Gençlerin temel problemleri ve

problemlerin çözümünde yararlanılan

rehberlik hizmeti alanları

Betül Tunk/240117074

GİRİŞ
Rehberliğin ilk amacı; bireyin kendini tanımasına yardımcı olmak, nihai
(asıl) amacı ise bireyin kendini gerçekleştirmesine yardımcı olmaktır.

Gençlik dönemi 12-22 yaşlar arasını kapsayan fiziksel, psikolojik ve sosyal

bir gelişme ve olgunlaşma sürecidir.Gencin bu dönemindeki bir takım
tepkileri ile insani değerlerinin çatışması sonucu stres yaşanır. Bu nedenle
Hall, ergenlik dönemini “fırtına ve stres” dönemi olarak nitelendirmiştir.

Bu çalışmada gençlerin temel problemlerini ve bu problemlerin çözümünde

hangi rehberlik hizmetinden faydalanacağımızı göstermeyi hedefliyoruz.

Rehberlik Nedir Alanları Nelerdir?

Rehberlik kendini anlaması problemlerini çözmesi gerçekçi kararlar alması

kapasitelerini kendine en uygun düzeyde geliştirmesi çevresine dengeli ve
sağlıklı bir uyum yapması ve böylece kendini gerçekleştirmesi için uzman
kişilerce bireye verilen psikoloji yardımlardır.(Kepçeoğlu,1997)
Bu tanımda açıkça görülüyor ki rehberliğin nihayi amacı bireyin kendini
gerçekleştirmesidir.Çünkü problemlerinin kalıcı çözümüne ancak bu şekilde
kavuşabilir.Gençlerin problemlerini açıklarken şu unutulmamalıdır ki
rehberlik sadece sorunlu ve problemleri olan öğrencilere verilen bir
yardımdan ibaret değildir.Rehberlik servisinden yararlananların sadece
psikolojik kökenli sorunları olduğuna ilişkin yanlış bir anlayış hala yaygın bir
biçimde sürmektedir.Rehberlik,bireyin sorununu çözerken öğüt verici
çalışmalarda bulunmaz çünkü rehberlikte esas olan bireyin kendini tanıması
ve bu sayede kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir.
Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri üç temel problem alanına
odaklanmaktadır.Bunlar mesleki eğitsel kişisel/sosyal gelişim alanlarıdır.
Kişisel Rehberlik

Eğitim sürecinde öğrencilerin kişisel-sosyal gelişim ihtiyaçlarını karşılamak

ve böylece onların kişisel gelişim ve uyumlarına yardımcı olmak amacıyla
yürütülen rehberlik hizmetlerine kişisel rehberlik denir. Kişisel rehberlik,
öğrencinin kendini tanıması, anlaması, güçlü ve zayıf yönleriyle kendini
kabul etmesi ve geliştirmesi; kendine güvenen, kişiler arası ilişkilerde
becerili; kişisel ve sosyal yönden dengeli ve uyumlu bir birey olarak
yetişmesine yönelik hizmetleri kapsar.
Bu alanın ilgilendiği başlıca temel problemler şunlardır;

1.Özgüven Eksikliği:Bazı gençler ergenliğin getirdiği değişiklikle beraber

kendine güvenmeyen birine dönüşür.Sorunlarını ifade etmekte güçlük
çeker,insanların onunla dalga geçeceğini düşünerek kendine duvarlar örer.

2.Yanlış Arkadaş Seçimi:Bu dönemde gençler için arkadaş ortamı çok

büyük bir öneme sahiptir çünkü bireyin çevresindeki yaşıt sayısı ve etkileri
artar. Ergenler yaşıtları ile daha çok vakit geçirirler, onlarla olmaktan zevk
alırlar; çocuklarla olmaktansa ergen yaşıtları ile olmayı tercih ederler ve
aralarında düşüncelerini ve hislerini paylaşırlar (Palmonari, Kirchler &
Pombeni, 1991).Onlar sürü psikolojisiyle hareket eder yanlış bir şey
yapmaları önemli değildir zaten farkına da varmazlar önemli olan sürüye
uymaktır.Bu düşünceyle alkol madde kullanımı sigara gibi zararlı şeylere
meyletmeleri olasıdır.

