బౌద్ధ మతము

K
For all competative Exams

R
G
2 marks compulsory
 బౌద్ధ మతం

• స్థ
ా పకుడు. : సిద్ద
ా ర్థ
ా డు / గౌతమ బుద్ధ
ధ డు.
• తండ్రి. : శుద్ధ
ధ ధనుడు.
• తల్లి : మాయాదేవి (కోసల రాకుమార్తె)

K
R
• భార్య : యశోధర్

G
• కుమార్థడు : రాహులుడు.
• జన్మసాలం : 563 బిసి, నేపాల్ లోని కపిలవస్త
ు
• జ్ఞ
ా నోద్యం : బోధ్ గయ బీహార్ లోని ఊర్థవేల, 35వ ఏట.
• మర్ణం : కుశీన్గర్ం, క్రీస్త
ు పూర్వం 483 ఉతుర్పిదేశ్ నేపాల్
. సరిహద్ధా లో.
• తెగ : శాకయ తెగ
• బిర్థద్ధ : శాకయముని, తటగత

K
R
• సిద్ద
ధ ర్థ
ా డు మాయా దేవి గర్భంలో ఉన్నప్పుడు ఆమెకు కలలో తెలిని

G
ఏనుగు కనిపించంది.
• సిద్ద
ధ ర్థ
ా ని పంప్పడు తల్లి గౌతమి.
• సిద్ద
ధ ర్థ
ా డు ఒకరోజు తన్ భవంతి నుంచ బయటకు వచి వర్థసగా క్ీంది
నాలుగు సంఘటన్లు చూశాడు.
1. వృద్ధధ డు.
2. రోగి

K
3. ఒక శవం

R
G
4. ఒక సనాయసి
• విశవం లో శాశవత సంతోషం లేద్ని భావించ ద్దనిన కనుగొనుటకు
నిర్ణయంచాడు.
• తన్ 29వ ఏట ఇలు ి వదిల్ల సత్యయనేవషణకై బయలుదేరాడు.
• దీనిని మహాభి నిష్రమణ అంటార్థ.
• తన్ గుర్ీప్ప స్థవరీ ద్దర్థని పేర్థ చెన్నకేతు.

K
• గుర్ీము పేర్థ కంతక.

R
G
• సిద్ద
ధ ర్థ
ా ని గుర్థవులు ర్థద్ిక, అలార్కామ అనే ఇద్ార్థ.
• తరావత ఐద్ధగుర్థ బ్ర
ి హమణులతో కల్లసి ధ్యయన్ం చేసిన్పుటిక్ర అతనిక్
పియోజన్ం ద్క్లేద్ధ.
• ఆ తరావత సిద్ద ధ ర్థ
ా డు బీహార్ లోని ఊర్థవేల చేర్థకునానడు.
• అక్డ స్తజ్ఞత అనే మహిళ శిష్యయరాల్ల గా ఉంటూ సిద్ద ధ ర్థ
ా నిక్ పండు
ి
ఆహార్ం ఇచేిది.
• వైశాఖ పూరిణమ రోజు సిద్ద ధ ర్థ
ా నిక్ జ్ఞ
ా నోద్యం అయంది తన్ 49వ రోజున్

K
R
రావిచెట్ట
ు క్ంద్.

G
• ఈ జ్ఞ
ా నోద్యం పందిన్ విషయానిన సంబోధి అంటార్థ.
• సిద్ద
ధ ర్థ
ా డు ధ్యయన్ం చేస్త
ు న్నప్పుడు రావిచెట్ట
ు పై మార్ అనే ద్యయం ధ్యయన్ం
భగనం చేయడానిక్ పియతనం చేస్త ు ఉండేది.
• సిద్ద
ధ ర్థ
ా నిక్ జ్ఞ
ా నోద్యం అయన్ తరావత :
1. ఊర్థవేల : బోధ్ గయ గా
2. రావిచెట్టు : బోధి వృక్షం గా

K
3. సిద్ద
ా ర్థ
ా డు : గౌతమ బుద్ధ ధ డ్రగా మారాడు.

