Punkty spustowe – objawy, mapa, terapia

rehab.pl/choroby-i-objawy/punkty-spustowe

Punkty spustowe (ang. trigger points) to ukazane na mapie bolesne zgrubienia, guzki lub
pasma w mięśniach. Są one częstą przyczyną sztywności i bólu karku, pleców oraz okolic
łopatki. Mogą też powodować napięciowe bóle głowy. Terapia punktów spustowych polega
na masażu powięziowym i zastrzykach, które neutralizują punkty spustowe, usuwają
kwasicę oraz rozciągają sklejone powięzie.

Punkty spustowe – objawy

Głównym objawem punktów spustowych jest ból mięśniowo-powięziowy, który pacjenci
określają jako głęboki, palący, ćmiący czasem elektryczny i pulsujący. Zdarza się, że bólowi
w mięśniu towarzyszy uczucie mrowienia skóry lub swędzenie. W części przypadków ból jest
rzutowany (udzielony, przeniesiony), czyli odczuwalny w innym miejscu niż znajduje się jego
przyczyna. Ból ten czasem promieniuje, czyli „strzela” do innych obszarów ciała. Stąd
pochodzi nazwa, gdyż tak jak pociągnięcie za spust broni palnej powoduje wystrzał, tak
naciśnięcie punktu spustowego wyzwala ból, który promieniuje do innych części ciała. W
większości przypadków ból występuje jednak przede wszystkim w okolicy wyczuwalnego
zgrubienia w mięśniu, na przykład pod łopatką. Podczas uciśnięcia punktu spustowego
następuje znaczne wzmożenie bólu, który chorzy określają jako „wściekły”. Charakter bólu
przypomina w pewnym stopniu dolegliwości towarzyszące tzw. zakwasom mięśni, które
pojawiają się po ciężkim wysiłku. Często punkty spustowe umiejscawiają się w mięśniach
pośladka i mogą stamtąd promieniować do kończyny dolnej. Ból nasila się po wysiłku,
szczególnie długotrwałym, wymagającym albo utrzymywania przez dłuższy czas takiej samej

1/12
pozycji ciała lub wielokrotnego powtarzania tej samej czynności. Ból często zmniejsza się
pod wpływem alkoholu, jednak po zaprzestaniu jego działania wraca z większą siłą.
Szczególnie wzmaga się on po zakończeniu ciągu alkoholowego wtedy, kiedy następuje
również drżenie rąk, poty, uczucie bicia serca i niepokój. Silny orgazm może na pewien czas
spowodować zmniejszenie lub nawet całkowite ustąpienie bólu. Również ciepła kąpiel lub
prysznic mogą na pewien czas przynieść ulgę. Przewianie często nasila objawy.

Punkty spustowe – przebieg schorzenia

Ból zaczyna się niewinnie, najczęściej od niewielkiego pobolewania, które początkowo może
pojawiać się i znikać. Następnie ból staje się coraz częstszy, a w końcu stały. Siła bólu
również z czasem wzrasta. Mięśniowo powięziowe punkty spustowe pojawiają się w nowych
miejscach, przez co dolegliwości rozprzestrzeniają się na inne partie ciała. Do bólu dołącza
się sztywność oraz osłabienie mięśni. Mięśnie są twarde w dotyku i można w nich wyczuć
bolesna zgrubienia, pasma lub guzki. Przebieg nieskutecznie leczonej choroby jest
przewlekły, zdesperowani pacjenci uciekają się do różnych metod leczenia, nawet do
wielokrotnych operacji neurochirurgicznych lub metod medycyny alternatywnej. Znany mi
jest przypadek, kiedy doprowadzona do ostateczności kobieta sama sobie wkłuła zwykłą
krawiecką igłę punkt spustowy w pośladku. Igła ta utkwiła tak głęboko, że trzeba było ją
chirurgicznie usunąć. Długotrwały ból odbiera radość życia, a chorzy mogą tracić nadzieję na
poprawę. Punkty spustowe mogą prowadzić do powstania tak zwanej zbroi mięśniowej, która
w dotyku przypomina sztywny pancerz, zlokalizowany najczęściej na plecach. Sztywność i
ból mogą przyczyniać się do powstania przykurczów oraz do ograniczenia aktywności
fizycznej. Czasem będący objawem punktów spustowych ból mięśniowo powięziowy pojawia
się tylko po jednaj stronie ciała.

