13.12.

2023

Test Geliştirme
• Önceden saptanan özelliklere uygun bir ölçme aracı geliştirme
ve bunun gerçekleştirilmesi için maddelerin sayısal özelliklerinin
saptanması, bunlarla testin özellikleri arasında ilişkilerin
Test Geliştirme Süreci ve Madde kurulması ve bu ilişkilerden yararlanarak maddelerin seçilmesi
Analizi işlemidir.

• Test geliştirme işlemi, maddelerin psikometrik özelliklerinin

belirlenmesidir.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 287 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 288

Testlerin Hazırlanması ve Geliştirilmesinin Aşamaları

1) Test puanlarının kullanılacağı amacın belirlenmesi
Ölçmede istatistiksel
2) Test kapsamı ve ölçülecek niteliklerin belirlenmesi işlemler
3) Madde yazma
4) Denemelik maddelerin gözden geçirilmesi
Test İstatistikleri Madde İstatistikleri
5) Deneme formunun oluşturulması
6) Deneme uygulamasının yapılması
Merkezi Yığılma (Eğilim) Merkezi Dağılım
7) Nihai formun oluşturulması Ölçüleri Ölçüleri
Madde güçlük indeksi
Madde ayırıcılık
Aritmetik ortalama Standart sapma
8) Uygulama Ağırlıklı ortalama Çeyrek sapma
indeksi
Madde varyansı ve
Ranj
9) Puanlama Medyan (Ortanca) Bağıl değişkenlik
standart sapması
Madde güvenirliği
Mod (Tepe değer) katsayısı

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 289 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 290

Madde Analiz Yöntemleri Basit Yöntem ile Madde Analizi

• Çoktan seçmeli test maddelerinin analizi iki yöntemle yapılabilir.
• 1. Basit Yöntem (Alt-üst grup yöntemi): en yüksek puan alan
öğrenciler ile en düşük puan alan bazı öğrencilerin oluşturduğu
gruplar analize alınır. Öğrenci sayısı 300-400 ya da daha çok olduğu
durumlarda tavsiye edilir. Bu yöntemin kullanılması için test puanları
dağılımının simetrik olması istenir.
• 2. Henryson Yöntemi: Bu yöntemde testin uygulandığı tüm öğrenciler
analize dahil edilir. Öğrenci sayısının çok daha az olduğu (60-70 gibi)
durumlarda tercih edilebilir.
• Bu iki yöntemin uygulanabilmesi için madde puanları matrisi
hazırlanmalıdır.
Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 291
• Cevaplar puanlanır. Doğru cevaplar 1 puan; yanlış, boş ve geçersiz
cevaplar da 0 olarak kodlanır. Daha sonra bu 0 ve 1’ler toplanarak her
bir öğrencinin toplam test puanı hesaplanır.
• Öğrencilerin puanları en yüksek puandan en düşük puana doğru
sıralanır.
• Sıralanmış kağıtların en yüksek %27’si ile en düşük %27’si ayrılır (üst
grup ve alt grup adı verilir).
• Bu işlemden sonra madde analiz tabloları oluşturulur.
• Her madde için madde analiz tabloları oluşturulur.
Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 292

1
 13.12.2023

Madde Puanları Matrisi Madde Puanları Matrisi

TEST MADDELERİ TEST MADDELERİ

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Doğru Yanıt E C E D B B A D B B Doğru Yanıt E C E D B B A D B B TEST MADDELERİ
Ali E C E E C A A D B - Ali 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Ayşe E C C A D E D B B A Ayşe 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 Doğru Yanıt E C E D B B A D B B Öğrenci Puanı
Ahmet E A C C D B B D E C Ahmet 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0
Mehmet E C E E D C A D E C Mehmet 1 1 1 0 0 0 1 1 0 0 Ali 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0 6
Ela E E B C B E B D C B Ela 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1 Ayşe 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0 3
Eda E C E E D B A D B C Eda 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 Ahmet 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 3
Hasan E C E E C D - D B A Hasan 1 1 1 0 0 0 0 1 1 0 Mehmet 1 1 1 0 0 0 1 1 0 0 5
Hülya E B D C D B D D E C Hülya 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 Ela 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1 4
Murat E C E E D B A D B C Murat 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 Eda 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 7
Zeynep E C E C D C A D B C Zeynep 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0 Hasan 1 1 1 0 0 0 0 1 1 0 5
Hülya 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0 3
Murat 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 7
Zeynep 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0 6