3.Kararsızlık,Umutsuzluğa Kapılmak;Hayatla ilgili sorgulamaları bitip

tükenmez,kendini bu koca dünyada yapayalnız ve çaresiz hisseder.Ailesinin
ve çevresinin onu sevmediğini herkesten nefret ettiğini söyler.Kendini neyin
mutlu edip edemeyeceğini neyi istediğini tam olarak kestiremez.Bu tip
düşünceler intihar duygusunu içinde barındırır.

4.Aile İçindeki Olumsuz Davranışlar:İnsan sosyal bir varlıktır ve

sosyalleşme ailede başlar,çocuğun diğer insanlarla olan sosyal ilişkilerinin
nasıl olacağı, hayatının ilk yıllarındaki öğrenmelerine bağlıdır. Bu bakımdan
anne baba ve diğer yetişkinlerin sosyal davranışları çok önemlidir
(Kulaksızoğlu, 1998).Anne ve babası arasındaki şiddetli geçimsizlik ,
ayrılma veya ikisinden birinin ölümü ergenin hayatına ciddi etkileri vardır.
Yapılan birçok araştırma bulgularına göre aile yapısının bozulması suçun
oluşumunda rol oynayan temel faktörlerden biridir (Buluç, 2006: 10) Mesela
alkolik veya hırsız olan bir babanın,ailedeki olumsuz davranışlarıyla ergeni
kötü bir şekilde etkilemesi bu duruma örnek olarak verilebilir.
5.Ailedeki Gelir Ve Öğrenim Düzeyi:Bir çok araştırma, ergenin mensup
olduğu sosyal sınıfın, onun tutumlarını ve değerlerini etkileyeceğini
göstermiştir. Ülkemizde yapılan bir kaç araştırma da bu sonucu destekler
niteliktedir. Güngör’ün (1989) Ankara’da 1000 öğrenci üzerinde yapmış
olduğu araştırmada, ailelerin gelir düzeyi yükseldikçe, ergenlerin özsaygı
düzeyinin de yükseldiği bulunmuştur. Bu araştırmadan diğer bir bulgu ise,
anne ve babalarının öğrenim düzeyi orta ve yüksek olanların özsaygılarının,
öğrenim durumu düşük olan ana-babaların çocuklarına göre daha yüksek
olduğudur. Bu araştırma sonucunda diyebiliriz ki ailedeki maddi durumun
elverişsizliği ya da öğrenim düzeyindeki yetersizlik ergenlerin
problemlerinin bir nedeni olabilir.

6.Bedensel değişim problemleri; Kişinin bedenindeki değişiklikler, nasıl

davrandığını ve neler hissettiğini etkilediği gibi, nasıl göründüğü de diğer
insanların ona karşı davranışını etkiler. Ergenin vücudundaki değişiklikler ve
bu değişikliklerin kendi alıştığı kontrolün dışına çıkması; bazen utanma,
suçluluk duygusu, korkma ve hatta panik yaşamalarına neden olmaktadır
(Özbay ve Öztürk, 1992).
Bu değişimle bedeninde büyük çapta farklılıklar meydana gelen genç büyük
bir hayret ve şaşkınlık içindedir.Ergenlikle beraber gelen;yüzdeki
akne,vücudun belli yerlerinde çıkan kılların artışı ve fazla kilo alımı bu
değişime örnek verilebilir.