Punkty spustowe – mapa

Punkt spustowy może pojawić się w każdym mięśniu. Mapa punktów spustowych punktów
spustowych pomoże w ich znalezieniu, jednak należy pamiętać, że każdy pacjent jest inny.
Punkty te układają się wzdłuż pewnych linii, które są znane jako łańcuchy mięśniowo-
powięziowe. Najczęstsze lokalizacje punktów spustowych wymienione są poniżej.

2/12
Kark
Bolesne zgrubienie na karku najczęściej pojawiają się u osób, które pracują długo przy
biurku, trzymając głowę pochyloną do przodu. Punkty spustowe mogą występować na
obszarze całego karku, również w tylnej części głowy, powodując ból głowy z tyłu, który
może promieniować do skroni, czoła i oczu. Zgrubienie na szyi i z tyłu głowy może być
wynikiem choroby kręgosłupa szyjnego, na przykład jego dyskopatii i będącej jej wynikiem
rwy barkowej.

Bark
Punkty spustowe mogą powodować znaczną bolesność oraz ograniczenie ruchów w stawie
barkowym. Często występują w tylnej jego części, w mięśniu naramiennym.

Przedramię
Przedramię może być miejscem występowania punktów spustowych. Powodują one
nadmierne napięcie i sztywność mięśni przedramienia. Może to prowadzić do bolesnego
zespołu łokcia tenisisty lub golfisty.

Górny grzbiet

3/12
Punkty spustowe na plecach są najczęściej umiejscowione w okolicach górnego grzbietu.
Szczególnie dokuczliwy jest ból pod łopatką, najczęściej lewą. Dolegliwości mogą
występować również między łopatkami. Generalnie punkty spustowe górnej części pleców
występują wokół łopatek, w szczególności w mięśniu czworobocznym, dźwigaczu łopatki
oraz w górnych częściach mięśni najszerszych grzbietu. Do napięcia i sztywności tych
mięśni dołącza się często mięsień prostownik grzbietu powodując bolesne zgrubienie na
plecach przy kręgosłupie. Uciążliwość bólu polega na tym, że trudno jest znaleźć pozycję
ciała, w której on ustępuje. Występują u osób, które długo siedzą za biurkiem bez opierania
górnej części pleców o fotel oraz bez opierania przedramion o podłokietniki. Są też
względnie częste u osób długotrwale pracujących rękoma w pozycji stojącej. Często
współistnieją ze skoliozą (skrzywieniem kręgosłupa) lub z odstającą łopatką.

Dolny grzbiet

Punkty spustowe dolnego grzbietu mogą być bardzo dokuczliwe, najczęściej powodują silny
ból podczas schylania się oraz ruchów skrętnych kręgosłupa. Mogą być duże, chorzy mogą
od czasu do czasu wyczuwać je jako zgrubienia lub górki na dole pleców.

Pośladki

Ból pośladka może być spowodowany przez trigger points. Najczęstsza lokalizacja punktów
spustowych to tylno boczna część pośladka, czyli mięsień pośladkowy średni. Bolesne
zgrubienia na pośladku mogą mogą też umiejscawiać się w mięśniu gruszkowatym. Ten
ból mięśniowo powięziowy często pojawia się w rwie kulszowej.

4/12
Pasmo biodrowo piszczelowe uda

Punkty spustowe często umiejscawiają się z boku uda w mięśniu czworogłowym, często pod
pasmem biodrowo piszczelowym, lub do przodu od niego. Mogą towarzyszyć rwie kulszowej
lub chorobom stawu biodrowego.