R
G
 స్థర్నాధ్ లో మొద్టి బోధన్

• జ్ఞ
ా నోద్యం తరావత బుద్ధ ధ డు జంకల వన్ంలో ఐద్ధగుర్థ బ్రి హమణులకు
త్యను తెలుస్తకున్న సత్యయనిన బోధించాడు దీనినే ధర్మ చకీ పరివర్ెన్
అంటార్థ.

K
• తర్థవాత కపిలవస్త
ు వళ్లి గౌతమి, రాహులుడు మొద్లగు వారిని

R
G
బౌద్ధమతం లో చేరిుంచాడు.
• బుద్ధ
ధ ని మొద్టి మహిళా శిష్యయరాలు గౌతమి.
• మొద్టి శిష్యయడు ఆన్ంద్ధడు, ఉపాల్ల.
• అంగుల్లమాల అనే బందిపోట్ట దంగలు బౌద్ధమతం లో చేరిుంచాడు.
• బుద్ధ
ధ ని కొర్కు అనేక మఠాలు నిరిమంచన్ శిష్యయడు అన్ంత పిండ్రక.
• బుద్ధ
ధ డు ప్పన్ర్జన్మలపై విశావసం ఉంచాడు.

K
R
• బుద్ధ
ధ డు పాళీ భాషను బోధన్ భాషగా స్వవకరించార్థ.

G
• అమ ర పాల్ల or అంబ పాల్ల అనే వైశయ ను బౌద్ధమత్యనిన స్వవకరించేలా
చేశాడు.
 బుద్ధ
ధ ని సిద్ద
ధ ంతం - ఆర్య సత్యయలు

• పిపంచం ద్ధుఃఖమయం
• ద్ధుఃఖానిక్ కార్ణం కోరికలు
• ద్ధుఃఖానిన జయంచాలన్న కోరికలను జయంచాల్ల

K
R
• కోరికలను జయంచాలన్న అష్
ు ంగ మారా
ా నిన పాటించాల్ల.

G
 అష్
ు ంగ మారా
ా లు

1. సమయక్ వాకు్
2. సమయక్ క్ీయ
3. సమయక్ జ్ఞ
ా న్ం
4. సమయక్ ద్ృష్టు

K
R
5. సమయక్ ఆలోచన్

G
6. సమయక జ్ఞా న్ం
7. సమయక్ నిశియం
8. సమయక్ శీమ
• గౌతమ బుద్ధ ధ డు తన్ 80వ ఏట క్రీస్త
ు పూర్వము 483లో ఖుష్ట న్గర్ లో
తన్ శిష్యయడు ఇచిన్ పంది మాంసం తిన్డం తో విరేచనాలకు గుర్తై
మర్ణంచాడు దీనినే మహాపరినిరావణం అంటార్థ.
• బుద్ధ
ధ ని మర్ణం తరావత బోధన్లను మూడు బుటులలో తిిపీటకాలు
సేకరించార్థ.

K
1. స్తతిు పీఠిక. : బుద్ధ
ధ ని బోధన్లు

R
G
2. విన్య పీఠిక : కీమశిక్షణ నియమావళ్ల.
3. అభిధమమ పిటకం : బుద్ధ
ధ ని తతవము
 బుద్ధ
ధ ని చహానలు

• జన్మ :. త్యమర్
• ఇలుి వదిల్ల పటిు పోవుట : గుర్ీము
• జ్ఞ
ా నోద్యం : బోధి వృక్షం

K
R
• మొటుమొద్టి బోధన్ : చకీం (8 గీతలు ఉంటాయ)

G
• మర్ణం : స్త
ు పం
 విశేష్లు

• బుద్ధ
ధ ని అవశేష్లపై నిరిమంచబడ్రంది. : స్త
ు పం
• సనాయస్తల విశా
ీ ంతి పిదేశాలు : విహార్ం
• సనాయస్తల పా
ి ర్ానా మందిర్ం : చెైతయం

K
R
G
• భార్తదేశంలో అతి ప్పరాతన్ స్త
ు పం. : పిపి వాహి
• ద్క్ిణ భార్తదేశంలో అతి ప్పరాతన్ స్త
ు పం : భటిుపో
ి లు
• జ్ఞతక కథలు అంటే బుద్ధధ ని జీవిత చరితిను తెల్లయేసస్థ
ు య.
• ఈ కాలంలో గౌతమ బుద్ధ
ధ ని క్ సమకాల్లకుడు బ్రవరి.

