SİSTEMATİK

ANALİZ/METAANALİZ

                                       Fzt. Büşra GÜÇBAŞ

• Sistematik analiz ve metaanaliz, aynı hipotezi veya ilgili hipotezleri
inceleyen bireysel çalışmaların mümkün olduğunca eksiksiz bir veri
kümesini elde etmek için bibliyografik yöntemler kullanan ve daha
sonra, birleştirilmiş verilerin genel bir yorumuna ulaşmak için verileri
birleştiren çalışmalardır. 
• Bir metaanaliz, kaynak verilerden elde edilen sonuçların matematiksel
birleşimini içerirken, sistematik bir inceleme bunu
içermez. Metaanalizler için kullanılan matematiksel birleştirme
süreçleri, raporlama için kendi özel yöntem ve standartlarına sahiptir. 
• Sistematik gözden geçirme ile bir metaanaliz arasındaki fark, bu
yöntemlerin ve sonuçların raporlanmasıdır.
METAANALİZ
• Metaanaliz (MA); aynı konu üzerinde farklı araştırmacılar tarafından
yapılmış olan çalışma sonuçlarının niteliksel ve niceliksel olarak uygun
istatistiksel yöntemlerle birleştirilmesidir.
Sistematik incelemelerin ve meta-analizlerin
sayısı son yirmi yılda istikrarlı bir şekilde
artmıştır.
Sistematik Bir İnceleme Planlamak
• Herhangi bir inceleme için konu seçimi, inceleme için klinik veya
bilimsel ihtiyaca dayalı olmalıdır.
• İncelemenin amacı raporun başında tanımlanmalı,
• Okuyucunun sorularını yanıtlayabilmek üzere; yöntem, müdahale
grupları, karşılaştırma ve ölçülen sonuç kategorize edilmeli
• İnceleme için iyi bir literatür araştırması ile yapılmalı (kanıt bütünlüğü
içermesi açısından)
• Sistematik bir derlemenin güncellenmesi ise, yeterince yeni kanıt
ortaya çıktıysa yapılmalıdır
Literatür Araştırmaları ve Çalışma Seçimi
• Kaliteli bir inceleme için birden fazla veritabanında tarama
yapılmalıdır.
• Birden çok arama terimi, farklı arama terimleri kombinasyonları ve
arama terimi eşanlamlılarının kullanıldığı birden çok aramanın
kullanılması literatür taramasının etkinliğini artırır. 
• Bir arama teriminin farklı ülkelerde farklı yazıldığı durumlarda, arama
terimlerinin bu alternatif yazımları ayrı aramalar olarak dahil
edilmelidir.
• Dahil etme ve hariç tutma kriterleri açıkça belirtilmeli
• Dahil etme çok spesifik olmamalı, tam aksine homojen olmalı ki diğer
çalışmalar ile birlikte büyük bir veri seti oluşturulabilsin
• Sistematik incelemeler yeni kanıtlar ortaya çıktığı andan itibaren
güncelliklerini yitirirler, bu yüzden araştırmacı literatür taramasının
yapıldığı tarihi belirtmeli ki daha sonraki araştırmacılar ilgili tarihten
itibaren güncelleme yapabilsinler
Veri Soyutlama ve Çıkarma
• Sistematik bir incelemede çalışılan hasta sayısı, müdahale sayısı, her
gruptaki sonuç soyutlanmalı
• Bir metaanaliz için ise her tedavi grubundaki sonuç olaylarının sayısı
ve gözlem sayısı; her tedavi için ortalama, standart sapma ve gözlem
sayısı, VEYA, sonuçlar arasındaki ortalama fark ve bu fark için standart
hata belirtilmeli
• Veri çıkarma için altın standart, birden fazla kişinin veri çıkarma
işlemini bağımsız olarak gerçekleştirmesi, sonuçları karşılaştırması ve
herhangi bir tutarsızlığı fikir birliği ile çözmesidir.
Metaanalitik Modeller
• Fixed Effect (Sabit Etki) Modeli: Tüm popülasyon için sabit bir değer olduğu ve
metaanalize katkıda bulunan her çalışmanın bu sabit değeri toplam popülasyondan
alınan kendi örnekleminde tahmin ettiği varsayılır. 
• Yalnızca bir etki büyüklüğü vardır. Birden fazla ise örnekleme hatası vardır.
• Sabit etki modelinin, ilgili konuda az çalışma olduğunda tercih edilmesi daha
uygundur.
• Random Effect (Rastgele Etki) Modeli: Tahmin edilen sonucun her popülasyonda
sabit bir değerde olmadığı, ancak değerlerin popülasyonlar arasında ilişkili olduğu
varsayılır.
• Rastgele etkide ise heterojenlik nedeni ile etki, çalışmadan çalışmaya farklılık gösterir.
Etki büyüklüğü, katılımcıların demografik özellikleri veya örneğin bir cerrahi
uygulamanın uygulanış biçimi değiştiğinde daha yüksek veya daha düşük olabilir.
Heterojenlik
• 0.1'den küçük değerler önemli heterojenliği gösterir.
• Çalışmaların sayısı büyük olduğunda heterojenlik sıklıkla görülür. Bu
örneklem büyüklüğünden kaynaklanıyor olabilir. Bu durumda, ki-kare
testi klinik olarak anlamlı olmayan heterojenliği tespit ediyor olabilir
ve bu, yüksek derecede heterojenlik nedeniyle bir sonucu
reddetmeden önce düşünülmelidir. 
• Rastgele etkiler veya sabit etkiler modeli kullanma kararı genellikle
bireysel çalışmalar arasındaki heterojenlik derecesine
bağlıdır. İlgilenilen sonucun tahminleri tüm çalışmalarda yaklaşık
olarak aynıysa, çalışma arası heterojenliğin düşük olduğu söylenir ve
bu nedenle sabit etkili bir model kullanılması uygundur. 
• Bireysel çalışmalar sonuç tahminlerinde (heterojenlik) geniş bir
çeşitlilik gösteriyorsa, rastgele etkiler modeli uygundur.
Sonuçların Raporlanması
• Okuyucu referansa gitmeden bireysel çalışma verilerini
inceleyebilmelidir;
-Hasta sayısı
-Müdahale türü ve sayısı
-Sonuç
• Metaanalize katkıda bulunan her bir çalışmanın birleştirilerek
gösterildiği bir tablo/grafik olmalı
• Çalışmanın güven aralığı, sonuç tahmini ve hata çubuğu grafikte
gösterilmeli