Na łydce

Bolące zgrubienie na łydce może może być punktem spustowym. Taki ból mięśnia łydki
może być skutkiem długotrwałego skurczu lub przewlekłej rwy kulszowej. Najczęściej
występują w mięśni piszczelowym średnim i trójgłowym łydki.

W pachwinie

Bolące zgrubienie w pachwinie to nie koniecznie punkt spustowy, może to również być
węzeł chłonny, zwłaszcza kiedy przypomina guzek. Ból mięśniowo powięziowy i trigger
points w pachwinie często towarzyszy zwyrodnieniu stawu biodrowego.

5/12
Głowa

Najczęściej punkty spustowe umiejscowione są na skroniach, ale mogą występować też w

innych mięśniach głowy. Ból może promieniować do twarzy oraz zębów. Czasem imituje bóle
zębów i może prowadzić do ich niepotrzebnego wyrwania przez dentystę. Punkty te mogą
być źródłem napięciowych bólów głowy oraz migren.

Żuchwa

Punkty spustowe żuchwy często umiejscawiają się mięśniach zaciskających zęby, z których
najsilniejszym jest żwacz. Znajduje się on od strony twarzy między policzkiem, a dołem
żuchwy. Trigger points w mięśniach żwaczach pojawiają się u osób, które często zaciskają
zęby lub zgrzytają zębami podczas snu (bruksizm). Może temu towarzyszyć zwyrodnienie
oraz ból stawu skroniowo żuchwowego.

Szyja

Punkty spustowe szyi zlokalizowane są najczęściej w mięśniu mostkowo-obojczykowo-

sutkowym oraz w mięśniach położonych po jej bokach oraz pod żuchwą. Częstsze są u
osób, których praca wymaga stałego skrętu głowy w jedną stronę jak to ma miejsce w
przypadku lakierników samochodowych. W szyi przebiega wiele istotnych dla życia struktur
takich jak duże naczynia krwionośne, tchawica oraz nerwy, dlatego terapia punktów
spustowych w tej okolicy powinna być prowadzona wyłącznie przez osoby z dużym
doświadczeniem i dokładną znajomością anatomii.

6/12
Pod pachą
Punkty spustowe pod pachą występują najczęściej w mięśniu zębatym przednim. Znaczny
ból występuje wtedy przy kichaniu lub głębokim oddechu. Częstsze są u osób z odstającą
łopatką. Trzeba pamiętać, że bolesne zgrubienie pod pachą, lub guzek może być na
przykład węzłem chłonnym, dlatego w celu uzyskania diagnozy i leczenia należy udać się do
odpowiedniego specjalisty.

Klatka piersiowa – punkty spustowe i arytmia

Punkty spustowe mogą występować w mięśniach klatki piersiowej. W mięśniu piersiowym
mniejszym często towarzyszą bólowi pod łopatką. W mięśniu piersiowym większym
opisywano punkty spustowe, które miały związek z arytmią, czyli nieregularnym biciem serca
takim jak migotanie przedsionków. Terapia takich punktów spustowych powodowała
ustąpienie arytmii.

Brzuch
Mięśnie spustowe w mięśniach brzucha najczęściej pojawiają się u osób z nadmierną kifozą
i sztywnością kręgosłupa piersiowego. Z reguły znajdują się w mięśniach skośnych, ale
mogą też pojawiać się w mięśniach prostych. W części przypadków powodują ból w okolicy
pachwiny.

Mechanizm powstawania punktów spustowych

7/12
Mechanizm ten jest przedmiotem wielu teorii. Najbardziej udowodniona jest teoria
patologicznego skurczu i kwasicy. Obecnie dużą popularność zdobyła również teoria FDM.

