8.10.2023, 15:12 Kwasy nukleinowe: DNA i RNA - Biologia - Opracowania.

pl

OPRACOWANIA

Kwasy nukleinowe: DNA i RNA

Kwasy nukleinowe: DNA i RNA
Budowa DNA
DNA - kwas deoksyrybonukleinowy - jest nośnikiem informacji genetycznej. Jego
struktura odkryta została w 1954 r. przez dwóch uczonych: Jamesa Watsona i Francisa
Cricka.

Cała cząsteczka zbudowana jest z dwóch nici spiralnie okręconych wokół siebie tworzących
podwójną helisę. Każda nić zbudowana jest z pojedynczych „cegiełek” - nukleotydów.

Struktura przestrzenna DNA to podwójna helisa.

Jednostką budującą każdą nić jest nukleotyd.

Budowa nukleotydu DNA:

PRZEJDŹ NA
https://opracowania.pl/opracowania/biologia/kwasy-nukleinowe-dna-i-rna,oid,1400 1/7
8.10.2023, 15:12 Kwasy nukleinowe: DNA i RNA - Biologia - Opracowania.pl

Poszczególne nukleotydy łączą się ze sobą w ten sposób, że reszta kwasu fosforowego
jednego nukleotydu łączy się z deoksyrybozą następnego.

Zasady azotowe cechuje zdolność do łączenia się w pary, przy czym obowiązuje tu ściśle
określona reguła: adenina zawsze łączy się z tyminą, a guanina z cytozyną. Cecha ta
nazywana jest komplementarnością zasad azotowych. Ponieważ zasady azotowe są
PRZEJDŹ NA
https://opracowania.pl/opracowania/biologia/kwasy-nukleinowe-dna-i-rna,oid,1400 2/7
8.10.2023, 15:12 Kwasy nukleinowe: DNA i RNA - Biologia - Opracowania.pl

jedynym elementem różniącym poszczególne nukleotydy, można mówić o

komplementarności nukleotydów.

Druga, równoległa nić zbudowana jest z nukleotydów komplementarnych, a więc, jeśli na

jednej nici w wybranym miejscu znajduje się nukleotyd adeninowy, to naprzeciwko niego
będzie nukleotyd zawierający tyminę i odpowiednio naprzeciw nukleotydu guaninowego
znajdzie się nukleotyd zawierający cytozynę. Można więc powiedzieć, że nici na całej swej
długości są względem siebie komplementarne.

Całość składa się przeciętnie z kilku - kilkudziesięciu milionów par nukleotydów.

Obydwie nici okręcają się wokół siebie w prawą stronę, tworząc ostatecznie uformowaną
cząsteczkę DNA.
PRZEJDŹ NA
https://opracowania.pl/opracowania/biologia/kwasy-nukleinowe-dna-i-rna,oid,1400 3/7
8.10.2023, 15:12 Kwasy nukleinowe: DNA i RNA - Biologia - Opracowania.pl

Replikacja
Replikacja to jeden z ważniejszych procesów biologicznych - jego celem jest dokładne
skopiowanie cząsteczki DNA (a tym samym informacji genetycznej w niej zapisanej).
Powielony DNA jest następnie przekazywany komórkom potomnym - dziedziczą one tym
samym informację genetyczną.

Replikacja, jak każdy proces zachodzący w komórce, jest katalizowana przez odpowiedni
enzym - w tym przypadku jest to polimeraza DNA. Samo powielanie polega na
systematycznym podstawianiu do jednej nici (starej) komplementarnych nukleotydów
(powstaje nowa nić).

Przebieg replikacji:

1. Polimeraza DNA znajduje na nici DNA miejsca inicjacji replikacji. Są to odpowiednie

sekwencje nukleotydów rozpoznawane jako miejsca startu. Takich miejsc w obrębie jednej
cząsteczki jest wiele, stąd replikacja jednocześnie przebiega w wielu miejscach.

2. W miejscu inicjacji replikacji następuje rozplecenie podwójnej helisy. Jest to konieczne,

gdyż zasady azotowe skierowane są do środka i inaczej nie dałoby się ich odczytać. W
miejscu rozplecenia powstają tzw. widełki replikacyjne.

PRZEJDŹ NA
https://opracowania.pl/opracowania/biologia/kwasy-nukleinowe-dna-i-rna,oid,1400 4/7
8.10.2023, 15:12 Kwasy nukleinowe: DNA i RNA - Biologia - Opracowania.pl

3. W widełkach replikacyjnych polimeraza DNA ustawia naprzeciwko każdego nukleotydu

nowy komplementarny nukleotyd. Nowe nukleotydy łączą się ze sobą (polimeryzują) i
powstaje nowa nić. Analogiczne zjawisko zachodzi na drugiej nici.

Wykorzystanie zasady komplementarności pozwala na bardzo precyzyjne powielenie

cząsteczki DNA.

Powstałe w procesie replikacji cząsteczki składają się z jednej nici starej i jednej
nowej - dobudowanej do starej. Dlatego mówimy, że replikacja jest
PRZEJDŹ NA
https://opracowania.pl/opracowania/biologia/kwasy-nukleinowe-dna-i-rna,oid,1400 5/7
8.10.2023, 15:12 Kwasy nukleinowe: DNA i RNA - Biologia - Opracowania.pl

semikonserwatywna (inaczej półzachowawcza).

Budowa RNA

RNA - kwas rybonukleinowy jest przeważnie jednoniciowy i w przestrzeni przyjmuje bardzo

różne formy. Nić, podobnie jak w DNA, zbudowana jest z nukleotydów.

Poszczególne nukleotydy łączą się ze sobą, podobnie jak nukleotydy DNA, tworząc nić. Jest
ona zawsze znacznie krótsza od nici DNA.

RNA występuje w komórce w kilku postaciach:

- matrycowy RNA (mRNA) - jest roboczą kopią genu

- transportowy RNA (tRNA) - przenosi aminokwasy niezbędne do syntezy białka

- rybosomalny RNA (rRNA) - jest składnikiem rybosomów.

Ogólnie rola RNA polega na udziale w realizacji informacji genetycznej.

Każdy RNA powstaje wg informacji zawartej w DNA. Proces ten nazywany jest transkrypcją i
przebiega na podobnej zasadzie jak replikacja.

Synteza RNA nazywana jest transkrypcją.

Informacja o budowie RNA zawarta jest w DNA.

PRZEJDŹ NA
https://opracowania.pl/opracowania/biologia/kwasy-nukleinowe-dna-i-rna,oid,1400 6/7
8.10.2023, 15:12 Kwasy nukleinowe: DNA i RNA - Biologia - Opracowania.pl

Porównanie DNA i RNA

DNA RNA

występowanie jądro komórkowe (również cytoplazma, rybosomy, jądro

mitochondria i chloroplasty) komórkowe

struktura przestrzenna zawsze podwójna helisa najczęściej pojedyncza nić

cząsteczki różnie ułożona

budowa nukleotydu reszta kwasu fosforowego reszta kwasu fosforowego

cukier: deoksyryboza cukier: ryboza
jedna z zasad azotowych: jedna z zasad azotowych:
adenina adenina

guanina guanina

cytozyna cytozyna

tymina uracyl

funkcja jest nośnikiem informacji genetycznej umożliwia realizację informacji

genetycznej

PRZEJDŹ NA
https://opracowania.pl/opracowania/biologia/kwasy-nukleinowe-dna-i-rna,oid,1400 7/7