Liezel Marie C.

Genandoy
Grade 9 - Oxygen
Gawain 2 sa Araling Panlipunan 9

YAMANG TUBIG:

1. Karagatan

Ang karagatan ay isang malawak na anyong tubig-alat na bumubuo sa humigit-kumulang

71% ng ibabaw ng planeta. Bagama't ang mga oceanographer at mga bansa ay
makasaysayang hinati ang isang karagatan ng planeta sa apat na magkakaibang
rehiyon—ang mga karagatang Pasipiko, Atlantiko, Indian, at Arctic—sa katunayan ay may
isang pandaigdigang karagatan lamang. Ang pinakamalaking isda sa karagatan, ang whale
shark, gayundin ang mga hayop sa dagat, mga pawikan, at mga pating at sinag ay lahat ay
tumatahan sa ating mga karagatan. Ang Pilipinas ay isang bansang karagatan. Para sa
kaligtasan, mahigit 30 milyong Pilipino ang umaasa sa karagatan at sa mga dagat.
 2. Lawa

Ang lawa ay isang nakapaloob na lugar ng tubig na may lupa sa paligid nito. Sa buong
mundo, mayroong milyun-milyong lawa. Maaari silang matagpuan sa mga kapatagan, sa tabi
ng dagat, sa mga bundok at disyerto, at sa bawat uri ng tirahan sa bawat kontinente. Ang
laki ng mga lawa ay malawak na nag-iiba. Ang Pilipinas ay may nasa pagitan ng 59 at 70
lawa. Kaunti ang nalalaman tungkol sa mga lawa ng Pilipinas, maliban sa Laguna de Bay at
Lawa ng Taal, sa kabila ng katotohanang maaaring umabot ang mga ito ng hanggang 15%
ng taunang produksyon ng pangisdaan ng bansa. Ang mga pag-aaral sa mga
mapagkukunan ng pangisdaan sa lawa, kabilang ang mga pagtatasa ng stock ng isda, ang
mga epekto ng pangingisda at iba pang aktibidad ng tao sa produktibidad ng lawa, ang
biology ng mga pangunahing aquatic species, at ang kapasidad ng pagdadala ng mga
lawa, ay kabilang sa mga diskarte sa pananaliksik na pinapayuhan para sa napapanatiling
pamamahala ng mga lawa ng Pilipinas.
 3. Ilog

Ang mga ilog ay lumalapit sa kanilang mga bibig sa pamamagitan ng pag-agos pababa.
Kung saan ang isang ilog ay umaagos sa isang lawa o ang karagatan ay kilala bilang bibig
nito. Maraming maliliit na batis, na kilala bilang mga tributaries, ang nagsasama-sama upang
mabuo ang pangunahing daanan ng mga ilog. Sa itaas na bahagi ng mga ilog kung saan
mayroong makabuluhang pababang pagguho, nabuo ang mga lambak na hugis V. Sa mga
bagyo at panahon ng matinding pag-ulan, dinadaluyan nito ang pag-ulan at sobrang tubig
bilang natural na kanal. Upang maprotektahan ang buhay at ari-arian ng mga mamamayan
ng lungsod sa pamamagitan ng pag-iwas sa pagbaha, ang ilog ay dapat na maayos na
pangasiwaan at alagaan.
YAMANG LUPA:

1. Bundok

Kadalasan, mayroon silang mga tagaytay na matutulis o bilugan, matarik, sloping side, at
isang mataas na punto na kilala bilang isang peak o summit. Ang bundok, ayon sa
karamihan ng mga geologist, ay isang anyong lupa na tumataas sa taas na hindi bababa sa
1,000 talampakan (300 metro) sa itaas ng paligid nito. Kabilang sa mga pinakanatatangi at
pinakamayamang sistema ng parke sa Pilipinas, ang sistema ng hanay ng bundok ay
nag-aalok ng espasyo para sa pagtatatag at pagpapaunlad ng mga espesyal na ecosystem at
ang mga flora at fauna na sumasama sa kanila, tulad ng mga damuhan hanggang sa mga
kagubatan sa bundok.
 2. Bulkan

