Mga Aralin

sa
Fil 2- Pagtuturo ng Filipino sa Elementarya II- Panitikan ng
Pilipinas

Inihanda ni:

Jelly L. Quita, LPT

Guro ng Filipino
Aralin 1: Kahulugan at kahalagahan ng Panitikan
Aralin 2: Tula at Bugtong

Mga inaasahang bunga ng aralin:

1. Maipaliwanag ang iba’t ibang kahulugan ng tula.

2. Mapag-usapan ang mga elementong bumubuo sa tula.
3. Mailapat sa piling tula ang mga elementong tinataglay nito sa tulong ng maikling pagsusuri.
4. Maibigay ang malinaw na kahulugan ng bugtong.
5. Masuri ang paraan ng konstruksiyon ng bugtong at kung paano ito maituturo sa mga magaaral sa
elementarya

TULA

Ano ba ang tula?

Narito ang mga iba't ibang pagpapakahulugan ng tula mula sa mga kilalang dalubwika:

Aristotle: Sa perspektiba ni Aristotle, ang tula ay isang anyo ng sining na nagpapahayag ng emosyon at
nagdadala ng kasiyahan sa manonood o tagapakinig. Ito'y may kombinasyon ng rhythm, melody, at
pagsusuri ng karanasan.

William Wordsworth: Para kay Wordsworth, ang tula ay malalim na ugnayan sa kalikasan at pagnanais
na higit na maunawaan ang kahalagahan ng simpleng bagay sa buhay.

T.S. Eliot: Ayon kay Eliot, ang tula ay isang paraan ng pagsusuri sa paglipas ng panahon at ang
kakulangan ng katiyakan sa buhay. Ito'y isang paraan ng paghahanap ng kahulugan at kapanahunan.

Langston Hughes: Ang tula, ayon kay Hughes, ay nararapat na maging totoo sa karanasan ng mga
itinuturing na maralita at angkan ng iba't ibang lahi. Ito'y isang boses para sa mga nasa laylayan ng
lipunan.

Mga Elemento ng Tula

Ang tula ay binubuo ng iba't ibang elemento na nagbibigay buhay at kahulugan dito. Narito ang ilan sa
mga pangunahing elemento ng tula:

1. Berso: Ito ang pangunahing yunit ng tula. Binubuo ito ng mga linya ng mga salita na nagkakaroon ng
ritmo at tugma.

2. Tugma: Ang pagkakaroon ng tugma ay ang pagkakapareho o pagkakatugma ng tunog sa dulo ng mga
salita sa bawat taludtod. Ito ay nagbibigay ng ritmo at estetikang aspeto sa tula.

3. Metapora at Simili: Ang paggamit ng metapora at simili ay nagbibigay ng imahe at malalim na

kahulugan sa tula. Ito'y mga paglalarawan na gumagamit ng porselana o pagsusukli upang maipahayag
ang kahulugan.
4. Pang-uring Poesiya: Ito ay mga salitang nagbibigay ng kulay, amoy, lasa, at pakiramdam sa tula. Ang
pang-uring poesiya ay nagbibigay ng masusing paglalarawan sa mga bagay.

5. Tono: Ang tono ay ang damdamin o pakiramdam na nais ipahayag ng makata sa tula. Ito'y nagbibigay
ng atmospera at emosyon sa buong akda.

6. Istilo: Ang istilo ng makata ay naglalarawan ng kanyang sariling paraan ng pagsulat. Ito'y ang paggamit
ng wika, estruktura, at porma na nagpapakita ng kanyang distinktibong pananaw.

7. Sukat: Ang sukat ay ang takdang dami ng pantig sa bawat linya ng tula. Ito ay nagbibigay ng tamang
pagbigkas at ritmo.

Ang mga nabanggit na elemento ay nagtataglay ng kasaysayan, damdamin, at kahulugan na bumubuo sa

sining ng tula.

Mga halimbawang tula: (na pinag-aaralan sa elementarya)

(Suriin ang ilang elementong bumubuo sa tula)

Sa Aking Mga Kabata

-Jose Rizal

Ang hindi marunong magmahal sa kanyang salita

mahigit sa hayop at malansang isda,

kaya ang marapat pagyamanan kusa

na tulad sa inang tunay na nagpala.

Ang wikang Tagalog tulad din sa Latin,

sa Ingles, Kastila, at salitang anghel,

sapantaha’y walang kasing kinikilala

at sa lahat ng lupa'y akin pang ginigiliw.