K
R
G
బౌద్ధ సంగీతులు

K
R
G
 మొద్టి బౌద్ధ సంగీతి – 483 BC

• సాలం : రాజగృహం
• నిర్వహించన్వార్థ : అజ్ఞతశతు
ి వు
• అధయకు ి డు : మహా కాశయప.

K
R
• ఫల్లతం : ఆన్ంద్ధడు స్తతు పిటకం విన్యపిటకం ర్చంచార్థ

G
 2 వ బౌద్ధ సంగీతి – 383 BC

• సాలం : వైశాల్ల
• నిర్వహించన్వార్థ : కాల అశోకుడు
• అధయకు ి డు : సభాకమి

K
R
• ఫల్లతం : బౌద్ధమతం మొద్టిస్థరి ర్తండుగా చీల్లపోయంది

G
1. స్థంఘికులు 2. సువిర్వాధులు.
 3 వ బౌద్ధ సంగీతి - 251 BC

• సాలం. : పాటలీప్పతి
• నిర్వహించన్వార్థ. : అశోకుడు
• అధయకు ి డు : మొగల్లప్పతు తిస్థా

K
R
• ఫల్లతం : అభిధమమ పిటక లోని కథవతు
ు ను ర్చంచాడు

G
 4 వ బౌద్ధ సంగీతి క్రీ స్త
ు శకము 1 వ శత్యబాం

• సాలం : జలంధర్ ( కుంద్ల వన్ం క్ీ. శ.72 )

• నిర్వహించన్ వార్థ : కనిష్య్డు ( అశవఘోష్యడు క్ీ. శ.72 )
• అధయకు ి డు : వస్తమితి

K
R
• ఫల్లతం : వస్తమితు ి డు మహావిభాష్ శాసురము ను

G
ర్చంచాడు
• . : క్రీస్త
ు శకము 72 లో జరిగిన్ సభలో బౌద్ధ మతం
ర్తండవస్థరి చీల్లపోయంది 1. మహాయానులు 2.హీన్యాన్లుగా
 ఆధునిక బౌద్ధ సంగీత్యలు

• 1871 – మండలే లో మయనామర్ రాజు నిర్వహించార్థ.

• 1954 – ర్ంగూన్ లో బరామ పిధ్యని యు ఆన్ నిర్వహించార్థ.

K
R
G
 గ్ర
ూ ప్స్ ప్
ర త్యేకం (బౌద్
ధ శిల్పకళ)
బ్యతదౄశంలో మ౅దటగా శిల్పకళను ప్ర
ా యంబ౎ంచంది బౌదు
ు లే. వీరు
ు , శిల్పకళ, చత
బ్యతదౄశ వాస్త ా లేఖనాల్కు విశేషమృ
ై న సేవ చౄశారు.
వీరి శిల్పకళ తర్వాతికాల్ంలో హందూ శిల్పపల్కు మాయ
గ దయశకమృ
ై ంది.
బౌద
ు శిల్పకళకు ముందు హందువుల్కు దౄవాల్యాలు లేవు.
మజ్ఞ
ా లు మాత
ా మౄ చౄసేవారు. ఈ మజ్ఞ
ా ల్ కోసం మజ్
ా శాల్లు,
ు స ంబ్లు మాత
ా మౄ నిరిమంచారు. సంధూ నాగరికతలోనూ దౄవతల్
ప్స్
గ్ర
బొభమలునాాయిగానీ దౄవాల్యాలు లేవు. ూ
విహార్వలు, ు స్త ప్రలు,
రం

w
vG
చా

m
fd
సమా

p5u

ైచృ త్యాల్ను మ౅దటగా బౌదు

ు లే నిరిమంచారు. ఆ కాల్ంలో బుదు
ు డిని
Jh
r7
Qr
ార్త

Ed
వా

AA
AA
న-

/A

ు గా బ్వించారు. బుదు
అసాధాయణ వాక్త ు డి నిర్వాణం తర్వాత ఆమన
at
జ్ఞ

ch
in
ా
ా-వి

jo
e/
విద్య

.m
/t
s:/

అస ై 8 స్త
ి కల్పృ ి ప్రలు కట్
ట ంచారు. ఈ కట
ట డాలే తర్వాత బౌద
tp

ు
ht

శిల్పకళకు, కాభంగా ై జ న హందూ శిల్పకళకు మాయ

గ దయశకభయాాయి.

