Pytania i odpowiedzi

1) Dlaczego dzieciom należy wytyczać granice.

Należy wytyczać dzieciom granice, gdyż dzięki nim dziecko czuje się bezpiecznie i stabilnie. Pozwalają im
doświadczyć otaczającego świata. Dzięki nim dziecko jasno wie co jest dobre, a co złe i jakie zachowania
są akceptowalne. Granice stawiane dziecku są po to, aby później mogło ono dokonywać świadomych
wyborów. Granice określają drogę do zachowań, które są pożądane w społeczeństwie. (Można je porównać
do ogrodowych tyczek, które wspomagają prawidłowy wzrost rośliny)
2) Modele wytyczania granic, tzw. podejście przyzwalające, demokratyczne,
restrykcyjne/autorytarne).

 Podejście przyzwalające - jest to wolność bez granic, rozwiązuje się problemy za pomocą
perswazji oraz odpowiedzialności, jedna strona wygrywa (dzieci) a druga przegrywa (rodzice),
dziecko ma dużo swobody w działaniu, a rodzice mają znikome oczekiwania i wymagania
względem niego, dzieci nie mają samokontroli, są lękliwe i impulsywne pełne pretensji do
rodziców, są uzależnione w dużym stopniu od innych, a ich poczucie własnej wartości jest zaniżone.
Rodzice ciągle zmieniają zdanie. Próbują rożnych taktyk, aby zmusić dziecko do współpracy.
Wierzą, że dzieci zmienią swoje postępowanie, jeśli dowiedzą się, że zachowanie jest niewłaściwe.
Rozwiązują większość problemów dzieci.
Dzieci mają małą samokontrolę, są lękliwe, impulsywne i pełne pretensji do rodziców. W dużym
stopniu uzależnione od innych. Ich poczucie własnej wartości jest znikome. Uczą się, że to rodzice
mają im służyć, zasady są dla innych, nie dla nich samych,
 Podejście demokratyczne - jest to wolność w ramach granic, problemy rozwiązywane są poprzez
współpracę, obie strony wygrywają, wymagania i zasady idą w parze z wyjaśnieniem, dyskusją i
uzasadnieniem, aby dziecko zrozumiało, po co i dlaczego oczekuje się od niego określonego
postępowania.
 Podejście restrykcyjne/autorytarne - są to granice bez wolności, problemy rozwiązuje się poprzez
użycie siły, jedna strona wygrywa (rodzice), a druga strona przegrywa (dziecko), istnieje w nim
przekonanie, że posłuszeństwo jest najważniejszym celem wychowania, dziecku stawia się zbyt
wysokie wymagania, które są pozbawione uzasadnienia.

3) Zasady konsekwentnego postępowania w wychowaniu dziecka.

1. Nie wolno ulegać dziecku.
2. Rodzic powinien być asertywny w stosunku do dziecka.
3. Wprowadzone zasady trzeba omówić z dzieckiem i wytłumaczyć mu je.
4. Słowa zawsze powinny iść w parze z czynami.
5. Nie wolno wyręczać dziecka w codziennych czynnościach.
6. Trzeba zwracać uwagę na zachowanie dziecka a nie na swoje uczucia.
4) Rodzaje granic.
 Granice zbyt restrykcyjne - charakteryzują się nadmierną kontrolą oraz zbyt małą swobodą,
rodzice stosują surowe metody, często kary, które uniemożliwiają nawiązanie współpracy z
dzieckiem, stawiają zbyt wysokie wymagania względem dziecka przez co też nie uczą
odpowiedzialności, to wszystko powoduje, że uczucia dzieci są poranione, występuje u nich
silny gniew i chęć buntu wobec rodziców i ich zasad.
 Granice zbyt szerokie - charakteryzują się zbyt dużą swobodą względem wieku dziecka,
dlatego tez u dzieci nie wykształca się odpowiedzialność, występuje zbyt dużo mówienia, a
za mało robienia, rodzice nie stawiają granic dziecku, lub są one wprowadzone zbyt późno,
 dziecko przez brak granic nie słucha swoich rodziców, robi to na co ma ochotę, brakuje mu
szacunku do rodziców i chce ,,rządzić”
 Granice niestabilne – granice stosowane przez rodziców są naprzemienne, raz są
restrykcyjne, a raz szerokie, wszystko zależy od humoru rodzica, rodzice często zmieniają
zdanie, brakuje stabilności, a za danymi słowami nie idą konkretne czyny, dzieci czują się
pogubione, bo raz im było wolno a raz nie, przez co rodzi się bunt względem rodziców i
dziecko robi to na co ma ochotę, występuje u niego chęć przekraczania granic.
 Granice zrównoważone - cechują się zrównoważoną kontrolą, jest to jedyny optymalny
model granic, rodzice dają dzieciom tyle wolności, ile jej potrzebują i ile są w stanie jej
udźwignąć, wybór dla dziecka jest ograniczony, takie dzieci osiągają lepsze wyniki w nauce,
opierają się na relacji na zasadzie wzajemnej współpracy, występuje równowaga między
szacunkiem, a stanowczością.
5) W jaki sposób określić stałe granice?
 komunikaty dotyczą zachowania dziecka
 rodzice stosują konkretne zadania - dziecko musi zrozumieć, że stosowanie zasad jest
zalecane, ale i obowiązkowe.
 rodzic mówi krótko, konkretnie, ale z szacunkiem do dziecka
 jest stanowczy, ale nie podnosi głosu na dziecko
 wyciąga konsekwencje przy braku posłuszeństwa
 czyny są potwierdzone słowami
 dziecko wie, że granice są stawiane dla jego dobra
 Brak targowania się z dzieckiem - (przez targowanie dajemy dziecku komunikat, że świat jest
nieprzewidywalny)
 Zawsze uzasadnienie swoich czynów - wszędzie trzeba podać powód - dziecko musi
wiedzieć, że nie robi się tego w złości. Bez zrozumienia reguł szybko rodzi się bunt
6) Modele wytyczania granic przez nauczycieli w klasie.
 Model przyzwalający - nauczyciele uważają, że ich zadaniem jest służenie dzieciom i
uszczęśliwianie ich, co powoduje u dzieci frustracje, takie postępowanie nauczyciela nie jest
skuteczne, władza jest w rękach dzieci, rozwiązywanie problemów odbywa się za pomocą
perswazji, gdzie jedna strona wygrywa i są to dzieci, a rozwiązywanie tych problemów leży po
stronie nauczyciela, dzieci są zależne od nauczyciela i brak im szacunku do niego, dzieci ignorują
zasady oraz napominanie nauczyciela.
 Model restrykcyjny/autorytarny - nauczyciel wychodzi z założenia, że dzieci będą
przestrzegały i szanowały jego zasady, jeśli będą się go bały, taki nauczyciel kontroluje dzieci, a
władza należy do niego, rozwiązuje problemy za pomocą siły i decyduje o wszystkim, stosują
bolesne metody komunikacji, u dzieci pojawia się złość, a nawet i bunt, przez takie podejście
nauczyciela dzieci mogą zamknąć się w sobie.
 Model demokratyczny – dzieci są w stanie same poradzić sobie z problemami, a nauczyciel daje
im możliwość wyboru i pozwala czerpać naukę z konsekwencji ich czynów, dzieci otrzymują
tyle władzy i kontroli, ile są w stanie wykorzystać w odpowiedni sposób, rozwiązywanie
problemów oparte jest na współpracy i wzajemnym szacunku, wygrywają obydwie strony, dzieci
mają szacunek do nauczyciela i jego zasad, lepiej współpracują ze sobą i rzadziej testują granice i
traktują słowa nauczyciela poważnie.
7) Czym jest „taniec klasowy”. W jaki sposób można go przerwać?

