21.01.

2020

7
Bilimsel Araştırma Süreci*
Bilimsel Araştırma 1. Gözlem
Araştırma 4. Kuramsal
Yöntemleri alanının
belirlenmesi
(teorik)
Çerçeve
6. Bilimsel
Araştırma-
nın
3. Problem
Tasarımı
Doç. Dr. M. Volkan TÜRKER Tanımlama Kuramsal 5. Sav ve
Araştırma irdeleme - Hipotez
Evren ve
sorusunun Değişkenler Oluşturma
Örneklem
tanımlanması açıkça
belirleme,
2. Ön Bilgi belirlenmeli
yöntem
Toplama ve
belirleme…
Yazın tanımlanmalı
Taraması

1 * Sekeran, Uma. Research Methods for Business. s.31. 2

Bilimsel Araştırma Süreci 4. Kuramsal (Teorik) Çerçeve

6. Bilimsel
7. Veri Toplama, Analiz 4. Kuramsal
Araştırma
ve Bulguların (teorik)
nın
Yorumlanması Çerçeve
Tasarımı
Kuramsal irdeleme
- Değişkenler
açıkça belirlenmeli
ve tanımlanmalı
8. Sonuç Çıkarma
Hipotez doğrulandı mı?
2
Geri bildirim Araştırma Sorusunu
yanıtlandı mı?

3 4

1

Teorik Çerçeve Nedir?
 Önceki adımlarda yazın taramasını
tamamlamış olan araştırmacı teorik çerçeveyi
hazırlama aşamasına gelmiştir.
 Teorik çerçeve; ele alınan araştırma sorusu
ile önemli derecede ilişkili olduğu varsayılan
faktörlerin tümü arasındaki ilişkiyi ortaya
koyan kuramsal bir modeldir.
5 6
Araştırma Araştırma sorusunda yer alan
sorusu unsurların tanımlanması
Söz konusu unsurlara ilişkin
kuramların, yaklaşımların,
modellerin tartışılması
Mantıksal modelin oluşturulması
(Şematik gösterim)
TEORİK ÇERÇEVE
7 8
21.01.2020
Önceki araştırma sonuçları…
 Bu aşamada kurulacak olan faktörler arası
mantıksal ilişkiler, önceki çalışmalardan elde
edilen sonuçlara dayandırılır.
 Araştırmacının yazın taraması ve önceki
araştırmalardan öğrendikleri ile varacağı
mantıksal çıkarımlar, araştırmanın bilimsel
temelinin oluşmasında büyük rol oynar.
Araştırmanın türü
 Keşifsel, Tanımlayıcı
 Değişkenler arası ilişkinin tespiti
 Gruplar arası farklılıkların tespiti
 Teorik çerçeve kapsamında, araştırmanın
türüne bağlı olarak; sebep sonuca,
farklılıklara veya özelliklerin belirlenmesine
yönelik ileriye sürülmüş teorilerin, modellerin
neler olduğu, aralarındaki ilişkiler, benzerlikler
ve farklılıklar tartışılmalıdır.
2
 21.01.2020

Kadınların Yerel Yönetim Kademelerinde

Örnek - 1 Sınırlı Düzeyde Yer Almalarının Nedenleri

 “Kadınların Yerel Yönetim Kademelerinde 1. Eğitim Faktörü

Sınırlı Düzeyde Yer Almalarının Nedenleri 2. Toplumsal Anlamda Kadına Yönelik Bakış
Nelerdir?” Açısı Faktörü
 Tanımlayıcı araştırma 3. Cinsiyet Rolleri Faktörü
4. Örgütsel Uygulamalar: Ast ve Üstlerin Kadın
Yöneticilere Yönelik Tutumları (Cam Tavan
Sorunu)
5. Kadının Kendisinin Yönetici Olma
Konusundaki İsteksizliği
9 10

Örnek - 2
 Ege Akademik Bakış / Ege Academic Review
10 (1) 2010: 95-115
 Öğrenme Düzeyleri Arası İlişki: Otel
İşletmelerinde Bir Alan Araştırması

11 12

3
 21.01.2020

13 14

Değişkenler arası ilişkiler…

 Teorik Çerçeve; araştırılan konu ile ilgili
değişkenler arasındaki karşılıklı ilişkileri
tartışmaya açar.
 Böyle bir teorik “çerçeve” oluşturmak
araştırmacıya, söz konusu değişkenler arası
ilişkileri test etmesini ve anlamasını
sağlayacak bir zemin hazırlar. Ayrıca
araştırmaya bir sınır belirlenmiş olur.