బౌద ు విధానాల్ను
ు శిల్పకళా వాస్త ు ం ’ అనే
‘భహా఩రినిబ్వ స్తత
గ
ా ంథం వివరిస్ ు డు త్యను దౄవుడినని , ై దృ వ అవత్యయభని
ు ంది. బుదు
చృప్పుకోలేదు. ఆమన చహాాల ై న ఩దమం , బోధి వృక్షం , ధయమచకాం,
స్త
ి ప్రల్ను హీనయానులు ఆర్వధించారు. కానీ భహాయానశాఖ
ఆవిర్వావం తర్వాత బుదు
ు డిని బగవంతునిగా కొలిచౄ ఆచాయం
ై ంది. దీంతో బుదు
మ౅దల ు ని విగ
ా హాలు తయాయయాాయి. హీనయాన
కాల్ంలో బౌదు
ు లు ప్ర
ా య ి న చౄసే ైచృ త్యాల్ను భహాయానులు బుదు
ు ని
దౄవాల్యాలుగా మారిి ఆమన విగ
ా హాలు ఩
ా తిష్
ట ంచారు.
మౌరుాల్కాల్ంలో బౌద
ు శిల్పకళ: అశోకుడు దౄశంలో 84,000
స్త
ి ప్రలు నిరిమంచాడు. వీట్లో సాంచ , సాయనాథ్ ముఖామృ
ై నవి.
సాయనాథ్లోని దామౄక స్త
ి ఩ం ఩రిమాణంలో పృద
ద ది. ఢిల్ల
ీ , టోప్ర
ా ,
మీయటలోని ు స ంబ శాసనాలు, సాంచ, సాయనాథ్, కౌశాంబిలోని
ు ంబ శాసనాలు బౌద
ఉ఩స ు శిల్పకళకు చృందిన తొలి నిర్వమణాలు. ఈ
ై క్తరీటాల్ప
ు స ంబ్ల్పృ ీ భలిచన ఎదు
ద , సంహం, గుయ
ా ం బొభమలు
అదుాతంగా ఉనాాయి. స్త ై బుదు
ి ప్రల్పృ ు డి జీవిత విశేషాల్ ను ,
ప్స్
గ్ర
ూ
రం