Patologiczny skurcz i kwasica

Teorią, do której najbardziej się przychylam jest ta, iż punkt spustowy jest efektem
patologicznego skurczu mięśni. Nie jest to skurcz całego mięśnia, ale jedynie niewielkich
jego włókien. W przypadku skurczu całych mięśni, na przykład podczas skurczu łydki
powstaje naprężenie w ścięgnach i wyzwala się przez to mechanizm rozkurczający mięsień.
W przypadku, gdy skurcz dotyczy jedynie małych włókien, ścięgna nie są napinane, a przez
to skurcz trwa przez długi czas. Długotrwały skurcz tych włókien prowadzi do ich
niedokrwienia i niedotlenienia, a w efekcie do nagromadzenia się w punkcie spustowym
metabolitów takich jak kwas mlekowy, co powoduje piekący ból podobny do tzw. zakwasów,
które pojawiają się po intensywnym wysiłku. Z biegiem czasu dochodzi do wzmożonej
wrażliwości danej części mięśnia, który staje się znacznie bardziej wrażliwy na ucisk oraz
jeszcze łatwiej ulega skurczowi. Powstaje samo napędzająca się kaskada działająca w
mechanizmie tzw. błędnego koła. Z biegiem czasu pierwotny punkt spustowy może
powodować powstanie wokół siebie coraz więcej punktów, zwanych punktami satelitarnymi.
Może to mieć związek z wciąż wytwarzaną kwasicą, gdyż u zwierzą laboratoryjnych
wstrzyknięcie kwaśnego roztworu do mięśni powoduje przewlekły ich przewlekły ból.

Teoria FDM

Teoria FDM zakłada, że główną przyczyną bólu punktów spustowych są zaburzenia

dotyczący powięzi, czyli błony otaczającej mięśnie. To między innymi jej pofałdowanie,
pomarszczenie i nieprawidłowe ułożenie włókien ma powodować ból.

Czynniki ryzyka punktów spustowych

Przeciążenie mięśni

Wady postawy
Długotrwałe utrzymywanie tej samej, nieergonomicznej pozycji lub wielokrotne
powtarzanie tej samej czynności
Dysproporcja siły mięśniowej prowadząca do nieprawidłowej biomechaniki. Na
przykład u osób, które ćwiczą jedynie mięśnie widoczne z przodu ciała całkowicie
zaniedbując jego tył.
Inne zespoły bólowe przebiegające z długotrwałym napięciem mięśni oraz
zaburzeniami w poruszaniu się. Przykładem jest pojawianie się punktów spustowych w
przewlekłej rwie kulszowej.
Ucisk na korzenie nerwowe, którego przykładem jest rwa kulszowa lub rwa barkowa.

Wzmożone ogólne napięcie mięśniowe

8/12
 Wrodzona, czasem dziedziczna wzmożona pobudliwość i siła mięśni, która występuje u
osób z natury silnych, energicznych, lubiących wysiłek, sport oraz pracę fizyczną.
Najczęściej są to osoby, które odbierane są przez otoczenie jako panujące nad swoimi
emocjami, przyjazne, o dobrym usposobieniu.
Długotrwały stres emocjonalny
Brak lub niewystarczająca aktywność fizyczna

Uszkodzenie mięśni

Statyny, czyli leki stosowane do obniżenia poziomu cholesterolu. Często stosowane

statyny to Atorwastatyna oraz Simwastatyna. Leki te mogą uszkadzać mięśnie poprzez
obniżanie poziomu koenzymu Q10 oraz zaburzanie metabolizmu cholesterolu.
Tłuszcze trans, czyli tłuszcze otrzymane syntetycznie w procesie utwardzania
tłuszczów roślinnych. Przykładem produktów z dużą zawartością tłuszczów trans są
margaryna i masło roślinne. Tłuszcze trans wbudowują się w błonę komórkową mięśni,
co zaburza ich prawidłowe funkcjonowanie

Punkty spustowe – diagnoza

Rozpoznanie punktów spustowych wymaga dużego doświadczenia. Ból jest często
rzutowany, czyli pacjenci zgłaszają ból w innym miejscu, niż jest zlokalizowane jego źródło,
co może utrudniać diagnozę. Zdarza się, że pacjenci latami przechodzą wiele rodzajów
terapii, zanim ktoś postawi prawidłową diagnozę i wdroży prawidłowe leczenie punktów
spustowych. W badaniu ważny jest wywiad, ale najbardziej istotne jest badanie dotykiem
przez kogoś, kto wie jak znaleźć punkty spustowe. W niektórych przypadkach lekarz może
też zlecić pewne badania dodatkowe.