15 16

4
 21.01.2020

Değişken
 Herhangi bir olguya ilişkin birden çok değer
Değişkenler alabilen her türlü özelliğe değişken denebilir.
 Değişkenler aynı obje için farklı zamanlarda
farklı değer alabilir.
 Birçok farklı değişken örneği verilebilir;
 Sınav sonuçları…
 İşe devamsızlık…
 Kârlılık oranı…
 Öğrenim durumu…
17  Saç rengi… 18

Değişken türleri Bağımlı Değişken

 Bağımlı değişken (dependent variable)
 Bağımsız değişken (independent variable)
 Ilımlaştırıcı değişken (moderating variable)
 Müdahaleci değişken (intervening variable)
19
 Araştırmacının temel ilgi alanı olan
değişkendir.
 Araştırmanın odağında bağımlı değişken yer
alır.
 Araştırmanın amacı; bağımlı değişkenin
değişkenliğini (neye bağlı olarak değiştiğini)
açıklamak veya öngörmektir.
 Bağımlı değişkene etki eden diğer
değişkenlerin analiz edilmesi ile araştırma
sorusuna yanıt bulunmuş olur. 20

5
 21.01.2020

Bağımlı Değişken Örnekleri Bağımsız Değişken

 İşletmelerin çalışanlarına yönelik ayrımcılıktan
kaçınma uygulamalarının çalışan verimliliğine
etkisi nedir?
“Çalışan verimliliği”  bağımlı değişken
 Bağımsız değişken, bağımlı değişkeni
etkilediğini iddia ettiğimiz değişkendir.
 Bağımsız değişken var olduğunda, bağımlı
değişken de var olacaktır.
 Bir başka deyişle; bağımlı değişkenin
değişkenliği bağımsız değişkene tabiidir.

21 22

Ilımlaştırıcı değişken
Bağımsız Değişken Örneği (moderating variable)
 Dönüşümcü liderlik davranışlarının  Ilımlaştırıcı değişken, bağımlı ve bağımsız
personelin iş tatminine etkisi var mıdır? değişken arasındaki ilişkide önemli bir rol
 Burada “iş tatmin düzeyi”, araştırmanın temel oynar.
ilgi odağı dolayısıyla da bağımlı değişkenidir.  Ör: 5 ve 6 yaşındaki çocukların evlerinde
 “Dönüşümcü liderlik davranışı” ise bağımsız erişebildikleri kitap sayısı ile okuma becerileri
değişken olarak tanımlanabilir. arasında regresif bir ilişki olduğu tespit
edilmiştir.
Dönüşümcü liderlik davranışı  Çocukların yaşadıkları evde erişebildikleri
İş tatmin düzeyi
olup olmaması (Bağımsız
(Bağımlı Değişken) çocuk kitabı sayısı arttıkça, okuma
Değişken)
23 becerilerinin artmakta olduğu gözlemlenmiştir. 24

6
 21.01.2020

Ilımlaştırıcı değişken örnekleri Ilımlaştırıcı değişken örnekleri

(moderating variable)
 Bu durumda;
Evde bulunan kitap sayısı
(Bağımsız Değişken)
(moderating variable)
Evde bulunan kitap sayısı Okuma becerisi
(Bağımsız Değişken) (Bağımlı Değişken)
Okuma becerisi
(Bağımlı Değişken)

 olacaktır. Bu ilişki genellenebilir nitelikte olsa Ebeveyn

okur-
dahi, ebeveynlerin okur-yazarlığı tarafından yazarlığı
(Ilımlaştırıcı
etkilenir durumdadır. değişken)

 Okur-yazar olmayan ebeveynlerin olduğu bir

evde kitap sayısı çocukların okuma becerisini
geliştirmeye yetmeyecektir.
25 26

Ilımlaştırıcı değişken örnekleri

Multicollinearity – VIF değeri
 VIF = Varyans Şişirme Çarpanı
 İlişki olmadığı durumda VIF değeri 1
olacaktır.
 VIF değeri büyüdükçe Multicollinearity artar!
(moderating variable)
 Farklılıkların Yönetimi konusunda öne çıkan
teorilerden bir tanesi; farklılıklara sahip
işgücü potansiyelinin örgütün etkenliğine
daha çok fayda sağlayacağını öngörür.
 Çünkü her farklı birey/grup olaylara kendi
açısından bakabilecek, farklı fikirler daha
kolay ortaya çıkacaktır. Yaratılan bu sinerji
işletmeye yarar sağlayacaktır.