Ang salita n'yang pahid sa pagkasuklam,

pagkaing hindi lasa at isang tibok

na nilalamig sa puso ng binata,

kundi gaya rin ng salamisisis ng ulo’t buntot.

Ang bayan kong sawi'y pinaikot-ikot

at sinadukang sa sanlibutan ito;

sa kanyang palad ang kamatayan'y sumikot,

kulang ang naging bunga ng kanyang pagsisikap.

Ang kanyang nuknukan at batong pusong,

batong de kogon ay ikinulong.

Ang palad ko'y nakayapos ng husto;

kapuwa tigisa ng daliri'y puno.

Ang udyok sa paglalayag ng tadhana

kay laki ng hirap, pagtungo'y lumigaya;

kinayod ng ulilang binata

ang mga matanda na 'di nakatira.

Hanggang sa salin ng iba't ibang manggagamot,

ang kanyang katawang buong malakas,

at sa pagkakatong noo'y nag-alab-bukay

ng kanyang kababatang si Juli.

Ngunit kanyang lupit na pagkakataon

at dios-diyosang pagkakatitig

sa dilim ng bangis, sa dilim ng gabi,

isa'y munti pang kawikaan ng bisig.

Pagluha't pamamaalam ang inabot

ng kalakaran at iba pang tungkulin.

Ngayon ang kaharian ng alaala

ang nangagsusundo sa kanyang dila.

Ang puno ng ina'y agad na nagtanim,

agad na nagsaka't agad na nagbunga.

At sa pagka-init at pagka-hingi

ng sabik na 'sang anak sa gatas,

ang gatas na pala'y asim na masangsang

na ‘sang batang kahol ang balahibo'y kinurot;

siya'y naiwang taong walang halakhak

na batang tila bang binalot ng balat.

Kaya naman masugid ang alaga

ang nanay sa pusong nalaglag,

mabilis na ikot at pag-igkas

ng bawat tumbok at sipang tinatabi.

Walang kamalay-malay na ngayon

ay iyong mahalagang kabahagi.

Sa pamamayani ng kanyang kulto,

sa kanyang ulilang ina'y ‘di alintana.

Ang ama ng 'sang anak ay hinuli,

ang pagmumulto naman ng ina'y ‘di namutawi.

Hindi pa ito sa batang pagsilang

namula ng bunga ng masungit.

Sa pagsusundo ng pusong masidhi

ay napalitan ng kahambing;

siya'y nagwaging hari ng malasakit

at ang ina niya'y nagwaging hari ng likas.

Dakila siya, ganito ang diwa;

at ngayon nga'y batas na itatag

na ngayon ay gunitain, gunitain, gunitain

ang kanyang pag-ibig, diwa, at damdamin

Ang Pag-ibig ni Wigan

-Jose Corazon de Jesus

Sa loob ng malamlam na munting kubo,

Wigan ay nakatanghal na parang dambana;

Ang larawang yari sa madilim na kahoy,

Tinapik ng lihim na liriko ng pag-ibig.

Sa palibot ng kubo'y naglalakbay ang hangin,

Dala ng halik na galing sa kagubatan;

Saka bumabalik, at hinahanap ang simoy

Ng amoy na iniwang sa durungawan.

At ang gabi'y dumating na tahimik,

Ang mga bituin ay nag-aalay ng lihim;

Sa paligid ng kubo, may taglay na lihim,

Mga halik na masarap sa bibig.

Saka dumating si Dagim, ang kasambahay,

Sa pag-ibig kay Wigan, siya'y kumakatok;

Ngunit si Wigan ay di naman nagtataksil,

Pintuan ng kubo'y niyakap ng taga-hatid.

Ang daliri ni Dagim, sa dilim ng gabing madilim,

Kanyang tinutok sa pusod ni Wigan;

Ang kanyang halik, ay patak ng ulan,

Patak na unang dumapo sa munting kubo.

Ngunit si Wigan, buo pa ang kanyang puri,

Inilayo si Dagim sa bakod ng kanyang puso;

Hanggang dumating ang sarisaring balak,

Bilog na buwan sa silong ng langit.

Wigan, iniwan ang kanyang sambahanang puso,

Sa kubong lihim, sa masayang pagtulog;

Ngunit nang si Dagim ay dumating ng masuyo,

Ang naghihintay ay binalahibo.

