İLETİŞİM VE İLETİŞİM BECERİLERİ

1. İLETİŞİM
2. DİNLEME
3. İLETİŞİMDE KULLANILAN TEKNİK VE BECERİLER
4. ÖĞRENCİ VE ÖĞRETMEN ETKİLEŞİMİ
5. İLETİŞİM ENGELLERİ
6. KİŞİLER ARASI İLETİŞİMDE OLUMLU VE OLUMSUZ İLETİŞİM
7. ÇATIŞAM VE ÇATIŞMA TÜRLERİ
8. ÇATIŞMA ÇÖZÜM STRATEJİLERİ
9. JOHARİ PENCERESİ
10. KİŞİLER ARASI İLİŞKİLERDE ÇATIŞMA ÇÖZME
11. AKRAN DANIŞMALIĞI
12. AKRAN ARABULUCULUĞU
13. GÜVENGENLİK (ATILGANLIK EĞİTİMİ )
14. SOSYAL BECERİ EĞİTİMİ
 İLETİŞİM ;
• İki birey arasındaki mesaj alışverişidir.
• Temel ögeleri ;
– Kaynak
– Alıcı
– Kanal
– Mesaj
– Geri bildirim’dir.
• Üç tür mesaj vardır ;
Tam mesaj ; kaynağın algı, duygu ve isteği karşı
tarafa tam olarak, eksiksiz aktarmasıdır.

Dersi dinlemediğini farkettim (algı)

Dersi dinlememen beni üzüyor (duygu)
Lütfen daha dikkatli dinlermisin (istek)
• Tamamlanmamış mesaj ; tam mesajdaki algı, duygu yada istek
öğelerinden birinin eksik olmasıdır. İletişim engeli oluşturur.
• Bu eksiklik karşı tarafın yanlış anlamasına, nasıl karşılık vereceğini yada
hangi davranışı yapacağını bilememesine neden olur.

Örneğin ;

1- sana çok kızıyorum…

( neden kızıyor, ne istiyor belli değil)

2- Senin beni sevmediğini farkettim.

( bu ifadeyi söyleyen kişinin duygusu yada isteği belli değil )..
• Çiftli mesaj; çelişkili mesajlardır. Yada sözel
mesajla sözsüz mesajın çelişmesidir.
sözel ifadelerde “ama” gibi kelimelerle iki
farklı mesajlar verilir.
Mesajın ne olduğu açık değil çelişkilidir.
Bu çelişki beden dili ile de ortaya çıkabilir.
 DİNLEME ;
• Etkin ve edilgin dinleme olmak üzere iki çeşittir.
• Edilgin dinleme ; karşı tarafı dinleme sadece
beden dili(jest, mimik v.s.) ile ifade edilir. İletişim
açısından yeterli değildir. Geri bildirim
verilmemektedir.
• Etkin dinleme ; hem beden dili hem de sözlü
iletişim kullanarak dinlediğini belli eder. Geri
bildirim verildiği için iletişim tüm öğelerini
bulundurur.
– Empatinin ön şartıdır. Empatik tepki verilebilmesi için
etkin dinleme yapılmalıdır.
 Sözlü ve sözsüz iletişim ;
• Sözlü iletişim; kelimeler ve ses tonları
kullanılarak yapılan iletişimdir.
• Bu iletişim de kelimelerin yanı sıra ses tonları,
vurgulamalar sesin hızı, sesin şiddeti,
duraklamalar, sesteki titremeler etkilidir.
• Bu davranışlar bilerek yada bilmeyerek
yapılabilir.
 Sözsüz iletişim ;
• Göz ilişkisi, yüz ifadeleri, vücut duruşu,
aksesuarlar, kıyafet, dokunma, mekanın
kullanımı, el - kol duruşları, oturma biçimi gibi
unsurlar kullanılır.
• Beden dili olarak da adlandırılır.
• İletişim de sözsüz iletişim ve beden dili sözlü
iletişim ile verilen mesajdan daha etkilidir.
• Beden dili kelimelerin önüne geçer.
 İLETİŞİMDE KULLANILAN TEKNİK VE
BECERİLER
1. Kabul tepkileri
2. Asgari düzeyde teşvik
3. Kapı aralayıcı tepki ( konuşmaya davet)
4. Kendini açma
5. Kendini katma
6. Etkileme
 1- Kabul tepkileri
• Kişiler arası iletişimde karşımızdaki insanı
dinlediğimizi göstermek için verdiğimiz
tepkilerin genel ifadesidir.
• Kabul tepkileri sözlü yada sözsüz şekilde
verilebilir.
• Empatik tepki kabul tepkilerine örnektir.
 2-Asgari düzeyde teşvik
• Psikolojik danışma sürecinde en az seviyede
müdahale ederek, karşı tarafın konuşmasına
daha fazla fırsat vermektir.
• Çok kısa ifadelerle kişiye dinlediğini gösterir,
konuşmanın çoğunu karşı tarafa bırakır.
• Anahtar kelimeler kullanır.
 3- Kapı aralayıcı tepki
( konuşmaya davet)
• İletişim kurmakta zorlanan insanların iletişim kurmasını
sağlamak, iletişimin devamını sağlamak için kullanılır.
• Amaç karşı tarafı iletişime cesaretlendirmek, açılmasını
kolaylaştırmaktır.
• Açık uçlu sorular yada daha çok konuşarak cevap
vermesini gerektiren sorular, ifadeler tercih edilir.
• İletişim engelleri konusu ile iç içe olup, iletişim engelleri
iletişimin devamını yada iletişime girmeyi engeller.
• Örneğin; ilginç, devam etmek istermisin , konuşmak
istiyor gibisin , sen ne düşünüyorsun, v.b.
• Dikkat ; bu konu ile ilgili sorularda seçenekler
arasında değerlendirme yapılmalıdır…
 4-Kendini açma

• Dinleyici yada danışmanın ( pdr uzmanı) kendisini

açmasıdır.
• Uzman karşı tarafın yaşantısına benzer bir örneği
kendi yaşantısından verir.
• Amaç sorunun sadece kendisinde olmadığını,
çözümün var olduğunu anlamasını sağlamaktır.
• Bende benzer bir olay yaşamıştım şeklinde
ifadelerle başlar.
• Empati ile karıştırılmamalıdır. Anlatılanla ilgili
geri bildirim farklı, kendisinin de böyle bir sorun
yaşadığını söylemek farklıdır.
 5-Kendini katma
• Danışman karşı tarafın anlattıklarının kendisinde yarattığı
hisleri açıklar.
• Senin anlattıkların bende böyle bir etki oluşturdu…şeklinde
ifadeler kullanılır.
• Geçmişten çok şu ana odaklanır.

• Dikkat kendini açma ve kendini katma danışman yada

dinleyicinin yaptığı davranışlardır. Bunlar aynı zaman da
danışma sürecinde uzmanın kullandığı tekniklerdir.
• ( yüzleştirme, yansıtma, bağlama, raport kurmak, içtenlik,
İçerik vurgulama-açıklama, yansıtma, güven ve cesaret
verme ,yüzleştirme, empati kurma v.s. gibi tekniklerde
vardır. )
Saygı ve değerlilik / koşulsuz kabul
• Hümanizm temelli olduğunda insan olması
saygı için gereklidir.
• Koşulsuz kabul ise ; öncelikle saygı ile başlar.
• Din, dil, cinsiyet,ırk ayrımı olmaksızın tüm
insanları olduğu gibi kabul etmesidir. Ancak
koşulsuz kabul diğer insanlara saygı ile
sınırlıdır.
• Koşulsuz saygı ise diğer insanların seçimlerine
saygı duymaktır.
• Koşulsuz saygı ise diğer insanların seçimlerine
saygı duymaktır.
• Hümanizme göre insan doğuştan iyidir ve
kendisi için doğruyu iyiyi seçme eğilimindedir.
• Kendi sorunlarını çözme yeteneğine sahiptir.
( özerklik ilkesi)
Saydamlık ,tutarlılık,içtenlik ve dürüstlük ;
• Öğretmenin saydam ve içten olması anlamına
gelir.
• Duygularını düşüncelerini öğrenciye anlatması,
açık olmasıdır.
• Ancak saydamlık incitici olmamalı, özsaygıyı
zedelememelidir.
• Ben dili ve ego geliştirici dil kullanarak
yapılmalıdır.
• Tutarlılık ; davranışları ve söyledikleri arasında
çelişki olmamasıdır.
 Empati ;
• Karşıdaki kişinin duygu düşüncelerini anlamak ve
bunu kendi kelimeleri ile geri iletmektir.
• Karşıdaki kişiye anlaşıldığı duygusunu
hissettirmek yansıtmaktır.
• Empati hem karşıdakini anlamak hem de
anladığını göstermektir.
• İletişim ve rehberlik te olması şarttır.
• Empati içeren ifadeler II. Tekil şahıs eki ile
ile yapılır.
• Empati içeren ifadeler aynı zamanda yansıtma
olarak da adlandırılır. İçerik yansıtma ve duygu
yansıtma olarak iki türüdür.
• Duygu yansıtma ; karşı tarafın duyguları yine
kendisine aktarılır.
• İçerik yansıtma ; karşıdakinin anlattıklarının
içeriği karşıdakine yansıtılır. Amaç iletişimde
netlik sağlamak, anlaşılanları kontrol etmektir.
• Yansıtma aynı zamanda danışma da danışman
(uzman) tarafından kullanılan tekniklerdendir.
 Empati, sempati, özdeşim
• Sempati dinleyenin geçmiş yaşantılarına
dayanarak karşısındaki kişinin duygularını
hissetmesidir.
• ÖZDEŞİM: karşısında ki kişi ile kendini bir gibi
düşünmesi anlamına gelir. Onun kişiliğine
bürünür, onun gibi davranmaya başlar.
Diğerlerine göre daha güçlüdür. O olur.
• Dikkat… özdeşim ve sempati rehberlik ve
psikolojik danışmada uygun değildir, yoktur.
Ancak empati şarttır.
 Ben dili ;
• Öğretmen davranışın kendisi üzerindeki etkisini cümle
içinde ifade eder.
• Olayın sorumluluğunu kendine alır.
• Cümle I. Tekil şahıs eki alır.
• Gizli özne “ben”dir.
• Bu ifade de vurgulanan olumsuz davranıştır. Olumsuz
davranışı yapan birey değildir.
• Öz saygı ve özgüven geliştirir.
• Saydamlık içerir.
• Ben dili ifadelerine yükümlülük iletileri de denir.
• Yükümlülük iletisi ;
– Öğretmen saydam olmakla yükümlüdür.
– Davranışın yükümlülüğünü öğrenciye bırakır. ( bu gürültüden
rahatsız oluyorum )
 Ben dili ;
• Kızgınlık, sinirlilik, umutsuzluk gibi duyguları
karşımızdakine kırmadan anlatmaya yarar.
• Böylelikle iletişim engeli olabilecek duyguları
saklama sorunu ortadan kalkar.
• Ben dili ifadelerinde
– kişi önce davranışı ( nedeni )
– Sonra sonucu
– Ve en son kendindeki duyguyu ifade eder.
– Örn ; sözümün kesilmesi, söyleceklerimi
unuttuğum için rahatsız ediyor ve bu
motivasyonumu bozuyor.
 Ben dilinin faydaları ;
• Karşı taraf savunmaya geçmez
• Karşı taraf kendini suçlamaz
• İletişim engeli ortadan kalkar
• Karşı tarafın empati geliştirmesine yardımcı olur.
• Konuşan kişinin, ben dilini kullanan kişinin
rahatlamasını sağlar.
• Dikkat kendini açma….kişinin kendi hayatından
örnek vermesi, paylaşmasıdır. Ben dili durumun
kendi üzerindeki etkisini ifade etmesidir.
 Sen dili;
• karşı tarafı suçlamaya yönelik kişiye
odaklanmış ifadelerdir.
• “sen” öznesi cümlede kendini gösterir.
• Ancak sen dili olumlu kullanılırsa empati içerir,
olumsuz kullanılırsa suçlama içerir.
• Olumsuz kullanımı iletişim engeli oluşturur.
 Sen dilinin zararları ;
• Kişiyi suçlayıcıdır.
• Davranış değil, kişiliği yada kişiyi hedef alır.
• Konuşmayı engeller.
• Kişi anlaşılmamış ve suçlanmış hisseder.
• Davranışı işaret etmediği için hata anlaşılmaz.
• Kişi kırılır.
• Direnç göstermesine neden olur, değişim
yaratmaz.
 Ego geliştirici dil;
• Kişi ile ilgili bir açıklama yaparken rahatsız
etmeyecek ifadeler kullanılır.
• Durum daha hafif bir dille anlatılır.
• Sen dili ya da ben dili kullanılabilir.
• Olumsuz özellik incitmeden daha uygun ifade
edilir.
 İLETİŞİM ENGELLERİ
• Emir vermek
• Uyarmak, göz dağı vermek
• Ahlak dersi vermek
• Öğüt vermek, çözüm üretmek.
• Nutuk çekmek, mantıklı düşünceler üretmek.
• Yargılamak, eleştirmek, suçlamak.
• Ad takmak, alay etmek.
• Yorumlamak, analiz etmek
• Övmek, aynı düşüncede olmak.
• Yersiz güven vermek, desteklemek, avutmak.
• Soru sormak, sorgulamak.
• Kıyaslamak
KİŞİLER ARASI ÇATIŞMA ÇÖZME STRATEJİLERİ
• Kaplumbağa ( geri çekilme) ; tartışmaktansa geri
çekilmeyi tercih eder. Sorunun çözülmezliğine
inanırlar. Hem ilişkiden, hem de kendi amaç yada
isteğinden vazgeçerler. Kişi vazgeçtiği için karşı
tarafın dediği olur.
• Ayıcık ( alttan alma); ilişkisine karşı tarafın isteğine
önem verir. Kendi isteğine önem vermez. İlişki
bozulmasın diye kendi isteğinden vazgeçer. Karşı
tarafın dediği olur.
• Tilki (uzlaşma) ; hem ilişkileri hem de amaçları
(istekleri ) orta düzeydedir. Kendi isteklerinin bir
kısmından vazgeçer. Ama karşı tarafı da uzlaşma
konusunda ikna eder. İki tarafta kısmen hedefine
ulaşır. Tam olarak kazanan yoktur.
• Köpek balığı (zorlama); karşı tarafa baskı yapar.
Önemli olan kendi isteğidir. Sonuç ne olursa
olsun hedefi önemli ama diğer insanların
fikirleri önemli değildir. Karşısındakini ezer,
güçlü olmaya çalışır. Kaybetmeye tahammülü
yoktur.
• Baykuş taktiği (yüzleşme); her iki tarafında
istekleri göz önüne alınır. Her iki taraf içinde
uygun bir yol bulur. İki tarafta isteklerinden
vazgeçmeden çatışma çözülür. İki tarafta
mutlu olmadıkça tatmin olmazlar. Her iki
tarafta kazanır.
 Kişiler arası ilişkilerde çözüm ;

• Kazan- kaybet yöntemi ; rekabet, kontrol vardır.