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 293 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 294

Madde Puanları Matrisi Madde Analiz Tablosu

TEST MADDELERİ
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Doğru Yanıt E C E D B B A D B B
Ali 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0
Ayşe 1 1 0 0 0 0 0 0 1 0
Ahmet 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0
Mehmet 1 1 1 0 0 0 1 1 0 0
Ela 1 0 0 0 1 0 0 1 0 1
Eda 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0
Hasan 1 1 1 0 0 0 0 1 1 0
Hülya 1 0 0 0 0 1 0 1 0 0
Murat 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0
Zeynep 1 1 1 0 0 0 1 1 1 0 Maddenin doğru cevabı D seçeneğidir
Madde Puanı 10 7 6 0 1 4 5 9 6 1

Bu tabloyu kullanılarak bu maddenin ne kadar zor/kolay

olduğu ve ne kadar ayırt edici olduğu belirlenebilir.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 295 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 296

Madde Güçlüğü (pj) Madde güçlüğü nasıl yorumlanır?

• Madde güçlüğü testteki bir maddeyi doğru cevaplayan öğrenci
sayısının testi alan tüm bireylerin sayısına bölümü şeklinde ifade edilir.
• Basit analiz yönteminde üst ve alt grubun cevapları aşağıdaki formül
kullanılarak madde güçlük değeri bulunur.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 297 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 298

2
 13.12.2023

Madde ayırtedicilik indeksi Madde ayırtediciliği nasıl yorumlanır?

• Madde ayırt ediciliği maddenin bilenler ile bilmeyenleri ayırt
edebilmesi ile ilgilidir.
• Maddeye ait en önemli istatistiklerdendir. Madde ayırt ediciliği madde
güvenirliği ile ilişkilidir.
• Madde ayırt ediciliği ne kadar yüksek ise madde o kadar iyidir.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 299 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 300

Çeldiriciler
• Doğru cevap seçeneği dışındaki seçeneklere çeldirici denir.
• Üst grupta doğru cevaba giden öğrenci sayısı alt grupta doğru cevaba
giden öğrenci sayısından fazla olmalıdır.
• Üst grupta çeldiricilere giden öğrenci sayısı alt grupta çeldiricilere
giden öğrenci sayısından az olmalıdır.
• Çeldiricilere giden öğrenci sayısı dengeli olmalıdır.
• Hiçbir öğrenci tarafından işaretlenmeyen çeldiriciler yeniden
düzenlenmelidir.
Çeldiriciler
• Zıt Yönde Çalışan Çeldirici: Madde çeldiricilerinin alt grupta yer alan
öğrenciler tarafından az, üst grupta yer alan öğrenciler tarafından daha
fazla işaretlenmiş olmasıdır.
• İyi işleyen çeldirici: alt grupta yer alan öğrenciler tarafından çok, üst
grupta yer alan öğrenciler tarafından az işaretlenmiş olan seçenek.
• Kötü işleyen çeldirici: alt grupta yer alan öğrenciler tarafından az, üst
grupta yer alan öğrenciler tarafından çok işaretlenmiş seçenek.
• Kuvvetli çeldirici: üst ve alt grupta yer alan öğrenciler arasından
çeldiricinin çok fazla işaretlenmiş olması durumudur.
• Zayıf çeldirici: üst ve alt grupta yer alan toplam öğrenciler arasından
çeldiricinin çok az işaretlenmiş olması durumudur.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 301 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 302

Çeldirici Analizi Madde varyansı ve Standart Sapması

⦁ Maddeye verilen cevapların değişimi madde varyansı ve madde
standart sapması ile gösterilir.
⦁ A, C, D ve E seçenekleri çeldirici olarak düşünüldüğünde çeldiricilerin daha ⦁ Madde varyansı 0 ile 0,25 arasında değişir.
çok alt grup öğrencilerini çeldirmesi gerekir. ⦁ 0’a yakınsa: Maddeyi herkes ya doğru ya yanlış cevaplamıştır.
⦁ A seçeneği en iyi çeldiricidir çünkü sadece alt grup öğrencilerini çeldirmiş ve A
cevabı (yanlış olan cevabı) vermelerini sağlamıştır. ⦁ 0,25’e yakınsa: Farklılaşma yüksektir.
⦁ C seçeneği 2 grubu da eşit oranda çeldirmiş (8’er)
⦁ D seçeneği çok kötü bir çeldiricidir çünkü sadece üst grup üyelerini
çeldirmiştir. Aslında sadece alt grup öğrencilerini yani bilmeyenleri
çeldirmesi gerekliydi.
⦁ E seçeneği de iki grubu çeldirmiş fakat üst grubu daha çok çeldirmiştir. Bu
nedenle E seçeneği de iyi bir çeldirici değildir.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 303 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 304