ై న బొభమల్ను చృకాారు.
ు క్, క్ళీ సంహాసనం, బోధివృక్షం మ౅దల
సాస w
vG
చా

m
fd
సమా

p5u
Jh
r7

స్త
ి ప్రల్ చుట్ట
ట ప్ర ై అందమృ
ా కార్వలు , దాార్వల్పృ ై న బొభమలు
Qr
ార్త

Ed
వా

AA
AA
న-

/A
at
జ్ఞ

ఉనాాయి. బౌద
ు బిక్షువులు నివసంచడానిక్త అనేక గుహలు
ch
in
ా
ా-వి

jo
e/
విద్య

.m
/t
s:/

నిరిమంచారు. ఫర్వఫర్ బౌద

ు గుహలు అశోకుని కాల్ం నాట్వే.
tp
ht

శృంగుల్ కాల్ంలో నిరిమంచన బార్వహుత్ స్త

ి ఩ం కూడా
఩
ా ముఖమృ ి ై ల న఩పట్కీ అశోకుని
ై ందౄ. శృంగులు హందూ భతస్త
స్త
ి ప్రల్ప
ీ అనేక ప్ర
ా కార్వలు నిరిమంచారు.
దక్షిణ బ్యతదౄశంలో బౌద
ు శిల్పకళ : దక్షిణ బ్యతదౄశం కూడా
బౌద
ు భత్యనిక్త గొ఩ప కంద
ా ై మృ ంది. ముఖాంగా శాతవాహన యుగానిక్త
ముందౄ ఆంధ
ా దౄశంలో బౌద
ు భతం ఩
ా వేశించంది. మ౅దట్ నుంచ
ా టక ై జ నభత్యనిక్త నిల్మం కాగా , ఆంధ
కర్వ ా దౄశం బౌద
ు భత్యనిక్త
గొ఩ప కంద
ా ై మృ ంది. అభర్వవతి స్త
ి ఩ం ఩
ా ఩ంచ ఩
ా క్ాతిగాంచందని
బి
ా ట్ష్ చరిత
ా కారులు ీశాఘంచారు. శాతవాహనుల్ కాల్ంలో
అభర్వవతి, జ్గ
గ మాపౄట, ఘంటసాల్, గుంటు఩లి
ీ , గుభమడిదురు
ు
గొ఩ప బౌద
ు క్షేత్య
ా లుగా విల్సల్ప
ీ యి. తెల్ంగాణలో పణిగిరి (నల్
గ ండ
జిల్ప
ీ ), కోట్లింగాల్ (కరీంనగర్ జిల్ప
ీ ) , నాగారు
ు నకొండ (నల్
గ ండ
జిల్ప
ీ ) కూడా బౌద
ు కళా ఖండాలే. భహార్వష
ట రలో కనే
ే రి ,కారౄ
ీ , బ్జీ,
నాసక్ గుహాల్యాలు ఩
ా సది
ు చృందాయి.
భహాయాన కాల్ంనాట్ బౌద
ు శిల్పకళ: భహాయాన భతం
ఆవిర్వావంతో బౌద
ు శిల్పకళ చరిత
ా లో నూతనాధాామం ప్ర
ా యంబమృ
ై ంది.
ప్స్
గ్ర
ూ
రం

భహాయానులు బుదు
ు డిని దౄవునిగా ఆర్వధించడంతో బుదు
ు డు w ,
vG
చా

m
fd
సమా

p5u
Jh
r7

బోధిసతా విగ
ా హాల్ను చృకాడం ఆయంబమృ
ై ంది. బౌద
ు శిల్పపల్ను ఎల్ప
Qr
ార్త

Ed
వా

AA
AA
న-

/A
at
జ్ఞ

ు ం అనే గ
చృకాాలో భహా఩రినిబ్వ స్తత ా ంథం ు ంది. ఈ
వివరిస్త
ch
in
ా
ా-వి

jo
e/
విద్య

.m
/t
s:/

శిల్పపలు మ౅దట గాంధాయ దౄశంలో కనిష్కాని కాల్ంలో

tp
ht

మ౅దల్యాాయి. 5వ శత్యఫ
ద ం వయకు కొనసాగి, కొనిా వేల్ ల్క్షల్ బుద
ు
఩ ై న
ా తిభల్తో పృషావర్, తక్షశిల్, జ్ల్పల్పబాద్, సాాత్ లోమలు మ౅దల
వందల్ ఩
ా దౄశాలో
ీ భహాయాన బౌద
ు అవశేషాలు ఫమట఩డా
ా యి.
ఇవనీా కూరుినా, నిలుినా, నిర్వాణ స
ి తిలో ఩డుకొని ఉనా అనేక బుద
ు
఩ ా కు శిల్ప ై శ లిలో
ా తిభలు. గాంధాయ దౄశభంతటా గీ వీట్ని
ా బ్వంతో బ్యత శిలుపలు బ్యతీమ ై శ లిలో
రూప౅ందించారు. ఈ ఩
భధుయలో బుద
ు బోధిసతా ఩ ు య
ా తిభలు తయారుచౄశారు. ఇవి ఉత
దౄశభంతటా ఩
ా చాయంలోక్త వచాియి.
ు ంగా అనేక గుహలో
అజ్ంత్య గుహలు : దౄశవాా఩ ీ బౌద
ు శిల్పపలు
చృకాారు. కానీ వీటనిాంట్కీ తల్మానికమృ
ై నవి అజ్ంత్య గుహలు. ఇవి
ు ం బౌద
మ౅త ు గుహలే. అదుాతమృ
ై న శిల్పపల్తో వెలిగే ఈ గుహల్ను
చూస ఆంగే
ీ యులు అబుుయం చృందారు. దక్షిణ దౄశంలో భహాయాన
శిల్పపలు శిలుపల్ ఩
ా తిబకు త్యర్వాణాలు. స్త
ి ప్రల్తోప్రటు ఈ గుహలో
ీ
బుదు ు ం 29 గుహలునాాయి. మ౅దట్
ు ని జ్ఞతక కథలు చృకాారు. మ౅త
గుహలో భహాజ్నక జ్ఞతక సాాన దృశాాల్ను యభాంగా చతి
ా ంచారు.
16వ గుహలో బుదు
ు ని విగ ు నాటు
ా హం ధర్వమనిా బోధిస్త ీ ఉంది. 17వ
ప్స్
గ్ర
ూ
రం