Hükmetme olarak da adlandırılır. Taraflardan
sadece bir kazançlı çıkar.
• Kaybet- kazan yöntemi ; kişi kaybeder. Kendini
başkası için feda eder. Duygularını içine atar. Daha
çok uyum vardır.
• Kaybet- kaybet yöntemi; her iki tarafta kazanmaz.
Karşı taraf kaybetsin diye kendi de kaybeder. En
katı en sert olandır.
• Kazan – kazan yöntemi; her iki tarafında kazandığı
yöntemdir. Uzlaşma vardır.
 Akran danışmanlığı ;
• Özellikle ergenlik dönemine (orta öğretimde)
uygundur. Bunun nedeni gelişim dönemi itibari
ile arkadaş çevresinin daha önemli ve ön plana
çıkmış olmasıdır.
• Akran danışmanı olacak öğrenciler önce
eğitimden geçirilir.
• Amaç personelin yetmediği durumlarda
öğrencileri kullanmaktır. Ayrıca sorunları kendi
aralarında çözme becerileri geliştirirler.
 AKRAN DANIŞMALIĞI

• Tüm öğrencilere ulaşmanın mümkün

olmaması nedeni ile PDR uzmanı tarafından
yetiştirilen öğrenciler diğer öğrencilere
yardımcı olur.
• Özellikle ergenlik döneminde arkadaşlık
ilişkileri daha ön plana çıktığı için kullanılır.
 Akran arabuluculuğu ;

• Öğrenciler arası sorunların yine akran

arabulucusu olan öğrenci tarafından çözülmesidir.
• Akran arabulucusu olan öğrenci seçilirken sevilen,
güvenilen bir öğrenci seçilmelidir. Bu amaçla
sosyometri kullanılabilir.
• Akran arabulucusu kimin haklı olduğunu
belirlemez sadece sorun çözmek için konuşmayı
öğretir.
• Akran arabulucusu görevini yaparken gönüllülük
ilkesine dikkat etmeli, zorlama yapmamalıdır.
 AKRAN ARABULUCULUĞU

• Çatışma yaşayan öğrencilerin çözüm bulmalarına

yaşıtlarından birisinin yardımcı olmasıdır.
• Akran arabulucusu haklı olanı belirlemez sadece çözüm
bulmaları için yardımcı olur.
• İletişimleri kesilmeden şiddete başvurmadan
konuşmaları ve sorun çözmelerini sağlar.
• İlla üst sınıf olması gerekmez yaşıtları da olabilir ancak
her iki tarafında kabul ettiği birisi olmalıdır.
• Şiddeti engellediği için önleyici bir boyutu da vardır.
• Akran arabulucusu olacak öğrenciler belirlenirken
sosyometri uygulaması yapılabilir.
112. Hümanistik yaklaşımı benimsemiş ve empatik dil kullanan bir
öğretmenin çok çalıştığı halde sınavda başarısız olan bir öğrencisine
aşağıdakilerden hangisini söylemesi beklenir?
A) Bir dahaki sefere daha dikkatli olmalısın.
B) Olan olmuş, boş yere üzülmenin bir faydası yok.
C) Çok çalıştığından emin olduğun için üzgünsün.
D) Keşke biraz daha dikkatli davransaydın.
E) Nasılsa başka sınavlar da var.

2006 kpss- C
115. Aşağıdakilerden hangisi rehberliğin ilköğretim düzeyindeki
öğrencilerde geliştirmeyi amaçladığı özelliklerden biri değildir?
A) Yeterlik duygusu
B) Yüksek not alma
C) Sorumluluk duygusu
D) Sosyal beceriler
E) Psikolojik sağlamlık

2006 kpss - B
cevap- C
2011 STS- E
2011 STS- A
Cevap- C
2010 STS- A
CEVAP- B
2009 STS- A
110. Bir psikolojik danışma oturumunda “Arkadaşlarım beni dışlıyor; kendimi çok
yalnız hissediyorum.” diyen bir danışana danışmanın aşağıdakilerden hangisini
söylemesi en uygun olur?
A) Bana çocukluk yaşantılarından bahseder misin?
B) Arkadaşlarının sana daha yakın davranmalarını istiyorsun.
C) Bunu arkadaşlarına söylemelisin.
D) Sana öyle geliyor olabilir mi acaba?
E) Sence arkadaşların seni niye dışlıyor olabilir?

2007 KPSS- B
119. Sınıfında öğrencileri arasında bir huzursuzluk olduğunu fark eden ve bu
sorunu çözmesi gerektiğini düşünen bir öğretmen, öncelikle ne yapmalıdır?
A) Okul idaresini durumdan haberdar etmelidir.
B) Rehberlik servisinden yardım istemelidir.
C) Öğrencilerin ailelerini okula çağırmalıdır.
D) Sorunun ne olduğunu anlamaya çalışmalıdır.
E) Öğrencilere sınıf kurallarını hatırlatmalıdır.

2007 KPSS- D
120. Öğrencisinde olumlu bir benlik algısı geliştirmeyi hedefleyen bir
öğretmen aşağıdakilerin hangisinden kaçınmalıdır?
A) Öğrenciye karşı kabul edici davranmaktan
B) Öğrencinin üstün yanlarını ona bildirmekten
C) Öğrenciye davranışları için gerçekçi geri bildirim vermekten
D) Öğrencinin başarılarını desteklemekten
E) Öğrencinin yaşıtlarına göre eksik yönlerini bildirmekten

2007- KPSS – E
108. Bir şarkı sözünde geçen “Hatasız kul olmaz, hatamla sev beni.” sözleri insancıl
(hümanistik) kuramın hangi kavramıyla ilişkilendirilebilir?
A) Saydamlık
B) Özerklik
C) Psikolojik sağlamlık
D) Empati
E) Koşulsuz kabul

2008- KPSS- E
2008 KPSS- E
2009 KPSS- E
2010 ekim kpss- E
 JOHARİ PENCERESİ
Açık alan: bireyin hem kendisi hem de
başka insanlar tarafında bilinen
özellikleridir.
Gizli alan: diğerlerinin bilmediği ancak
kişinin kendisinin farkında olduğu
özellikleridir. Sırları, özel hayatı, korkuları
v.s.
Kör alan: başkaları tarafından bilinen
ancak kendisinin farkında olmadığı alandır.
Bu alanın tablodaki diğer alanlardan fazla
olması kişinin kendini tanımadığının
göstergesidir.
özellikle açık alana kayması kişilik
problemleri, ruhsal sorunlar olarak
yorumlanabilir.
Karanlık alan: ne bireyin ne de
başkalarının farkında olmadığı
özellikleridir. Bilinç dışı buna örnektir.
• Johari penceresi ; bireyin kendini tanıması,
kendisinin farkında olmasını sağlamak için
öncelikle belirleme bireyi tanıma amacı ile
kullanılana bir kavramdır.
• Penceredeki alanlar farklı boyutlarda olabilir.
 KİŞİLER ARASI İLİŞKİLERDE ÇATIŞMA
ÇÖZME
1. Kazan- kaybet yöntemi (hükmetme) :
taraflardan birinin istediği ile sonuçlanan
çatışmalardır.
2. Kaybet –kazan (uyma): kişi karşısındaki kişiye
uyar, onun isteklerini yapar. Kendinden
vazgeçip onun isteklerini gerçekleştirir. İçine
kapanık, umutsuz, çekingen kişilerde görülür.
3. Kaybet- kaybet yöntemi : savaştır. Her iki
tarafında kaybetmesi şeklinde olur. Her iki
tarafta zarara uğrar, istediklerine ulaşamaz.
Uçağı yara alan pilotun düşmanın üstüne
düşürmesidir. Dişe diş, kana kan ☺
4. Kazan- kazan yöntemi : uzlaşmadır, her iki
tarafta sonuçtan memnun olur. Sulh yoluyla
halledilir. ☺
108. Bir lisede psikolojik danışman olarak görev yapan Bülent Bey, öğretim
yılının başında, lise birinci sınıf öğrencileri için yapılacak oryantasyon
çalışmalarında lise son sınıf öğrencilerinden yardım almaya karar verir. Lise son
sınıftan bir grup gönüllü öğrenci, birinci sınıfa yeni başlayacak olan öğrencilere
okulu, okul personelini ve okulun çevresini tanıtmakla görevlen-dirilir. Bülent
Bey’in yaptırdığı bu çalışma aşağıdaki reh-berlik hizmetlerinden hangisine
örnektir?
A) Müşavirlik
B) Grup rehberliği
C) Akran danışmanlığı
D) Akran ara buluculuğu
E) Grupla psikolojik danışma 2007 kpss - C
GÜVENGENLİK (ATILGANLIK EĞİTİMİ )
• Atılgan kişi; açık, esnek, diğer insanlarla gerçekten
ilgili fakat aynı zamanda kendi haklarını iyi bilen
kişi olarak tanımlanır.
• Hem beden dili hem de sözel ifadelerinde
atılganlık vardır.
• Atılgan bireyin, iletişimi güçlü, başkalarına saygılı,
davranışları net, demokratik, yerine ve kişiye göre
davranan, sorumluluk sahibi, suçluluk ve bencillik
duygularından arınmış, kendini rahat ve açık bir
şekilde ifade eden bireydir.
• İnsanlar arası ilişkilerin en olumlu biçimi ise
atılganlıktır.
 Atılgan davranış kazanımının kişiler
üzerinde önemli etkileri vardır

• Kaygı düzeylerinin düşmesine bağlı olarak kişilerin

kendilerini daha iyi hissetmesi,
• Yaşamdaki amaçlarını başarması noktasında
kişilerin kendilerine güvenmelerini sağlama,
• Kendisiyle ve toplumla sağlıklı iletişim becerileri
geliştirmesini sağlama,
• Olumlu kişilik gelişimi,
• Akademik ve sosyal başarıyı yakalama.
 Çekingenlik Nedir…
İletişimde kopukluk yaratan bir davranış örüntüsü olan çekingenlik,
• kişinin amacına ulaşmakta ve gereksinimlerini karşılamakta güçlük çekmesi,
• kendi haklarını korumakta yetersiz olması ve hakları çiğnendiğinde karşı koymaması
olarak tanımlanır.
• Çekingen olan kişiler istemedikleri bir davranışı sırf başkası istiyor diye yapan,
• istedikleri şeyleri iletme becerileri olmayan,
• sorunlardan kaçan, söyleyeceklerini açıkça ifade edemeyen,
• başkalarını incitmekten kaçınan kişilerdir.
• göz göze gelmekten kaçınır.
• Ses tonu kısık, yumuşaktır.
• Kendilerine güven duymayan bu kişiler,
• haklarını aramakta zorluk çektikleri gibi,
• kendilerini zorlayan bir isteğe “hayır” demekte güçlük çekerler.
• Kendi ilgi, amaç ve ihtiyaçlarını göz önüne alamaz,
• duygu veya düşüncelerini ifade etmez, durumu olduğu gibi kabul ederler.
• Çekingen birey ise gereksinimlerini tam olarak karşılayamamakta bunun sonucu
olarak da bu bireylerde fizyolojik, psikolojik ve sosyal doyumsuzluklar
gözlenmektedir.
 Saldırganlık ;
• kişinin kendini koruması adına, başkalarının haklarına zarar verecek biçimde
davranmasıdır.
• Saldırgan davranış, genelde cezalandırıcı, düşmancıl, suçlayıcı ve aşırı talepkârdır.
• Saldırganlık başkalarına rağmen istediğini elde etmek, onların haklarını hiçe
saymak demektir.
• Saldırganlık doğrudan ifade edildiğinde, tehdit edici olabilir ve hatta fiziksel bir
saldırıyı bile içerebilir.
• Dolaylı yolla ifade edildiğinde ise, alaycılık, dedikoduculuk ya da dil şeklinde ortaya
çıkabilir.
• Kaba alaycı bir ses tonu kullanır.
• vücut gergindir.
• Gözeler kısık ve alaycıdır. Göz teması kurmaz.
• Beden karşıdakine yöneliktir.
• Saldırgan olan birey o an için istediklerini elde eder ancak çevrede istenmeyen kişi
durumuna düşebilir.
• Konuşma kararlı ve hırslıdır.
 SOSYAL BECERİ EĞİTİMİ
• Sosyal beceriler, bireylerin toplum
tarafından verilen görevleri/rolleri yerine
getirebilmeleri için sergilemesi gereken
belirli davranışlardır.
• Sosyal beceriler, üç alt boyuttan
oluşmaktadır.
Bu boyutlar;
– kişilerarası davranışlar,
– kendiyle ve
– görevleriyle ilişkili davranışlardır
• Kişilerarası davranışlar; otoriteyi kabul
etme, konuşma becerileri, işbirliği ve oyun
davranışlarını içermektedir.

• Kendiyle ilişkili davranışlar; duygularını

ifade etme, ahlaki davranış, kendine karşı
olumlu tutum geliştirme gibi davranışlardan
oluşmaktadır.

• Görevle ilişkili davranışlar ise, uyarılara

dikkat etme, sorumluluklarını yerine getirme,
yönergeleri izleme, bağımsız olarak çalışma
gibi davranışları kapsamaktadır.
• Sosyal davranışlar; bireysel, ayrılabilen, gözlenebilen
davranışlardır ve sosyal becerilerin alt bileşenleridir.

• Sosyal becerilerin tanımlanmasındaki çeşitlilik, bu becerilerin

sınıflandırılmasında da görülmektedir. Bu sınıflamalardan birisine
göre, sosyal beceriler dört gruba ayrılmaktadır:

• Kendini açıklama becerileri: Üzüntü ve mutluluk gibi

hissedilenlerin açıklanması, düşüncelerin açıklanması, övgüleri
kabul etme, kendisi hakkında olumlu söz söyleme.

• Destekleme becerileri: Yakın bulduğu kişiler hakkında olumlu

sözler söyleme ve övme.

• Hakkını savunma becerileri: Basit isteklerde bulunma,

başkalarının düşüncesi ile aynı fikirde olmama, uygun olmayan
istekleri kabul etmeme.

• İletişim becerileri: Konuşma, problemleri konuşarak çözme.

 Sosyal beceri örnekleri ;
• selam verme,
• akran etkinliklerine katılmak için yapılan
davetleri kabul etme ve bu etkinliklere
davet etme,
• soru sorma,
• başkaları tarafından sorulan sorulara
cevap verme ve
• bir konuşmayı sürdürme gibi becerilerdir.
SOSYAL BECERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Sosyal becerilerin değerlendirilmesi beş
temel grup altında toplanmaktadır.

