiem
3. Pomocy w przystosowaniu warunków w środowisku domowym do potrzeb dziecka oraz
pozyskaniu i wykorzystaniu w pracy z dzieckiem odpowiednich środków dydaktycznych i
niezbędnego sprzętu

Główne zasady wczesnego wspomagania:

 Jak najwcześniej dokonać diagnozy zaburzeń i zaproponować działania wspomagające jego

rozwój
 Włączyć w proces rehabilitacji i rewalidacji rodziców
 Terapię realizować w naturalnym otoczeniu dziecka
 Indywidualnie podchodzić do dziecka i jego rodziny

Zakres wczesnego wspomagania rozwoju dziecka może dotyczyć:

 Rozwoju motorycznego
 Stymulacji polisensorycznej
 Rozwoju mowy i języka
 Orientacji i poruszania się w przestrzeni
 Usprawniania widzenia, słuchu
 Umiejętności samoobsługi i funkcjonowania w środowisku
 Komunikacji z otoczeniem i funkcjonowania w relacjach z innymi

Zadania WWRD

 Rehabilitacja i rewalidacja dziecka ma charakter wieloprofilowego oddziaływania na

zaburzenia
 Jest to często proces wymagający realizacji przez całe życie dziecka i obejmuje on:

12
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
- wielospecjalistyczną ocenę rozwoju (medyczną, psychologiczną, pedagogiczną,
logopedyczną, ruchową)
- określenie strefy najbliższego rozwoju, czyli tego, co dziecko jest w stanie wykonać przy
pomocy
- ustalenie i realizowanie programu wieloprofilowego usprawniania
- wspieranie rodziny dziecka z niepełnosprawnością

Dla każdego dziecka powołuje się odrębny zespół wczesnego wspomagania rozwoju.

Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny (IPET)

Udzielanie pomocy – algorytm działań

1. Stwierdzenie, że uczeń wymaga pomocy psychologiczno-pedagogicznej

2. Przekazanie informacji Dyrektorowi placówki
3. Dyrektor tworzony Zespół składający się z nauczycieli i specjalistów prowadzących z
dzieckiem zajęcia i wyznacza osobę koordynującą jego pracę
4. Zespół określa zakres, w którym uczeń potrzebuje pomocy oraz zalecane formy, sposoby i
okres jej udzielania
5. Na podstawie zaleceń Zespołu, Dyrektor ustala dla ucznia formy, sposoby i okres udzielania
pomocy psychologiczno-pedagogicznej
6. Na podstawie ustaleń Dyrektora Zespół opracowuje dla ucznia plan działań wspierających i
zakłada Kartę Indywidualnych Potrzeb Ucznia

Co dzieje się z dziećmi z utrudnienia i zaburzeniami rozwoju i zachowania?

Niewłaściwa ocena przyczyn trudności, ale i możliwości dziecka, nieuwzględnianie złożoności i

interakcji czynników wpływających na jego funkcjonowanie prowadząca do zbyt szybkiego
zaklasyfikowania go do kategorii osób o określonych możliwościach sprawia często, że wymagania
opierają się wyłącznie na aktualnym staniem dziecka, a nie na jego potencjale.

Czasem może dochodzić do stygmatyzacji dziecka jako osoby o „ograniczonych możliwościach”,

czasem oznacza pozostawienie dziecka samego z problemami, z którymi w tej sytuacji radzi sobie na
tyle, na ile potrafi i w taki sposób, który samo uważa za najbardziej skuteczny – szuka wymówek
dotyczących niewykonania zadania, odpisuje zadania od innych, reaguje agresją lub wycofaniem z
sytuacji ocenianych przez siebie jako zbyt trudne.
Bez udzielenia im sensownej, wieloaspektowej pomocy nie tylko funkcjonują coraz gorzej w sferze
instrumentalnej, nie rozwijają bowiem swych rzeczywistych możliwości i „nie walczą” z
ograniczeniami, ale uruchamiają też niekorzystne, z punktu widzenia ich dalszego rozwoju,
mechanizmy obronne.
Stają się w ten sposób coraz bardziej bezradne, bo doświadczają coraz większej ilości niepowodzeń.