గుహలో మాతృపెషక జ్ఞతకం, భహా హంస జ్ఞతకాలు , 19వ గుహలో w

vG
చా

m
fd
సమా

p5u
Jh
r7

మాత్య శిశువులు బుదు

ు ని ఎదుట ఉనాటు
ీ గా, 26వ గుహలో
Qr
ార్త

Ed
వా

AA
AA
న-

/A
at
జ్ఞ

భహా఩రినిర్వాణం చృక్తా ఉనాాయి. వీట్ని ఎంతో యభాంగా భలిచారు.

ch
in
ా
ా-వి

jo
e/
విద్య

.m
/t
s:/

అభర్వవతిలో మిత ు డం
ా విందుని కథ , బోధిసతుాడు గజ్ఞవత్యయం ఎత
tp
ht

ై న జ్ఞన఩ద కథల్ను తొలిచారు.

మ౅దల
చత
ా లేఖనం: ఈ గుహలో ై అనేక వయ
ీ ని గోడల్పృ ా చత్య
ా లు ఉనాాయి.
నాట్ యంగులు నేట్కీ చృకుాచృదయలేదు. ఇందు ర్వజ్కుమారి భయణం,
రృండో పుల్కశి ర్వమబారిక్త దయశనమివాడం, ఩దమప్రణి ీస్త్రలు
అల్ంకరించుకోవడం వంట్ ఆచాయ వావహార్వల్ను వివరించౄ
బొభమల్నుై స తం చృకాారు. ఈ విధంగా బౌదు
ు లు బ్యత శిల్పకళను
అబ౎వృది
ు చౄశారు. ఎలో
ీ ర్వ గుహలో
ీ నూ బౌద
ు శిల్పపలునాాయి.
గాంధాయ శిల్పకళ
గాంధాయ దౄశంలో ఉదావించడం వల్
ీ దీనిక్త గాంధాయ శిల్పకళ అనే
పౄరు వచింది. ఩ంజ్ఞబ్ వాయువా సరిహదు
ద ర్వష
ట రం , అఫ్గ
గ నిసా
ు నలో
కొంత బ్గానిా పూయా గాంధాయ దౄశభని పిలిచౄవారు. గాంధాయ
శిల్పకళను ఇండో-గీ
ా కు కళ అని కూడా అంటారు. ఈ కళలో
బ్యతీమ ల్క్షణం ఆతమగా, భౌతిక రూ఩ం గీ
ా కు ల్క్షణంగా ఉంటుంది.
గాంధాయ శిల్పకళలో గీ
ా కు ఩ద
ు తులు మౄళవించారు. గీ
ా కుల్ నభమకం
఩
ా కాయం విశాానిక్త 1) జూస్ 2) పెస్డస్ 3) హేడ్స్ అనే ముగు
గ రు
అధి఩తులు. భూమి, ఆకాశం జూస్ ఆధి఩తాంలో , సముద
ా ం పెస్డస్
ప్స్
గ్ర
ూ
రం

ఆధి఩తాంలో, నిభాలోకాలు హేడ్స్ w ఆధి఩తాంలో ఉంటామని

vG
చా

m
fd
సమా

p5u
Jh
r7

బ్వించారు. వీరు హందువుల్కు తి ు ల్ వంట్వారు.