• Görüşme
• Kendi kendini değerlendirme
• Gözlem
• Davranış dereceleme ölçekleri (Bireyi en
iyi tanıyan anne, baba, kardeş, akran, öğretmen gibi kişiler tarafından
önceden hazırlanmış olan derecelendirme ölçeklerinin doldurulması)

• Sosyometri
 REHBERLİK TÜRLERİ
OKULLARDA VERİLEN HİZMETLERE GÖRE
PROBLEM DOĞRUDAN DOLAYLI
HİZMET ALANLARINA TEMEL İŞLEVLERİNE BİREY SAYISINA ÖĞRETİM
ALANLARINA
GÖRE GÖRE GÖRE BASAMAKLARINA GÖRE (ÖĞRENCİYE ) HİZMETLER
GÖRE HİZMETLER

-EĞİTSEL -EĞİTİM ALANI. -TAMAMLAYICI İŞLEV BİREYSEL REH. -O. ÖNCESİNDE REH. -Oryantasyon -Rehberlik programı
-İLK. I. KADEME REH. -Birey tanıma hazırlama
REHBERLİK -SAĞLIK ALANI. -AYARLAYICI İŞLEV. -İLK. II. KADEMEDE
GURPLA REH. -Refere (sevk) -Konsültasyon
-MESLEKİ -SOS.-YARDM ALA. -YÖNELTİCİ İŞLEV. -ORTA ÖĞRETİMDE
-YÜK.ÖĞRETİMDE REH. -Yöneltme ve (müşavirlik)
REHBERLİK -ENDÜSTRİ ALAN. -UYUMSAĞLAYICI
BİREYSL PSİKO. yerleştirme -Çevre ve veli ile
-KİŞİSEL-SOSYL -ADALET ALANI. İŞLEV. -İzleme ve ilişkiler
DANIŞ.
REHBER. -GÜVENLİK ALANI. -İYİLEŞTİRİCİ ÇARE değerlendirme -Araştırma ve
-SPOR ALANI. BULUCU İŞLV. GRUPLA PSİKO -Psikolojik değerlendirme
-GELİŞTİRİCİ İŞLV. DANIŞ. danışma
-ÖNLEYİCİLİK İŞLV. -Bilgi toplama ve
yayma-
bilgilendirme
1- HİZMET ALANLARINA GÖRE REHBERLİK

1. Eğitim alanında
2. Sağlık alanında
3. Sosyal yardım alanında
4. Endüstri alanında
5. Spor alanında
6. Adalet alanında
7. Güvenlik alanında
 2-Birey sayısına göre rehberlik
• Rehberlik ; bireye kendisini ve çevresini
anlaması için verilen bir hizmettir.
• Psikolojik danışma ise ; kendini anlaması,
kişisel , duygusal sorunları ile başa çıkabilmesi
için uzman tarafından verilen hizmetlerdendir.
 Bireysel rehberlik- grup rehberliği

• Grup rehberliği bireysel rehberlikten farklı olarak ;

bireysel değil ortak konu, ihtiyaçlara yönelik
olarak sunulur.
• Grup rehberliği bireysel rehberlikten farklı olarak ;
diğer akranları ile de ilişki kurmasını sağlar.
• Sınıf etkinlikleri büyük oranda grup rehberliği
kapsamındadır.
• Okullarda genellikle çok sayıda öğrenciye
ulaşmayı sağladığı için ekonomik olması nedeni
ile tercih edilir.
 PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK ARASINDAKİ FARKLAR

BİREYSEL PSİKOLOJİK GRUPLA PSİKOLOJİK

BİREYSEL REHBERLİK GRUPLA REHBERLİK
DANIŞMA DANIŞMA

Süresi belli değildir (45 dakika) -- Süresi belli -- (90 dakika)

Gündem önceden bellidir. Ne üzerine rehberlik yapılacağını

Gündemli değildir. Üyeler konuyu bilmez.
bilir.

Uzman şart değildir. Sınıf öğretmeni de verebilir. Uzman tarafında verilir.

Bilgi verme işlevi ağırlıklıdır. Etkinlikler bilişsel alana Bireyin duygusal yönü ile ilgili etkinlikler ağırlıklıdır. Duyuşsal
yöneliktir. yönünü hedef alır.

Özel mekân gerektirmez. Özel mekân gerektirir. Rahat hissedeceği bir mekân tercih edilir.

Kişi sayısı bellidir. Bireysel de 1 kişi, grupla danışmada 8–12 kişi

Kişi sayısı bellidir. Kişi sayısı belli değildir.
olabilir.

Standart kuralları yoktur. Konuya göre kural konabilir ya da Standart kuralları vardır.(gizlilik, gönüllülük gibi…) Grup üyeleri be
konmaz. psiko. danışmanda kurallar koyabilir.

Ekonomik olması açısından sıralama;

1- grupla rehberlik
Derinlemesine inceleme
Yüzeysel inceleme yapılır. 2- grupla danışma
yapılır.
3- bireysel rehberlik
4- bireysel danışma
 Psikolojik danışma

• Psikolojik danışma kapsamındaki sorunlar ;

– Kimliğini bulmada bireye yardımcı olmak
– Kendine karşı olumlu tutum geliştirme ve güven duyma
– Duygu, düşünce ve davranışları arasındaki tutarlılığı sağlama
– Değer yargılarını sınama
– Duygusal sorunlarını çözmesine yardımcı olma
– İletişim becerileri kazandırma
 Grupla danışma;

• Birden fazla kişi aynı anda yararlanır. Ekonomiktir.

• Gruptaki bireyler sorunun sadece kendilerinde
var olmadığını, herkesin başına gelebileceğini
görürler.
• Gruptakiler diğerlerinin çözüm yollarını
öğrenirler.
• Ait olma ihtiyacını karşılar.
• Gruplar sorun açısından homojen olmalıdır.
 Grupla üyeleri seçilirken;

• Bireyler ;
– İstekli ve gruba uymaya niyetli olmamalılar.
– Yakın arkadaş ve akraba olmamalarına dikkat
edilmelidir.
– Sözel olarak ifade edebilecek düzey de olmalıdır.
– Öncesinde bir ön görüşme yapmalıdır.
 Grupla danışmanın uygun olmadığı
durumlar ;
• Çok karmaşık kökleri, çok derin sorunları olan
bireyler
• Çok gizli kalması gereken sorunlar
• Ürkek ve içine kapanık kişiler
• Tepkileri kontrol edemeyen , saldırgan
kimseler
• Dikkat çekmeye meraklı kişiler
• Aşırı derecede kaygılı ve kuşkucu kişiler
 Psikolojik danışmada kullanılan
teknikler ;
• Açıklama : danışanın ifade ettiği duygu ve
düşünceleri daha anlaşılır hale getirmek için
verilen tepkidir. Duygunun yada içeriğin
açıklanması şekilden iki şekilde yapılır.
Duygularına netlik kazandırmak için yapılır.
• Onaylama: danışanın söylediklerini dinlediğini ve
ya anladığını ifade etmektir. Ancak her
söylediğinin onaylandığı hissi uyanmamalıdır.
• Duygu yansıtma : danışanın duygularının ona geri
yansıtılmasıdır.
• Yüzleştirme : danışanın sözleri arasındaki
tutarsızlıkları yada söz ve davranışları
arasındaki çelişkilere dikkat çekmektir.
• Yorumlama: danışanın ifade ettiği duygu,
düşünce ve olaylar arasında bağlantı kurmadır.
Amaç derindeki duyguların farkına varması,
duygu ve davranışlarını bütünleştirmesidir.
Ancak yeterli veri olmadan yapılmamalıdır.
• Destekleme : danışanı duygu ve düşüncelerini
tanımaya incelemeye, değişik davranışları
denemeye teşvik etmektir. Yapabilirsin,
başarırsın , v.s.
• Soru sorma: bazen sessizliği bozmak için bazen
de bilgi almak için kullanılan tekniktir. Zorlayıcı
, kapalı uçlu sorular tercih edilmez. Çok fazla
soru sormakta doğru değildir.
• Bilgi verme : kişiye sorunu ile ilgili belli
konularda bilgi vermektir. Ancak daha çok
danışma amaçlı değil rehberlik amaçlıdır.
• Bağlama: kişinin anlattıklarını birbirine
bağlama, aralarındaki uyum ve paralelliğe
dikkat çekmektir.
2010 KPSS iptal- E
2010 KPSS- A
2010 KPSS- D
 TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK

• UYUM SAĞLAYICILIK
• YÖNELTİCİLİK
• AYARLAYICILIK
• TAMAMLAYICILIK
• GELİŞTİRİCİLİK
• ÇARE BULUCULUK- İYİLEŞTİRİCİLİK
• ÖNLEYİCİLİK
 UYUM SAĞLAYICILIK
• öğrencinin yeni ortama ya da okula uyum
sağlaması için verilir.
• Ortamda uyum sağlayamamaktan
kaynaklanan sorunların çözümü ya da
önlenmesine yöneliktir.
• Oryantasyon ve psikolojik danışma hizmetleri
bu işlev doğrultusunda verilir.
2010- D
 YÖNELTİCİLİK

• Bireyin ilgi ve yeteneklerine uygun olarak bir

üst okula, programa, alana, eğitsel kola ya da
mesleklere yönlendirilmesidir.
• Yöneltme ve yerleştirme hizmetleri bu işleve
yönelik hizmetlerdir.
• Bu hizmetin verilebilmesi için ise bireyi
tanımaya gerek vardır.
 AYARLAYICILIK
• Program geliştirmecilere yardımcı olan bir alandır.
• Bireylerin ilgi, yetenek, ihtiyaç ve beklentilerini dikkate
alarak anlamaya çalışır. Bu bilgileri program uzmanlarına
sunarak yeniden gözden geçirmeyi sağlar ve gerekli
ayarlamaların yapılmasına yardımcı olur.
• Bireysek farkları dikkate alarak okul rehberlik
programlarının geliştirilmesine yardımcı olur. Hızlı
değişmeler nedeni ile önemi artmıştır.
• Eğitim programlarında öğrencinin gelişmesine yardımcı
olacak etkinlikleri içermesini sağlar.
• Rehberlik programlarının hazırlanması buna örnek olarak
verilebilir.
• Plan , program, sistemlilik…
 TAMAMLAYICILIK
• Eğitim öğretim faaliyetleri öğrencilerin her türlü
ihtiyacına karşılık vermez. Bazı alanlarda özel hizmetler
gerekir.
• Rehberlik öğretim programlarının eksik kalan yönlerini
tamamlayarak eğitimin verimli olmasına destek olur.
• Güdüleme, dikkat dağınıklığı gibi konular bu kapsama
girer.
• Eğitimin eksik bıraktığı ya da yeterli olamadığı sorunlara
yöneliktir.
• Daha çok ders öğretmeni tarafından fark edilir. Ders
öğretmeni yada sınıf rehber öğretmeni tarafından
çözülür.
• Eğitsel rehberlik kapsamındadır.
Cevap- C
 GELİŞTİRİCİLİK
• Bireylerin içinde bulundukları gelişim
dönemlerinde kazanmaları gereken özellikleri
yerine getirmelerinde yardımcı olma ve bu
dönemleri rahat atlatmalarına destek olmaktır.
• Buna göre birey sürekli gelişim içindedir. Gelişim
için yapılan her türlü hizmet bu kapsamda yer alır.
• Hümanistik kuramdan etkilenmiştir. Maslow’un
ihtiyaçlar hiyerarşisinin ortaya çıkmasına yardımcı
olur.
• Bu işlev tüm yaşamını kapsar.
 ÇARE BULUCULUK- İYİLEŞTİRİCİLİK
• Var olan sorunları ortadan kaldırmak için
verilir.
• Öfke kontrolü, stres yönetimi gibi, utangaçlık,
okul başarısızlığı gibi sorunlardır.
• Bu işlev daha çok kişisel yönlerle ilgilidir.
• Problemler ortaya çıkıp kronikleştikten sonra
problemin etkisini azaltmak için verilir.
• Daha çok psikolojik danışman tarafından
verilir.
 ÖNLEYİCİLİK
• Muhtemel sorunların (disiplin, olumsuz
davranışlar gibi) ortaya çıkmasını önlemeye
yönelik çalışmalardır.
• Genellikle eğitim ve bilgi verme gibi çalışmalar
yapılır.
• Sorun ortaya çıkmadan önlemek, tahmin
etmek söz konusudur.
• Grup rehberliği yada bireysel rehberlik olabilir.
 Önleyici rehberlik;

• Sorun ortaya çıkmadan

• Problemsiz yada problem yaşama ihtimali
olanlara
• Sorunlu kişi sayısı azalır.
• Koruyucu bir yapıdadır.
• Sistemli, düzenlidir.
• İşbirliği vardır.
• Okul, hastane v.b. her yerde yapılabilir.
2010 sts- A
2011- sts- E
2012 STS- E
oguzhanhoca.com
oguzhanhoca.com
1. Eğitim
2. Sağlık
3. Sosyal Yardım
4. Endüstri
5. Spor 1. Uyum sağlayıcı
6. Adalet ve güvenlik 2. Yöneltici
3. Ayarlayıcı
4. Tamamlayıcı
5. Geliştirici
6. Çare bulucu (iyileştirici)
1. Okul öncesi 7. Önleyici
2. İlköğretim 8. Krize müdahale
3. Ortaöğretim
4. Yükseköğretim
1. Bireysel Rehberlik
2. Grupla Rehberlik
3. Bireysel Psi. Dan.
4. Grupla Psi. Dan.