Taniec klasowy jest to destrukcyjny wzorzec porozumiewania się oraz radzenia sobie w trudnych
sytuacjach, które mogą występować w momencie, kiedy klasowe zasady są testowane, a nawet naruszane.
Podczas zajęć prowadzonych przez nauczyciela często dochodzi do jego konfrontacji z uczniami np.
poprzez przeszkadzanie nauczycielowi podczas prowadzenia zajęć. W takich sytuacjach nauczyciele swoim
zachowaniem pokazują niejasne lub nieskuteczne sygnały, które działają odwrotnie niż w sposób
zamierzony, gdyż zachęcają dzieci do łamania zasad, testowania nauczyciela i jego granic. Wyróżnia się
taniec: przyzwolenia, restrykcyjny oraz połączenie dwóch poprzednich, czyli taniec mieszany.
Przyzwolenia
 długie rozwlekanie sytuacji
 uleganie się wychowawcy pod wpływem dyskusji
 zmiana ustalonych zasad
Restrykcyjny
 dramatyczny
 nieczytelne i nieskuteczne komunikaty
 widoczny i podsycany gniew i opór
 konflikty i próby sił
Mieszany
 pomieszanie tańca przyzwolenia wraz z tańcem restrykcyjnym

8) Cechy skutecznych konsekwencji?

 natychmiastowość
 spójność
 logiczny związek
 proporcjonalność
 szacunek
 czyste konto
9) Opisz czym charakteryzuje się nadopiekuńczość, w tym określenie „Helikopterowi rodzice”,
„rodzice kosiarki”.

Nadopiekuńczość - jest formą opieki, która charakteryzuje się nadmiernym ingerowaniu w sposób
funkcjonowania osoby, wyręczaniu dziecka i nadmiernym ochranianiu, nadmierną troską o dziecko. Kiedy
dziecko otrzymuje komunikaty, że jego mama zrobi coś szybciej, lepiej, a ono nie musi tego robić, to
wytwarza się w nim poczucie beznadziejności własnej osoby. Dziecko z wiekiem potrzebuje okazji do
podejmowania własnych decyzji, do samodzielności, a rodzic powinien wówczas stanowić dla niego
bezpieczną bazę, a nie towarzyszyć mu na każdym kroku. Opiekuńczość to naturalna konsekwencja miłości,
ale nadopiekuńczość wynika z lęku i jest zaspokojeniem własnych potrzeb ze szkodą dla otaczanych troską
osób. Helikopterowi rodzice to rodzice, którzy ,,krążą” nad dzieckiem i w ten sposób uniemożliwiają mu
przygotowanie do samodzielności, rodzice kosiarki to tacy rodzice, którzy uważają, że powinni spełnić
wszystkie potrzeby dziecka i chronić je przed stawianiem czoła przeciwnościom losu, walką lub porażką
(“wykaszają wszystko przed dziećmi, robiąc im czystą drogę”)
10) Jakie znaczenie ma autonomia i kompetencja w odniesieniu do nadopiekuńczości

Autonomia – jest jedną z podstawowych i wrodzonych potrzeb człowieka, rozwija się między 2 a 3 rokiem
życia dziecka. Przejawia się w:
 podejmowaniu własnych decyzji
 asertywnym odmawianiu
 umiejętności rozróżniania motywów swoich od innych
 zdolności pracowania indywidualnie lub jeśli wymaga tego sytuacja to w grupie
 podejmowaniu wyzwań i wytrwałości w ich realizacji
 samoorganizacji
 samodzielnym decydowaniu co jest dobre a co złe
 szanowaniu oraz uwzględnianiu potrzeb innych

11) Jakie dominujące postawy rodzicielskie prezentuje nadopiekuńczość.

 1. POSTAWA NADMIERNIE WYMAGAJĄCA - rodzice stawiają dziecku wygórowane
wymagania, przez to dziecko żyje pod ciągłą presją rodziców, rodzice krytykują i
zmuszają do wysiłku ponad możliwości dziecka.
2. POSTAWA NADMIERNIE OCHRANIAJĄCA - nadmierna ingerencja, rodzic jest
nerwowy przez to dziecko dystansuje się emocjonalnie od niego i ukrywa swoje własne
problemy, rodzice odczuwają duży lęk i obawy względem dziecka, rodzic wyręcza swoje
dziecko we wszystkim. Nadmiernie reaguje niepokojem na przejawy autonomii dziecka –
obawa, że dziecko nie da sobie rady. Nie uświadamia sobie, że to jego przesadne
angażowanie się może być skutkiem braku samodzielności dziecka.
12) Konsekwencje nadopiekuńczości.
Ograniczenie samodzielności skutkuje w efekcie zaburzeniem procesu psychospołecznego dziecka,
prowadząc nierzadko do izolacji, egocentryzmu czy przejawów agresji. Rodzice obarczają przez to swoje
dzieci lękami, również nadopiekuńczość ma wpływ na przyszłe związki i relacje. Takie dzieci nie nadążają
z rozwojem za rówieśnikami, utrudnione kontakty z nimi, są bezradne, wyobcowane. Ma to swoje skutki
także w dorosłym życiu. Ofiary nadopiekuńczości bardziej reagują na potrzeby innych niż własne. Rodzice
nadopiekuńczy nie tłumaczą dziecku konsekwencji nieprzestrzegania reguł, przez co dziecko staje się
nieświadome i nieodpowiedzialne
Z perspektywy pedagogów:
 Dzieci przez nadopiekuńczość nie wyrażają swoich prawdziwych potrzeb
 Oczekują wyręczenia przez nauczyciela
 Są roszczeniowe
 Wykazują mniejszą sprawność fizyczną
 Nie potrafią się same ubrać, czy też wiązać butów
 Zadania domowe wykonują rodzice
13) Ekspresja złości (podać czym jest złość oraz konsekwencje niewyrażania złości)?
Jest jedną z 5 podstawowych emocji, które ludzie doświadczają i rozpoznają na całym świecie. Złość jest
zaliczana do grupy tak zwanych emocji stenicznych - mobilizujących do działania, oraz do grupy emocji
związanych z walką. Określana jest jako nagła czasem niekontrolowana emocja o zaburzeniu agresywnym
objawiająca się gwałtownym objawieniem ekspresyjnym, gestykulującym i werbalnym. Złość pojawia się w
sytuacjach frustrujących, gdy jednostka nie może zapanować nad nim. Złość jest reakcją emocjonalna, która
pojawia się jako odpowiedź na coś. Jest reakcją na bodziec. Jest też również jedną z podstawowych i
powszechnych reakcji na sytuacje, które blokują zaspokajanie potrzeb lub przerywają działanie zmierzające
do osiągnięcia celu. Złość to komunikat – informacja jaką dziecko chce przekazać. Próba nawiązania
kontaktu z dorosłym, gdy inne działania nie przyniosły skutków. Złość sygnalizuje trudne i niedobre
sytuacje, które pokazują m.in. frustrację. Niesie siłę do ochrony siebie - złość u dzieci skierowana jest w
stronę dorosłego --> granice dziecka zostały naruszone.

