Moduł 2.

Wprowadzenie do interwencji
oraz
Metoda Wspólnej Sprawy
wg Kena Rigbiego
 Treści zawarte w tym module wprowadzają
w problematykę interwencji w sytuacjach przemocy oraz
przedstawiają główne założenia Metody Wspólnej Sprawy
(MWS) w wersji Kena Rigbiego.
 Różne podejścia do rozwiązywania
problemu przemocy w szkole
Istnieją trzy zasadnicze podejścia do rozwiązywania problemu przemocy
rówieśniczej na terenie szkoły różniące się metodami oddziaływania –
podejście moralistyczne, legalistyczne i humanistyczne (K.Rigby).
Poniżej krótka charakterystyka dwóch z nich.
Podejście legalistyczne oparte jest o filozofię zasad i konsekwencji.
Punktem wyjścia jest założenie, że przemoc jest niesprawiedliwa i niezgodna z
prawami jednostki. Każda szkoła posiada liczne zapisy w statucie,
regulaminach, prawach i obowiązkach ucznia mówiące o zakazie stosowania
przemocy wobec innych. Za łamanie zasad grożą określone sankcje. Sankcje
są stopniowalne i nakładane w zależności od wielkości przewinienia.
To podejście jest często stosowane w szkołach i posiada wielu zwolenników,
zwłaszcza wśród osób, które domagają się „sprawiedliwości” wobec ofiary i
ukarania winnych.
 Różne podejścia do rozwiązywania
problemu przemocy w szkole
Do zalet tego podejścia można zaliczyć prostotę i przejrzystość całego
systemu (każdy kto łamie reguły ponosi konsekwencje), łatwość i szybkość
egzekwowania, jasny przekaz dla pozostałych uczniów, że szkoła „nie toleruje
przemocy”. Podejście legalistyczne, które wydaje się podejściem racjonalnym
i sprawiedliwym ma jednak swoje minusy. Sprawca traktowany jest jako
osoba, która postąpiła źle i musi ponieść karę. Nie ma możliwości
naprawienia swoich błędów. Ukarani sprawcy czują się często niezrozumiani,
budzi się w nich poczucie krzywdy, lub chęć zemsty co prowadzi do dalszego
dręczenia ofiary tylko w bardziej wyrafinowany sposób. Karanie nie
rozwiązuje przyczyn przemocy, szkołom trudno też ustalić bardzo precyzyjny
zestaw zasad, uwzględniający wszystkie formy dręczenia oraz precyzyjny
zestaw kar. Nauczyciel w tym podejściu musi odgrywać rolę śledczego i
sędziego.
 Różne podejścia do rozwiązywania
problemu przemocy w szkole
Podejście humanistyczne zakłada prawo do popełniania błędów. Dziecko jako
osoba ucząca się życia może wkroczyć na „złą ścieżkę” jednakże ma prawo z
niej zawrócić bez natychmiastowego poniesienia kary. W podejściu
humanistycznym stawia się na rozmowy, słuchanie ucznia, budzenie empatii,
wyzwalanie w dziecku chęci do samodzielnej zmiany zachowania.
Podejście humanistyczne ma dużo wspólnego z koncepcją „bez obwiniania”
(G.Robinson, B.Maines, 1997), która zakłada, że jeśli nie będziemy
przypisywać dzieciom winy za przemoc i szufladkować ich jako „sprawców”
to one chętniej zmienią swoje zachowanie.
Zaletą podejścia humanistycznego jest szansa na trwałe rozwiązanie
problemu przemocy poprzez nawiązanie konstruktywnej współpracy ze
sprawcą i rzeczywistą zmianę jego zachowania oraz wzmocnienie dziecka
poszkodowanego i „wyjęcie” go z roli ofiary.
 Różne podejścia do rozwiązywania
problemu przemocy w szkole