W efekcie mamy więc do czynienia z dziećmi, które:

 Nie radząc sobie z realizacją stawianych przed nimi zada wycofują się z aktywności
 Nie doświadczając poczucia bezpieczeństwa, kompetencji i sprawstwa rozwijają postawę
wyuczonej bezradności – przeświadczenia o braku wpływu na uzyskiwane efekty uczenia się
(w różnych jego zakresach)

13
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
Rozwój postawy wyuczonej bezradności u dzieci z układy ryzyka zaburzeń
Niepowodzenia w opanowywaniu określonych kompetencji poznawczych, wykonawczych,
emocjonalnych, społecznych, warunkujących sukces

Negatywna ocena dziecka w domu – negatywna ocena dziecka w przedszkolu/szkole

 Wątpliwości związane z własnymi możliwościami

 Poczucie gorszej wartości
 Zmniejszenie wysiłku wkładanego w naukę
 Wstyd, frustracja
 Nasilenie się problemów w różnych dziedzinach funkcjonowania dziecka
 Wzmocnienie negatywnej oceny siebie
 Uogólnianie negatywnych postaw wobec zajęć i zadań stawianych przed dzieckiem
 Zaprzestanie dążeń do osiągnięcia sukcesu

WYKŁAD 8. – 30.05.2023

OGLĄDANIE FILMÓW O ADHD I FAS

WYKŁAD 9. – 06.06.2023

Temat: „Sieć wsparcia” dzieci o SPE

Rola osób dorosłych w procesie edukacji (uczenia się – nauczania – wychowania) wspieranie rozwoju,
wspomaganie rozwoju, wczesna interwencja, terapia, rehabilitacja

 Wspomaganie – działania na rzecz rozwoju dziecka skoncentrowane na jego mocnych

stronach
 Wpieranie – tworzenia odpowiedniego klimatu dla rozwoju (wpieranie odnosi się do
warunków i okoliczności)
 Indywidualizacja – uwzględnianie w działaniach pedagogicznych różnic w rozwoju
poszczególnych dzieci oraz dostosowanie do nich treści, metod, form i organizacji działań.
Cel  zapewnienie maksymalnych możliwości rozwoju wszystkim dzieciom

Wychowanie – rozwijanie zalet, które jednostka posiada w stanie potencjalnym; nie zmiana natury
dziecka, a wspomaganie jego rozwoju w harmonii z otoczeniem.

Zależy od wyobrażenia jakie się ma o człowieku (rozwój zdeterminowany biologicznie, rozwój

zdeterminowany środowiskiem, rozwój pod wpływem własnej aktywności jednostki, stanowisko
kognitywne, transakcyjna koncepcja człowieka, antypedagogika, liberalizm tradycyjny, wychowanie
oparte na koncepcjach humanizmu, wychowanie negocjacyjne, spotkaniowe, konduktywne
autorytarne)

14
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
Wychowanie adaptacyjne
Wychowanie kreacyjne

Wg R. Miller – interwencja w dialektyczny związek miedzy człowiekiem i światem regulująca ich

wzajemne stosunki przez współdziałanie w twórczym rozwoju społeczeństwa i jednostki.

Wczesna interwencja

 Szereg wielospecjalistycznych oddziaływań diagnostycznych, leczniczo-rehabilitacyjnych i

terapeutycznych, podjętych w stosunku do dziecka i jego rodziny. Ma na celu jak najszybsze
wykrycie trudności rozwojowych i minimalizowanie ich tak, aby dziecko uzyskało możliwie
najlepszy dla niego rozwój w sferze ruchowej, intelektualnej, emocjonalnej i społecznej.
 Oparta na działaniach umożliwiających dziecku utożsamianie się z modelami gwarantującymi
mu zdolność radzenia sobie z wymaganiami otoczenia; identyfikowanie się z rodziną i grupą;
dzielenie się zaangażowaniem i odpowiedzialnością; rozwijanie samodzielności,
samokontroli, samoorientacji; wzbogacanie zasobów własnego JA

Własną interwencję realizuje w warunkach polskich system zdrowia w postaci NFZ i odpowiedniej
poradni rehabilitacyjnej.

Wczesne wspomaganie realizuje w warunkach polskich oświata na bazie regulacji rozporządzeń do

ustawy o systemie oświaty przez publiczne lub niepubliczne poradnie lub przedszkola i szkoły.