64 ila 83 yaşları arasındaki erkeklerde Abdominal Aort Anevrizması taramasına yönelik 4 randomize
çalışmanın meta-analizinden elde edilen sonuç verilerinin grafiği. 
Norman P. Abdominal aort anevrizması taraması erkeklerde genel mortaliteyi azaltır. Abdominal aort
anevrizmaları için taramanın orta ve uzun vadeli etkilerinin bir meta-analizi. Avrupa Vasküler ve
Endovasküler Cerrahi Dergisi. 36(2):167–71, 2008.
Yayın Yanlılığı
Dergilerin olumsuz araştırma bulguları yerine olumlu raporların
yayınlanmasını tercih etme eğilimi ve yazarların kötü sonuçları
yayınlama konusundaki suskunluğu, bir metaanalizin bu yayın
yanlılıklarından etkilenme olasılığının yüksek olmasına yol açar. 
Bu nedenle, bir metaanaliz gerçekleştirmek için kullanılan herhangi bir
veri setinde yayın yanlılığının varlığını kontrol etmek önemlidir. Ayrıca,
potansiyel yayın yanlılığının değerlendirilmesi, metaanalizler
gerçekleştirmenin önemli bir parçası olarak kabul edilir. 
Yayın Yanlılığı Nasıl Değerlendirilir?
• Huni grafiği ile çalışma doğruluğu
ve sonuç ölçüsü x ve y ekseninde
belirtilir.
• En büyük/en doğru çalışmalar
metaanalizdeki sonuçla uyumlu
olacaktır.
• Yayın yanlılığı yoksa, çalışmalar
genel metaanalitik sonucun her iki
tarafına eşit olarak dağıtılacak ve
çizim ters çevrilmiş bir huniye
benzeyecektir.
Yayın Yanlılığı
• Boyut küçüldükçe, bireysel çalışma
sonuçları
genel metaanalitik sonuçtan daha
fazla sapacaktır.