7.Akranlarından Farklı Olma: Akranlarından önce ya da sonra buluğa

erme kız ve erkeklerin aileleri ve arkadaşları arasında ve çevrelerinde farklı
biçimlerde değerlendirilmelerine yol açar (Tan, 1992).
Arkadaşlarından farklı bir şekilde gelişim gösterdiği için genç bu dönemi zor
bir şekilde atlatabilir.Arkadaşları arasında dışlanma ve alay konusu olabilir
.
8.Karşı cinsle olan problemli diyalogları ve davranışları: Erken ergenlik,
gerçek cinsel ilginin ortaya çıkışı ile başlar, cinsel davranışın şekillenişine
kadar sürer. Cinsel isteğin karşı cinse yönelmesine karşılık yakın
arkadaşlıklar aynı cinsten kişilerle sürdürülür. Bu dönemde toplumun
cinselliğe bakışı nedeniyle genç, hissettiği arzu ile ne yapacağını bilemez
hale gelir.Yine hormanal gelişimle beraber hızlıca cinsel kimlik kazanmaya
başlayan genç karşı cinsle olan iletişiminde problemler yaşar.Sevilmek ister
ilgi alaka bekler bulamayınca öfkelenir, çoğunlukla haftalar aylar süren
depresif bir hale girer.Yanlış cinsel ilişkiler bu dönemde sıkça görülebilir.

9.Sosyal Çevrenin Olumsuz Etkisi:: Gencin çevresindeki kişilerin

kendisine karşı değişen davranışlarını uyum sağlaması gerekir. Çevre
gençlerden belli davranışları bekler ve genç de bu beklentiler uygun
davranışlar sergilemek için kendini zorunlu hisseder. Bu da ergenin kişilik
gelişimi etkiler (Özbay ve Öztürk, 1992).Mesela anne baba ergen çocuklarını
değerlendirirken hep kendi çağlarına odaklanır,günümüz çağının gençlerini
anlayamaz,durmadan öğütler verir.”Bizim zamanımızda şunu yapardık”la
başlayan cümlelerle sırtına büyük sorumluluklar yüklerler.Bu da gencin
bunalımına sebep olur.

10.Ahlak ve din kurallarıyla ilgili problemler: Ergen yeni akıl yürütme

becerisi kullanarak kuralları, genel ahlak değerlerini sorgulamaya
başladığında, genellikle aileler bundan endişe duymaya başlarlar ve bu
yüzden büyük tartışmalar çıkabilir. Kendileri, dünya ve varoluşun nedenleri
hakkında düşünmeye başlarlar. Kuralları sorgulamaya ve kuralların ardındaki
mantığı tartışmaya başlarlar.
Sosyal etik kurallarına karşı olmayı sever hatta bunu kendini var etmenin bir
parçası olarak görebilir.Sisteme karşıdır iyi olan hiçbir şey onun için
değildir.Sürekli dinsel sorgulamalar içine girer,böylelikle ailesiyle arasındaki
ilişkiyi zaman zaman gerginleştirir.

11.Stresin getirdiği hastalıklar;Stresten kaynaklanan bedensel rahatsızlık

kişinin hayatında büyük sorunlara sebep olur. Saç dökülmesi tırnak yeme,
parmak emme veya çeşitli cilt hastalıkları verilebilir.Stres ve ağır depresyon
bireyin olumsuz davranışlarına da neden olabilir.Örnek olarak,Anoreksiya
Nervoza denilen zayıflama hastalığını verebiliriz.Özellikle genç kızlarda
görülebilen, yemek yememek, çok az uyumak, buna rağmen çok aktif
olmakla beliren psikolojik bozukluktur.Nadir görülen fakat sonuçları çok
büyük olan Kleptomani(çalma hastalığı)da ergenlik çağındaki yoğun
psikolojik bunalımdan ortaya çıkabilir.