Sa loob ng kubo'y kumikislap ang araw,

Mga bituin, naglaho sa kublihan ng dilim;

Ngunit may pumikit, dahil ang tagpo'y kakaibang himala,

Ang pag-ibig ay naglaho, ngunit di si Wigan.

BUGTONG

Ang bugtong ay isang uri ng pahulaan o palaisipan sa anyong pangungusap. Karaniwang binubuo ito ng
isang tanong na may malalalim na kahulugan at sagot na nagpapakita ng di-tuwirang pagsasalaysay. Ang
layunin ng bugtong ay magbigay ng hamon sa isipan ng tagapakinig o bumubuo ng sagot.

Halimbawa:

Bugtong: "May katawan ng bundok, paa'y paminsan-minsan lang tumatapak."

Sagot: "Elepante."

Sa bugtong, mahalaga ang pagsusuri ng pahayag at pag-unawa sa mga malalalim na kahulugan ng mga
salita upang matukoy ang tamang sagot. Ito ay isang tradisyonal na anyo ng sining sa kultura ng
maraming lipunan, at nagbibigay aliw at pampatalas sa kaisipan ng mga taong nakikinig o naglalaro.

Ang konstruksiyon ng bugtong ay naglalaman ng malalim na kahulugan na madalas ay nakabalot sa

larawan o paglalarawan ng isang bagay, hayop, o bagay na kailangang hulaan ng tagapakinig o
mambabasa. Upang ituro sa elementarya, maaaring sundan ang mga hakbang na ito:

1. Piliin ang Tugmaan: Pumili ng pangunahing ideya o paksa na nais itanong sa bugtong. Halimbawa,
kung ang bugtong ay tungkol sa hayop, maaaring pagtuunan ito ng isang tiyak na uri ng hayop tulad ng
leon, elepante, o aso.

2. Paghahanap ng Descriptive Words: Buuin ang bugtong sa pamamagitan ng pagpili ng mga makulay at
detalyadong salita upang mailarawan ang inaasam na sagot. Kailangan itong maging malikhain at
nakakakuha ng atensiyon.
3. Magbigay ng Mga Hint: Maaaring magdagdag ng mga hint o clue na makatutulong sa paghula. Ito'y
maaaring ipahiwatig sa pamamagitan ng mga ekspresyon tulad ng "may katawan ng..." o "sa gabi'y
kumikislap."

4. Sagot: Huwag direktang sabihin ang sagot. Ipakita ang imahinasyon at kahulugan sa pamamagitan ng
mga salita na naglalarawan o nagbibigay ng clue patungo sa tamang sagot.

Sa pagtuturo nito sa elementarya, mahalaga ang paggamit ng mga halimbawa na nauugma sa kanilang
kakayahan sa pang-unawa. Maaaring gamitin ang mga bagay o hayop na karaniwan sa kanilang araw-
araw na buhay. Bukod dito, maaaring gawing mas interactive ang pag-aaral sa pamamagitan ng
pagsasagawa ng mga palaro o paligsahan ng bugtongan.

Mga halimbawang bugtong:

1. Sa umaga'y puti, sa hapon ay pula.

Sagot: Itlog

2. Sa tanghali'y matamis, sa gabi'y maalat.

Sagot: Bunga ng niyog (buko)

3. Ang hari ng gabi, naglalakad ng tahimik.

Sagot: Buwan

4. May buntot ng peklat, hindi maipaliwanag.

Sagot: Usapan

5. Nang umaga'y malumanay, ngunit gabi'y mabangis.

Sagot: Karagatan

Aralin 3: Salawikain at Kuwento

Mga inaasahang bunga ng aralin:

1. Maipaliwanag ang kahulugan ng salawikain.

2. Mabigyang-pagpapakulugan ang ilang piling salawikain.

3. Makalikha ng sariling makabagong salawikain

4. Mabigyang-kahulugan ang kuwento.

5. Maipaliwanag kung bakit mahalaga ang mga kuwento sa paghubog ng kamalayan ng mga mag-aaral

6. Makalikha sariling mga kuwentong pambata.

SALAWIKAIN

Ang salawikain ay mga kasabihan o pahayag na naglalaman ng mga aral, taglay ang karanasan at
karunungan ng mga nakakatanda. Karaniwang ito'y nagbibigay payo, naglalaman ng moral na aral, o
nagpapahayag ng katotohanan tungkol sa buhay. Ang mga salawikain ay naglalarawan ng karanasan ng
isang komunidad at nagbibigay gabay sa tamang pag-uugali at pamumuhay.

