Professional Documents
Culture Documents
10
FILIPINO
Kwarter 3 – Modyul 3
Hele ng Ina sa Kanyang Panganay
(Tula mula sa Uganda)
Matatalinghagang Pananalita
at Simbolismo
Self-Learning Module
0
[Type here]
PAUNANG SALITA
Ang Self-Learning Module o SLM na ito ay maingat na inihanda para sa ating
mag-aaral sa kanilang pag-aaral sa tahanan. Binubuo ito ng iba’t ibang bahagi na
gagabay sa kanila upang maunawaan ang bawat aralin at malinang ang mga
kasanayang itinakda ng kurikulum.
Pinapaalalahanan din ang mga mag-aaral na ingatan ang SLM na ito upang
magamit pang ibang mangangailangan. Huwag susulatan o mamarkahan ang
anumang bahagi ng modyul. Gumamit lamang ng hiwalay na papel sa pagsagot sa
mga pagsasanay.
1
[Type here]
KASANAYANG PAMPAGKATUTO:
ALAMIN
BALIKAN
2
TUKLASIN
Alam mo ba na...
ang TULA ay anyo ng panitikan na binubuo ng saknong o taludtod? Bawat
saknong naman ay binubuo ng mga taludtod o linya at ang bawat taludtod ay
nahahati sa mga pantig. Ang mga pantig ng taludtod o mga salita o paraan ng pagbuo
ng pahayag ay piling-pili, may mga tayutay o mayaman sa matatalinghagang
pananalita, at simbolismo, at masining bukod sa pagiging madamdamin, at
maindayog kung bigkasin kaya’t maaari itong lapatan ng himig.
Sa pagsulat ng tula kailangang masusing isaalang-alang ang mga elemento
nito. Ito ay ang sumusunod:
3
Alam mo ba na…
Nakadaragdag sa kagandahan at kabisaan ng katha ang hindi karaniwang
paggamit ng mga salita? Kaya naman ang tula ay mayaman sa mga tayutay na
nakatutulong upang maging mabisa at kaakit-akit ang akda. Maliban sa tayutay,
nagagamit din sa pagkakaroon ng kariktan ng tula ang mga simbolismo at
matatalinghagang pananalita.
Ang matatalinghagang pahayag o pananalita ay may malalim o hindi lantad
na kahulugan. Sinasalamin ng paggamit nito ang kagandahan at pagkamalikhain
ng anumang wika.
Halimbawa:
1. butas ang bulsa - walang pera
2. ilaw ng tahanan - ina
3. kalog na ang baba - gutom
4. alimuom - tsismis
5. bahag ang buntot – duwag
Halimbawa:
1. silid-aklatan- karunungan o kaalaman
2. gabi- kawalan ng pag-asa
3. pusang-itim- malas
4. tanikalang-bakal- kawalan ng kalayaan
5. bulaklak- pag-ibig
4
SURIIN
5
Maging sa iyong halakhak.
Paano ka pangangalanan, aking inakay?
Ikaw ba’y lahi na iyong lahi o naiibang nilalang?
Munting mandirigma, sinong anito sa iyo’y nananahan?
Kaninong mapagpalang kamay ang sa aking dibdib dumadantay?
Sinong yumuyungyong sa iyo’t nagpapasigla ng buhay?
Ikaw ba’y kanlong ng kapayapaan?
Ngunit ika’y tila leopardong nasa palumpong at tumatanaw.
Hayaan, sa araw na yao’y iyong ibubuyangyang.
Aking supling, ngayon ako’y nasa kaluwalhatian.
Ngayon, ako’y ganap na asawa.
Hindi na isang nobya, kundi isang ina.
Maging maringal, aking supling na ninanasa.
Maging mapagmalaki kaparis ng aking pagmamalaki.
Ika’y magbunyi kaparis ng aking pagbubunyi.
Ika’y irugin kaparis ng pagliyag na aking nadarama.
Anak, na ibinunga ng pag-ibig ng matipunong kabiyak.
Sa wakas, ako’y kahati ng kaniyang puso, ina ng kaniyang unang anak.
Ang kaniyang kaluluwa’y ligtas sa iyong pag-iingat,
Aking supling, ako, ako na sadyang sa iyo’y humulma.
Samakatuwid, ako’y minahal.
Samakatuwid, ako’y lumigaya.
Samakatuwid, ako’y kapilas ng buhay.
Samakatuwid, ako’y nagtamasa ng dangal.
Iingatan mo ang kaniyang libingan kung siya’y nahimlay.
Tuwinang gugunitain yaring kaniyang palayaw.
Aking supling, mananatili siya sa iyong panambitan,
Walang wakas sa kaniya’y daratal mula sa pagsibol ng ‘yong kabataan.
Ikaw ang kaniyang kalasag at sibat, pag-asa’t kaligtasan sa hukay.
Sa iyo, siya’y muling mabubuhay tulad ng suwi sa kalupaan.
At ako ang ina ng kaniyang panganay.
Ika’y mahimbing, supling ng leon, nyongeza’t nyumba.
Ika’y mahimbing, Ako’y wala nang mahihiling.
GAWAIN 2: Talasalitaan
Isaayos mula bilang 1-5 ang mga salita batay sa sidhi ng damdaming
ipinahahayag ng bawat isa, ang 5 ang pinakamataas na antas. Gamitin ang tsart at
gawin ito sa sagutang papel.