PROFILAKTYKA – całokształt oddziaływań pedagogiczno-psychologicznych mających na celu

wyrównanie nieprawidłowości rozwojowych oraz zapobiegnięcie pojawieniu się zaburzeń wtórnych

Powinna rozpoczynać się gdy:

 Określone cechy rozwoju nie utrudniają dziecku przystosowania

 Nie dezorganizują prawidłowego procesu wychowawczego
choć wyróżniają jednostkę z grupy w sposób negatywny

TERAPIA – system działań stosowanych nie tylko wobec chorych, ale także jednostek o zaburzonym
rozwoju lub poszukujących rozwiązań sytuacji trudnych
Obejmuje także pomoc osobom pozostającym w obrębie patologii społecznej
Terapia pedagogiczna/psychologiczna i/lub rehabilitacja pozwalająca na optymalizację działań
edukacyjnych

PSYCHOTERAPIA – zamierzone korygowanie czynności organizmu za pomocą środków

psychologicznych; metodyczne stosowanie określonych technik psychologicznych w celu
doprowadzania jednostki do równowagi emocjonalnej
Model działań zależy od orientacji

TERAPIA PEDAGOGICZNA - system działań pedagogicznych uwzględniających także psychoterapię.

Wykorzystuje dostępne środki pedagogiczne – gry, zabawy, inscenizacje, trening instrumentalny
skierowany na usprawnienie opóźnionych lub zaburzonych funkcji

Różnice w pojmowaniu istoty terapii pedagogicznej

 Specjalne nauczanie i wychowanie osób niepełnosprawnych intelektualnie (Hulej, Kirejczyk)

 Część psychoterapii stosowana w jej końcowej fazie (Borak, Węgrzynowicz, Seif, Zullinger)
 Terapia ukierunkowana na likwidowanie objawów (Zienkiewicz)
 Terapia oparta na teorii interferencji i teorii uczenia się (Philips)

15
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
 Oddziaływanie zbliżone do psychoterapii ukierunkowana na osobowość jednostki, osadzone
w realizacji procesu wychowawczego, nie dające efektów w „naprawie” trudnych,
indywidualnych zaburzeń

Istota pomocy dzieciom o SPE

Pomagając pamiętamy, że:

 Wyłącznie dziecko i dobrym samopoczuciu fizycznym i psychicznym będzie w stanie rozwijać

się stosowanie do swych możliwości
 Uczenie się to zdobywanie różnorodnych doświadczeń w toku tego procesu i nie wolno
oceniać go tylko w kontekście efektu końcowego
 Należy zrozumieć istotę problemów dzieci w różnych strefach jego funkcjonowania – dają
wyobrażenie o tym, co ono umie, czego jeszcze nie i w czym trzeba mu pomóc
 Dzieci uczą się w różnym tempie, potrzebują też różnego natężenia stymulacji zewnętrznej.
Zadaniem osoby dorosłej jest podtrzymywanie pozytywnego nastawienia dziecka w czasie
uczenia się i zapobieganie spadkowi motywacji między innymi przez wspieranie jego
autonomii w środowisku domowym i szkolnym, bo to właśnie autonomia „(…) wraz z
zaangażowaniem ze strony znaczących osób, sprzyja większej motywacji wewnętrznej,
osiągnięciom i przystosowaniu (…)”

Praca z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych

Wyzwania, przed którymi staje każdy nauczyciel i pedagog/terapeuta chcący skutecznie pomóc
uczniowi dotkniętemu trudnościami/zaburzeniami, powinny więc koncentrować się na
podejmowaniu następujących zadań:

 Prawidłowym przeprowadzeniu protodiagnozy nauczycielskiej i diagnoz specjalistycznych

