Etkilediği Zararlının Biyolojik Dönemine Göre

Sınıflandırma

İNSEKTİSİTLERİN • Ovisit: Yumurtaları öldüren

SINIFLANDIRILMASI • Larvisit: Larvaları öldüren

• Ovalarvasit: Hem yumurta hem de larvayı öldüren

• Adultisit: Erginleri öldüren

Etki Şekillerine Göre Sınıflandırma 2. Zararlıdaki etki şekline göre

1. Bitkideki etki şekline göre A. Mide Zehirleri
A. Sistemikler • Zararlının vücuduna ağız yoluyla alınıp sindirim
• İletim demetleri yoluyla taşınırlar sistemine geçtikten sonra zehirlenmelere sebep

• Toprağa veya yaprağa uygulanırlar. olurlar.

• Toprağa uygulananlar, kökler tarafından emilir ve • Kemirilen bitki parçaları veya yemler ile sokucu-emici

ksilemle taşınır, böceklerde ise bitki özsuyu ile birlikte vücuda alınırlar.

• Yaprağa uygulananlar, yaprak alt yüzeyince emilir ve

floemle taşınır.

B. Yarı Sistemikler

C. Sistemik Olmayanlar

B. Kontak (Temas, Değme) Zehirleri Toksikolojik Özelliklerine Göre Sınıflandırma

• Zararlıların ilaçlanmış yüzeylerde gezinmeleri sırasında 1. Fiziksel Zehirler

kutikuladan nüfuz ederek vücut içerisine girip etkili • Bazı fiziksel etkiler sonucu zararlıları öldürürler.
olan zehirlerdir. • Yağ ve su kaybı sağlayan maddeler (Mineral tuzlar) dir.

C. Solunum Zehirleri 2. Protoplasmik Zehirler

• Gaz haline geçerek solunum organlarından vücut • Proteini çökelterek ölüm meydana getirirler (Arsenikli
içerisine giren zehirlerdir. bileşikler).

1
3. Metabolik engelleyiciler 4.Sinir Sistemi Zehirleri
a-Solunum ile ilgili enzimleri inaktif hale getiren zehirler a-Asetilkolin engelleyiciler (Organik fosforlu ve
(Dinitrofenoller). Karbamatlı ilaçlar).

b-Bazı metabolizma olayları (oksidasyon, hidroliz) b-Sinir membranındaki iyon geçirgenliğine etki edenler
sonucunda değişebilen bileşikler (Malathion, Parathion). (DDT, Endosülfan, Lindane, Sabadilla, Rotenoidler ve
Piretroidler).

c-Sinaptik ganglion veya sinir reseptörlerine etki eden

bileşikler (Nikotinoidler).

Aktif Madde Grubuna Göre Sınıflandırılma 1. İnorganik Bileşikler

1. İnorganik Bileşikler • Sentetik organik insektisitlerin bulunmasından önce

2. Organik Bileşikler
2.1. Doğal Organik İnsektisitler zararlı böceklere karşı kullanılmıştır.
2.2. Sentetik Organik İnsektisitler • Günümüzde önemleri pek kalmamıştır.
2.2.1. Klorlandırılmış Hidrokarbonlu Bileşikler
2.2.2. Organik Fosforlu Bileşikler • Çoğunun kullanımı yasaklanmıştır.
2.2.3. Karbamatlı Bileşikler • Bu bileşikler; arsenikli bileşikler (arsenik trioksit,
2.2.4. Sentetik Piretroidli Bileşikler
2.2.5. Diğerleri kalsiyum arseniat, sodyum arseniat ve paris yeşili),
3. Bakteri, Fungus ve Virüsler civalı bileşikler, florlu bileşikler (sodyum florit,
sodyum alüminyum florit), kükürt ve sodyum
selenat’dır.

2. Organik Bileşikler 2.2. Sentetik Organik İnsektisitler

• Bunlar gerek doğal ve gerekse sentetik olarak zararlılara • Organik bağlarda karbona, klor veya fosfor'un
karşı en fazla kullanılan insektisitlerdir. bağlanmasıyla elde edilirler.
2.1. Doğal Organik İnsektisitler • Kontak ve mide zehiri etkili olup, bazılarında gaz
a) Bitkisel kökenli olanlar etkisi de görülür.
• Allethrin, Anabasin, Azadirachtin, Hellebore, Nikotin, • Klorlandırılmış Hidrokarbonlu Bileşikler
Pyrethrum, Quasia, Rotenon, Ryania, Sabadilla • Organik Fosforlu Bileşikler
b) Yağlar • Karbamatlı Bileşikler
• Bitkisel yağlar, mineral yağlar • Sentetik Piretroidli Bileşikler

• Diğerleri

2
Bakteri, fungus ve virüsler Etki Mekanizmasına Göre Sınıflandırma

• Bakterilerden Bacillus thuringiensis • Birçok ülke bitki koruma ürünlerinin etiketlerinde