Halimbawa:

- "Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan."

- "Kapag may tiyaga, may nilaga."

- "Ang taong nagigipit, sa patalim kumakapit."

Ang mga salawikain ay nagiging bahagi ng kultura at tradisyon ng isang lipunan, naglalarawan ng mga
kaugalian, at nagpapahayag ng pagpapahalaga sa tamang asal at pag-uugali. Karaniwan itong itinuturo
sa mga kabataan bilang bahagi ng kanilang edukasyon sa buhay.

Iba pang halimbawa ng salawikain:

1. "Ang taong walang kibo, nasa loob ang kulo."

2. "Kung gusto, may paraan; kung ayaw, maraming dahilan."

3. "Ang hindi marunong lumingon sa pinanggalingan ay hindi makararating sa paroroonan."

4. "Ang taong nagigipit, sa patalim kumakapit."

5. "Ang buhay ay parang gulong, minsan nasa ibabaw, minsan nasa ilalim."

6. "Ang tunay na kaibigan, sa hirap at ginhawa'y kapiling."

7. "Ang taong naglalakad nang mabagal, makakarating din sa paroroonan."

8. "Kung anong puno, siyang bunga."

9. "Ang taong nagigipit, sa patalim man ay kumakapit."

10. "Pag may tiyaga, may nilaga."

11. "Ang hindi marunong magmahal sa sariling wika, ay higit pa sa hayop at malansang isda."

12. "Kung walang tiyaga, walang nilaga."

13. "Ang hindi marunong tumingin sa sariling pondo, sa ibang bulsa'y naghihirap."

14. "Ang taong naglalakad nang matulin, kung maaksidente, giliw sa buhay ay mawawala."

15. "Ang hindi marunong lumihamok, hahamakin ang sariling bait."

16. "Habang maikli ang kumot, matutong mamaluktot."

17. "Ang bunga ng tamad, tinatamadang pitasin."

18. "Ang hinaharap ay nakatanim sa kasalukuyan."

19. "Ang hindi marunong magmahal sa sariling bayan, masahol pa sa hayop at malansang isda."

20. "Ang taong nagmamadali, sa kalsadang madulas nadadapa."

Ang mga salawikain ay naglalarawan ng karunungan, karanasan, at katotohanan sa pamamagitan ng

maikli ngunit makahulugang pahayag. Ito'y isang paraan ng mga nakakatanda na ipasa ang kanilang
kaalaman at aral sa mga kabataan.

KUWENTO

Ang kuwento ay isang akdang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari o kaganapan na may
kasaysayan, tiyak na simula at wakas, at may mga tauhang nagaganap. Binubuo ito ng mga elemento
tulad ng tagpuan, tauhan, suliranin o tunggalian, at resolusyon.

Sa mas pangkaraniwang pang-unawa, ang kuwento ay isang paraan ng pagpapahayag ng mga ideya,
damdamin, at karanasan sa pamamagitan ng isang masusing paglalahad ng mga pangyayari. Maaaring
ito'y umiikot sa isang tiyak na pangyayari o maaaring tumukoy sa mas malawak na karanasan ng isang
tauhan.

Ang pangunahing layunin ng kuwento ay magbigay aliw, magturo ng aral, o magbigay inspirasyon. Ito'y
isa sa mga pangunahing anyo ng sining at kultura, at nagbibigay daan sa malikhain na pagsusuri ng iba't
ibang aspekto ng buhay.

Bakit mahalaga ang mga kuwento sa paghubog ng kamalayan ng mga mag-aaral?

Ang mga kuwento ay may malaking papel sa paghubog ng kamalayan ng mga mag-aaral sa elementarya
dahil sa mga sumusunod na dahilan:
1. Paggising sa Imahinasyon: Ang mga kuwento ay nagbubukas ng pintuan sa malawakang imahinasyon
ng mga bata. Ito'y nagbibigay sa kanila ng pagkakataon na mag-eksperimento, mangarap, at makaranas
ng mga bagay sa kanilang isipan na maaaring magtaglay ng malalim na kahulugan.