• Huni asimetrik ise bu, literatürde

'eksik' çalışmaların olduğu anlamına
gelir.
• Kötü sonuçları olan bir çalışma mı
yoksa olumlu sonuçların bastırılması
mı?
COSMİN
• COSMIN, araştırma ve klinik uygulamada ölçme araçlarının seçimini iyileştirmek
ve en uygun ölçme aracını kullanmak amacıyla hazırlanan bir kılavuzdur.
• COSMIN SINIFLANDIRMASI
o Güvenilirlik: İç tutarlılık, güvenilirlik, ölçüm hatası
o Geçerlilik:
İçerik Geçerliliği: Yüz geçerliliği
Yapı Geçerliliği: Yapısal geçerlilik, hipotez testi, kültürler arası geçerlilik, kriter
geçerliliği
o Duyarlılık
o Yorumlanabilirlik
 4 PUANLAMA:
ÇOK İYİ
YETERLİ
ŞÜPHELİ
YETERSİZ

Hasta Tarafından
Bildirilen Sonuç
Ölçümleri
(Patient‐Reported
Outcome
Measures/PROM'
s)
• COSMIN’in 3 versiyonu:
• COSMIN Tasarım kontrol listesi; ile kullanılan ölçme aracının araştırmanın
tasarımına ve örneklem grubuna uygun olup olmadığı gibi içerik geçerliliği
başta olmak üzere değerlendirmesi yapılır.
• COSMIN Yanlılık Riski Kontrol Listesi; bir araştırmanın veya elde edilen
sonucun kanıt kalitesini değerlendirmek amacıyla yapılan sistematik
değerlendirmede yanlılık riskini taramak amacıyla geliştirilmiştir. Araştırma
tasarımına ve ölçme özelliklerine ilişkin tercih edilen istatistiksel çalışma
yöntemlerine atıfta bulunan standartları içerir.
• COSMIN Raporlama Kontrol Listesi; araştırmacıların araştırma tasarımlarına
en uygun ölçme aracını seçmelerini sağlamak amaçlanmaktadır.
Araştırmaların metodolojik
değerlendirmesinin kalitesi
• COSMIN (Ölçme Araçlarının Seçimi İçin Uzlaşmaya Dayalı Standartlar)
bunun için standartlaşmış bir araçtır.
• 5-18 öğe bulunan bu araç, her biri bir ölçüm özelliğiyle ilgilenen 9
kutu içerir.
• 46 makale üzerinde yapılan bu çalışmada, COSMIN puanlama
sisteminin test edilmesi amaçlanmış.
• Her COSMIN öğesi için (mükemmel, iyi, orta ve zayıf) dört yanıt
seçeneği tanımlanmış.
• COSMIN, ölçme araçlarının değerlendirilmesi için bir sıralama belirlemiştir.
• İçerik geçerliliği
• 1. PROM geliştirme
• 2. İçerik geçerliliği: İç yapı
• 3. Yapısal geçerlilik
• 4. İç tutarlılık
• 5. Kültürler arası geçerlilik
• 6. Güvenilirlik
• 7. Ölçüm hatası
• 8. Ölçüt geçerliliği
• 9.Yapı geçerliliğini test eden hipotezler
• 10. Duyarlılık
AMSTAR
• Sistematik incelemelerin metodolojik kalitesini ölçen bir araçtır