3
 13.12.2023

Madde güvenirlik katsayısı Madde güvenirlik katsayısı

⦁ Madde güvenirliği, maddenin ayırt ediciliği ve madde standart sapması
kullanarak hesaplanabilir.
⦁ Madde ayırt ediciliği doğrudan güvenirliği artıran bir özellik olduğu için bir
maddede ayırt edicilik değeri olabildiğince yüksek olmalıdır.
⦁ Aynı şekilde madde standart sapması da güvenirlikle doğru orantılıdır. Madde
standart sapması arttıkça madde güvenirliği de artar. Madde güçlük değeri 0,5
olduğunda madde standart sapması maksimum değeri (0,25) alır. Bu sebeple bir
maddenin madde güçlük değerinin 0,5 civarında olması istenir.
⦁ Madde ayırıcılık gücü ve madde standart sapması büyüdükçe,
madde güvenirlik katsayısı da artar.
⦁ Test maddelerinin güvenirliği arttıkça testin bütünün de güvenirliği
artar.
⦁ Bu nedenle güvenilir bir test oluşturmak için ayırıcılığı ve standart
sapması büyük maddelerin seçilmesi gerekir.
⦁ ÖRNEK: Standart sapması ve ayırıcılık gücü indeksi 0,50 olan bir
maddenin güvenirlik indeksi nedir?

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 305 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 306

Örnek Henrysson Yöntemi

• Bu yöntem kullanarak yapılan madde analizinde testi alan
öğrencilerin hepsinin puanları kullanılır
• Basit yöntem ile Henrysson yönteminden elde edilen sonuçlar her
zaman aynı olmayabilir.
• Henrysson yöntemini elle hesaplama yaparak uygulamak basit
yönteme göre çok daha zordur.
• Eğer bilgisayar ya da hesap makinesi kullanma imkanı varsa bu
yöntem tercih edilebilir.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 307 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 308

Henryson Yöntemi’ne göre Madde

Henryson Yöntemi’ne göre Test İstatistikleri
İstatistikleri

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 309 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 310

4
 13.12.2023

Test İstatistikleri Test İstatistikleri

• Bir testten elde edilen puanların madde istatistiklerinin Test puanları ortalamasının hesaplanması
dışında aşağıda verilen test istatistikleri de hesaplanabilir.
• Test puanları ortalaması (Aritmetik ortalama) Test puanlarının ortalaması madde güçlük
• Testin ortalama güçlüğü indekslerinin toplamına eşittir.
𝑛
• Test puanlarının standart sapması ve varyansı
𝑋ത = ෍ 𝑝𝑗
• KR-20 güvenirlik katsayısı 𝑗=1
ത test puanlarının aritmetik ortalaması
𝑋=
Testin aritmetik ortalamasının yüksek olması
isteniyorsa teste kolay maddelerin seçilmesi gerekir.

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 311 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 312

Test İstatistikleri Test İstatistikleri

Testin ortalama güçlüğünün hesaplanması
Örnek: Aritmetik ortalaması 6 olan ve 10 sorudan oluşan bir testin
ortalama güçlüğü kaçtır?
Testin ortalama güçlüğü, testin aritmetik ortalamasının
testteki madde sayısına bölünmesiyle hesaplanır.

𝑋ത
𝑃ത =
𝐾
ത testin ortalama güçlüğü
𝑃=
K=testteki madde sayısı

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 313 Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 314

Test İstatistikleri
Test puanlarının standart sapması ve varyansı
hesaplanması

Test puanlarının standart sapması, madde

güvenirliklerinin toplamına eşittir.
𝑛

𝑆𝑥 = ෍ 𝑟𝑗
𝑗=1
𝑆𝑥 =test puanlarının standart sapması
𝑆𝑥2= test puanlarının varyansı

Dr. Esra EMİNOĞLU ÖZMERCAN 315