1. Kişisel-sosyal
2. Eğitsel
3. Mesleki
✓ Eğitim alanında rehberlik

✓ Sağlık alanında rehberlik

✓ Sosyal yardım alanında rehberlik

✓ Endüstri alanında rehberlik

✓ Spor alanında rehberlik

✓ Adalet alanında rehberlik

oguzhanhoca.com
 EĞİTİM ALANINDA REHBERLİK

Rehberlik hizmetlerinin en yaygın

alanıdır. Eğitim alanındaki
rehberlik hizmetleri ile okulda
sunulan rehberlik hizmetleri ifade
edilmektedir.
Okul öncesinden başlayıp
yükseköğretimin sonuna kadar
uzanan geniş bir yelpazeyi kapsar.

oguzhanhoca.com
 SAĞLIK ALANINDA REHBERLİK

Hastane, sağlık ocağı, poliklinik gibi sağlık kurumlarında sunulan

rehberliktir. Buralarda uzmanlar bireylerin ruh ve beden sağlıklarını
korumaya yönelik çalışmalar yapabilirler. Ancak daha çok, koruyucu
ruh sağlığı hizmeti olarak karşımıza çıkar.
 SOSYAL YARDIM ALANINDA REHBERLİK

Çocuk esirgeme kurumu, Kızılay, Sosyal dayanışma kurumu,

huzurevleri kimsesiz çocuk yuvaları, yetiştirme yurtları, Mor Çatı gibi
kurumlarda verilen rehberlik hizmetleridir.

oguzhanhoca.com
 ENDÜSTRİ ALANINDA REHBERLİK
Bu alandaki rehberlik hizmetleri ağırlıklı olarak;
➢ sanayi kuruluşlarında işlerin karmaşıklaşıp
çeşitlenmesi sonucu ortaya çıkan
uyumsuzlukla ve bunların doğurduğu
sorunlarla başa çıkmada,
➢ personelin seçimi ve personelin kariyer
gelişimine yardımcı olmada,
➢ çalışanların iş yaşamıyla bağlantılı streslerinin
azaltılmasında,
➢ iş arayanların meslekler konusunda
bilgilendirilmesinde,
➢ mesleğe yetiştirmede işlev görmektedir.

oguzhanhoca.com
 SPOR ALANINDA REHBERLİK
Spor alanında çalışan psikolog ve psikolojik danışmanlar sporcuların
psikolojik olarak hazırlanması ve motivasyonlarının artırılması, kaygı
ve stresle başa çıkma (biyolojik geri bildirim, gevşeme vb.) yönünde
hizmetler verirken diğer taraftan sporcu davranışını ve
performansını etkileyen etkenleri araştırmaktadırlar.

oguzhanhoca.com
 ADALET ALANINDA REHBERLİK

Cezaevlerinde, ıslahevlerinde, orduda, emniyette, çocuk ve aile

mahkemelerinde psikolojik danışmanlar görev almakta ve rehberlik
ve psikolojik danışma hizmeti sunmaktadırlar. Bunun yanı sıra aile
mahkemelerinde aile danışmanlığı hizmeti de rehberlik faaliyeti
olarak sürdürülmektedir.

oguzhanhoca.com
✓ Uyum sağlayıcı rehberlik

✓ Yöneltici rehberlik

✓ Ayarlayıcı rehberlik

✓ Tamamlayıcı rehberlik

✓ Geliştirici rehberlik

✓ Çare bulucu rehberlik

✓ Önleyici rehberlik

✓ Krize müdahale edici

oguzhanhoca.com
 UYUM SAĞLAYICI REHBERLİK

Öğrencilerin çevrelerine sağlıklı bir şekilde uyum

sağlamalarına yardımcı olmak amacıyla yürütülen
çalışmalardır.
Uyum sağlayıcı rehberliğin amacı, bireylerin uyum
sorunlarının nedenlerini bulup incelemek, uyum
düzeyini artırmak ve mevcut ortama uyum
sağlamalarını kolaylaştırmaktır.
 YÖNELTİCİ REHBERLİK

Bireylerin ilgi yetenek, akademik başarı ve ihtiyaçları doğrultusunda kendisine en

uygun mesleğe, işe, alana, bölüme ya da eğitsel bir kola gidebilmeleri konusunda
verilen yardımları kapsar.
 AYARLAYICI REHBERLİK

Öğrencilerin en iyi şekilde yetişmesini sağlamak için onların ilgi,

yetenek ve ihtiyaçlarına en uygun eğitim hizmetlerinin müfredat
programlarında yer almasında, program yapıcılara ve eğitim
planlayıcılarına yardım etmektir.
 TAMAMLAYICI REHBERLİK

Eğitim öğretim etkinliklerinin rehberlik hizmetleriyle birlikte

sürdürülmesi tamamlayıcılıktır. Sağlıklı bir eğitim ancak; rehberlik
hizmetleri ile iç içe bir eğitim sistemi ile mümkündür.
 GELİŞTİRİCİ REHBERLİK

Bireyin gelişimsel ihtiyaçlarını ön plana alarak rehberlik

hizmetlerinin öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemlerinin
ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak verilmesidir. Gelişimsel
rehberlik anlayışının ortaya çıkmasıyla rehberliğin bu işlevi de önem
kazanmıştır.
 ÖNLEYİCİ REHBERLİK

Ortaya çıkması muhtemel sorunları öngörerek ortaya çıkmasını

engelleyici çalışmaları içermektedir.

oguzhanhoca.com
 ÇARE BULUCU (İYİLEŞTİRİCİ) REHBERLİK

Bu yaklaşım, öğrencilerin gelişim sürecinde

kazanmış oldukları istenmeyen özelliklerin ve
davranışların ortadan kaldırılarak bunların
yerine uygun özellikler yerleştirilmesini
hedefler. Sürmekte olan problem durumuna
müdahale edilerek düzeltilmeye çalışılır.
 KRİZE MÜDAHALE

Beklenmedik bir biçimde aniden ortaya çıkan (acil durumlarda)

ve hemen müdahaleyi gerektiren problem durumlarında
uygulanır.
 2012
KPSS

oguzhanhoca.com
Kız çocuklarını devletin verdiği yardımlarla okula gönderebilen bir bölgede yaşayan
ilköğretim 6. sınıf öğrencisi Hale, psikolojik danışmana okul müdür yardımcısının
kendisini taciz ettiğini anlatır. Danışman sayesinde olay gerekli mercilere taşınır ve
aynı okulda başka öğrencilerin de tacize uğradıkları ortaya çıkar. Bunun sonucunda
Hale ile aynı sınıfta okuyan kızlarını bazı aileler okula göndermez. Danışman bu
durumu fark edince, diğer velilerde de aynı endişe oluşmaması amacıyla veliler ve
öğrencilerle toplantı yapmaya karar vererek
plânlar yapar.
Rehber öğretmenin velilerle yapacağı görüşmeler rehberliğin öncelikle hangi
işlevine yöneliktir?

A) Önleyici B) Geliştirici C) Ayarlayıcı

D) Tamamlayıcı E) Uyum sağlayıcı

oguzhanhoca.com
İkinci sınıf öğretmeni Damla Hanım’ın Ali isminde aşırı hareketli, dikkatini uzun
süre yoğunlaştıramayan bir öğrencisi bulunmaktadır. Damla Hanım okul rehber
öğretmeninden (psikolojik danışman) yardım ister. Rehber öğretmen, Ali’de
“dikkat eksikliği – hiperaktivite” davranış problemi olabileceğinden kuşkulanır.
Damla Öğretmen’den Ali’yi sınıfta, pencereden uzak ve tahtaya yakın bir yerde
oturtmasını, ödevlerini yaptırırken sıklıkla ara vermesini ister. Bu önerilere uyan
Damla Öğretmen bir süre sonra Ali’nin daha iyi öğrendiğini ve dikkatinin de daha
az dağıldığını fark eder.
Damla Öğretmen’in sınıfında gerçekleştirdiği çalışmalar rehberliğin hangi
işleviyle ilgilidir?

A) Duruma alışma B) Krize müdahale

C) Tamamlayıcı D) Önleyici
E) Ayarlayıcı

oguzhanhoca.com
✓ Okul öncesinde rehberlik

✓ İlköğretimde rehberlik

✓ Ortaöğretimde rehberlik

✓ Yükseköğretimde rehberlik
Aşağıdakilerden hangisi, okul öncesi dönemde öğrencilere mesleki gelişim
ihtiyaçları doğrultusunda kazandırılması hedeflenenlerden biri değildir?

A) Mesleklerin belli bir eğitimle kazanıldığının farkına varmaları

B) Mesleklerin her iki cinsiyet için de uygun olabileceğini kavramaları
C) Her mesleğin gerekli ve önemli olduğunu anlamaları
D) Kişisel ilgilerini fark etmeye başlamaları
E) Kişisel yaşam biçiminin mesleki seçimlerini nasıl etkilediğini fark etmeleri

oguzhanhoca.com
✓ Bireysel Rehberlik - Grup Rehberliği

✓ Bireysel Psikolojik Danışma ve Grupla Psikolojik Danışma

oguzhanhoca.com
Bir sınıf öğretmeni sınıfta problem tarama listesi uygulamış ve sonuçta
öğrencilerin meslekler hakkında yeterince bilgi sahibi olmadıklarını görmüştür.
Çeşitli meslekler hakkında öğrencilere bilgi vermek isteyen sınıf öğretmeninin
aşağıdakilerden hangisini yapması uygun olur?

A) Grup rehberliği
B) Grupla psikolojik danışma
C) Oryantasyon
D) Bireysel psikolojik danışma
E) Müşavirlik

oguzhanhoca.com
Aşağıdakilerden hangisi, grupla psikolojik danışmanın bireysel danışmadan
üstün yönlerinden biri değildir?

A) Sorunlarının sadece kendisine özgü olmadığını görüp teselli bulma

B) Derinlemesine bir yardım alma olanağı elde etme
C) Başkalarının belli sorunlar karşısında uyguladıkları başarılı çözüm yollarından
haberdar olma
D) Aynı sorunlarla karşılaşan diğer insanlarla bu sorunları konuşabilme fırsatı
bulma
E) Bir gruba ait olma, başkaları tarafından kabul edilip benimsenme duygusunu
yaşama

oguzhanhoca.com
✓ Kişisel-sosyal rehberlik

✓ Eğitsel Rehberlik

✓ Mesleki Rehberlik
Bireyin duygu ve düşüncelerinden, sosyal ilişkilerinden,
davranışlarından doğan problemlere yönelik olarak yapılan
yardımları kapsar.
Sosyal becerileri geliştirme
Atıganlık eğitimi verme
İletişim becerileri verme
Çatışma çözme becerileri kazandırma
Öfkeyi kontrol etme
Olumlu benlik algısı oluşturma
Sorumluluk ve görev bilinci verme
Karşı cinsle ve aileyle iletişim
Kaygıyla baş etme becerileri geliştirme
Karar verme becerileri geliştirme
Oto kontrol becerileri geliştirme
Bireylerin eğitim ortamlarından en yüksek düzeyde
yararlanabilmeleri ve akademik başarılarını
artırabilmeleri için sunulan yardımları içermektedir.

oguzhanhoca.com
Okula ve çevreye uyum

Eğitsel yönlendirme ve alan seçimi

Eğitsel kollar

Okul başarısı artırma

Verimli ders çalışma yöntemleri

Öğrenme güçlüğü çeken öğrencileri belirleme

Üstün yetenekli öğrencileri belirleme

Sınav kaygısıyla baş etmeye yardım

Mesleki rehberlik, bireylerin kendilerini ve çeşitli meslekleri
tanımaları, kendi niteliklerine uygun meslekleri seçmeleri, seçtikleri
mesleğe hazırlanmaları ve mesleki yönden gelişmeleri konusunda
yapılan yardım hizmetleridir.

oguzhanhoca.com
✓ BİREYİ TANIMA

✓ MESLEKLERİ TANIMA

✓ KARAR VERME

oguzhanhoca.com
✓ Mesleklerin çeşitli yönlerini tanıtmak
✓ Mesleki seçenekleri artırmak
✓ Mesleklere karşı oluşan önyargıları yıkmaya çalışmak
✓ Gerçekçi ve uygulanabilir kararlar alınmasını sağlamak
✓ Alınan kararlarda öğrencinin sorumluluk almasını sağlamak
✓ Mesleki kararların aileyi de içermesini sağlamak
✓ Her mesleğin saygıya değer olduğunu aşılamak
✓ Mesleki olgunluğu artırmak
YAŞ EVRELER ÖZELLİKLERİ
5-12 Uyanış ve Farkında Olma Meslekleri fark etme

12-15 Araştırma - Keşfetme Meslekler arası benzerlik

ve farklılıkları öğrenme
15-18 Karar Verme Mevcut algıya dayanarak
ideal oluşturma
18-23 Hazırlık Seçilen alan veya okulda
meslek hazırlığı
(+)23 İşe Yerleşme Mevcut mesleğe başlama
1. Yetenek

2. İlgi

3. Değerler

4. Yetkinlik Beklentisi (Özyeterlilik İnancı)

5. Biyolojik Etmenler

6. Sosyoekonomik Düzey

oguzhanhoca.com
✓ Ginzberg ve Arkadaşlarının Gelişim Kuramı

✓ Super’in Benlik Kuramı

✓ Holland’ın Tipoloji Kuramı

✓ Roe’nun İhtiyaç Kuramı

✓ Gootfredson’ın Daraltma ve Uzlaşma Kuramı

✓ Özellik Faktör Kuramı

oguzhanhoca.com
oguzhanhoca.com
Büyüme Evresi (0-14 yaş): Bireyin benlik algısı özdeşleşme gibi süreçlerle
gerçekleşir. Burada fantezi, yetenek ve ilgiler önem kazanır.

Araştırma Evresi (14–24 yaş): Bireyin kendini tanıması, rol denemelerinde

bulunması, meslek incelemeleri ve deneme gibi etkinliklerin olduğu bir dönemdir.

Yerleşme Evresi (25-44 yaş): Geçici işleri kalıcı işleme koyma dönemidir. Sosyal
yaşamını birey mesleğine göre ayarlar, işe bağlanma vardır.

Koruma Evresi (45-64 yaş): Birey mesleki benliğini korumaya çalışmaktadır. Bireyin
doyuma ulaşması gerçekleşir.

Çöküş Evresi (65 yaş ve sonrası): Fiziksel gücün azalmasıyla beraber birey iş
yükünü ve çalışma alışkanlıklarını azaltır veya değiştirir. Tam zamanlı iş yerine,
daha az sorumluluk alınan işler yapılır.
✓ Bu kurama göre bireyler kendilerine uygun mesleklere
yönlendirilirse başarılı, mutlu ve üretken olabilirler.
✓ Her birey kendine özgü özelliklere sahiptir.
✓ Her mesleğin kendine özgü özellikleri vardır.
✓ Bir birey kişisel özelliklerine uygun mesleklere yönelirse başarılı
olabilir.
✓ Her bireyin ve mesleğin nitelikleri objektif ölçme araçları ile
ölçülebilir.
 2012
KPSS

oguzhanhoca.com
 2012
KPSS

oguzhanhoca.com
 2012
KPSS

oguzhanhoca.com
 2012
KPSS

oguzhanhoca.com
 2012
KPSS

oguzhanhoca.com
 2012
STS

oguzhanhoca.com
 2012
STS

oguzhanhoca.com
 2012
STS

oguzhanhoca.com
 2012
STS

oguzhanhoca.com
2011
KPSS
2011
KPSS
2011
KPSS
Kız çocuklarını devletin verdiği yardımlarla okula gönderebilen bir bölgede
yaşayan ilköğretim 6. sınıf öğrencisi Hale, psikolojik danışmana okul müdür
yardımcısının kendisini taciz ettiğini anlatır. Danışman sayesinde olay gerekli
mercilere taşınır ve aynı okulda başka öğrencilerin de tacize uğradıkları ortaya
çıkar. Bunun sonucunda Hale ile aynı sınıfta okuyan kızlarını bazı aileler okula
göndermez. Danışman bu durumu fark edince, diğer velilerde de aynı endişe
oluşmaması amacıyla veliler ve öğrencilerle toplantı yapmaya karar vererek
plânlar yapar.
Rehber öğretmenin öğrenciler için planladığı toplantılar aşağıdaki rehberlik
çalışmalarından hangisiyle açıklanabilir?