27 28

7
 21.01.2020

İşgücünün farklılıkları Örgütsel etkenlik İşgücünün farklılıkları Örgütsel etkenlik

(Bağımsız Değişken) (Bağımlı Değişken) (Bağımsız Değişken) (Bağımlı Değişken)

 Bu ilişkinin varlığından şüphe edilmese dahi, Yönetim

söz konusu işletmedeki farklı birey/grupların anlayışı
(Ilımlaştırıcı
kendine özgü özelliklerini, farklı bakış değişken)
açılarını, kontrol edilemeyen çatışmalara
dönüşmeden, sentezleyebilecek bir yönetim
anlayışının önemi de unutulmamalıdır.
29 30

Bağımsız değişken ile ılımlaştırıcı

değişkeni birbirlerinden ayırmak
 Bir bağımlı değişkeni etkileyen bağımsız  İlk araştırmada; eğitim programlarının niteliği
değişkenler ile ılımlaştırıcı değişkenleri ile kendisini geliştirme ihtiyacı bağımsız
birbirleriyle karıştırmak sıkça görülen bir değişkenler, yeni metotlar öğrenme isteği ise
durumdur. bağımlı değişkendir.
 Ör: Bir araştırma sonucu: “bir işletmede
uygulanan eğitim programlarının niteliğinin Eğitim programlarının
niteliği Yeni iş yapma
artması ve çalışanların kişisel gelişim metotlarını öğrenme
Çalışanların kendisini isteği
ihtiyacının artması ile yeni iş yapma geliştirme ihtiyacı
metotlarını öğrenme istekleri de artar”.
31 32

8
 21.01.2020

 İkinci araştırmada ise; eğitim

programlarının niteliği bağımsız değişken,
yeni metotlar öğrenme isteği bağımlı
 Başka bir araştırmada ise; çalışanların yeni iş değişken, kendisini geliştirme ihtiyacı ise
yapma metotlarını öğrenme isteklerinin, tüm ılımlaştırıcı değişken olmaktadır.
çalışanlara uygulanan eğitim programlarının Yeni iş yapma metotlarını
Eğitim programlarının niteliği
niteliği ile ilgili olmadığı sonucu ortaya (Bağımsız Değişken)
öğrenme isteği
(Bağımlı Değişken)
çıkmıştır.
 Sadece kendisini geliştirme ihtiyacı olan
Çalışanların
personelin, yeni iş yapma metotlarını kendisini
geliştirme
öğrenme isteği duydukları gözlemlenmiştir. ihtiyacı
(Ilımlaştırıcı
değişken)
33 34

Müdahaleci değişken
bağımlı değişken bağımlı değişken (intervening variable)
Yeni metotları öğrenme isteği
Yeni metotları öğrenme isteği

 Müdahaleci değişken; bağımsız değişkenlerin

bir fonksiyonu olarak, bağımsız değişkenin
bağımlı değişken üzerindeki etkisini
tanımlamaya yardımcı olan değişkendir.
 Ör:
Eğitim programlarının niteliği Eğitim programlarının niteliği Yaratıcı sinerji
İşgücünün farklılıkları Örgütsel etkenlik
(Müdahaleci
bağımsız değişken bağımsız değişken (Bağımsız Değişken) (Bağımlı Değişken)
değişken)

Herhangi bir ılımlaştırıcı Ilımlaştırıcı değişkenin

değişkenin bulunmadığı bağımsız değişken
birinci durum üzerindeki etkisini gösteren 35 36
ikinci durum

9
 21.01.2020

Tüm değişkenlerin bir arada Teorik Çerçeve oluştururken…

ele alınması 1. Araştırmaya konu olan değişkenlerin tamamı
açıkça tanımlanmalıdır.
Yaratıcı sinerji
İşgücünün farklılıkları
(Müdahaleci
Örgütsel etkenlik 2. Değişkenler arasındaki ilişkiler tartışılmalıdır. Bu
(Bağımsız Değişken) (Bağımlı Değişken)
değişken) noktada aralarındaki ilişkilerin teori haline geldiği
önemli değişkenlere odaklanılmalıdır.
Yönetim 3. Önceki araştırmalarda söz konusu ilişkilerin yönü
anlayışı /
uzmanlığı
belirlenmişse pozitif veya negatif olarak
(Ilımlaştırıcı belirtilmelidir.
değişken)
4. Söz konusu ilişkinin varlığının mantıksal bir
açıklaması olmalıdır.
5. Teorik çerçevenin şematik gösterimi okuyucunun
37
kavramasını kolaylaştıracaktır. 38

Teorik Çerçeve örneği

Uçuş ekibi arasındaki
iletişim Haftaya görüşmek dileğiyle
Uçuş güvenliği ihlalleri
Uçuş ekibi ile kule
arasındaki iletişim
Doç. Dr. M. Volkan TÜRKER

Uçuş ekibinin aldığı

Sinirlilik ve
stres altında çalışma
güven kaybı
eğitimi

39 40

10