Konsekwencje niewyrażania złości:

Nie można wyeliminować złości, ponieważ jest nam ona potrzebna do wyrażania swoich prawdziwych
emocji oraz daje nam siłę do przeciwstawienia się (obrona swoich własnych granic). Jeżeli będziemy tłumić
emocje, nie będziemy wyrażać złości to ona powróci z podwójną siła. Konsekwencją tłumienia złości są
depresje, brak rozwoju, bóle głowy i brzucha, przeziębienia, brak na uczenie się radzenia sobie z emocjami.

14) Koncepcja trzech stref funkcjonowania mózgu Daniela Siegel’a.

Zielona= równowaga emocjonalna

 Kontakt ze sobą
 Doświadczenie wszystkich emocji
 Funkcjonowanie automatycznego układu nerwowego
  Przestrzeń świadomych decyzji
 Obecność w tym co ważne dla mnie i innych
 Układ współczulny i przywspółczulny są w równowadze, współdziałają. Doświadczamy wszystkich
uczuć pozytywnych i negatywnych, jesteśmy ich świadomi, panujemy nad nimi. Sprzyja to uczeniu
się zachowań
 Kiedy układ nerwowy uznaje, że jesteśmy bezpieczni to wtedy jesteśy w sferze zielonej

Niebieska=brak kontaktu z emocjami

 Brak świadomości emocji

 Zamknięcie się
 Odcięcie
 Obniżenie aktywności układu nerwowego, dominacja przywspółczulnego
 Poczucie bezradności
 Bezsilność
 Izolacja fizyczna i psychiczna
 Ucieczka w sen, reakcje kierowana jest do wewnątrz
 Zamrożenie emocji z powodu bólu, aby go więcej nie czuć.
 Człowiek nie potrafi poradzić sobie ze złymi emocjami, chce się odizolować (fizycznie i
psychicznie)
 Reakcja skierowana jest do wewnątrz człowieka

Czerwona=walka lub ucieczka

 Bardzo silne emocje

 Wybuch
 Płyniemy na fali emocji
 Emocje rządzą tym co mówimy i robimy
 Brak przestrzeni na świadomą decyzje
 Układ nerwowy w stanie nadpobudliwości, przejmuje stery, nie ma dostępu do piętra mózgu, tylko
do parteru
 Brak świadomości
 Dzieci, które zachowują się agresywnie- krzyczą, gryzą-a właściwie w czerwonej strefie układ
nerwowy nie radzi sobie z pobudzeniem. Wtedy trzeba dziecku pomóc wrócić do strefy zielonej, ale
nie przez krzyki i kary, bo dziecko nad tym nie panuje, jest przeniesione do czerwonej strefy
automatycznie. Krzyk i kara sprawiają dziecku jeszcze większą trudność.
 Nie mamy dostępu do piętra mózgu. Dostęp tylko do parteru (prymitywna część, która jest
nastawiona na ochronę nas samych)

Parter (pień mózgu) - Odpowiada za podstawowe funkcje, działa szybko i często nieświadomie.
Najbardziej prymitywna część mózgu - rodzimy się z dobrze rozwiniętym pniem.

Piętro mózgu - część, która się dopiero rozwija, tworzy ją kora mózgowa, odpowiada za kompetencje
emocjonalne, społeczne. Piętro rozwija się do 24 roku życia. Więc u dziecka reakcje emocjonalne nie są
rozwinięte, więc dziecko nie wie, co się z nim dzieje, nie ma rozwiniętych struktur, Które pomogą mu sobie
poradzić z czymś.
15) Metody radzenia sobie z napadami złości u dziecka.

 Nie reagować w sposób spontaniczny

 Nie karać dziecka
  Nie ignorować sygnałów, które wywołała w nim złość
 Nie uciszać
 Nie oceniaj dziecka. Zwracaj uwagę na jego zachowanie. Postaraj się zrozumieć. Co się dzieję?
 Ucz swoje dziecko zrozumienia stanów emocjonalnych – na przykładach –kontrolowanej złości

16) Jak charakteryzujemy nieśmiałość (rodzaje nieśmiałości).

 Chroniczna- wrodzona nieśmiałość, cecha osobowości
 Prywatna- zdobywana przez nasza negatywną samoocenę
 Sytuacyjna- nieśmiałość pojawia się tylko w niektórych sytuacjach
 Publiczna- banie się tego, co ludzie o tobie powiedzą, strach przed opinią publiczną

Rodzaj nieśmiałości oparty o lęk i o wstyd – we wczesnym okresie rozwoju dziecka

 Nieśmiałość lękowa – związana z dominacją lęku, strachu i bojaźliwości; ujawnia się w kontaktach
interpersonalnych
 Nieśmiałość samoświadoma – związana z poczuciem zawstydzenia i wstydu; pojawia się na
przełomie 5/6 roku życia
Maria Tyszkowa – w oparciu o wymiar czasu, charakteryzuje nieśmiałość pod względem trwałości
występowania
 Nieśmiałość chwilowa – obecna w pewnych kategoriach życia społecznego – w danych sytuacjach
 Nieśmiałość przejściowa – na skutek rozwoju psychicznego
 Nieśmiałość trwała – występuje w ciągu całego życia; nieprzystosowanie do życia społecznego;
charakterystyczne uformowanie się osobowości

17) Podać przyczyny niemałości.