A) Duruma alıştırma B) Vaka incelemesi

C) Vaka konferansı D) İzleme hizmeti
E) Grup rehberliği

oguzhanhoca.com
Bireylerin kişilik tiplerine uygun işler seçmekte olduklarını Holland ortaya
koymuştur. Holland altı tip kişilik olduğunu bunların; aydın, sosyal, gelenekçi,
girişimci ve artist olarak tanımlanabileceğini söylemiştir. Beden gücü yerine zihin
gücünü kullananların aynı zamanda esnek düşünceli sabırlı, ısrarcı ve bilimsel
faaliyetler ilgi duyan bağımsız kimselerin “aydın” olarak tanımlamaktadır.
İnsanlarla bir arada olmayı seven, yardım etmekten ikna etmekten, insanları ve
duygularını anlamaya çalışmaktan hoşlanan başarma güdüsü yüksek kişileri de
“Sosyal” tip olarak tanımlamaktadır.
Tanımda hareketle hem sosyal hem aydın tip özelliklerini aşağıdaki
mesleklerden hangisinde bir arada görebiliriz?

A) Doktor B) Jeolog C) Ressam

D) Kimyager E) Muhasebeci

oguzhanhoca.com
Lise 1. sınıfların tanıtım ve yönlendirme dersine giren Gül Hanım yıl sonunda gruba mesleki
ilgi envanteri uygulamış ve 1. sınıftaki not ortalamasına ve envanter sonucuna göre
Muazzez’i eşit ağırlık alanına yönlendirmiştir. Muazzez ise en yakın arkadaşı sayısal bölümü
tercih ettiği için ve notları da yeterli olduğundan sayısal alanı tercih etmiştir. Lise 4. sınıfa
geçtiğinde ise yeniden eşit ağırlık alanını tercih etmiş ve Gül Hanım’a, yaz tatilinde izlediği
bir filmden sonra bankacı olmanın tam kendisine göre olduğunu söylemiştir.
Parçaya göre, Muazzez’le ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A)Muazzez meslek seçiminde akılcı karar veremediğinden bu kararı onun yerine öğretmeni
ailesiyle birlikte almalıdır.
B)Muazzez başlangıçta sosyal ihtiyaçlara dayalı alan seçerken son sınıfta kendini
gerçekleştirme ihtiyacını ön planda tutmaktadır.
C)Muazzez mesleki açıdan fantezi (hayal) döneminde bulunduğundan farklı alanlara ilgi
duymaktadır.
D)Muazzez’in mesleki olgunluk düzeyi düşük olduğundan özdeşime dayalı alan seçmektedir.
E)Muazzez’in kişilik tipleri ayrıştığından lise 4’te araştırıcı kişilik tipine uygun bir mesleğe
yönelmektedir.
Aşağıdakilerden hangisi grup rehberlik etkinliklerinin uygulanması
amaçlarından biri değildir?

A)Öğrencilerin iletişim becerilerini geliştirmek

B)Okul içi ve dışındaki yaşam, kurallar, sorunlar vb. konularda bilgi
vermek
C)Öğrencilerin akranlarından geri bildirim almalarını sağlamak
D)Öğrencilerin bireysel sorunlarına grubun çözüm bulmasını
sağlamak
E)Öğrencilerin grup etkileşimi içinde bulunmalarını sağlamak
İlköğretim 6. sınıf öğrencisi Sema ağlayarak rehber öğretmenin yanına gelir. Neler
olduğunu soran rehber öğretmenine “Arkadaşlarımın boyu uzadı, ben kısa kaldım.
Cüce gibiyim, kimse beni beğenmiyor.” der ve ağlamaya devam eder.
Bu durumda rehber öğretmenin yapması gereken en uygun davranış
aşağıdakilerden hangisidir?

A)Ergenlik döneminde beden yapısındaki değişmeler hakkında bilgiler vererek

Sema’nın rahatlamasını sağlamak
B)Sema’nın arkadaşlarını rehberlik servisine çağırarak davranışlarının çok yanlış
olduğunu, Sema’yı incittiklerini anlatmak
C)Sema’nın ailesiyle görüşerek kızlarıyla ilgilenmeleri gerektiğini aksi hâlde
sorunlar yaşayabileceğini anlatmak
D)Sema’yı inciten arkadaşlarının onu kıskandığını anlatarak Sema’yı teselli etmek
E)Sema’ya “Boyunla daha önce de alay ettiler mi?” diye sorarak sorunu abartıp
abartmadığını araştırmak
Mesleki ilgiler ergenlik döneminde oldukça kararsızdır ve sık sık değişiklik gösterir. Bu
olgu ergen öğrencilere meslek seçim kararlarını verirken yardımcı olmayı
zorlaştırmaktadır.
Buna göre, ergen öğrencilerin meslek seçim kararlarını vermelerinde ilgi envanterleri
kullanılarak yapılacak aşağıdaki işlemlerden hangisi en uygundur?

A)Ergenlerin belli mesleklere karşı ilgilerini üç ay arayla ölçüp daha sonra bu

ölçümlerin ortalamasını almak
B)İlgi envanterlerini, ergenlere bir ya da birkaç meslek adı vermek yerine, ilgilerine
uygun meslek alanları hakkında bilgilendirmek için kullanmak
C)Önce ergenin ilgilerini ne sıklıkla değiştirdiğini araştırmak daha sonra sık
değiştiriyorsa sadece yetenek testi, nadiren değiştiriyorsa ilgi envanteri kullanmak
D)İlgi envanterleri sınırlı sayıda ilgiyi ölçtükleri ve yeterince güvenilir olmadıkları için
okul başarısı, öğrenciyle görüşme vb. başka yollar kullanarak ilgileri araştırmak
E)İlgiler, genç, yetişkinlik yıllarında kararlılık kazandığından bu yıllardan önce mesleki
rehberlik amacıyla ilgi envanterlerini kullanmamak
Başarılı bir öğrenci olan Pelin ilköğretim 8. sınıfa devam etmektedir. Sınıf
öğretmeni son zamanlarda Pelin’in başarısında belirgin bir düşme olduğunu gözler
ve okul rehber öğretmeniyle görüşmesini ister. Okul rehber öğretmeniyle yaptığı
görüşmede Pelin “Annem halamla konuşurken beni evlendireceklerini söyledi.
Nasılsa beni liseye göndermeyecekler. Onun için kendimi derslere veremiyorum.”
der.
Rehber öğretmenin Pelin’le yapacağı görüşmeler öncelikle rehberliğin hangi
problem alanına yönelik olmalıdır?

A) Eğitsel rehberlik B) Ev ziyareti

C) Mesleki rehberlik D) Bireyi tanıma
E) Kişisel rehberlik
Rehber öğretmenine,
“Bu görüşmenin bana bir yararı olacağına inanmıyorum. Arkadaşlar ısrar etti de
geldim. Yani şimdi siz ne yapacaksınız da sevgilimin bana dönmesini
sağlayacaksınız?”
diyen bir öğrencinin temel sorunu aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sevgilisi tarafından terk edildiği için üzüntü duyması

B) Sorunun çözümünü başkalarında araması
C) Görüşmenin sorunu çözemeyeceğine inanması
D) Arkadaşları tarafından yönlendirilmesi
E) Kendine güvenini yitirmesi

oguzhanhoca.com
Bir kimsenin kendisini kabulüyle yakından ilgili gelişim görevi
aşağıdakilerden hangisidir?

A) Üst okullara giriş koşullarını inceleme

B) İlgi duyulan meslekleri inceleme
C) Meslek değerleri geliştirme
D) Erişilebilir meslek hedefleri belirleme
E) Meslek hedefleriyle ilgili faaliyetlere yönelme

oguzhanhoca.com
Bir araştırmada, ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin sayısal ve sözel
yeteneklerini ölçen testlerden aldıkları puanlar arasındaki korelasyon kat sayısı
0.58, lise II. Sınıf öğrencilerinde ise 0.32 civarında hesaplanmıştır.
Gözlenen bu farklılığın sebebi yetenek gelişimi dikkate alındığında
aşağıdakilerden hangisiyle dikkate alınır?

A) Yaş arttıkça sözel yeteneğe oranla sayısal yetenek daha hızlı artmaktadır.
B) Sayısal ve sözel yetenek arasında, yaşa bağlı olarak ters yönde bir ilişki
bulunmaktadır.
C) Yaş arttıkça yetenekler bağımsızlaşmaktadır.
D) Eğitim düzeyi arttıkça öğrencilerin yetenekleri arasındaki farklar azalmaktadır.
E) Yaş arttıkça ilgilerin değişmesi yeteneklerin farklılaşmasına yol açmaktadır.
Lise I. sınıftaki bir öğrencinin yetenek testi ve ilgi envanterinden aldığı yüzdelik
puanlar aşağıda verilmiştir:
Yetenek testi Puan (%) İlgi envanteri Puan ( % )
Sözel 62 Fen bilimleri 55
Sayısal 53 Sosyal bilimler 53
Mekanik 58 Edebiyat 70
Göz – el
Koordinasyonu 60 İş ayrıntısı 45
Bellek 65 Güzel sanatlar 50
Öğrencinin yetenek testi ve ilgi envanterinden aldığı yüzdelik puanlar dikkate
alındığında bu öğrenciye lise birinci sınıfın sonunda aşağıdaki alanlardan
hangisinin önerilmesi en uygundur?

A) Yabancı dil B) Sosyal bilimler

C) Türkçe – matematik D) Güzel sanatlar
E) Fen bilimleri
ÖSS’ye hazırlanan lise son sınıf öğrencisi Kerim, kendisine güvenen bir kişiliğe
sahip olmasına ve derslerine çok çalışmasına karşın, deneme sınavlarında bile aşırı
heyecanlanarak istediği puanları elde edememektedir.
Sınavlarda yaşadığı endişe yüzünden, gelecekte başarılı bir avukat
olamayacağını düşünen Kerim’e sunulacak rehberlik hizmeti öncelikle aşağıdaki
problem alanlarından hangisine yönelik olmalıdır?

A) Eğitsel rehberlik
B) Kişisel - sosyal rehberlik
C) Akran eğitimi
D) Mesleki rehberlik
E) Yönlendirici rehberlik
Aşağıdakilerden hangisi bir öğretmenin mesleki rehberlik kapsamında
öğrencileriyle yapabileceği etkinliklerden biri değildir?

A) Mesleki ilgi envanteri uygulayıp sonuçlarını öğrencilerle paylaşma

B) İş yeri gezileri düzenleme
C) Meslek üyelerini konuşmacı olarak sınıfa çağırma
D) Öğrencilerin hayal ettikleri meslekleri sınıfta canlandırmalarını isteme
E) Öğrencilerden meslekler hakkında bilgi edinip sınıfta sunmalarını isteme

oguzhanhoca.com
ANNE BABA TUTUMLARI
VE

ÇOCUGUN GELİŞİMİNE
ETKİLERİ
 KRAL BAHÇESİ
Çok eskiden bir büyük kral vardı. Gel zaman git zaman bu kral, portakal
ağacı yetiştirme hevesine kapıldı. Adamlarını çağırdı, dileğini buyurdu. Adamlar
ülkeyi dolaştı, ılık güneylilerinde bir yer seçti. İşçiler tutuldu, bahçıvanlar
bulundu. Toprak işlendi, çukurlar kazıldı, fidanlar dikildi. Büyük kralın bahçesi
komşu ülkelere nam saldı. Bahçesiyle öğündü, gururlandı büyük kral. Adamlarına
buyurdu: Benim bahçem, en güzel olmalı bu yeryüzünde. Tüm ağaçlar bir boyda bir
biçimde büyümeli...
Aradan yedi yıl geçti: Komşu ülke kralı konuk geldi. Ünlü bahçeyi görmek
istedi. Büyük kralın adamları güneye at sürdüler, tez varıp bahçeyi düzene
koydular. Bahçe temizlenip düzenlenecekti. Tüm ağaçlar bir boy bir biçime
girecekti. Bahçenin temizlenip, düzenlenmesine ses etmedi bahçıvanlar. Ama
ağaçların bir boy bir biçime sokulmalarına karşı çıktılar. Büyük kralın adamları
buyurdu: Buyruk buyruktur, bizimkisi kulluktur. Buyruk demiri keser, hepimizin
kellesi gider!
Büyük kralın buyruğu üzerine işe başlandı. Boylu ağaçların üst dalları kesildi,
sık dallı ağaçların dalları uzatıldı, kısa boylu ağaçlar yukarı çekilip ötekilerin
düzeyine getirildi. Benzer çalışmalarla tüm ağaçlar bir boy, bir biçime sokuldu.
Bahçenin temizliği ve düzeni bitirildi. Büyük kral ve konuğu bahçeye gittiler.
Ağaçları pek beğendiler. Aynı boy aynı biçim ağaçlara hayran kaldılar. Konuk kral
ülkesinde de böyle bir bahçe yapılmasını buyurdu adamlarına. Konuğun hayranlığına
sevindi büyük kral. Bir kat daha gururlandı, onurlandı. Adamlarına armağanlar
dağıttı...
O mevsim çok az portakal verdi kral bahçesi. Çünkü boyu kısaltılan, dalları
seyrekleştirilen ağaçlardan yabancı dallar fışkırdı. Uzatılan ağaçlar kurudu. Kimi
ağaçlar hastalandı. Bahçıvanlar ne denli uğraştılarsa da eski canlılık gelmedi.
Sekizinci yıl, büyük kralın bahçeye geleceği duyuldu. Bahçıvanlar ve işçiler, oradan
kaçıp kellelerini kurtardılar.
 İ Ç E R İ K
✓ Anne baba tutumlarının tanımlanması,
✓ Çocuğun gelişimindeki önemi,
✓ Olumsuz aile tutumları,
✓ Olumlu aile tutumu,
✓ Anne babalara tavsiyeler.
 Anne baba tutumu anne
baba ve çocuk arasındaki
etkileşimin türüne denir.
 Çocukluk dönemi; özellikle
erken çocukluk da denilen 0-6
yaş arasındaki dönem,
çocukların çevreleri ile
etkileşimlerinden en çok
etkilendikleri dönemdir.
Anne, baba ve
ailenin diğer
bireylerinin
çocukla olan
etkileşimi,
çocuğun ileride
nasıl bir birey
olacağını
etkilemektedir.
 MUTLULUĞUN RESMİ