 Opracowaniu planu zmiany (co chcę uzyskać? Po co? Jak?), by na tej podstawie tworzyć
skuteczne strategie i programy działania
 Wykazywaniu zrozumienia problemu, ale pomaganiu tak, by dziecko/uczeń miało poczucie
sprawstwa
 Budowaniu zaufania (pytaniu dziecka/ucznia o jego zainteresowania i sprawy, wchodzeniu w
dynamiczne interakcje, uważnemu słuchaniu, niedawaniu łatwych rad i niepouczaniu,
dzieleniu się swoimi odczuciami, nieoczekiwaniu gwałtownych zmian w jego funkcjonowaniu,
niestawaniu miedzy uczniem a jego rodzicami, byciu konsekwentnym i przewidywalnym, ale
także dyskretnym)
 Zbudowaniu systemu wsparcia najpierw dla siebie, po to, bo skutecznie móc pomóc uczniowi
 Pomaganiu mu doświadczać poczucia bezpieczeństwa, kompetencji, sprawstwa, bo tylko
wtedy będzie aktywny
 Określeniu granic, ale i czasem radzeniu sobie z konfrontacją
 Nauczeniu się wyrażania krytyki w sposób konstruktywny
 Nauczeniu się sztuki negocjacji
 Myśleniu o osiągnięciach dziecka i swoich w sposób pozytywny
 Byciu kreatywnym w tworzeniu strategii pracy edukacyjnej, czy terapeutycznej z uczniem
 Odejściu od zachowań autorytarnych

Edukacja – uczenie się/nauczanie/wychowanie

 Edukację tworzą czynności uczenia się oraz nauczania

16
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
 Pojęcie edukacji jest związane z wychowaniem i z wykształceniem człowieka we wszystkich
fazach rozwojowych
 Dobra edukacja to dialog pomiędzy potrzebami dziecka/ucznia a wyzwaniami współczesnego
świata.

„Nowoczesna edukacja opiera się na budowaniu relacji, nieustannym rozwijaniu własnych

kompetencji oraz pasji. Tylko nauczyciel, który wierzy, że zmieniając edukację, zmienia świat, jest w
stanie to czynić.” ~ Agata Karolczyk-Kozyra

Jak konstruować Model DNIA AKTYWNOŚCI w przedszkolu/szkole

Uwaga: Planując Dzień Aktywności

 Pamiętamy o specyfice funkcjonowania dzieci o SPE – mocne strony i ograniczenia;

pamiętamy o dzieciach zdolnych, ale też tych „przeciętnych” – jeżeli dziecko się nudzi nie
zapamiętuje materiału; nie buduje motywacji do pracy nad sobą
 Zadania proponowane przez nauczyciela powinny uwzględniać różnice miedzy dziećmi, ale
nie „proponujemy ich na siłę” – jeśli np. dziecko z niepełnosprawnością intelektualną chce
wykonywać takie zadanie jak inni pozwól mu!
 Podstawa naszych działań to uczenie samodzielności, doświadczanie możliwości wybory

Istotna jest tym samym:

 Aranżacja przestrzeni
 Wskazanie mocnych stron i trudności dzieci o SPE
 Praca wychowawcza z grupą/klasą
 Procedura oceniania dzieci
 Informacje o programie i podręcznikach (podręczniki dotyczą dzieci w szkole)
wykorzystywanych w czasie dnia aktywności
 Temat planowanego projektu i ilość, która poświęcamy danemu zagadnieniu

Dzień aktywności (przykład):

 Temat dnia (pamiętajmy, że stanowi na ogół część projektu rozłożonego na wiele dni)
 Cele operacyjne (powstają zawsze na podstawie celów długofalowych)
 Cele dla dzieci o SPE (dziecko A, B… - ze względu na specyfikę trudności dziecka; proszę
pamiętać, że dzieci te są w stanie osiągnąć także niektóre cele realizowane z całą grupą)
 Metody pracy uwzględniające potrzeby i możliwości dzieci harmonijnie i nieharmonijnie
funkcjonujących
 Formy pacy – indywidualne i zespołowe
 Środku dydaktyczne i potrzebne materiały
 Zadania dla nauczyciela (czyli samego siebie) i pedagoga wspomagającego (jeśli zajęcia
realizujemy w grupie integracyjnej)

Przebieg dnia (fazy)

 Wstępna (orientacji) – ukierunkowane wprowadzenie: utrwalająca, porządkująca

wcześniejsze doświadczenia, pobudzająca emocjonalnie i intelektualnie, pozwalająca na
pozytywny transfer społeczny i poznawczy (gry, zabawy, burza mózgów, zagadki tworzone
przez dzieci…)
 Aktywizująca – odwołanie się do wcześniejszych doświadczeń dziecka, jego wiedzy,
uwzględnianie różnorodności stymulacji (uczenie się za pomocą zmysłów – zmiana kanału