 Rodzina nadmiernie opiekuńcza – odbiera się samodzielność
 Brak kontaktu uczuciowego między dzieckiem a rodzicami; brak zainteresowania emocjonalnego
 Brak akceptacji dziecka
 Stawianie wysokich wymagań
 Karanie
 Genetyczna predyspozycja,
 Osłabiony związek rodzica z dzieckiem,
 Niedostateczne opanowanie umiejętności społecznych
 Surowe i częste krytykowanie dziecka przez rodziców, rodzeństwo lub inne osoby.
 Lęk przed byciem odrzuconym lub wyśmianym
 Bycie wyśmiewanym w rodzinie

18) Jaki wpływ ma nieśmiałość na funkcjonowanie dziecka (opisać symptomy).

 Trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów społecznych; dzieci: będą stronić od
rówieśników, nie będą brać chętnie udziału w zabawach, kontakty będą ograniczać do osób dobrze
znanych, skłonności do podporządkowywania się innym
 Zahamowanie form reagowania w sytuacjach społecznych; dzieci: trudności w przekazywaniu
wiedzy,
 Bierność – powstrzymywanie się od działania
 Dziecko jest ciche, spokojne, małomówne, posłusznie wykonuje wszystkie polecenia,
podporządkowuje się, nie pyta, gdy czegoś nie rozumie
 Przeżywanie lęku
 Psychiczne symptomy
  Symptomy fizjologiczne
 Niedocenianie siebie, brak wiary we własne możliwości
 Obniżony poziom działania
19) Do czego może doprowadzić nieśmiałość ucznia?

 Dziecko jest bardzo spokojne

 Nie przyjmuje inicjatywy
 Wszystkie czynności robi bez sprzeciwu
 Bierna postawa
 Nie poprosi o pomoc w chwili, gdy czegoś nie zrozumie
 Jest podporządkowane reszcie osób
 Boją się wyśmiania
 Małomówne
 Nie wierzą w swoje możliwości
 Niskie poczucie własnej wartości
 Lęk przed wypowiedzią
 Brak skupienia
 Nie mogą pozbierać myśli
 Nie potrafią się wysłowić
 Nie są zaangażowane w działania
 Ciężko się im prezentuje
 Boją się biegać i tańczyć
 Na zadane pytanie odpowiadają szeptem
 Boją się śpiewać i mówić przy klasie
 Boją się popełniać błędy
 Czekają na zaproszenie do zabawy
 Nie potrafią prosić o pomoc
 Nie wchodzą w osobisty kontakt z nauczycielem

20) Jak pomóc dziecku nieśmiałemu?

 Unikajmy przyczepiania dziecku etykietek. Opisując jego zachowanie starajmy się nazwać je
inaczej.
 Opowiadać o swoich własnych doświadczeniach, uświadamiając dziecku, że nie tylko ono się
wstydzi. Uświadamiajmy dziecku korzyści wynikające z przezwyciężania nieśmiałości.
 Nieśmiałe dziecko potrzebuje dużo wsparcia, akceptacji, wczucia się w jego lęk a nie ośmieszanie
czy zawstydzania.
 Ustalamy z dzieckiem program ośmielania zachowań i „mierzymy” postępy.
 Wyznaczone cele powinny być realistyczne, stanowić wyzwanie. Dla wielu nieśmiałych dzieci takim
zadaniem jest wypowiedzenie każdego dnia przynajmniej jednego słowa do nowej osoby.
 Stwórzmy dziecku okazje do spotykania się z nieznanymi osobami i warunkami. Im więcej uch
będzie, tym szybciej poziom przejawianej nieśmiałości się obniży. Najlepiej jednak, by stopniowo
zwiększać ich liczbę.
 Zachęcajmy dziecko do kontaktów, do mówienia, przyłączenia się do grupy.
 Nagradzajmy dziecko za każde śmiałe zachowanie. Spodziewane nagrody mogą stanowić bardzo
silną motywację. Chwalmy nawet niewielkie postępy, pamiętajmy by nagrody nie były zbyt duże,
wtedy zwiększa się ryzyko robienia czegoś przez dziecko tylko i wyłącznie dla nich.
 Chwalmy dobre zachowania innych dzieci w obecności naszego dziecka.
  Pomóżmy dziecku ćwiczyć kontakty z innymi ludźmi. Niektóre nieśmiałe dzieci nie wiedzą, co
powiedzieć w określonych sytuacjach.
 Starajmy się w każdych nowych okolicznościach połączyć w parę dziecko nieśmiałe i pewniejsze
siebie. Wstydliwe dziecko, któremu uda się w takich warunkach zyskać nowego kolegę, czuje się
znacznie bardziej komfortowo.
 Czytajmy ze wstydliwym dzieckiem książki, których bohaterowie przezwyciężają swoją
nieśmiałość.
 Uczmy dzieci identyfikować emocje i nazywać, opisywać je słowami. Nieśmiałe dzieci uczą się
radzić sobie z zakłopotaniem i lękiem poprzez zdobycie umiejętności ich nazywania i rozmawiania o
nich.
 Zapewnij malucha o swojej bezwarunkowej miłości. Okazuj ją i mów o niej wprost.
 Słuchaj dziecko. Poświęcaj mu uwagę, by nie musiało się jej domagać.
 Pozwól mu podejmować decyzję.
 Wspieraj jego samodzielność. Nawet jeśli zapinanie guzików trwa kwadrans, warto poczekać.
 Dodawaj wiary w sukces. Zapewniaj dziecko, że wierzysz, że mu się uda.
 Częściej chwal, nie krytykuj. Nagrody i pochwały są znacznie bardziej pożądane niż karcenie i
krytykowanie.
 Nie porównuj malucha z innymi. Stawianie kogoś za wzór nie mobilizuje do zmiany, a zawsze
odbiera wiarę w siebie.
 Nie dokuczaj, nie wyśmiewaj i nie poniżaj.
 Pozwól dziecku popełniać błędy. Uświadom mu, że w ten sposób się uczymy, bo nikt nie jest
idealny.
 Pamiętaj! Krytykuj ZACHOWANIE a nie malucha.
21) Do czego mogą doprowadzić błędy nauczyciela? (Nie mam pojęcia czy to jest dobrze)!

 Brak samodzielności
 Niskie poczucie własnej wartości
 Zamknięcie w sobie
 Brak wiary w swoje możliwości
 Strach przed popełnianiem błędów
 Strach przed podjęciem decyzji
 Ciągłe porównywanie się przez dziecko do innych dzieci.