Jak znaleźć punkt spustowy?

Za zgrubienia lub guzki w mięśniach odpowiadają nie tylko punkty spustowe. Część z nich
może być objawem groźnych chorób, dlatego postawienie diagnozy należy pozostawić
specjaliście. Specjalne kursy uczą jak znaleźć punkty spustowe na ciele, ale dopiero duże
doświadczenie, cierpliwość i wrodzony talent pozwala na ich precyzyjne znalezienie.
Zastrzyki do punktów spustowych z rozcieńczonego środka znieczulającego pozwalają na
rozluźnienie mięśni i bardziej precyzyjną lokalizację zgrubień w mięśniach, zwłaszcza tych
położonych głęboko.

Terapia punktów spustowych

Aby skutecznie wyleczyć trigger points należy je wyłączyć – czyli sprawić, aby tworzące je
mięśnie przestały się kurczyć. Terapia punktów spustowych w lżejszych przypadkach opiera
się na masażu powięziowym i podobnych technikach stosowanych przez fizjoterapeutów.
Należą do nich stretch and spray, relaksacja poizometryczna oraz ucisk punktu spustowego.

9/12
Wykonywane przez lekarza zastrzyki do punktów spustowych zapewniają dużą skuteczność,
szybki efekt oraz większy komfort terapii. Zawsze należy przede wszystkim starać się
wyleczyć pierwotne przyczyny bólu, na przykład rwę kulszową.

Masaż punktów spustowych

Jedną z metod terapii mięśniowo powięziowej jest głęboki masaż powięziowy punktów
spustowych, jednak, aby przyniósł on skutek musi być bardzo intensywny, co wymaga użycia
znacznej siły. Z tego powodu skuteczny masaż może okazać się bardzo bolesny i część
pacjentów nie jest wstanie go wytrzymać. Jeżeli punkty spustowe zlokalizowane są głęboko,
na przykład w okolicy tylno-bocznej pośladka, nawet doświadczony fizjoterapeuta, który wie
jak masować punkty spustowe, może nie być w stanie do nich dotrzeć. Również kiedy
rozwinie się uogólniona sztywność i zbroja mięśniowa, sama fizjoterapia często nie
wystarcza.

Dużą pomocą w terapii może być wysokiej jakości elektryczny masażer ręczny lub piłka do
masażu wibracyjnego. Po odpowiednim przeszkoleniu przez specjalistę można takich
przyrządów używać w domu. Dzięki wykorzystaniu wibracji energia jest przekazywana
głęboko do mięśni, co często znacznie pomaga w bólu mięśniowo powięziowym. Podobne
zastosowanie ma roller wibracyjny.

Zastrzyki do punktów spustowych

Według teorii FDM przyczyną punktów spustowych i bólu jest pomarszczenie i sklejenie
powięzi, czyli otaczającej mięśnie błony. Można ją porównać do gumowego balonu, z
którego spuszczono powietrze. Powierzchnia takiego balonu jest pomarszczona i
posklejana.

Zastrzyki wygładzają powięź wypełniając mięśnie od wewnątrz. Poprzez podanie płynu do

środka mięśnia jego powięź mięśniowa wygładza się i rozkleja, podobnie jak powierzchnia
napompowanego balonu. Dlatego zastrzyki do punktów spustowych są skuteczniejsze od

10/12
masażu powięziowego. Ponadto zastrzyki mają jeszcze inne lecznicze działania:

1. Przebijająca punkt spustowy igła rozbija go powodując rozkurcz mięśni. Kiedy napięcie
mięśniowe spada, ból zmniejsza się, a ukrwienie mięśni poprawia się.
2. Wstrzykiwany płyn znieczula i neutralizuje kwasicę oraz wypłukuje nagromadzone
metabolity.