Eğitsel Rehberlik

Bireyin eğitim yaşamı ile ilgili bütün sorunlarına dönük olarak verilen
psikolojik yardımlardır.(Kepçeoğlu,1990) Akademik başarı bireyin eğitimle
ilgili başlıca konulardan biridir.Eğitsel rehberliğin amacı ise öğrencinin
başarısını etkileyen akademik olmayan engellerin ortadan kaldırılması ve
belli çalışma davranışları ve becerilerinin kazandırılarak öğrenci başarısın
arttırmaktır.Eğitsel rehberlik hizmetleri bir bakıma öğrencinin “öğrenmeyi
öğrenmesi”ni sağlamaya çalışmaktır.(Tan&Baloğlu,2006;Yeşilyaprak)
Eğitsel Rehberlik’in öğrencinin ihtiyaçlarına uygun eğitsel ortamın
sağlanması,öğrencinin ilgi ve motivasyonunu arttıracak ve öğrenmeye daha
kolay güdülenmesini sağlayacaktır.Çözüm olacak yöntem ve faaliyetlere yer
vermeden önce öğrencilerin eğitsel rehberliğe ihtiyaç duydukları problemleri
sıralayarak açıklayalım;
1.Yanlış Branş Seçimi;Çoğu öğrenci branş seçiminde kendilerine uygun
seçim yapmazlar.Arkadaşlarından ayrılmamak için ilgili olmadığı seçmeli
dersleri seçebilirler.

2.Ders Çalışma Düzeni;Öğrenci verimli şekilde ders çalışamadığı için bir

konuya saatlerini ayırır ve zamanını boşuna harcar.Sınavlarda beklenmediği
şekilde düşük puanlar aldığında motivasyonu düşebilir.

3.Ders Çalışma Ortamı;Öğrenicinin verimli bir çalışma için kendine ait

ders çalışma alanına ihtiyacı vardır.Bu alanda dikkatini bozacak eşyaların
bulunması ,çalıştığı odanın yetersiz loş bir ışığa sahip olması
konsantrasyonunu olumsuz etkiler.

4.Yanlış Okul Seçimi;Çoğu öğrenci gideceği liseyi karar verme yetkisine

yüzde yüz sahip değildir.Ailesinin uygun gördüğü ya da evine ulaşımı en
kolay olan okulu seçer.

Sosyo-Ekonomik Farklılıklar:Sosyo-ekonomik farklılıklar , genç ergenlerin

belli başlı gelişim ödevlerinin aşamalarını etkiler. Kişinin kendisi ve kültürü
hakkındaki fikri, akademik başarısında, sosyal gelişiminde, okuldaki
davranışlarında ve hayata bakışı konusunda çok önemli bir rol
oynamaktadır.Bu yüzden denilebilir ki ergenin eğitimdeki başarısızlığı
kişinin kendisi ve kültürü hakkında olumsuz yöndeki fikriyle doğru
orantılıdır.

5.Dış Etkenler:Okul ve eğitim dışında öğrencinin birçok problemi

olabilir.Rehberliğin amacı başarıya engel olabilecek etkenleri tespit ederek
azaltmak veya ortadan kaldırmaktır.

Mesleki Rehberlik
 Bir ergenin ekonomik olarak özgürlüğe kavuşabilmesi ve kendi ayakları
üzerinde durabilmesi için bir meslek sahibi olması gerekmektedir. Bir çok
durumda ergenlik yılları resmi okul öğrenimi, yeteneklerin ve ilgilerin
belirlenmesi üzerinde yoğunlaşarak, genç insana yetişkin yaşamı için ne
istediği, ne yapabileceği ve ne yapacağı konusunda karar vermesi için zaman
sağlamaktadır.

Mesleki Rehberlik,bireyin mesleklere ve meslek seçimine ait problemleriyle

uğraşan rehberlik ve danışma faaliyetidir.Gençlerin meslek seçiminde
karşılaştıkları pek çok problem vardır.Bu problemleri sıralamak gerekirse;

1.Kendini Tanıyamaması;Meslek seçimini doğru yapabilmek için birinci

şart olarak görülen kişinin kendini tanıması, eğer gerçekleşemez ise büyük
bir problemdir.Çünkü kişinin başarılı ve mutlu olabilmesi,mesleklerin
nitelikleriyle kendi nitelikleri arasında ilişki kurabilmesine bağlıdır

2.Mesleği Tanımama;Seçeceği mesleğin olumlu ve olumsuz yönlerini tam

olarak araştırmayıp bilgi sahibi olmayan genç ileride büyük pişmanlık
yaşayabilir.