22) Jak rodzi się pojęcie kłamstwa u dziecka (podać przyczyny kłamstwa u dziecka na poszczególnych
etapach rozwojowych).
Przyczyny kłamstwa na poszczególnych etapach rozwojowych:
* 3- 4 latek

 Kłamstwo raczej jest nieświadome, zmyślenia, działanie żywej wyobraźni

 Nie wiadomo, gdzie jest fikcja, a gdzie jest rzeczywistość
 Kiedy dziecko ma mało kontaktu z dziećmi i otacza się wymyślonymi przyjaciółmi
 Gdy są rygorystyczne rodzice, to dziecko wymyśla przyjaciela, na którego będzie mogło zrzucić
winę.
 Kłamstwo ze strachu i pokazuje, że ma problemy
 Zbyt rygorystyczni rodzice
 Należy: zapewnić kontakt z rówieśnikami, ograniczyć bajki, gdy dziecko jest przebodźcowane,
stosować łagodniejsze kary
* 5-6 lat

 Boi się kary

 Chce by otoczenie uważało go za grzeczne
 Nie pamięta, jak było naprawdę
 Fantazja miesza mu się z rzeczywistością, że wydaję mu się, że mówi prawdę

* powyżej 7 lat

 Boi się, że nie sprosta oczekiwaniom rodziców

 Jest nadmiernie kontrolowany
 Nie ma w domu prawa do intymności
 Nie czuję się kochane
 Nie radzi sobie ze swoimi problemami i boi się porozmawiać o nich
 Nie czuję się w pełni akceptowane

- Dziecko najczęściej kłamie w wieku 8 lat –wtedy to zjawisko narasta lawinowo. Dzieję się tak
szczególnie gdy dziecko ma bujną wyobraźnię, a my nie pomogliśmy mu odróżnić fikcji od
rzeczywistości. Przy nakryciu dziecka na kłamstwie, trzeba mu przedstawić lepszą opcję.

Częste przyczyny kłamstwa to: lęk, strach, lęk przed karą, chęć uwolnienia się od kary, obawa przed
byciem ocenionym przez otoczenie, nadmierna kontrola i wymagania

23) Pierwsza faza rozwoju moralnego u dzieci.

Poziom przedkonwencjonalny - występuje u dzieci od 2 do 7 lat. Posiada w sobie dwa stadia:

- Stadium 1: kary i posłuszeństwa/ moralności heteronomicznej. Moralność wywodzi się z wiedzy i

autorytetu
- Stadium 2: relatywizmu instrumentalnego/ moralności intrumentalno-hedonistycznej (moralność to
troszczenie się o siebie samego)

24) Rodzaje kłamstwa.

- Pseudokłamstwo / kłamstwo pozorne – przejawia się w wieku przedszkolnym (dziecko nie do końca
odróżnia rzeczywistość od fikcji) - dziecko zmyśla różne fantazje i historie. Często nieświadomie wplątuje
w swoje wypowiedzi informacje nieprawdziwe. Dziecko nie ma jednak na celu wprowadzenia drugiej osoby
w błąd. W czasie zabaw dzieci tworzą własny świat, a później miesza mu się to z rzeczywistością i rodzic
myśli, że ono kłamie, ale ono tylko przedstawia świat zgodnie ze swoimi pragnieniami. Około 6 roku życia
odróżnia fikcje od rzeczywistości
- Kłamstwa rozmyślne - Dziecko już potrafi rozpoznać rzeczywistość od fikcji. Wie kogo chce okłamać, jak
to zrobić i ma już cel w kłamaniu. Świadomie przekazuje błędne informacje w celu wprowadzenia w błąd.
Kłamstwo np. Aby wywołać u kogoś uczucie akceptacji, podziwu czy zazdrości względem dziecka. Chęć
uniknięcia kary lub osiągnięcia korzyści.

- Kłamstwo obronne - u dzieci, które są karane za byle co przez rodziców, brak poczucia bezpieczeństwa w
domu; kłamie w celu poczucia się bezpiecznie
- kłamstwo dążeniowe – pojawia się, gdy dziecko chce coś dla siebie zdobyć; Mogą wynikać z podejść
egoistycznych. Mają na celu zaspokojenie swoich potrzeb.
- kłamstwo rzeczywiste - świadome wprowadzenie w błąd. Dziecko odkrywa, że kłamiąc łatwiej jest coś
osiągnąć. Dziecko wie, czego wymagają dorośli i aby temu sprostać zaczynają kłamać, ale też dzieci
naśladują dorosłych, rówieśników i tym podobne.

25) Jak postępować, żeby dziecko mówiło prawdę?

Najważniejsze - samemu nie kłamać, dziecko uczy się poprzez obserwację, a jeśli widzi, że ktoś kłamie to
uważa, że jest to zachowanie dozwolone, takie które przynosi korzyści. Nie można okłamywać dziecka, a
jeśli już się go okłamie to jak najszybciej przyznać się do tego, przeprosić i obiecać, że więcej się tego nie
zrobi. Nie można wciągać dziecka w kłamstwa (np. “obierz telefon i powiedz, że mamy nie ma”). Nigdy nie
wolno karać dziecka za przyznanie się do prawdy. Budować stosunki wzajemnego zaufania. Nie oskarżać
dziecka. Nie zawstydzać ani nie być zbyt surowym. Okazywać dezaprobatę, gdy dziecko kłamie i cierpliwie
wyjaśnić, dlaczego tak nie można.

26) Wstyd w procesie wychowania.

W procesie wychowania jest to z jednej strony skuteczna i bardzo powszechna metoda, jednak z drugiej
strony zostawia ona negatywne skutki na wychowanku. Dziecko, gdy poczuje się zawstydzone natychmiast
przestaje się zachowywać w sposób niepożądany. Rodzic/ wychowawca przez znajomość dziecka wie w jaki
punkt uderzyć, żeby poczuło ono wstyd. Jest to jednak metoda, która pokazuje wychowawczą bezradność.

27) Jaka jest różnica między poczuciem winy a wstydem?

Wstyd w porównaniu do poczucia winy uderza w osobę, która odczuwa tę emocję.
Poczucie winy wskazuje, że zrobiliśmy coś źle, wskazuje konkretny czyn/ zachowanie. Dzięki niemu
pojawia się silne pragnienie naprawienia złego zachowania.
Wstyd uderza w tożsamość człowieka, nie tyle, że konkretne zachowanie było złe, ale sami jesteśmy źli.
Zawiera on ogólną negatywną ocenę naszej własnej wartości. Powoduje silną potrzebę ukrycia się przed
innymi.

28) Skąd się bierze się wstyd, gdzie się uczymy wstydu?
Wstydu uczymy się w dzieciństwie przez zachowanie rodziców/ opiekunów. To przez ich zachowanie
dziecko ma pierwszy kontakt z poczuciem wstydu. Czasem świadomie rodzic ośmiesza dziecko, aby
wytknąć mu złe zachowanie. Czasem nieświadomie, przez chociażby nagranie dziecka w krępującej/
ośmieszającej sytuacji (która dla opiekuna może wydawać się śmieszna) i pokazywać innym (obcym)
ludziom zdjęcia/ filmy.