Zastrzyki do punków spustowych, a suche igłowanie

Suche igłowanie polega na nakłuciu mięśnia samą igłą, bez podania żadnego płynu. Dlatego
też zabiegi suchą igłą nie wygładzają powięzi i nie wypłukują szkodliwych metabolitów oraz
nie neutralizują kwasicy.

Kiedy stosuje się terapię punktów spustowych zastrzykami?

Jeżeli masaż powięziowy i inne formy fizjoterapii nie działają lub pacjent pragnie leczenia
mniej bolesnego, bardziej komfortowego oraz przynoszącego szybsze i pewniejsze rezultaty,
lekarz wykonuje ostrzykiwanie punktów spustowycyh z użyciem rozcieńczonego środka
znieczulającego, co nazywane są również blokadą punktów spustowych. Aby dotrzeć do
trudno dostępnych mięśni, część injekcji jest wykonywana pod USG, które obrazuje mięśnie
oraz kontroluje pozycję igły. Zastrzyki do punktów spustowych to bardzo skuteczna metoda
terapii. Towarzyszący zastrzykom ból jest bardzo krótki, dlatego że do bolesnego punktu
podawany jest środek uśmierzający ból. Po zabiegu nastrzyknięcia punktów spustowych
pacjenci często czują znaczną ulgę oraz kojące rozluźnienie. Jest to zabieg ambulatoryjny,
po którym pacjent udaje się do domu. W dniu zastrzyku nie powinno się prowadzić
samochodu. Przez kilka dni ostrzyknięte mięśnie mogą być obolałe. W ciężkich przypadkach
niekiedy trzeba wykonać serię 3 sesji zastrzyków, w innych wystarczy jedna sesja.

Terapia Botoxem

Leczenie zastrzykami z Botoxu ma na celu osłabienie nadaktywnych mięśni i jest

zarezerwowane dla szczególnych przypadków. Tę formę terapii stosuje się między innymi w
bruksizmie, aby osłabić mięśnie powodujące zgrzytanie zębami podczas snu.

Zapobieganie nawrotom

Po pierwsze, w miarę możliwości należy wyeliminować przyczyny, które wywołały powstanie

punktów spustowych. Bez tego punkty spustowe mogą szybko wrócić. Czasem wystarczy
polepszenie ergonomii pracy i poprawa postawy. W tym celu wykonuje się specjalne
ćwiczenia, które wzmacniają oraz rozciągają odpowiednie mięśnie. Najpierw należy jednak
wyleczyć bolesne punkty spustowe, gdyż intensywne rozciąganie i ćwiczenie bolących
mięśni może nasilać ból. W przypadku puntów spustowych wywołanych przez dyskopatię lub
zwyrodnienie stawów kręgosłupa należy najpierw wyleczyć kręgosłup, co najczęściej udaje

11/12
się osiągnąć stosując nowoczesne leczenie bezoperacyjne. Aby zapobiec nawrotom można
stosować terapię puntów spustowych w domu, przy użyciu specjalnych przyrządów lub
piłeczki tenisowej.

Autor: Andrzej Kroszczyński lekarz od kręgosłupa Data publikacji: 2015-02-19

Bibliografia
1. Travell, Janet; Simons David; Simons Lois (1999). Myofascial Pain and Dysfunction:
The Trigger Point Manual (2 vol. set, 2nd Ed.). USA: Lippincott Williams &
Williams. ISBN 9780683083637.
2. Lucas N, Macaskill P, Irwig L, Moran R, Bogduk N (January 2009). „Reliability of
physical examination for diagnosis of myofascial trigger points: a systematic review of
the literature”. Clin J Pain. 25 (1): 80–
9. doi:10.1097/AJP.0b013e31817e13b6. PMID 19158550.
3. Davies Clair; Davies Amber (2004). The trigger point therapy workbook : your self-
treatment guide for pain relief (2nd ed.). Oakland, California: New Harbinger
Publications. p. 323. ISBN 978-1-57224-375-0.
4. Staciwa E., Wprowadzenie do terapii punktów spustowych – część 1, Praktyczna
Fizjoterapia i Rehabilitacja, 2012, 2: 34–35.

12/12