Ailede; anne babanın çocukla nasıl

iletişim kurduğu, istendik davranışları
nasıl kazandırdığı, çocuğun aile içinde
bir birey olarak kabul edilip
edilmediği, sevginin nasıl ifade edildiği,
eğitimde kullandığı disiplin yöntemleri
anne baba tutumunun nasıl olduğunu
belirler.
 ●Emir Verme-Yönlendirme
●Uyarma Gözdağı Verme
●Ahlak Dersi Verme
●Öğüt Verme-Çözüm Getirme
●Nutuk Çekme-Nasihat etme
●Yargılama-Eleştirme-Suçlama
●Övme- Aşırı Güven Verme
●Ad Takma-Alay Etme
●Yorumlama-Analiz Etme
●Duygularını Hafife Alma-Kınama
●Sınama Soru Sorma-Sorgulama
●Konuyu Saptırma-Değiştirme
İLETİŞİM ENGELERİNİN SONUÇLARI
•Konuşmalarını engeller
•Savunmaya geçirir
•Kavgacı yapar, karşı saldırıya yöneltir
•Yetersiz olduklarını hissettirir
•Kızdırır, küstürür
•Oldukları gibi kabul edilemedikleri duygusunu
uyandırır
•Sorunlarını çözmede kendilerine güvenilmediğini
hissettirir
•Anlaşılmadıklarını hissettirir
•Duygularının yersiz olduğunu hissettirir
•Öfkelendirir, yılgınlığa uğratır
•Sorgulanıyor duygusunu yaratır
•Anne ve babasının kendisiyle ilgilenmediği duygusunu
uyandırır.
•Sevilmediği endişesini doğurur.
 SAĞLIKSIZ
AİLEDE
GİZLİ KURALLAR:

1.Denetleme
2.Mükemmeliyetçilik
3.Suçlama
4.Beş temel özgürlüğün inkârı
5.Konuşmanın yasak olması
6.Küskünlük ve kırgınlıkların sürdürülmesi
7.Kimseye güvenmeme
 KORUNMASI GEREKEN
BEŞ TEMEL ÖZGÜRLÜK;
1.Şimdi ve burada olanı duyma ve görme
(algılama) özgürlüğü,
2.Kendi düşündüğünü olduğu gibi ifade
edebilme özgürlüğü,
3.Kendi duygularını olduğu gibi ifade
edebilme özgürlüğü,
4.Kendi arzularına göre bir şeyi isteme ya
da reddetme özgürlüğü,
5.Olmak istediği yönde gelişerek kendi özünü
gerçekleştirme özgürlüğü,
 DİSİPLİN
Disiplin, bir eğitim aracı
olarak düşünüldüğünde korkutma,
utandırma, gururunu kırma gibi
kavramlarla iç içe olmamalıdır.
Disiplinin iki temel amacı vardır;
Birincisi, çocuğa anlaşılır, kesin
ve sınırları olan, güvenli bir
ortam sunmaktır. Bu ortam
çocuğun sağlıklı gelişimi için
gereklidir. Disiplinin ikinci amacı
ise, çocuğun kendi kendini
yönetme yeteneği yani özdenetim
kazanmasıdır. Çocuk denetim
altında değilken de öğrendiklerini
uygulayabilmeli, kurallara uymayı
sürdürebilmelidir.
 DİSİPLİN
Çocukların gösterdiği uyum ve
davranış sorunlarının nedenlerinden
birisi de anne babalarının onlara
uygun sınırlar koymamalarıdır. Bazı
ailelerde disiplin yok gibidir.
Çocuğun tüm davranışları hoşgörüyle
karşılanır. Bazı evlerde ise disiplin
vardır ancak ne zaman, nerede
uygulanacağı belirsizdir. Anne
babanın tutumu aşırı hoşgörü ile sert
cezalandırmalar arasında gidip
gelmektedir. Anne babalar kendi ruh
halleri, çocuğun yapısı ve çevre
koşulları nedeniyle çocuklarına karşı
tutarsız davranabilirler.
 Disiplin İçin Önemli İlkeler

•Anne baba davranışlarıyla çocuğa

örnek olduğunu unutmamalıdır.
•Anne babanın sözbirliği ve
işbirliği yapması disiplin için
gereklidir.
•Tutarlılık disiplin için en önemli
ilkelerden biridir.
 Tanrım bana
Değiştiremeyeceğim şeyleri kabul etmek için
SÜKÛNET
Değiştirebileceklerimi değiştirmek için
CESARET
İkisini birbirinden ayırabilmek için de
AKIL VER
 .

Anne baba tutumlarını,

Olumsuz anne baba tutumları

ve
Olumlu anne baba tutumu
olarak ikiye ayırabiliriz
 ÇOCUK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ
YAYGIN AMA YANLIŞ İNANÇLAR !
Eşim çocuğa çok katı
davranıyor, ben onu
dengeliyorum.
Ben çocuğumun en iyi
arkadaşıyım.
Çocuğum daima kendimden,
eşimden önce gelir.
Çocuğum hiç hata yapmamalı,
hiç acı ve sıkıntı çekmemeli.
Çocuğumu mükemmel bir
şekilde yetiştirmeliyim.
 ÇOCUK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ
YAYGIN AMA YANLIŞ İNANÇLAR !
Ben de çocuktum, geçer.
İyi anne-baba çocuğunu asla
cezalandırmamalı.
Çocuğumun her şeyi olmalı,
hiçbir şeye ihtiyacı olmamalı.
Çocuklar kendi hallerinde
yetişmeli, müdahale etmeye
gerek yok.
Çocuğuma zaman
ayıramıyorsam da bütün maddi
ihtiyaçlarını karşılıyorum.
 AİLE TUTUMLARI

ANNE ANNE ANNE

BABA BABA BABA

ÇOCUK ÇOCUK ÇOCUK

BASKICI TAVİZKAR BASKICI

TUTUM TUTUM TUTUM
 AİLE TUTUM MODELİ

DİSİPLİNSİZ EĞİTİM
Eğitim
YETERSİZ SEVGİ AŞIRI SEVGİ

AŞIRI DİSİPLİNLİ
EĞİTİM

Çocuğun anne-babadan aldığı iki

şey vardır: Sevgi ve Eğitim
OLUMSUZ AİLE TUTUM ŞEKİLLERİ

DİSİPLİNSİZ EĞİTİM

İÇE DÖNÜK SORUMSUZ

YETERSİZ SEVGİ AŞIRI SEVGİ

SALDIRGAN KAYGILI
ANTİSOSYAL GÜVENSİZ
AŞIRI DİSİPLİNLİ EĞİTİM
 SAĞLIKLI TUTUM

Aşırı Disiplin

Yeterli ilgi Yeterli sevgi

Yetersiz Sevgi SAĞLIKLI TUTUM Aşırı sevgi

Yeterli hoşgörü Yeterli disiplin

Disiplinsiz Eğitim
 OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI
1. AŞIRI KORUYUCU VE KAYGILI ANNE-
BABA TUTUMU
Bu Tutumda;
 Anne baba çocuğun her davranışına müdahale
eder,
 Sürekli çocuğa yaşından daha küçükmüş gibi
muamele edilir
 Aile aşırı koruyucu ve vericidir.
 Çocuğun kendini tanımasını ve
yapabileceklerini fark etmesini engelleyen bir
anne-baba tutumudur.
 Çocuğun bireyselleşme çabalarını engelleyen
bir tutumdur.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

Bu tutumla yetişen çocuklar;

Bağımlı kişilik yapısı
geliştirirler. Çocuk kendi başına
karar vermede güçlükler yaşar.
Çocuğun kendine güveni yoktur.
Genelde tek başına bir işe başlama
ya da sürdürme becerilerini
gösteremezler.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

2. AŞIRI BASKICI VE OTORİTER ANNE-

BABA TUTUMU

 Ailede katı bir disiplin anlayışı ve

baskıcı bir tutum vardır.
 Çocuktan ailenin kuralarına koşulsuz
uyulması beklenir
 Aile içinde korku hakimdir ve çocuk
korku ile büyür
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

Bu tutumla yetişen çocuklar;

Saldırgan ve uyumsuz
davranışlar görülür.Arkadaşlarına
evde karşılaştığı olumsuz
davranışları sergiler.Sürekli
eleştirildiği için benlik saygısı
geliştiremedikleri görülür.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI
3. SINIRSIZ ÖZGÜRLÜKÇÜ ANNE-BABA
TUTUMU

 Bu tutumu gösteren ailelerde

çocuğa aşırı düşkünlük ve hoşgörü
vardır
 Aile çocuk ilişkisinde sınırlar ve
kurallar belli değildir.
 Çocuk evde patrondur, ve her
istediği, istediği anda yapılır.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

Bu tutumla yetişen çocuklar;

Bencil, doyumsuz, kırılgan,
her dediğinin anında olmasını
isteyen, sabırsız bireyler
olabilirler. Doyumsuzluk ve iç boşluk
vardır. Kuralsızlığa alışan çocuk,
sosyal ortamlarda(okul gibi)
kurallarla karşılaştığında uyum
sağlamakta zorlanırlar.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

4. MÜKEMMELİYETÇİ ANNE-BABA
TUTUMU
 Bu tutumu benimseyen anne babalar
çocuklarını akademik, sosyal,
sanatsal, sportif her alanda
kusursuz olmasını beklerler.
 Aile beklentilerini karşılaması için
çocuk yoğun bir eğitim sürecine
tabi tutar.
 Çocuktan beklentiler yaşının ve
kapasitesinin üzerindedir.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

Bu tutumla yetişen çocuklar;

Kendi doğal iç güdüleri ve
kurallar arsına sıkışıp kalmıştır.
Sürekli bir iç çatışma içindedir.
Fikirleri genellikle çok katıdır. Her
işte üstün olmak ister ve bunu
başaramadığı noktada hayal
kırıklığına uğrar. Çalışmayı tamamen
bırakabilir ve aşağılık duygusu
gelişir.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

5. TUTARSIZ ANNE-BABA TUTUMU

Anne babanın tutumu belirli değildir.

Yukarıda belirtilen tutumların
hepsinide zaman zaman uygular.
Anne ve babanın tutumları arasında
da farklılıklar vardır.
OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI

Bu tutumla yetişen çocuklar;

Ne zaman ve nerede ne
yapacağını bilemez. Çocuk anne
veya babanın tepkisini tahmin
edemez ve bu nedenle kendini
güvende hissetmez. Çocuk
çevresindeki insanlara güvenmeyen,
her şeyden şüphelenen, kararsız
bir kişilik yapısı geliştirebilirler.
DİĞER OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI:

a.Anne ve babanın
tutumları arasında
tutarsızlık:
Bu tutumda, bir
çocuğa annenin ayrı,
babanın ayrı bir tutum
izlemesi söz konusudur.
Çocuğa konulan
sınırların
sürdürebilmesi için
anne-babanın
davranışlarında tutarlı
olması gerekir.
DİĞER OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI

b.Aile içindeki kardeşlere farklı

tutumlar :
Burada çocuklar arasında
ayrımcılık vardır. Örneğin,
kız çocukla erkek çocuk
arasında veya yatağını ıslatan
çocukla diğer çocuklar
arasında ayırım yapılır.
DİĞER OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI

c.Aile içi kutuplaşmalar:

Aile içinde bazen
klikleşmeler, aile içindeki bir
grubun başka gruba ya da
kişiye karşı çıkması, gizli
anlaşmalar oldukça sık görülür.
Bazen anne-baba çocuklara
karşı, çocuklar anne babaya
karşı, bazen de bir çocukla
baba, bir başka çocukla
anneye karşı kutuplaşabilir.
Çocuk aile içinde herkesin
yüklendiği bir şamar oğlanı da
olabilir.
OLUMLU ANNE-BABA TUTUMU

DEMOKRATİK ANNE-BABA
TUTUMU

Anne ve baba çocuğa Koşulsu

Kabul gösterir.
Anne baba çocuğa sevgi ile
yaklaşır ve çocukla ilgilenir.
Aile çocuğa rehberlik yapar.
Ancak karar çocuğa aittir.
Anne baba çocuk için iyi bir
modeldir.
 OLUMLU ANNE-BABA TUTUMU

Bu tutumla yetişen çocuklar;

Sosyalleşmiş, işbirliğine
hazır, arkadaş canlısı,
duygusal ve sosyal açıdan
dengeli bir bireydir.Çocuk
nerede ne yapması gerektiğini
bilir. Saygılı, sorumluluklarını
bilen ve çevresi ile olumlu
ilişkiler kurabilen bireylerdir.
 Koşulsuz Sevgi:
Her anne-baba çocuğunu sever ve onun için tüm
fedakarlıklara katlanır. Fakat sevgi koşulsuz olmalıdır.
"Eğer başarısız olursan, sana olan sevgim azalacak." gibi
cümleler kuruluyor ise; yanlış davranılmaya başlanmış
demektir. Çünkü sevgiyi belli koşullara bağlayarak disiplin
sağlanamaz.Hatta istenmeyen davranış pekiştirilmiş olur.
Çocukta da yoğun olarak sevilmediği endişesi yerleşir.
 Çocuğunuzun nasıl bir
yetişkin olmasını istersiniz
ANNE BABALARA TAVSİYELER

1-Ondan yapamayacağı şeyler istemeyin,

2-Yaşına uygun yapabileceği görevler verin,
3-Başarılı olmuş kişileri ona sevdirin ve
örnek gösterin,
4-Kendine güvenmesini sağlayın,
5-Okul arkadaşları ile iyi ilişkiler kurmasını
sağlayın,
6-Gelişimine uygun görevler vererek
sorumluluk duygusunu geliştirmeye çalışın.
ANNE BABALARA TAVSİYELER

7-Onunla birlikte vakit geçirin, kendini

ifade etmesini sağlayın,
8-Onun okul başarılarını uygun bir şekilde
ödüllendirin,
9-Ona her zaman cesaret verin ve konuşun,
10-Huzurlu ve sevgi dolu bir aile ortamı
hazırlayın.
11-Onun kapasitesinden daha fazla
beklentilere girmeyin,
 ANNE BABALARA TAVSİYELER

12-Uyku düzeninin bozulmamasını sağlayın,

13-Ders çalışırken belli aralarla dinlenmesini
sağlayın,
14-Yaşıtları ve başkaları ile onu kıyaslamayın,
16-Çocuğunuz ile çok zaman geçirmeye değil
nitelikli zaman geçirmeye önem verin.
17-Sürekli ders çalışmasını engelleyin,
Amaç belirlemesinde yardımcı olun.
 ANNE BABALARA TAVSİYELER

18-Yeteneğine uygun sosyal etkinliğe

katılmasını sağlayın.
19-Disiplin konusunda tutarlı ve kararlı bir
tutum sergileyin.
20-Kuralların gerekçelerini belirtin,
uyulması konusunda ebeveynler olarak aynı
tutumu sergileyin.
21-Çocuğunuzun fiziksel ve ruhsal sağlık
problemleri olup olmadığını kontrol edin.
22-Çocuğunuza uygun, dikkatini
dağıtmayacak bir ders çalışma ortamı
hazırlayın.
“Temelinde sevgi olan hiçbir
eğitim başarısızlığa uğramaz”
Pestallozi
 SORUN ÇÖZEBİLMEK İÇİN
KULLANILABİLECEK AŞAMALAR:

1.Birinci Aşama: Çatışmayı Tanıyın:

2.İkinci Aşama: Bir Çok Çözüm Yolu Ortaya Koyun:
3.Üçüncü Aşama: Çözüm Yollarını Değerlendirin:
4.Dördüncü Aşama: En İyi Çözümde Anlaşın:
5.Beşinci Aşama:Çözümü Uygulamaya Koyun:
6.Altıncı Aşama: Çözümü Gözden Geçirme:
YAŞAYARAK ÖĞRENME
Bir çocuk kınanırsa her zaman
O da yapamaz başkalarını ayıplamadan.
Ve düşmanlık görürse durmadan
Kaçamaz hiçbir zaman kavgadan.
Onunla edilirse alay
Utancı öğrenir en kolay.
Ve utançla yaşarsa eğer
Suçlamayı kendisine iş eder.
Hoşgörü esirgenmezse ondan
Sabrı da öğrenir bir yandan.
Ve verilirse ona cesaret
Nedir,öğrenir kendine güvenmek.
Övgüyle,ödüle layık görülürse çocuk
Hep almayı değil, vermeyi de öğrenir çabuk.
Ve güven duyulmuşsa kendisine
O da kulak verecektir dostluğun sesine
Bir çocuk başkalarından görürse beğeni
Bilir kendisinin de sevmesi gerektiğini.
Ve ilgi ,dostluk görürse eğer
Sevgiyi, sevgiyle yürekten sezer.
Dünya ile arkadaşlık kurmakta
Kalmaz korkusu...
DOROTHY LAW NOLTE’ den dilimize
uyarlayanlar
Bahar Akıngüç-M.Turan Tekdoğan
 KAYNAKÇA

ACAR, Nilüfer Voltan Terapötik İletişim

AKBOY, Rengin Eğitim Psikolojisi
ATTAR, Handan Çocuk Suçluluğu ve Eğitimi
BAŞARAN, İbrahim Ethem Görüşme İlke ve Teknikleri
CÜCELOĞLU, Doğan İçimizdeki Çocuk
CÜCELOĞLU, Doğan Yeniden İnsan İnsana
DÖKMEN, Üstün İletişim Çatışmaları ve Empati
EKŞİ, Aysel Çocuk Genç Ana Babalar
GANDER, J. Mary Çocuk ve Ergen Gelişimi
GORDON, Thomas E. A. E Aile iletişim Dili
GORDON, Thomas E. A. E Uygulamalar
YAVUZER, Haluk Çocuk Psikolojisi
YAVUZER, Haluk Çocuk ve Suç
YÖRÜKOĞLU, Atalay Çocuk Ruh Sağlığı
YÖRÜKOĞLU, Atalay Gençlik Çağı
YÖRÜKOĞLU, Atalay Değişen Toplumda Aile ve Çocuk
BİREY TANIMA TEKNİKLERİ
A. TEST TEKNİKLERİ B. TEST DIŞI TEKNİKLER
A. MAKSİMUM PERFORMANS A. Gözleme dayalı teknikler
•Gözlem
TESTLERİ •Gözlem listesi
•Özellik kayıt çizelgesi
•Olay kaydı (Vaka kaydı- Anekdot
•Başarı testleri •Derecelendirme ölçeği
•Yetenek testleri B. Kendini anlatmaya dayalı teknikler
•Otobiyografi
•Arzu listesi
B. DAVRANIŞ TESTLERİ •Zaman cetveli
•Problem tarama listesi
•Kişilik testleri •Anket
•İlgi envanteri •Soru listesi(öğrenci tanıma fişi
•Kime göre ben neyim? :
•Tutum ölçekleri •Sosyal atom ölçeği
C. Başkalarının kanılarına dayalı teknikler
•Sosyal uzaklık ölçeği
•Kimdir bu tekniği:
•Sosyometri
D. Etkileşime dayalı teknikler
•Görüşme
•Ev ziyaretleri
•Sosyodrama, Psikodrama:
•Rol oynama tekniği:
•Oyun terapisi,Bibliyoterapi
•Toplu dosya, vaka incelemesi, vaka
konferansı, vaka tarihçesi, anı defteri
A. TEST TEKNİKLERİ
A-MAKSİMUM PERFORMANS TESTLERİ

Yetenek testleri: genel yetenek ve özel yetenek olmak üzere iki çeşittir. Genel
yetenek testleri; belirli düzeyler de zihinsel yetenekleri ölçer.

•Genel yetenek testleri kişini eğitimden ne derece yararlanabileceğini

ölçmeye yarayan testlerdir. Zekâ testleri bu kapsamda yer alır. En yaygın
kullanılanlardan biri Thurstone temel kabiliyetler testidir.

•Özel yetenek testleri ise; bireylerin belli bir alandaki akademik, zihinsel
ve fiziksel yeteneklerini tespit etmek için kullanılır.
A. TEST TEKNİKLERİ
A-MAKSİMUM PERFORMANS TESTLERİ

Başarı testleri: öğrencinin öğrenme etkinliğinden ne kadar faydalandığını,

öğretimin etkisini ölçmek için yapılır. Bilgiyi ölçer.

•Standart başarı testleri; öğrencini özle koşullarını dikkate almayan

geneli kapsayan sonuçları da genele göre değerlendiren başarı testleridir.
ÖSS, KPSS, OKS, SBS v.s.

•Öğretmen yapımı başarı testleri ise; öğretmenlerin sınıflarındaki

öğrenciler için geliştirdikleri testlerdir. Yazılılar, sözlüler bu kapsamda yer
alır.

Not: başarı testleri geçmişe yönelik, yetenek testleri geleceğe yöneliktir.

 B. DAVRANIŞ TESTLERİ
Kişilik testleri:
•Bireyin kişilik yapısını tanımak için kullanılan testlerdir.
•Puanlamaları ve değerlendirmeleri uzman tarafından yapılır.
•Okullarda sadece psikolojik danışmalar kullanır.
•Özellikle projektif ve yarı projektif testler için eğitim almak şarttır.

Projektif testler daha çok Freud’un psiko-analitik kuramına dayanarak hazırlanmış

testleridir.

Kişiden uzmanın soruları doğrultusunda obje ya da resimde gördüklerini anlatması

istenir. Kişi gördüklerini anlatırken kişiliği ile ilgili bilgiler verir.

Bunlardan bazıları; Roschah mürekkep lekesi testi, tematik algı testi, psiko analitik
hikâyeler testi. Rotter cümle tamamlama testi v.s.
 B. DAVRANIŞ TESTLERİ
İlgi envanteri:
•Bireyin hoşlandığı-hoşlanmadığı, duyarlı olduğu –olmadığı alanları ölçmeye
yarayan testlerdir. ( Müzik-edebiyat, mekanik-ziraat v.b.).
•Daha çok eğitsel ve mesleki rehberlik çalışmalarında kullanılır.
•Endüstri sektöründe ilgi envanterleri işe en uygun kişiyi seçmek ve işe yerleştirmek
için kullanılır.
•Değerlendirmeler uzman tarafından yapılmalıdır.

•İlgi envanterleri kişinin yeteneği ile ilgili bilgi vermez.

•Başarıyı değil iş ya da okuldan doyumu ölçmek için geliştirilmiştir.
•Çocuklarda ilgi envanterleri doğru sonuçlar vermez 25 yaşından sonra ilgilerde bir
kararlık görülür bu durum kişini kendini tanıması ile de ilgilidir.

Ergenlik dönemindeki seçimlere yardımı olurken ilgi envanterinin sonuçları ile

başarı testlerinin sonuçları da karşılaştırılmalıdır.

Kuder ilgi alanları tercih envanteri, kendini değerlendirme envanteri, mesleki

yönelim envanteri v.s.
 B. DAVRANIŞ TESTLERİ
Tutum ölçekleri:
Bireyin belli olaylara, objelere karşı geliştirdiği tavırlardır.
Bir kişinin ya da grubun nelere, ne derece değer verdiğini o duruma ilişkin ne
düşündüğünü ve ne hissettiğini saptamaya yönelik araçlardır.

Tutum üç boyutu vardır.

Bunlar; duygu düşünce ve davranıştır. Tutum ölçeği bu üç boyutu da ölçmelidir.
Bu üç boyuttan biri diğeri hakkında bilgi vermez.

Diş fırçalamak, sevmek, sağlıklı olduğunu düşünmek v.s.

Önemli not:
 Kişilik testlerinde hem uygulama hemde yorumlamada
uzman şarttır.
 Yetenek ve ilgi testlerinde ise değerlendirme ve
yorumlama aşamasında uzman şarttır.
 Kişilik, ilgi, tutum testleri sının öğretmeni tarafından
yorumlanamaz.

 Öğretmen yapımı testler hariç , diğer tüm testlerde

değişiklik yapılamaz…
 BİREY TANIMA TEKNİKLERİ
B.TEST DIŞI TEKNİKLER
A. Gözleme dayalı teknikler
•Gözlem
•Gözlem listesi
•Özellik kayıt çizelgesi
•Olay kaydı (Vaka kaydı- Anekdot
•Derecelendirme ölçeği
B. Kendini anlatmaya dayalı teknikler
•Otobiyografi
•Arzu listesi
•Zaman cetveli
•Problem tarama listesi
•Anket
•Soru listesi(öğrenci tanıma fişi
•Kime göre ben neyim?
•Sosyal atom ölçeği
C. Başkalarının kanılarına dayalı teknikler
•Sosyal uzaklık ölçeği
•Kimdir bu tekniği:
•Sosyometri
D. Etkileşime dayalı teknikler
•Görüşme
•Ev ziyaretleri
•Sosyodrama
•Psikodrama:
•Rol oynama tekniği:
•Oyun terapisi:
•Bibliyoterapi
•Toplu dosya(gelişim dosyası-tanıma ve izleme dosyası)
 A. Gözleme dayalı teknikler

Gözlem; bir kimse hakkında izleyerek bilgi edinmeye dayalı bir

yöntemdir.

•Doğal gözlem
•Sistematik gözlem
•Katılımlı
•Katılımsız
•Doğal gözlem: Doğal gözlemde izleme ile ilgili plan program
yoktur. Rasgele yapılır. Kendi doğallığı, süreci içinde olur ve kayıt tutulmaz.

•Sistematik gözlem:planlı bir şekilde gözlem yapılır.

Gözlem sırasında hangi kriterlere ya da davranışlara dikkat
edileceği bellidir.
Katılımlı gözlem ; araştırmacının gözlenen bireylerle birlikte
olduğu yada ortama dahil olduğu gözlem türüdür.

Katılımsız gözlemde ise ; araştırmacı dışarıda kalır.

Dışarıdan objektif bir şekilde gözlem yapar
117. Gözlemlerin kayıt edilmesi için kullanılan araçlardan
biri derecelendirme ölçekleridir. Gözlemciler derecelendirme
ölçekleriyle gözledikleri kişinin, ölçekte bulunan davranışları
gösterme sıklığını kayıt ederler.
Gözlem amacıyla derecelendirme ölçeklerinin hazırlanıp
kullanılmasında,
I. Gözlenen özelliklerin sayısı sınırlı tutulmalıdır.
II. Gözlemci gözlem sonuçlarını kimseyle paylaşmayacağı
konusunda önceden gözlenene güvence
vermelidir.
III. Aynı davranış birden çok kişi tarafından gözlenmelidir.
IV. Gözlenen davranışlar açığa vurulmayan duyguları
ortaya çıkarmaya yönelik olmalıdır.
V. Aynı davranış birden fazla gözlenmelidir.
ifadelerinden hangileri dikkate alınmalıdır?

A) I, II, IV B) I, II, V C) I, III, V

D) II, III, IV E) III, IV, V

CEVAP : C
2008 KPSS
Gözlem yaparken dikkat edilmesi gereken
noktalar ise;
• Gözlem yapmaya başlamadan önce plan yapılmalıdır.
• Sonuçların nasıl kaydedileceği belirlenmelidir.
• Belli bir zamanı olmalıdır ve bir kişi gözlenmelidir.
• Kısa aralıklarla gözlem yapılmalıdır. Bu sayede birçok durumda
gözlem yapıldığından geçerlilik ve güvenilirlik artar.
• Kontrollü ancak doğal ortamda gözlenmelidir.
• Gözlem sonuçları hemen, tarafsız ve yorumsuz bir şekilde
kaydedilmelidir.
• Gözlem ya da değerlendirilmesi bireyin etkilenmemesi için habersiz
yapılmalıdır.
• Gözlenecek davranış ya da birey bütünlük içinde gözlenmelidir. Tek
bir açıdan bile olsa bütünlük dikkate alınmalıdır.
Gözlem listesi:

Gözlemlenen davranışların kaydedilmesi yöntemidir.

Bu liste gözlemlenecek davranış ya da özelliklerden oluşur.

Gözlem sırasında gözlemci bunu yanında bulundurur ve gözlem sırasında fark

edilen davranışları bu listeye evet ya da hayır şeklinde kaydeder.
Aynı zamanda okul öncesi ve ilköğretimde bilgi sahibi olmak içinde
kullanılabilir. (sorulara evet- bazen – hayır şeklinde hazır cevaplar verilir.
Özellik kayıt çizelgesi:
Özellikler önceden belirlenir, numaralandırılır.

Mümkün olduğunca ayrıntılı yapılmalıdır.

Listeler farklı yönleri belirlemek için ve mümkün olduğunca çok maddeli

olarak hazırlanmalıdır.

Ad soyad Gözlenen Toplam Düşünceler

davranış
Ali 1,3,5 3
Veli 1,2,4 3
Ayşe 1,5,8 3
Olay kaydı (Vaka kaydı- Anekdot)

uzman öğretmen ve yöneticilerin zaman içinde tanık oldukları

öğrenciye ilişkin sıradan olmayan, dikkatte değer davranışlarının
sürekli olarak objektif ve ayrıntılı bir şekilde kaydedilmesidir.

Davranışların objektifi bir şekilde kaydedilmesidir. Yorum ile olay

birbirine karıştırılmamalıdır.

Yalnız dikkat edilmesi gereken nokta sadece tek olaya dayanarak

değerlendirmemek yapmamak diğer tekniklerden de yararlanmak
gerekir.

Dikkat : vaka kaydı- vaka incelemesi- vaka tarihçesi –

vaka konfersansı birbirinden farklı tekniklerdir.
Derecelendirme ölçeği:

Gözlemlenen özellik ya da davranışın derecesini belirlemek ne seviyede

olduğunu ifade edebilmek için kullanılır.

Gözlenen niteliği sayısal olarak ifade etmeye de yarar.

Gözlem listesi sadece var ya da yok şeklinde bilgi verirken bu yöntem aynı
zamanda özeliğin seviyesi ile de bilgi verir.