17
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
nadawania bodźców), zmiany interakcji, jasność tłumaczenia, posługiwanie się przykładami;
rozwijanie twórczej postawy dziecka, zachęcanie do poszukiwania, eksperymentowania
 Odprężająca (np. relaks, odpowiednio dobrane gry i zabawy muzyczne…)
 Aktywizująca – ułatwia zapamiętanie wcześniej przyswajanych wiadomości, umiejętności tu
np. projekt w zespole, scenka dramatyczna, tworzenie tekstów, pisanie ich, makieta,
działanie plastyczne
 Refleksji – pozwalająca na opis dokonań indywidualnych i grupowych
 Zadanie domowe – jeśli jest taka potrzeba; zawsze bardzo przemyślane, zróżnicowane,
uruchamiające zainteresowanie dziecka problemem, a tym samym jego motywację

WYKŁAD 10. – 13.06.2023

Artykuł dotyczący indywidualizacji pracy z dziećmi

Kilka problemów mogących zakłócić pracę w grupie. Stają przed nimi nawet doświadczeni
nauczyciele:

 Czas martwy wynikający z tempa realizacji zadań przez dzieci w klasie, który może być
wynikiem niewystarczającego skorelowania zadań indywidualnie realizowanych przez
uczniów
 Brak motywacji u dzieci, jeśli zadania indywidualne i wymagające kooperacji w grupie nie
będą nastawione na ich indywidualne oczekiwania i możliwości
 Dezorganizacja pracy – jeśli zadania dla dziecka o inteligencji poniżej przeciętnej będą zbyt
łatwe lub zdecydowanie powyżej jego możliwości, co zarówno w jednym, jak i w drugim
przypadku prowadzi do wycofania się z aktywności, będzie ono szukało praktyczniejszego
zajęcia. Prowadzi to do zakłócenia przebiegu pracy z całą grupą
 Zapewnienie zajęć na właściwym poziomie zarówno uczniom zdolnym, tym o przeciętnym
poziomie zdolności, jak i tym z trudnościami
 Poświęcenie przez nauczyciela większej ilości czasu na przygotowanie spójnych, rzeczywiście
zintegrowanych zajęć (wymagają one dokładnego przemyślenia i opracowania choćby ze
względu na fakt, że nauczyciel musi prowadzić je w sposób elastyczny, często podążając za
dziećmi; w grupie mogą pojawiać się także problemy emocjonalne i wychowawcze, bo
dziecko realizujące program indywidualny może poczuć się naznaczone)

Indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny

Przeznaczenie programu: dzieci i młodzież z orzeczeniami lub opinia poradni p=p o konieczności
dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb; program łączy działania
edukacyjne, profilaktyczne, terapeutyczne
Może być:

 Adaptacją podstawy programowej

 Programem autorskim

Funkcja terapeutyczna: korekta, kompensacja, wspieranie wykorzystujące formy i metody pomocy p-

p oraz inne formy terapii

Budowany jest w oparciu o:

 Protodiagnozę nauczycielską

18
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
 Diagnozę nozologiczną i p-p

Analiza dotyczy wszystkich sfer rozwoju ucznia

Pogram zawiera:
Dane personalne ucznia, krótką charakterystykę jego funkcjonowania, opis grupy do której uczeń
należy, szczegółowy rozkład zajęć, zgodę rodziców, podpis osoby odpowiedzialnej za prowadzenie
programu, zatwierdzenie przez Radę Pedagogiczną placówki

Na program składają się:

 Cele edukacyjne (główne i szczegółowe)

 Treści nauczania – wiedza, umiejętności…
 Procedury osiągania celów – formy, metody
 Rodzaje pomocy i wsparcia (nauczyciele, specjaliści, grupa rówieśnicza, inne osoby)
 Przewidywane osiągnięcia – kierunki, w których rozwój powinien być progresywny (nie
można przewidzieć czasu związanego np. z opanowanie umiejętności x)
 Ocena osiągnięć ucznia – opisowa, dokonywana na płaszczyźnie indywidualnej
 Ewaluacja programu (rejestracja zmian i postępów, ocena skuteczności działań, wnioski i
propozycje zmian)