Ang isang bulkan ay nailalarawan bilang isang bitak sa crust ng Earth na nagpapahintulot sa
mga gas, abo, at lava na makatakas. Ang hugis-kono na anyong lupa na nilikha sa paglipas
ng panahon ng ilang pagsabog ay kasama rin. Ang mga bulkan ay sikat na destinasyon ng
mga turista na nagpapalakas sa lokal na ekonomiya. Nakikinabang ang mga pananim sa
natural na pagpapabunga na ibinibigay ng abo ng bulkan sa lupa. Maaaring gamitin ang
mga rehiyon ng bulkan upang makabuo ng renewable energy dahil ang geothermal energy
ay maaaring gawin doon dahil mas manipis ang crust.
 3. Kuweba

Ang kuweba ay isang natural na nagaganap na pagbubukas sa lupa na sapat na malaki

upang payagan ang mga tao na makapasok at lumampas sa lugar ng liwanag. Ang mga
kuweba ay maaaring matagpuan sa maraming iba't ibang uri ng mga bato at ito ang resulta
ng lubhang pagkakaiba-iba ng mga prosesong heolohikal. Ang mga ito ay maaaring kasing
liit ng mga single room o kasing laki ng magkadugtong na mga daanan na umaabot ng
ilang milya. Sa Pilipinas, ang mga kuweba ay makabuluhang mapagkukunan para sa
parehong biodiversity at kasaysayan ng kultura. Sinusuportahan nila ang iba't ibang uri ng
hindi pangkaraniwang anyo ng pamumuhay, na marami sa mga ito ay hindi pa nabibigyan
ng mga pangalan o natukoy. Hindi maaaring maliitin ng isang tao ang kahalagahan ng mga
kuweba para sa agham, edukasyon, kasiyahan, arkeolohiya, paleontolohiya, o kasaysayan.
YAMANG MINERAL:

1. Ginto

Ang elementong kemikal na kilala bilang ginto ay may atomic number na 79 at ang
simbolo na Au. Ito ay isang makapal, malleable, ductile, makintab, bahagyang
mamula-mula-dilaw na metal sa pinakadalisay nitong anyo. Ginamit ang ginto bilang
palitan sa buong kapuluan ng Pilipinas, maging ito man ay sa anyo ng mga barter
ring, maliit na kuwintas, o alikabok, bilang karagdagan sa pagiging pandekorasyon
at gamit na mga bagay.
 2. Pilak

Ang elementong kemikal na pilak ay may atomic number na 47 at ang simbolo na

Ag. Ito ay isang transition metal na malambot, puti, at makintab at may
pinakamalaking halaga ng elektrikal, thermal, at reflectivity ng anumang metal. Ang
pilak ay malawakang ginagamit sa maraming iba't ibang industriya, hindi tulad ng
ginto, na kadalasang binibili para sa alahas at pamumuhunan. Ang paggawa ng mga
kemikal, solar energy, nuclear energy, x-ray film, at iba pang gamit ay lahat ay
gumagamit ng puting metal.
 3. Aluminyo

Ang aluminyo ay isang magaan ang timbang, kulay-pilak-puting metal. Ito ay

nababaluktot at nababaluktot. Ang isang malawak na hanay ng mga bagay, tulad ng
mga beer kegs, lata, foil, culinary utensil, window frame, at mga bahagi ng
eroplano, ay gawa sa aluminyo. Matutuklasan mo na halos lahat ng bagay sa Pilipinas
ay may ilang aluminyo kung sinasadya mong matukoy ang mga bagay na naglalaman
nito. Anuman mula sa mga frame ng bintana, rehas, kagamitang pang-industriya,
sasakyang panghimpapawid, katawan ng sasakyan, at ilang partikular na kagamitan
sa kusina hanggang sa mga lata, tent peg, at mga case ng telepono.