Davranış Derecesi
1 2 3 4 5
Arkadaşları ile geçimi
Temizlik alışkanlığı
Beslenme alıkanlığı
Duzenli ders çalışma
paylaşımcılık
Hata türleri:
 Genelleme hatası (halo): bir özelliği ile diğer özellikleri
yorumlamaktır.
 Kişisel yanlılık: bonkörlük, merkeze yığma(orta derecede
puanlar vermesi) , cimrilik hatası olarak üç türü vardır.
 Mantık hatası: iki farklı kavramın karıştırılmasıdır.
 Gözlem yetersizliği
 Anlam hatası: yorumlama hatasıdır. Farklı anlamlar
yüklemektir.
B. KENDİNİ ANLATMAYA DAYALI TEKNİKLER

•Otobiyografi
•Arzu listesi
•Zaman cetveli
•Problem tarama listesi
•Anket
•Soru listesi(öğrenci tanıma fişi
•Kime göre ben neyim?
•Sosyal atom ölçeği
 Otobiyografi;
Bireyin kendi yaşamının kendisi tarafından yazılı olarak anlatılmasıdır.
Geçmişini şimdiki zamanını geleceğe ilişkin planlarını anlatır.

Amaç bireyin davranışlarının gerinde yatan nedenleri bastırılmış

duyguları tutumları ortaya çıkarmaktır.
Bu sayede hem birey hakkında bilgi elde edilir hem de rahatlaması
sağlanır.
Geçmişi hatırlama şansını da verir.

Genellikle sınıf rehber öğretmenleri tarafından okunur.

Serbest (kontrolsüz- sınırsız ) ve sınırlı(planlı) olmak üzere iki türü

vardır.
Sınırlı otobiyografide belli bir konu ile ilgili olarak kendisini anlatması
yazması istenir.

Sınırsız otobiyografi de ise hayat hikâyesini yazar.

Otobiyografi;

Uygulamada dikkat edilmesi gerekenler;

•Bilgilerin gizli kalacağının bildirilmesi gerekir.

•Öğrencileri heveslendirmek gerekir.
•Otobiyografide yazdıkları problemleri ile ilgili
görüşme imkânı vermek gerekir.
•Yeteri kadar zaman vermek gerekir.
•Öğrenci okula alışana kadar yazdırmamak
gerekir.
Otobiyografi;
Değerlendirme de dikkat edilmesi gereken ilkeler;
•Yazının uzunluğu (kendini anlatmaya istekli ise uzun olur.)
•Yazının düzeni olayların sırası ve önemi hakkında bilgi verir.
•Genel teması duygu durumu hakkında bilgi verir.
•Anlatım düzeyi, kendini anlatırken kullandığı ifadelerin derinliğine dikkat etmek
gerekir.
•Eksiklikler olup olmadığı ve bu eksikliklerin neler olduğudur.
•Yazının içeriğinin birbiriyle tutarlılığı

Yazılı anlatım yeteneği zayıfsa,

kendini algılayışı iç görüsü yetersizse,
kendini açıklamaktan kaçınırsa,
gerekliliğini anlamamışsa
otobiyografi yetersiz kalabilir.
 Arzu listesi;

Okul öncesi ve ilköğretimde kullanılır.

Arzularını isteklerini liste şeklinde yazması istenir.
İsteklerini ihtiyaçlarını, doyurulmamış yönlerini belirlemek için kullanılır. Cümle
tamamla da aynı amaca hizmet eder.
Tekniğin kullanılmasındaki amaç ise bireyin kendini tanıması iç görü
kazanmasına yardımcı olmaktır.
Bu isteklerle ilgili psikolojik danışma yapılır.
 Zaman cetveli ;

Bir gün saatlere ayrılı ve öğrenci o saatte neler yaptığını bu

çizelgeye yazar.
Bu sayede öğrencinin zamanını nelerle geçirdiği, boş
zamanlarını nasıl değerlendirdiği, nelere daha fazla zaman
ayırması gerektiği belirlenir.

Zaman kullanımı ile ilgili rehberlik yapılır.

 Problem tarama listesi;

sağlık, okul yaşamı, ev aile yaşamı, ilişkiler, karşı cinsle ilişkileri,

gelecekle ilgili iş ve tahsil planları, iç dünyası gibi ana başlıklarda çok
sayıda sorudan oluşan listeler hazırlanır ve bu listedeki kendisine
uygun olan durumlara öğrenci işaret koyar.

Gerekirse farklı problemler de ekleyebilirler.

Öğretmenler tarafından da uygulanır.

Okulun eğitim programının yenilenmesi, psikolojik danışmaya ihtiyaç

duyan öğrencilerin belirlenmesinde öğrencilerin yaş, cinsiyet gibi
özelikleri açısından ne gibi probleminin olduğunun belirlenmesinde
kullanılır.
Anket ; belli bir konuda farklı bireylerin kişisel görüşlerini ve duygularını
saptamak için kullanılan soru grubudur.

Anket düzenlenirken;
•Sorular açık olmalı
•Bireyi yönlendirici ve önyargılara dayalı olmamalı
•Soru sayısı gruba uygun olmalı
•Gereksiz sorular olmamalı
•Sorular amaca uygun olmalı
•Değerlendirmesi kolay olmalı
•Her soru farklı bir bilgi elde etmeye yönelik olmalı
•Zaman almamalı
•Kapalı uçlu sorular daha çok tercih edilmeli(açık uçlu sorula daha çok
sonuna konmalı)
•Öncelikle pilot uygulama ile denetlenmeli
Soru listesi
(öğrenci tanıma fişi)
Kime göre ben neyim?
 Sosyal atom ölçeği
•Büyük bir ihtimalle hemen her insan sosyal yaşam içinde tek bir gruba
mensup olmaz birden fazla grubun üyesidir.

•Çeşitli gruplara mensup olan bir bireyin, bu gruplardan her birisinde birlikte
bulunma tercih ettıği kişiler bulunabilir.

•Bu bireyin birlikte olmayı tercih et tığı kişilerin toplamını görebilmemiz için, söz
konusu grupların her birisine ayrı ayrı sosyometri testi uygulamamız gerecektir.

•Bu ise oldukça zor, hatta imkânsızdır O halde bu bireye gidip, "senin için kimler
önemli?" sorusunu sormak daha doğrudur.

•Yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı üzere, sosyometri testinin ve sosyal

atomun farklı işlevleri vardır ve bu farklı işlevlerle birbirlerini
tamamlamaktadırlar.
C. BAŞKALARININ KANILARINA DAYALI TEKNİKLER

•Sosyometri
•Kimdir bu tekniği:
•Sosyal uzaklık ölçeği
 Sosyometri;
Gruptaki bireylerin birbirleriyle olan ilişkileri, eğilimleri ve üyelerin ilişki
örüntüsünü ortaya çıkaran, grup içindeki alt grupları, klikleri, lider ve izole
edilmiş kişileri, belirlemeye yarayan objektif ve güvenilir bir tekniktir.

Okullarda danışmanlar, öğretmenler, yöneticiler tarafından uygulanabilir.

Elde edilen veriler sosyalleşmeye yardımcı olmak, ilişkileri geliştirmek,

sosyal amaçlı programlar hazırlamak için kullanılır.

Grubun yeniden yapılandırılması için kullanılır.

BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

 Sosyometri;
Önce belli özelikler belirlenerek bu özeliklere girdiğini düşündükleri ilk üç
kişiyi yazmaları istenir.
Sonra bu listeler çizelgeye dökülür ve buna dayanarak en çok tercih
edilen öğrenci merkeze alınıp sosyogram çizilir.
Grup üyeleri sembollerle gösterilir.
Birbirini seçen öğrenciler birbirine işaretlerle bağlanır.
Bu harita grup içinde ancak gruptan soyutlanmış sadece birbiriyle ilişkili
olanları da gösterir küçük gruplara ise KLİK denir.
Sadece birbiriyle ilişkili olanlara ise karşılıklı çekenler denir.

BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

 İlişki tipleri ve türleri hakkında bilgi verirken, ilişki nedenleri
hakkında bilgi vermez.

Dikkat edilmesi gereken noktalar;

•Üyeler birbirini tanımalıdır.
•Gönüllüğe dayanmalıdır
•Okuma yazma bilenler uygulanır.
•Grupla ilişkileri iyi olan kişiler uygulamalıdır.
•Elde edilen veriler gizli tutulmalıdır.
•Kriterler net olmalı tek olmalıdır.
•Uygulamalar belli aralıklarla tekrarlanmalıdır.

BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

 SOSYOGRAMDAKİ İLİŞKİ TİPLERİ
 Lider: üyelerin çoğunluğu tarafından seçilen seçilen öğrencidir.
 Seçilmeyen( terk edilen ): kimsenin seçmediği kişi.
 Karşılıklı çekenler: sadece birbirini seçenler,
 Klikler: sadece birbirini seçen en az üç kişilik grup.
 Tek yönlü ilişki: karşısındaki kişiyi seçmesine rağmen diğer
kişinin onu seçmemesi.
 Zincirsel ilişki: bireylerin birbirini tercih etmesidir.art arda
seçimlerdir.
 Reddedilenler : grup ta az kişinin seçtiği kişiler. Onu seçen
kişilerin sayısı seçtiği kişilerden daha az..
BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..
118. Sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki sosyal
uzaklıkları saptamak amacıyla, sınıfına sosyometri
tekniği uygulamıştır ve sonuçlarını sosyogram üzerinde
göstermiştir. Sosyogramda kızları “daire”, erkekleri
“üçgen” kullanarak ifade etmiş ve şekillerin içine öğrenci
isimlerinin baş harflerini yazmıştır. Ayrıca en
çok birbirini seçen öğrencilerini “düz”, 2. ve 3. düzey
ilişkileri “kesikli çizgiler” kullanarak göstermiş, öğrencilerin
seçimlerini belirtmek için “okların yönlerinden”
yararlanmıştır.

2008 KPPS- 118. soru

2008 KPPS- 118. soru
Bu sosyograma ilişkin,
I. Sınıfta ikili ilişkiler bulunmaktadır.
II. Sınıftaki en iyi arkadaşlık C ve H öğrencileri arasındadır.
III. Sınıfta klikler yoktur.
IV. D, lider bir öğrencidir.
V. Cinsiyete bağlı gruplaşmalar gözlenmektedir.
yorumlarından hangilerini yapması durumunda, sınıf rehber
öğretmeni öğrencileri arasındaki ilişkileri doğru tanımlamış olur?
A) I, III, IV B) I, IV, V C) II, III, IV
D) II, III, V E) III, IV, V

CEVAP : A

2008 KPPS- 118. soru

2012 STS- D
 Kimdir bu tekniği
•Bazı özellikler verilerek bu özelliklerdeki bireylerin bulunması istenir.
•Kişi kendi adını da yazabilir.
•Üyelerin birbirini nasıl algıladığını ve bireyin kendisini nasıl algıladığını
bulmaya yönelik bir uygulamadır.
•10–30 ifadelik olarak hazırlanır.
•Her ifade tek bir anlam içerir ve nettir.
•İfadeler grup içindeki önemli rolleri, önemli fonksiyonları kapsar.
•Uygulamanın sonunda öğrenci listesi ve hangi ifadeye adının yazıldığını
belirten bir tablo hazırlanır.

BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

 Kimdir bu tekniği uygulama örneği ;

BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

 Sosyal uzaklık ölçeği;
Grup içi ilişkiler hakkında bilgi edinmeye yönelik bir tekniktir.
Sosyometri den farklı olarak birbirleriyle olan ilişkilerinin derecelerini de
gösterir. Bogardus tarafından azınlıklara karşı tutumları ölçmek için
kullanılmıştır.
Grup üyeleri 5 özellik açısından birbirlerini derecelendirir. Derecelendirme
içerdiği için uygulaması zor zaman alıcıdır.
Çok yakın arkadaş, arkadaş, başkası, arkadaş değil, ismini bile duymadım
gibi dereler vardır bu nedenle ABDİ yöntemi diye de adlandırılır.

BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

 D. ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER

•Görüşme
•Ev ziyaretleri
•Sosyodrama
•Psikodrama:
•Rol oynama tekniği:
•Oyun terapisi:
•Bibliyoterapi
•Toplu dosya(gelişim dosyası-tanıma ve izleme dosyası)
 Görüşme;
En temel ve en yaygın tekniktir.
Hem kendisi bilgi verir hem de gözlemle şanssı verir.
En az iki kişi arasında amaçlı, planlı, sözel olarak
sürdürülen bir etkileşim sürecidir.
Serbest ve yapılandırılmış olmak üzere iki çeşittir.

Serbest görüşme de amacı ve konusu bellidir. Ancak sorular önceden

belirlenmez. Sohbet havası içinde yapılır. Ancak deneyimli olmak gerekir.
Yapılandırılmış görüşmede ise daha planlı, sistemli, önceden soruları
belirlenmiş bir uygulamadır. Objektiflik daha yüksektir. Standart formlarda
kullanılabilir. Ekonomik değildir.
Verdiği bilgiler doğru olarak kabul edilir.
Elde edilen bilgiler özneldir.
Karşılıklı etkilenme vardır.

ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER. Bilgilerin geçerliliği düşüktür.

 Ev ziyaretleri

çocuğun ailesi ile çocuğun evinde

yapılır. Daha rahat doğal bir ortam
sağlar. Daha fazla iletişim kurulabilir.
Evin imkânları ve diğer bireyleri
hakkında da bilgi verir.

ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

 Sosyodrama

•İnsanlarla ilişki kurma ve ilişkilerindeki hataları fark etmeyi sağlar.

•Rol çatışmalarının çözümünde etkili olarak kullanılır. Gruptaki üyelere
roller paylaştırılır.
•Empati becerisi kazandırır.
•Üyelerin rahatlamasını da sağlar.
•Toplumsal rollerin kazanımında etkilidir.
•Doğaçlama ağırlıklıdır.

ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

 Psikodrama:

•Daha çok kişisel sorunlar için geçerlidir.

•Birey kendi duygularını canlandırır ve farkına varır.
•İç dünyasının çözümlenmesine yöneliktir.

ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

 Rol oynama tekniği:
Oyun terapisi:
Bibliyoterapi:

ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

Toplu dosya(gelişim dosyası-tanıma ve izleme dosyası):
birey tanıma teknikleri ile elde edilen bilgilerin kaydedildiği
dosyalardır.
Toplu dosyaya bilgiler kapsamlı, kronolojik, çabuk bulunması için şematik bir şekilde
girilmelidir. Ayrıca karşılaştırma için istatistiksel şekilde ifade edilmelidir. Bilgiler ise dört
aşamalı bir şekilde korunur.
Birinci düzey; herkese açık bilgilerden oluşur. Adı yaşı, cinsiyeti v.b.
İkinci düzey; velisinin izni ile açıklanacak bilgilerdir. Eğer veli gizliliği ile ilgili uyarı
koymadıysa uzmanlara ya da araştırmacılara açıklanabilir. Özel veya ailevi bilgileri
içerir.
Üçüncü düzey; öğrencinin başarı durumu ya da test sonuçlarının içerir. Öğrenci yada
velisinin izni şarttır.
Dördüncü düzey; psikolojik ve psikiyatrik inceleme sonuçlarını içerir. Yasal incelemeler
ve benzeri bulunur. Aile ve öğrenciye aynen verilmez. Araştırmacılar ise idarenin izni
ile öğrenci yararına alabilir. Ancak bunların dosyada bulundurulması da tavsiye
ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.
edilmez.
ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.