ా మూరు
Qr
ార్త

Ed
వా

AA
AA
న-

/A
at
జ్ఞ

శిల్పకళా ల్క్షణాలు: బుదు

ు డు కళాత఩సాగా కాకుండా ఒక యుద
ు
ch
in
ా
ా-వి

jo
e/
విద్య

.m
/t
s:/

వీరుడిల్ప కనిపిసా
ు డు. గీ
ా కులు భౌతికవాదులు , యుద
ు వీరులు ,
tp
ht

సందయా పిప్రసకులు. ఇవే గీ

ా కు శిల్పపలో
ీ ఉండే ఩
ా ధాన ల్క్షణాలు.
ఇవనీా గాంధాయ శిల్పకళలోనూ కనిపిసా
ు యి. కానీ బ్యతీయులు
ై న
ఆధాాతిమకవాదులు. ఆధాాతిమక బ్వాల ఩
ా సనాత, ఆత్యమనందం
అనుబవించడం, సంతృపి ై న బ్వాలు బ్యతీమ శిల్పపలో
ు మ౅దల ీ
సపష
ట ంగా కనిపిసా
ు యి. ఈ గాంధాయ శిల్పకళ ఒకటో శత్యఫ
ద ంలో
కనిష్కాని కాల్ంలో పుట్
ట ందని కొంతభంది, అంతకుముందు నుంచౄ
ఉందని చరిత
ా కారుడు సమత్ పౄర౅ానాారు. కనిష్కాని కాల్ంలోనే
ప్ర
ా యంబమృ
ై ందని ప్రలమాసన , ఎన.ఆర్. ర్వయ్ కూడా
అబ౎ప్ర
ా మ఩డా ా రు. బిభర్గావ్ అనే ఩ా దౄశంలో తొలిసారిగా గాంధాయ
శిల్పం ల్బ౎ంచంది. తల్లేని రృండు బుదు విగ ై ,
ా హాలు లోరిభన తొంగ
ు నగర్ అనే
హస ఩
ా దౄశాలో
ీ ల్బ౎ంచాయి. కనిష్కాని కాల్ంలో
జ్ల్పల్పబాద్, హడా
ా , ఫమిమన, కాబూల లోమలో (అఫ్గ
గ నిసా
ు న) ,
చర్చదు
ద , తక్షశిల్, సాాత్ లోమ , పృషావర్ (ప్రక్తసా
ి న),
కాశీమర్లోమలోని ఉషాయ , ఆయాన, ఩ంజ్ఞబ్ (బ్యత్)లో గాంధాయ
శిల్ప కందా
ా లు ఉనాాయి.
పురుషపుయం: ఇది కనిష్కాడి ర్వజ్ధాని. ఩ ు త పృషావర్
ా స్త నగయమౄ
ప్స్
గ్ర
ూ
రం

నాట్ పురుషపుయం. ఇకాడ కనిష్కాడు అనేక బౌద

ు విహార్వలు w ,
vG
చా

m
fd
సమా

p5
u
Jh
r7

స్త
ి ప్రలు నిరిమంచాడు. అందులో 400 అడుగుల్ పృద
ద గోపుయం ,
Qr
ార్త

Ed
వా

AA
AA
న-

/A
at
జ్ఞ

బుదు ు విగ
ు ని నిలువెతు ా హం కూడా ఩
ా తిష్
ట ంచాడని హూాయానత్య్ంగ్
ch
in
ా
ా-వి

jo
e/
విద్య

.m
/t
s:/

యచనల్ వల్
ీ తెలుస్
ు ంది. ఇతయ సా
ి వర్వలో
ీ ల్బ౎ంచన బుద
ు విగ
ా హాలో
ీ
tp
ht

ఒకట్ గీ ై న అపెలోను పెలి

ా కు దౄవుడ ఉంది. భరికొనిాంట్క్త రెమ్
దౄవతల్కు ఉండే వస
ీ ధాయణ , ఆబయణాలునాాయి. కాబూల
లోమల్పనే సాాత్ లోమలోనూ 15 సంఘార్వభ అవశేషాలు
ఫమట఩డా
ా యి. వాట్లో కొనిా గుహలో
ీ చృక్తా ఉనాాయి. పృషావర్కు
60 క్త.మీ. దూయంలో ఉనా జ్భల గిరి , ర్వవలిపండి సమీ఩ంలోని
భంకాాల్, తక్షశిల్కు దగ
గ యలో ఉనా ధయమర్వజ్లోనూ
సంఘార్వమాలునాాయి.
గాంధాయ శిల్పకళా ఩
ా బ్వం: గాంధాయ శిల్పకళ బ్యతీమ , ఆసయా
ై గొ఩ప ఩
ఖండ శిల్పకళల్పృ ా బ్వానిా చూపింది. ఈ ల్క్షణాల్ను
అభర్వవతి శిల్పంలోనూ ఩
ా వేశపృటా
ట రు. భధుయ , అభర్వవతి
ై గాంధాయ శిల్పకళారీతులు ఎన్నా మిళితమృ
శిల్పకళల్పృ ై ఉనాాయి. నాట్
విగ
ా హాలో
ీ శిరెజ్ఞల్తో కూడినవి , లేనివి రృండు యకాలుగా ఉనాాయి.
శిరెజ్ఞలు లేని శిల్పపలు భధుయలో తయాయయాాయి. శిరెజ్ఞలు
ఉనావి గాంధాయ శిల్పపలు.