3.Yanlış Alan Seçimi;Öğrencilerin istediği meslek ile seçmiş oldukları alan

farklılık gösterir.Mesela İlahiyat bölümünde okumak isteyen öğrencinin
sayısal sınıfta okuyup sözel derslere ağırlık verememesi bu yüzden
başarısının düşmesi gibi..

4.Üniversite Sınav Sistemini Bilmemek;Üniversitesiye hazırlanan gençler

sınav sistemini çok iyi bilmelidir.Çoğu öğrenci buna önem vermez sınavda
ağırlıklı çakacak olan konulara çalışmaz ayrıntılarda boğularak zaman
kaybeder.

5.Çalışmanın Önemini Fark Edememek;Özellikle son zamanlarda sosyal

medyada ortaya çıkan lise veya üniversite okumadan da meslek sahibi
olunabileceği düşüncesi gençlerde sıkça görülmeye başladı Toplumda kişinin
hayatını etkileyecek önemli bir faktör olan belirli bir meslek sahibi olmayı
reddeden öğrenciler “YouTube’da video çeker atarım üniversite mezunundan
daha fazla kazanırım,o kadar çalışmaya ne gerek var?Ya da çoğu genç kızın
evlendikten sonra “Kocam bana bakar mesleğim olmasına çalışmama gerek
yok”düşüncesi bu problemin sebebi olarak görülebilir. Nurmi’nin (1987)
çalışmasında erkeklerin kızlara oranla eğitim ve meslekle ilgili
beklentilerinin/ümitlerinin daha olumsuz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu
tür farklılıklar farklı kültürlerde kadın ve erkeğe olan bakış açısının farklı
olması ile açıklanabilir. Ancak kızların gelecekte aile kurmak, ebeveynleri ve
akranları tarafından saygı görmek ile ilgili daha fazla beklentileri olduğu
sonucuna ulaşılmıştır.

Sonuç olarak diyebiliriz ki ,Rehberlik Alanlarının işlev ve metodlarının

yanında öğrencilerin problemlerinin tesbiti de çok büyük önem teşkil
etmektedir.Gençlerin sorunları bizim sorunlarımızdır çünkü geleceği kuracak
olanlar gençlerimizdir.Mustafa Kemal Atatürk’ün dediği gibi yeni nesil
öğretmenlerin eseri olacaktır.Rehberlik hizmetleri gençlerin sorunlarına
çözüm olacak yeni yöntemleriyle günden güne gelişim göstererek öğrencilere
daha fazla yardımcı olmaktadır.
Bu çalışmada elimizden geldiğince bu sorunlara değinerek,Rehberlik
hizmetlerinin hangi sorunlara hitap ettiğini göstermiş olduk.

KAYNAKÇA
-AYDIN Betül (ed) , '' Rehberlik '' , I.Baskı , Ankara : Salmat Basım
Yayıncılık , 2019.

Değerler Eğitimi Dergisi © Değerler Eğitimi Merkezi Cilt 8, No. 19, 7-52,
Haziran 201 / Aile Yapı ve Atmosferinin Okul Şiddetine Etkisi,Ahmet Avcı

ERGENLİK DÖNEMİ GELİŞİMSEL ÖDEVLERİ VE PSİKOLOJİK

PROBLEMLER,Yüksek Lisans Tezi,Esen Dinçel,Ankara-2006

http://cms.galenos.com.tr/Uploads/Article_27513/cogepderg-25-29.pdf
ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDAKİ REHBER ÖĞRETMENLERİN
VE
SINIF REHBER ÖĞRETMENLERİN SINIF İÇİ REHBERLİK
ETKİNLİKLERİ İLE İLGİLİ GÖRÜŞLERİ,YÜKSEK LİSANS
TEZİ,DERYA KIZIL,KONYA, 2007