• Funguslardan Beauveria bassiana İnsektisit Direnç Çalışmaları Komitesi (Insecticide

• Bakulovirüsler’den Nüklear polihedral virüsler ve granül Resistance Action Committee, IRAC)’nin

virüsler gruplandırmasını kullanmaktadır.*

• IRAC, sürdürülebilir insektisit direnç yönetim

stratejisi sağlamak amacıyla pestisitleri etki şekline
(Mode of action) göre çok sayıda ana gruba
ayırmışlardır.
*https://irac-online.org/modes-of-action/

• Etki şekline göre etkili madde, sayı ile temsil edilen ana • Insektisitlerin direnç yönetimi amacıyla oluşturulan bu
gruplara yerleştirilir (1, 2, 3 gibi). gruplar, fizyolojik fonksiyonlarına göre 5 gruba

• Ana grupların, birden fazla alt grubu varsa, sayı ile ayrılmaktadır.

birlikte alt grubu temsil eden büyük harf kullanılır. (A,

B, C gibi)
4= Nikotinik Asetilkolin Reseptör Düzenleyicileri
(A’dan E’ye kadar 5 alt-gruptan oluşur)
4A= Neonikotinoidler
1. Sinir ve kas sistemi üzerine etki eden gruplar
2. Büyüme ve gelişme üzerine etki eden gruplar
3. Solunum sistemi üzerine etki eden gruplar
4. Sindirim sistemi üzerine etki eden gruplar
5. Hedef yeri bilinmeyen ve herhangi bir hedef yerine
özelleşmeyen gruplar
16

• Dayanıklılık (direnç), böcek popülasyonlarında, aşırı

pestisit kullanımı, bazen de yanlış kullanım sonucu
ortaya çıkan, zararlı popülasyonuna etiket önerisinde
uygulanan insektisitin, beklenen etkiyi göstermemesi ve
bu durumun kalıtsal olması olarak tanımlamaktadır.
İNSEKTİSİTLERE DAYANIKLILIK

• Bir zararlıya karşı aynı pestisitin veya etki mekanizması

aynı olan pestisitlerin ard arda uzun süre kullanılması
sonucunda, bu zararlı populasyonunda pestiside karşı
dayanıklı bireyler çoğalır ve zamanla bu pestiside karşı
dayanıklı populasyon oluşumu meydana gelir.
18

3
• Pestisitlere karşı dayanıklılık tüm zararlılarda görülür. • İnsektisitlere karşı zararlı böceklerde dayanıklılık
• Ancak yaprakbitleri, kırmızı örümcekler gibi gelişme çeşitli şekillerde meydana gelir.
süreleri kısa ve dolayısıyla yılda çok sayıda döl veren
zararlılarda daha hızlı ortaya çıkar. • Bu dayanıklılık mekanizmaları;
1. Davranışsal dayanıklılık
2. Penetrasyon dayanıklılığı
3. Metabolik dayanıklılık
4. Hedef bölge dayanıklılığı

19 20

İnsektisit dayanıklılığına karşı alınması gereken önlemler • Bir zararlıya karşı hazırlanacak ilaçlama programlarında
• Zararlı popülasyonları takip edilerek sadece gerekli farklı etki mekanizmasına sahip ilaçlara yer verilmeli ve
durumlarda pestisit kullanılmalı ve sonuçları da izlenmeli, önerilenden daha sık ilaçlama yapılmamalı
• Pestisitlere alternatif mücadele yöntemleri teşvik • Geniş spektrumlu, yani etkiledikleri zararlı sayısı fazla
edilmeli, olan pestisitler tercih edilmemeli,
• Pestisitler mümkün olduğunca diğer mücadele • Doğal düşmanlara etkisi düşük olan pestisitler tercih
yöntemleriyle bir arada kullanılarak kombine edilmeli, edilmeli,
• Pestisitler zararlının en hassas döneminde önerilere • Etki süresi kısa olan pestisitler tercih edilmeli,
uygun dozda kullanılmalı, düşük veya yüksek doz • İlaçların etkinliğini arttıracak sinerjist maddeler
kullanılmamalı, pestisite eklenmeli,

21 22

• Direncin tespit edildiği pestisitlerin durumu takip YARARLANILAN KAYNAKLAR

edilmeli ve gerektiğinde tavsiye edilmemeli, • Tarımsal Zararlılar ile Savaş Yöntemleri ve İlaçları (Prof.
• Geniş alan uygulamalarından çok lokal alan Dr. Cezmi Öncüer, Prof. Dr. Enver Durmuşoğlu, Aydın
uygulamalarının kullanımı, 2008)
• Farklı gruptan ilaçların karıştırılarak kullanılması. • Tarımsal Zararlılarla Mücadele Yöntemleri ve İlaçlar
(Prof. Dr. Erol Yıldırım, Erzurum, 2012)
• Teoriden Pratiğe Kimyasal Mücadele (Editör: Dr. Nevzat
Birişik, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara, 2018)

23 24