29) Różnica między zdrowym a toksycznym wstydem.

Zdrowy wstyd – naturalne uczucie, które jest niezbędne do normalnego i zdrowego funkcjonowania
człowieka. Przez jego odczuwanie osoba czuje pewnego rodzaju hamulce przed wykonaniem niepożądanej
czynności. Nie uderza on również na tyle mocno w wartości (tożsamość) człowieka, przez co nie wywiera
on na nim tak negatywnych konsekwencji.
Toksyczny wstyd natomiast jest “wstydem bez granic”. Człowiek nie wie jak sobie z nim radzić. Wstyd jest
nastawiony typowo w osobę, przez co dotyka jeszcze bardziej osobowość człowieka. Działa on
destrukcyjnie, może wywoływać silne lęki i przytłacza człowieka.

30) Sposoby zawstydzania w rodzinie i szkole.

Częstym sposobem zawstydzania w rodzinie są zawstydzające komunikaty wyrażone w stronę dziecka, np.
“wypłakałeś się już?”, komunikaty takie nie biorą pod uwagę uczuć dziecka.
Mówienie osobom obcym o zawstydzającej rzeczy, które dziecko zrobiło. Rodzina często uważa owe
zachowanie za coś śmiesznego, często również mówi o nim na forum przy znajomych/ dalszej rodzinie.
Często również w towarzystwie samego dziecka.
Zawstydzające uwagi w stronę dziecka, które często wytykają jego błędy.

W szkole najczęstszymi sposobami na zawstydzenie dziecka jest zawstydzanie przez rówieśników.

Stawianie dziecka w sytuacjach niezręcznych w których może czuć ono zawstydzenie na forum innych.
Nauczyciel również może zawstydzać dziecko chociażby za pomocą uwag wymierzonych w jego stronę,
często w otoczeniu reszty klasy.

31) Jak komunikacja przez zawstydzanie wpływa na rozwój dziecka?

Komunikacja przez zawstydzenie wpływa na postrzeganie własnej wartości przez dziecko. Przez częste
zawstydzające komunikaty dziecko odczuwa własną osobę jako mniej wartościową. Jest to również
związane z nieśmiałością i wycofaniem względem rówieśników i innych osób - dziecko takie, boi się zostać
znowu zawstydzonym, dlatego bezpieczniejszą opcją dla niego będzie wycofanie się z życia towarzyskiego,
co może z kolei prowadzić do trudności w budowie relacji z drugim człowiekiem - strach przed
wypowiedzeniem własnego zdania. W przyszłości dziecko takie będzie bało mówić o swoich emocjach,
odczuciach i zmartwieniach, takie zamknięcie się w sobie może przynieść negatywne skutki na długie lata, z
którymi dziecko często nie będzie dało rady sobie poradzić.

32) Czym jest odrzucenie rówieśnicze i jakie są konsekwencje odrzucenia rówieśniczego?

Odrzucenie rówieśnicze jest jednym z podstawowych problemów z jakim dzieci muszą się mierzyć w
szkołach. Jak sama nazwa mówi jest to nic innego jak bycie odrzuconym dziecka przez grupę rówieśników.
Może się to objawiać poprzez ignorowanie go przez innych, nie zwracanie uwagi, a tym samym
wykluczenie go z życia klasowego (niechęć do wspólnych gier, zabaw, projektów). Jest to również chęć
podporządkowania sobie innych.

Konsekwencje: dzieci przez odrzucenie rówieśnicze czują bardzo silny stres z tym związany. Ma to
ogromny wpływ na jego rozwój- porównywanie jest to mechanizmów zmagania się ze stresem
występujących w innych sytuacjach stresogennych np. utrata rodziny.

Dzieci często reagują całkowitym wycofaniem się i izolacją w stosunku do rówieśników. Przyczynia się ono
również do braku zaufania do innych, co przekładać się może również na życie dorosłe.

33) Jaka jest rola nauczyciela w przeciwdziałaniu przemocy rówieśniczej?

Rozstrzygnięcie czy zachowanie dziecka jest spowodowane gorszym dniem dziecka, czy raczej jest to
zachowanie, które ma na celu poniżyć inne dziecko albo je odrzucić.

34) Na czym polega „komunikacja bez przemocy” M. Rosenberga?

Komunikacja bez przemocy – inaczej “język żyrafy” (żyrafa ma wielkie serce, dlatego wszystkie nasze
komunikaty powinny wypływać właśnie z niego).

„Komunikacja bez przemocy opiera się na otwartym wyrażaniu swych uczuć, potrzeb i życzeń oraz
umiejętności odczytywania ich w słowach innych ludzi, bez względu na formę, w jakiej zostają
przekazane”. Komunikaty, które wyzwalają empatię.
Składa się z następujących faz:
- obserwowanie bez oceniania (i bez uogólniania),
- rozpoznawanie i wyrażanie uczuć,
- wiązanie aktualnie przeżywanych uczuć z potrzebami (wartościami, dążeniami),
- formułowanie bardzo konkretnych próśb (nie mylić z żądaniami)
35) Najczęstsze sposoby manipulowania dorosłymi przez dzieci.

- Wymuszanie
- Agresja słowna
- Agresja fizyczna
- Obrażanie
- Nadmierne posłuszeństwo
- Wzbudzanie współczucia, szantaż emocjonalny
- Szantaż
- Histeria (płacz, krzyk, tupanie)

36) Typologia dziecięcych manipulacji w ujęciu A. Adlera,

Adler uznał, że główną siłą, stojącą za tendencję do manipulowania życiem innego człowieka, jest chęć
pokonania własnej niedoskonałości i ustabilizowanie poczucia własnej wartości. Ludzie dominują nad
dzieckiem pod wieloma względami np. Wiedza, siła i dziecko może mieć kompleks niższości, poczucie
własnej słabości. Typy manipulacji według Adlera:

- “ucieczka w chorobę” - dzieci wykorzystują gorsze samopoczucie, stymulują chorobę, aby otrzymać
wzmocnienie i wsparcie psychiczne. Chcą, aby rodzic zwrócił na nie uwagę.
- “moc wody” (ucieczka w słabość) - łzy, skargi, a kiedy dziecko osiągnie co chce, to momentalnie
wszystko ustaje. Chodzi o uwagę rodziców, ich litość, wrażliwość i wyrozumiałość
- “leniwiec” - wykorzystywanie lenistwa jako tłumaczenia niemocy, dziecko daje do zrozumienia, że
jest zdolne, ale nie chce mu się tego wykonywać. Być leniwym > bycie niekompetentnym
- “kłamczuch” - okłamuje na temat osiągnięć, otrzymuje wyższy status i na chwilę może poczuć się
lepiej np. gdy w domu się nie powodzi. Jest to rodzaj pewnej bezpośredniej pseudokompensacji.
- “Okrutny tyran” - bardzo rozpieszczone dziecko trafia w świat, gdzie jego oczekiwania nie będą od
razu spełniane, cała uwaga nie jest na dziecku – dziecko wtedy czuje się lekceważone ze strony
innych osób. Jego oczekiwania nie są natychmiast spełnione. Takie dzieci mogą kierować się
okrucieństwem i agresją
- “kompleks wyższości” - postawa kompensacyjna w odpowiedzi na poczucie bezradności, pecha,
wyższość. Dzieci często pokazują własną pychę.
- “autoreklama” - podjęcie działań, aby zwrócić na siebie uwagę, aby pokazać, że jest się
nietuzinkowym i za wszelką cenę zyskać pochwałę. “Indywidualista”. Dziecko odczuwa swoją
niemoc, dlatego odczuwa ciągłą potrzebę bycia dostrzeżonym.