Praca z uczniem zdolnym

 Uczeń zdolny: pojęcia teoretyczne a praktyka szkolna – PONIEWAŻ JESTEŚ ZDOLNY,

PORADZISZ SOBIE SAM (kryteria rozpoznania uzdolnień: IQ, motywacja, kompetencje
twórcze, inteligencje wielorakie Gardnera, pojęcie inteligencji emocjonalnej według
Golemana, inteligencja społeczna Thorndike’a, sprzyjający kontekst, przystosowanie do
wymogów roli, równowaga emocjonalna)
 Formy wspierania dzieci zdolnych funkcjonujące w oświacie – PONIEWAŻ JESTEŚ WYBITNY,
MUSZĘ COŚ DLA CIEBIE WYMYŚLIĆ (diagnoza specjalistyczna, indywidualny program i tok
nauczania, szkoły dla zdolnych)
 Instytucje zajmujące się wspieraniem uzdolnień – PONIEWAŻ JESTEŚ ZDOLNY, COŚ CI SIĘ
NALEŻY
 Jak budować szkolny system pracy z uczniem zdolnym? – PONIEWAŻ JESTEŚ ZDOLNY
MOŻESZ COŚ OFIAROWAĆ NASZEJ SPOŁECZNOŚCI
 Metody wypracowane w toku doświadczenia – PONIEWAŻ JESTEŚ ZDOLNY, PRACA Z TOBĄ
ROZWINIE NAS OBOJE (teczki zadań dla mistrzów, gry dydaktyczne, strategiczne, uzyskiwanie
tytułu – odznaki „specjalisty”, lekcje równoległe, asystentura, indywidualne przygotowania
do konkursów, relacja mistrz – uczeń poza lekcjami, współpraca z rodzicami oraz poradniami,
co do diagnozy i ukierunkowania potencjału, lekcje autorskie, wystawy indywidualnych
osiągnięć, zajęcia „Małej mensy”, „Odyseja umysłu”, przydział ról na lekcjach:
współprowadzący, odpowiedzialny za część lekcji, wspierający najsłabszych, itp.)

Metody pracy z uczniem zdolnym

 Metody pracy z uczniem zdolnym oparte na treningu twórczego myślenia (por. K. J. Schmidt
„Porządek i przygoda. Lekcje twórczości” oraz „Myślenie twórcze” Nęcka)
 Techniki pamięciowe dostosowane do zajęć w nauczaniu początkowym (metoda mostów w
nauce języków, ŁMS w ortografii „wieszanie” w rachunku pamięciowym i gramatyce,
„zapamiętywaczki” na przyrodzie, matryca barw przy zapamiętywaniu liczb itp.)

19
 Metodyka pracy z dzieckiem ze specjalnymi
potrzebami edukacyjnymi
 Kształtowanie postawy badacza – odkrywcy (eksperymenty, stawianie hipotez, badania
weryfikujące, posługiwanie się wieloma źródłami, lekcje u mistrzów, wiedza z „pierwszej ręki”

Szkolny System Wspierania Uzdolnień

 Cykl planowanych, systematycznych działań – cel: rozwijanie zdolności uczniów

 Etap I wybór liderów odpowiedzialnych za funkcjonowanie SSWU
 Etap II założeni szkolnej bazy danych
 Etap III określenie obszarów działania SSSW

Obszar I Nauczyciel – Uczeń

 Rozszerza horyzontalny myślowe ucznia, wskazuje drogę poszukiwania dodatkowych źródeł

wiedzy i informacji
 Motywuje ucznia do poszukiwań i działań, stwarza okazję do prezentacji działań
 Stosuje metody aktywne, tworzy okazje do rozwijania twórczego myślenia
 Pracuje wielopoziomowo, różnicuje materiał pod względem treści, stopnia trudności,
zainteresowań ucznia
 Organizuje koła zainteresowań

Obszar II Nauczyciel – rodzic

 Wymiana informacji i doświadczeń

 Prowadzenie spotkań metodą warsztatową
 Współudział w procesie kształcenia i wychowania
 Tworzenie grup wymiany doświadczeń/wsparcia

Obszar III uczeń-uczeń

 Integracja zespołu klasowego

 Praca w grupach
 Współpraca z pedagogiem i psychologiem
 Profilaktyka

Obszar IV nauczyciel-nauczyciel

 Wymiana informacji
 Dzielenie się wiedzą i doświadczeniem
 Szkolenia Rad Pedagogicznych, zespołów przedmiotowo-metodycznych

Obszar V rodzic-rodzic

 Udział w grupach wsparcia i wymiany doświadczeń

20