Do wad tego podejścia zaliczyć można czasochłonność działań i dłuższe

oczekiwanie na efekt, brak sukcesów gdy mamy do czynienia ze sprawcą
manipulującym, bądź opornym na zmianę oraz negatywne opinie rodziców
czy innych nauczycieli, którzy mogą uważać to podejście za zbyt miękkie i
niesprawiedliwe.
O podejściu legalistycznym i humanistycznym (oraz moralistycznym) można
posłuchać w wykładzie J.Kołodziejczyka
„Jak skutecznie ograniczać przemoc w szkole”:
https://www.youtube.com/watch?v=yFOzMKhnkW0&feature=youtu.be
 Metoda Wspólnej Sprawy (MWS)
Metoda Wspólnej Sprawy (the Shared Concern method) powstała w latach
80-tych XX wieku. Jej twórcą jest Anatol Pikas, obecnie emerytowany
szwedzki psycholog z Wydziału Edukacji Uniwersytetu w Uppsali. Metoda
stała się szybko jedną z bardziej znanych na świecie interwencji stosowanych
do rozwiązywania problemu przemocy rówieśniczej w szkole.
Na początku XXI w, Ken Rigby, australijski psycholog specjalizujący się w
problemie bullyingu opublikował swoją interpretację Metody Wspólnej
Sprawy pod nazwą The Method of Shared Concern.
Wersja K.Rigbiego jest unowocześnioną i rozbudowaną wersją metody
A.Pikasa. Badania prowadzone przez Rigbiego potwierdzają wysoką
skuteczność tej metody – blisko 90% przypadków przemocy rozwiązywanych
MWS kończy się pozytywnie.
Więcej informacji o profesorze K.Rigbim i jego działalności znajdą Państwo na:
http://kenrigby.net
 Metoda Wspólnej Sprawy (MWS)
Metoda Wspólnej Sprawy jest przykładem interwencji humanistycznej.
Głównym celem MWS jest znalezienie trwałego rozwiązania problemu
dręczenia. Odbywa się to poprzez serię indywidualnych i grupowych spotkań
z uczniami. W metodzie tej nacisk położony jest na budowanie rozwiązań, a
nie na szczegółową analizę problemu. W praktyce oznacza to tyle, że nie
trzeba wyjaśniać detali sytuacji przemocy, odtwarzać drobiazgowo faktów,
odkrywać przyczyn czy ustalać winnego. Nie zakłada się też tworzenia
przyjacielskich stosunków pomiędzy uczniami.
Chodzi o praktyczne wprowadzenie podstawowych reguł i rozwiązań,
pozwalających uczniom na przebywanie w tej samej szkole – bez krzywdzenia
innych i zapewniających poszkodowanemu bezpieczeństwo.
Sytuację przemocy można porównać do „problemu niepodlanych kwiatów w
klasie” (wychowawca wraca po zwolnieniu lekarskim i widzi, że wszystkie
kwiaty zwiędły), a odmienne podejścia do sposobu rozwiązywania problemu
ilustrują poniższe rysunki.
 Metoda Wspólnej Sprawy (MWS)
Koncentracja na analizie problemu Koncentracja na budowaniu rozwiązań
 Metoda Wspólnej Sprawy (MWS)

Aby lepiej wczuć się w filozofię MWS warto przybliżyć sobie następujace
pojęcia: rozwiązywanie problemów (problem-solving approach), podejście
skoncentrowane na rozwiązaniach czy Terapia skoncentrowana na
rozwiązaniach: http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=674
 Kiedy stosujemy MWS
MWS jest zalecana do pracy z uczniami starszych klas szkół podstawowych
oraz szkół ponadpodstawowych. O możliwości pracy MWS z młodszymi
dziećmi mówi we wspomnianym już wykładzie J.Kołodziejczyk.
MWS ma zastosowanie w przypadkach przemocy grupowej – gdy grupa
dręczy jednego ucznia. MWS powinna być zastosowana jako pierwsza
propozycja rozwiązania problemu (przed interwencjami legalistycznymi) i w
związku z tym sprawcy nie powinni być za to wcześniej karani.
MWS powinna stanowić część przemyślanego i spójnego systemu
przeciwdziałania agresji i przemoc, który zawiera hierarchię różnych działań
podejmowanych w sytuacjach przemocy w danej szkole. System taki
powinien być wypracowany przez nauczycieli, we współudziale rodziców i
uczniów i znany wszystkim uczestnikom życia szkolnego.
Jeżeli zastosowanie MWS nie odniesie skutku, to powinno się podjąć działania
legalistyczne, w celu ochrony dziecka poszkodowanego.
 Założenia MWS wg K.Rigbiego
Oto lista podstawowych założeń MWS sformułowanych przez K.Rigbiego dla
prowadzących:

• Akty dręczenia są inicjowane i kontynuowane przez grupę, dlatego trzeba

pracować zarówno indywidualnie z każdym sprawcą przemocy
zaangażowanym w działania grupy jak i z całą grupą.

• Członkowie grupy nie zachowują się jak racjonalne, odpowiedzialne

jednostki, lecz jak cześć „bezmyślnego tłumu”, dlatego pierwszym celem
MWS jest „rozbicie grupy” i „przywrócenie indywidualności” każdemu
członkowi grupy poprzez indywidualny kontakt.

• Jeśli zaczniemy pracę od spotkania z cała grupą sprawców to będziemy mieli

do czynienia z „jednolitym frontem”, z którego nikt się nie wyłamie.
Uczestnicy grupy będą odgrywać swoje negatywne role i będą się wspierać.
W związku z tym zaczynamy od spotkań indywidualnych.
 Założenia MWS wg K.Rigbiego
• Jeśli w rozmowie indywidualnej ze sprawcą zaczniemy go oskarżać o
dręczenie, przypisywać winę i zarzucać dowodami, nie skłonimy go w ten
sposób do współpracy tylko do aktywnej obrony. Aby tego uniknąć - podczas
rozmów z każdym sprawcą koncentrujemy się głównie na poszkodowanym i
jego trudnej sytuacji oraz staramy się wzbudzić w sprawcy jakąkolwiek troskę
czy zaniepokojenie o poszkodowanego.

•Jeśli uda nam się skłonić sprawcę do dostrzeżenia trudnej sytuacji, w jakiej
znajduje się poszkodowany – łatwiej będzie zachęcić go do współpracy i
wymyślenia sposobów pomocy poszkodowanemu.

• Obietnice pomocy składane przez sprawców nie zawsze są dotrzymywane,

dlatego ważne jest aby monitorować ich wdrażanie poprzez kolejne
indywidualne spotkania (rozmowy sprawdzające).
 Założenia MWS wg K.Rigbiego

•Ważne jest , aby zminimalizować ryzyko „ukarania” poszkodowanego przez

sprawców za „donoszenie” dorosłym o dręczeniu, dlatego spotkania
indywidualne organizujemy tak, aby poszkodowany rozmawiał z nauczycielem
zaraz po rozmowach ze sprawcami (sygnał dla sprawców, ze to nie on
doniósł).

• Spotkania grupowe służą utrwaleniu pozytywnych zmian poczynionych

indywidualnie przez uczniów oraz wzięciu odpowiedzialności za zmiany przez
całą grupę. Organizujemy je wtedy gdy mamy pewność, że pozytywne zmiany
zaczęły być wdrażane.
 ETAPY Metody Wspólnej Sprawy

Metoda Wspólnej Sprawy wg K.Rigbiego składa się z 6 etapów:

1. Zebranie informacji
2. Indywidualne rozmowy z uczniami stosującymi
przemoc
3. Indywidualna rozmowa z uczniem poszkodowanym
4. Rozmowy sprawdzające
5. Spotkanie grupowe dla sprawców
6. Spotkanie grupowe dla sprawców i poszkodowanego
 Dziękujemy Państwu za zapoznanie się z materiałami i
zachęcamy do wykonania zadania kończącego pracę nad
treściami zawartymi w module drugim.