37) Modele dzieci-manipulantów wyróżnione przez E. Shostrom,

- “aktywny manipulant” - zyskuje kontrolę dzięki aktywnym metodom, poprzez odgrywanie roli
osoby wszechmocnej i zyskując rangę przewodnika, ale unika konfrontacji ze swoją słabością
- “pasywny manipulant” - demonstruje niemoc i bezradność w większości sytuacji życiowych,
pozwala się zmanipulować aktywnemu, by ten za niego działał, myślał za niego. Wykorzystuje
swoją bezradność. Wchodzi w rolę “ofiary losu”.
- “konkurujący manipulant” - postrzega życie jako nieustanną rywalizację. On jest wychowankiem, a
ludzie dookoła niego to konkurencja. Manipulacja, której efektem może być albo zwycięstwo, albo
porażka. Rola “czujnego wojownika”. Wykorzystuje metody jawne i pasywne manipulacji
- “indyferentny manipulant” - obojętny w stosunku do otoczenia, unika kontaktu z ludźmi, traktuje
drugiego jak powietrze. Wykorzystuje pasywne i aktywne metody
 Shostrom podrobiła dwa zastępcze typy dzieci manipulatorów:

- Mały-mazgaj - czynności wykonuje bez entuzjazmu, zmusza rodziców do wyręczania go, eksponuje
swoją bezradność, nie jest leniwy, ale taki się wydaje. Rola bezradnej i pasywnej osoby.
- Mały-dyktator - aktywny manipulant, ma kontrolę nad dorosłymi poprzez obrażanie, pokazywanie
uporu, ataki histerii, spowolnienie lub epatowanie brakiem kompetencji
Shostrom podaje też przykłady specyficznych zachowań manipulacyjnych dzieci:

- Płaksa - jest wiecznie zapłakanym dzieckiem, które dzięki temu zapewnia sobie uwagę i opiekę ze
strony otoczenia. Podobny efekt przynoszą nawracające choroby dziecka. Dzięki ”chorowitości”
(ucieczka w chorobę) potrafi ono łatwo wzbudzić współczucie u dorosłych (rodziców i
wychowawców) i rówieśników
- “raptus” - to dziecko o gwałtownym usposobieniu, które popycha i bije inne dzieci. Szybko się uczy
wpływania na dorosłych i rówieśników przy pomocy nienawiści i strachu. Rozwiązuje problemy
poprzez agresję, korzystanie z siły
- “oponent” - łączy w sobie raptusa i płakse. Dzieci przyjmujące taką postawę wciąż rywalizują z
innymi w dowolnej dziedzinie, a na rodziców, rodzeństwo i rówieśników patrzą jak na oponentów.

38) Konsekwencje zachowań manipulatorskich.

- nieumiejętność podporządkowania zasadom

- nieumiejętność przegrywania
- Niedojrzałość emocjonalna
- niezaradność
- niezadowolenie rodziców z wychowania
- przejęcie władzy przez dziecko
- frustracje, stres rodzica

39) Sposoby zapobiegania manipulacjom dziecięcym.

- należy mieć wiedzę o technikach manipulacyjnych

- być stanowczym dorosłym i zachowywać zimną krew
- być konsekwentnym w działaniach
- stosować przemyślane działania
- nie ulegać manipulacjom
- nie okazywać nieporadności
- Należy myśleć krytycznie
- być uważnym

40) Działania manipulacyjne uczniów:

- Manipulowanie emocjami - szantaż emocjonalny, granie na emocjach, wzbudzanie wyrzutów
sumienia
- Histeria - wrzaski, przekleństwa, trzaskanie drzwiami, bicie innych, wyjście z klasy, napady złości
- wzbudzenie współczucia/ troski - dziecko odgrywa ofiarę, aby zwrócić na siebie uwagę, gdy dziecko
w domu jest niedostrzegane przez rodziców
- nadmierne posłuszeństwo - im więcej uczeń daje od siebie, tym bardziej czujemy się winni rewanżu.
Bycie prawą ręką nauczyciela to profity i lepsze traktowanie w przypadku przewinienia.
41) Co powoduje, że uczniowie sięgają po manipulację?

- Zaburzenie osobowości, dysfunkcje psychologiczne

- Dziecko ma nieświadome działania manipulacyjne, gdy uczy się swojej autonomii i w wieku 2-3 lata
zaczyna wymuszać (płacz, tupanie) - kasa między autonomią a poczuciem wstydu. Kiedy wtedy
dziecku nie pozwala się na samodzielność i emocje, to budzi się poczucie wstydu, dlatego trzeba dać
dziecku trochę samodzielności. Później jest konflikt między inicjatywą a poczuciem winy, gdy
dziecko zestawia swoją autonomię z autonomią innych i może wystąpić niezgodność interesów i
dziecko musi ustąpić - dziecko coraz bardziej przekracza granicę, aby postawić na swoim, mieć
poczucie kontroli (Erik Erikson)
- Być rozpieszczonym - gdy dziecko zawsze dostaje Wszystko czego chce
- bycie tyranizowanym - dziecko zawsze musiało robić to, co kazał rodzic i dostosowywać się
- spłycenie relacji rodzinnych – gdy jest za dużo jest bajek, telewizji, wówczas dzieci mają dostęp do
scen bójek, krwi. Przez to spłyca się empatia i są mniejsze wyrzuty sumienia.
- Niewłaściwe modele wychowania w środowisku rodzinnym - przykładowo, gdy rodzice manipulują
dzieckiem, to ona też zaczyna
- brak granic w wychowaniu - gdy rodzice nie odmawiają, to dziecko wykorzystuje to i manipuluje
- za dużo ograniczeń, zbyt mało wolności w domu
- niskie poczucie bezpieczeństwa
- niski poziom empatii - na skutek gier, bajek (świat wirtualny nie zapewni treningu społecznego)
- problemy z samokontrolą - gdy dziecko nie wie, jak przezwyciężyć niewłaściwe pragnienia

42) Charakterystyczne cechy oddziaływań manipulacyjnych.