6
GAWAIN 3
Panuto: Sagutan ang mga tanong batay sa iyong natutunan.
7
ISAGAWA
8
ay sa hindi naman hangal na totoo.”
GAWAIN 4:
9
GAWAIN 5.
Panuto: Sagutin ang tanong sa loob ng Speech Balloon sa iyong sagutang papel.
KARAGDAGANG GAWAIN
Panuto: Basahin ang mga pahayag sa mga piling saknong o taludtod ng tula.
Hanapin ang matalinghagang pananalita at simbolismo na ginamit at isulat
ang kahulugan nito sa sagutang papel.
10
TAYAHIN
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
Natuklasan ko na...
Masasabi ko na...
11
Ikinagagalak kong pinagbuti mo ang iyong pagkatuto. Narito ka na ngayon sa
huling hamon ng araling ito.
PANUTO:
1. Sumulat ng tulang mayaman sa matatalinghagang pananalita at
simbolismo na tungkol sa kadakilaan ng ina, tiyaking hindi bababa sa tatlong
saknong ang tulang lilikhain. Mamarkahan ito batay sa sumusunod na
pamantayan: kayarian, kasiningan, at kaangkupan.
2. Gumawa/lumikha ng card kung saan doon mo isusulat ang ginawang tula.
3. Basahin at ibigay ito sa iyong ina o sa tumatayong ina mo.
4. Kuhanan ng larawan ang iyong ina o ang tumayayong ina na hawak ang card
na naglalaman ng sariling gawang tula.
5. Magpasa ng kupya ng ginawang tula kalakip ang larawan.
Sanggunian:
Ikasampung Baitang Modyul para sa Mag-aaral Edisyon 2015
Konsultant: Magdalena O. Jocson et.al.
pahina 279-280
12
SCHOOLS DIVISION OF MANDAUE CITY
GENEVIVE S. VALLAR
Writer/Layout Artist
13
14
GAWAIN 1: GAWAIN 2:
1. C A. 5 kaluwalhatian B. 5 pagdurusa
2. D 4 kaligayahan 4 dalamhati
3. D 3 kagalakan 3 pighati
4. D 2 katuwaan 2 lungkot
5. A 1 kasiyahan 1 lumbay
GAWAIN 4
ELEMENTO NG TULA PAGSUSURI
a. Sukat lalabindalawahin
b. Tugma Tugmang di-ganap
c. Kariktan Taglay nito ang kariktan dahil sa piling-
pili ang mga salitang ginamit na siyang
nagpapaganda ng tula.
d. Talinghaga Mayaman sa talinghaga upang
maipahayag ang mensaheng nais
ipabatid.
PAGLALAHAT BATAY SA PAGSUSURI
Ito ba’y tulang tradisyonal o malaya? Patunayan.
Tradisyunal dahil mayroong sukat at tugma
Oo,sumasalamin ito sa kulturang Pilipino ang pagmamalasakit at pagmamahal ng
mga magulang sa mga anak at hindi nagsasawang magbigay ng pangaral upang
hindi maligaw ng landas.At ang paniniwalang may katumbas ang pagsuway sa
mga magulang o nakakatanda.
GAWAIN 5:
Ano ang layunin ng tulang binasa?
Layunin nitong magbigay ng aral sa mga kabataan nasumunod sa mga payo ng
magulang o nakakatanda dahil wala silang ibang hangad kundi ang kabutihan.
Ipinapabatid din dito na hindi dapat magpadalusdalus at huwag padadala sa
kapusokan dahil baka itoy maghatid sa kapahamakan .
Paano naiba ang unang tulang binasa sa ikalawang tula?
Ang una ay malayang tula samantalang ang pangalawa ay tradisyonal na tula na
may sukat at tugma.
Magkatulad ba ang pagiging masining ng dalawang tula?Patunayan.
Oo, dahil parihong parihong nagtataglay ng mga matalinghagang pahayag,
simbolismo at piling-pili ang mga salitang ginamit.
PAGSASANAY
1. kandilang nangagbabantay – pumanaw na o patay na
2. Walang paupa sa hirap at pagod – walang hinihinging kapalit na tulong o
kusang loob na pagtulong
3. laruan at parol – araw at buwan sa kalangitan
4. Pagbabalik ng Maylalang sa burol, dalampasiga’t karagatan – pagbabalik sa
pinanggalingan o pinagmulan
Tayahin A.
1. Ang tradisyunal na tula ay may sukat at tugma samantang ang malaya ay
walang sukat at tugma.
2. Isinasalaysay ng tula ang kultura ng bansang pinagmulan.
3. Ang kariktan, simbolismo at matalinghagang pahayag ay mga mahalagang
sangkap ng tula sapagkat ito ang nagpapaganda at nagdadagdag ng kasiningan
ng tula.
Susi sa Pagwawasto
SINOPSIS
15
For inquiries or feedback, please write or call:
Department of Education – Division of Mandaue City
Plaridel St., Centro, Mandaue City, Cebu, Philippines 6014
Telephone Nos.: (032) 345 – 0545 | (032) 505 – 6337
E-mail Address: mandaue.city001@deped.gov.ph
Website: https://depedmandaue.net
16