2. Pagtuturo ng Moral at Aral: Madalas ang mga kuwento ay may taglay na mga aral at moral na
maaaring maging gabay sa mga bata sa kanilang paglaki. Ang mga tauhan at pangyayari sa kwento ay
maaaring magbigay inspirasyon at magturo ng tamang pag-uugali, pagrespeto, at iba pang
mahahalagang aspeto ng buhay.

3. Pag-unlad ng Wika: Ang pag-ekspondo sa mga kuwento ay nagbibigay daan sa pagpapalawak ng

bokabularyo, pag-unlad ng kasanayan sa pagbigkas at pag-unawa sa wika. Ito'y nagbibigay daan din sa
mas malalim na pang-unawa sa estruktura ng kwento at iba't ibang uri ng teksto.

4. Pamana ng Kultura: Maraming tradisyunal na kuwento ang naglalaman ng kaugalian, paniniwala, at

kultura ng isang lipunan. Ang mga ito'y nagiging bahagi ng pagpapamana sa mga kabataan at nagtuturo
sa kanila ng kanilang mga pinagmulan.

5. Paggising sa Empatiya: Ang pagkakaroon ng koneksyon sa mga tauhan ng kuwento ay nagpapalalim ng

pang-unawa ng mga bata sa iba't ibang damdamin at karanasan. Ito'y nagpapalawak sa kanilang
pananaw at nagtuturo ng pag-unawa at empatiya.

6. Pagsusulong ng Kritikal na Pag-iisip: Ang mga kuwento ay nagbibigay ng mga pagkakataon para sa
pagsusuri at pagtatanong. Ang pagbibigay ng mga tanong na nag-uukit sa kritikal na pag-iisip ay
nagtuturo sa mga bata na maging masaliksik at maging maalam sa kanilang paligid.

Sa pangkalahatan, ang mga kuwento ay hindi lamang nagbibigay aliw kundi nagiging bahagi ng pag-
unlad at paghubog ng karakter ng mga mag-aaral sa elementarya. Ang kanilang pagsasanay sa pag-
eksplika, pag-aaral, at pakikisangkot sa mga kuwento ay bumubuo sa kanilang kahusayan at pag-unlad
bilang mga indibidwal.

Mga kuwentong pambata na itinuturo sa elementarya:

1. "Si Pagong at si Matsing"

- Ito'y isang kuwentong pambata tungkol sa magkaibigan na sina Pagong at Matsing. Sa kwento, may
mangga na natutunguhan ng mga alituntunin, at ang dalawang hayop ay nagpasyahan na hatiin ito.
Subalit, mayroong mga pagsubok na kanilang haharapin, at dito ipinapakita ang mga katangiang dapat
taglayin ng isang mabuting kaibigan.

2. "Ang Alamat ng Palay"

- Isang alamat na nagpapakita kung paano dumating ang palay sa buhay ng mga Pilipino. Sa kwento,
isang babae ang naging dahilan kung bakit nagtagumpay ang palay at itinuturing ito bilang bihirang
pagkain. Ipinapakita ang halaga ng pagiging matiyaga at mapagmahal sa kapwa.

3. "Ang Tatlong Biik"

 - Ang kwento ay tungkol sa tatlong biik na naglakbay sa iba't ibang lugar. Sa kanilang paglalakbay,
natutunan nila ang kahalagahan ng pagtutulungan at pakikipagtulungan sa iba't ibang sitwasyon.
Isinasalaysay nito ang halaga ng pagkakaroon ng positibong pananaw at pagtutulungan.

4. "Ang Palaka at ang Matsing"

- Ang kwento ay nagpapakita ng magandang halimbawa ng pagkakaroon ng malasakit sa kapwa. Si

Palaka ay nagbigay ng tulong kay Matsing na nanganganib sa isang balon. Sa kabila ng pagiging
magkaibigan, itinago ni Matsing ang tubig mula kay Palaka, ngunit sa huli, natutunan niyang mahalin ang
kapwa.

5. "Ang Pambansang Alagad ng Asin"

- Ang kuwentong ito ay nagpapakita kung paano natuklasan ang asin. Sa kwento, may isang prinsesang
hindi natututo ng leksiyon. Dahil dito, si Alagad ng Asin ay dumating at ipinakita ang halaga ng asin sa
kanyang buhay. Ito'y nagpapakita ng aral ukol sa pagtuturo at pagtanggap ng mga bagay na may halaga.