- Niejawność, skrytość, podstęp

- Celowość i intencjonalność
- subtelność i precyzyjność - odbieranie bodźców jest podświadome
- sens i skutek to szybkie rezultaty w krótkim czasie
- jest fragmentaryczna, zniekształcona i jej wynik to zafałszowanie informacji
- Uprzedmiotowienie - pomijanie podmiotowości osoby manipulowanej, brak poszanowania osoby
manipulowanej

43) Techniki manipulacyjne w relacji nauczyciel uczeń.

- Kłamstwo
- wzbudzenie poczucia winy/ wstydu
- Zastraszenie
- Uwodzenie
- Przekonywanie
- kreowanie konkretnych przekonań

44) Wpływ urządzeń mobilnych na dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym?

Urządzenia mobilne dla dzieci w wieku niemowlęcym i poniemowlęcym są bardzo szkodliwe. Zasadniczo
dziecko przed ukończeniem 3 roku życia nie powinno mieć z nimi kontaktu, ponieważ w tym wieku jest
najbardziej narażone na negatywne ich skutki. Kiedy dziecko nadmiernie korzysta z telefony i innych
urządzeń, odbija się to na jego zdrowiu, zachowaniu, wynikach w nauce, rozwoju i niemalże na każdym
aspekcie jego życia. Dziecko, które ogląda zbyt dużo programów, nawet tych przeznaczonych dla dzieci, ma
w późniejszym czasie problemy z rozwojem mowy, cierpią na tym także jego zdolności matematyczne.
Malec wcale nie uczy się w czasie oglądania, może co najwyżej nauczyć się odkodowywać litery, ale nie
czytać. Z każdą godziną spędzoną przed ekranem maleje jego zasób słownictwa aż o 10%. Urządzenia
mobilne negatywnie wpływają na rozwój w nauce, przez co zwiększa się ryzyko, iż w późniejszym czasie
taka osoba nie pójdzie na studia, a nawet nie ukończy szkoły ze świadectwem. Dodatkowo szklany ekran ma
negatywny wpływ na możliwości uwagi i skupienia się u dzieci, ponieważ nawet, gdy telewizja jest w tle,
wówczas dziecko rozprasza się, zapomina jaką zabawką się bawiła, bierze następną, a jego schematy zabaw
są uboższe. Przemoc, która widoczna jest w programach ma wpływ także na zachowania dziecka. Dzieci
często chcą naśladować swoich ulubionych bohaterów, którzy na ekranie niejednokrotnie walcząc ze złem
dopuszczają się nawet zabicia wroga. To powoduje liczne zaburzenia w postrzeganiu świata przez dziecko,
które nie jest w stanie w pełni odróżnić fikcji od rzeczywistości i później nie zdaje sobie sprawy, że nie
może postępować tak, jak widzi to na ekranie. Należy też pamiętać jak negatywny wpływ urządzenia
mobilne mają na zdrowie fizyczne dzieci i ich rozwój motoryczny. Przez zapatrzenie w ekran, dziecko nie
zdobywa tak cennych dla jego rozwoju doświadczeń, nie bada nowych obiektów, przez co cierpi jego
motoryka. Długie godziny przed telewizorem powodują także wady postawy oraz zmniejszenie aktywności
fizycznej, a co za tym idzie mogą prowadzić do otyłości. Kolejny problem u dzieci, które mają nadmierny
kontakt z ekranem to sen, ponieważ dziecko jest przebodźcowane i nawet kiedy skończy oglądać przed
snem, to kiedy zasypia, mózg wciąż próbuje przekodować informacje, które dotarły do dziecka z ekranu,
przez co dziecko nie może spać i co chwila budzi się w nocy.

45) Zaburzenia funkcjonowania poznawczego.

 Przez czas spędzany przed ekranem nie ma czasu na zabawę, która jest istotna do rozwoju
poznawczego, bo dzięki niej dziecko odkrywa świat, bada nowe rzeczy, uczy się
 Zaburzenia rozwoju mowy, bo dziecko uczy się najlepiej od żywego człowieka, nie z ekranu, a poza
tym, gdy jest przebodźcowane, to ma większe problemy z tym, żeby się uczyć i opóźnia się rozwój
mowy
 Od lat coraz bardziej wzrasta liczba dzieci mających problemy ze swoim językiem ojczystym, co
potwierdzają badania i coraz więcej błędów popełnianych przez dzieci w dyktandach w porównaniu
z wcześniejszymi pokoleniami
 Każda godzina przed telewizorem w wieku 2,5 roku obniża umiejętności matematyczne o 6%, gdy
będzie się miało już 10 lat
 Problemy z uwagą i skupieniem się spowodowane rozpraszaniem się, gdy telewizor w kółko chodzi
włączony w tle. Mózg przyzwyczaja się w końcu do ciągłego hałasu i zamieszaniu i przyzwyczaja
się do ciągłego zmieniania przedmiotu, na którym skupia swoje funkcje poznawcze.

46) Dlaczego oglądanie telewizji przez dzieci hamuje rozwój intelektualny i zagraża zdrowiu?
Oglądanie telewizji zagraża zdrowiu dziecka, ponieważ długie godziny przed telewizorem zmniejszają jego
aktywność fizyczną i mogą powodować otyłość. Dodatkowo pozycja, którą przyjmuje dziecko przed
ekranem przyczynia się do wad postawy. Badania dowodzą, że dzieci, które oglądają dużo scen z alkoholem
i papierosami, w przyszłości same częściej po sięgają po używki, co także zagraża ich zdrowiu.
Niebezpieczne dla ich zdrowia może także być uzależnienie od ekranu, które powoduje uszczerbki na jego
zdrowiu psychicznym, a wręcz może prowadzić do nieporadzenia sobie z próbą pokonania go i skutkować
samobójstwem.
Oglądanie telewizji hamuje rozwój intelektualny, ponieważ oglądanie programów jest dużo bardziej
atrakcyjną opcją niż czytanie książek czy zabawa. Telewizja nie wymaga od dziecka żadnego wysiłku
intelektualnego. Kiedy dziecko przyzwyczai się do tej czynności, z pewnością nie będzie chętnie siadało do
nauki, co spowoduje obniżenie rozwoju intelektualnego. Zakłócenie zabaw małego dziecka nie może
wpłynąć na jego inteligencję inaczej niż negatywnie. Przez przerywanie zabaw, powodowane rozproszeniem
się, w późniejszym czasie pojawiają się problemu z podtrzymaniem uwagi, koordynowaniem kilku zadań
podczas zabawy. Na nadmiernym korzystaniu z urządzeń cierpi także rozwój języka ojczystego, czytanie,
liczenie, mówienie, rozumowanie.