ు ల్ను చూస ై జ నులు కూడా తీయ

1.బౌదు ి ంకరుని విగ
ా హాలు తయారు
ప్స్
చౄస్తకునాారు. గ్ర
ూ
రం

w
vG
చా

m
fd

2.హందూభతస్త
ి లు కూడా దౄవతల్కు విగ
ా హాలు ఩
ా తిష్
ట ంచ
సమా

p5u
Jh
r7
Qr
ార్త

Ed
వా

AA

దౄవాల్యాలు నిరిమంచడం ప్ర

ా యంబ౎ంచారు.
AA
న-

/A
at
జ్ఞ

ch
in
ా
ా-వి

jo

3.హందువులు ప్ర
ా యంబంలో బౌదు
ు ీల్ప గుహాల్యాల్ను
e/
విద్య

.m
/t
s:/
tp
ht

నిరిమంచారు. భధా఩
ా దౄశలో గుపు
ు ల్నాట్ ఉదమగిరి
గుహాల్యాలు, దక్షిణదౄశంలోని ఩ల్
ీ వుల్ కాల్ంనాట్
భహాఫలిపుయం, ఆంధ
ా ఩
ా దౄశలో కృషా
ా నది ఒడు
ా న ఉనా
ఉండవలి
ీ , విజ్మవాడలోని మ౅గలర్వజ్పుయం గుహాల్యాలు
బౌద
ు శిల్పకళకు అనుకయణాలే.
4.బౌదు
ు ల్ స్త
ి ప్రలే హందువుల్ శివలింగ రూప్రలు.
భహా఩రినిర్వాణ స
ి తిలో భలిచన బుదు
ు ని రూ఩మౄ అనంత
఩దమనాబసాామిక్త ఩ ు
ా తిరూ఩ం. నిలువెతు బుదు
ు డి విగ
ా హరూ఩మౄ
విష్క
ా వు విగ ు ల్ ైచృ త్యాలే హందూదౄశ ఆల్మ
ా హాలు. బౌదు
ు శిల్పపనిక్త మూల్ం. బౌద
వాస్త ు స్త ై న అభర్వవతి , బ౏మౄశాయం,
ి ప్రల
దా
ా క్షార్వభం, క్షీర్వర్వభం, కుమార్వర్వభం, బౌద
ు ఆర్వమాలు
కాల్కాభంలో శివాల్యాలుగా మార్వయి. అజ్ంత్య గుహలో
ీ ని
చత ై
ా లేఖనంల్ప హందువులు కూడా తభ దౄవాల్యాల్ గోడల్పృ
ర్వమామణ, భహాబ్యత గాథల్ను యంగుల్తో
చతి
ా ంచుకునాారు. ఈ విధంగా బౌద
ు శిల్పకళ బ్యతదౄశ
శిల్పకళకు మూల్పధాయం. భహాయాన శిల్పకళ బ్యతదౄశంలోనే
కాకుండా ఆసయా ఖండభంత్య ు రించ ైచృ నా , జ్ప్రన,
విస
ప్స్
గ్ర
ూ
రం

శీ
ా ల్ంక, ఇండో- ైచృ నా దౄశాల్ శిల్పకళపృ
ై ఩ా బ్వానిా w
vG
చా

m
fd
సమా

p5u
Jh
r7

చూపించంది.
Qr
ార్త

Ed
వా

AA
AA
న-

/A
at
జ్ఞ

ch
in
ా
ా-వి

jo
e/
విద్య

.m
/t
s:/
tp
ht