‫ک‬ ‫ت‬ ‫ص‬ ‫ص‬ ‫علم تخ‬ ‫نش‬

‫رهی ی ی ی ور س‬

‫انجمن علمی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬

‫صاحب امتیاز‪ :‬انجمن علمی مهندسی مکانیک‬

‫مدیر مسئول‪ :‬فرزانه مختاری‬
‫سردبیر‪ :‬نیلوفر داودی‬
‫مشاور علمی‪ :‬دکتر مسعود ابراهیمی‬

‫هیئت‌تحریریه‪:‬‬
‫دکتر بهمن احمدی دکتر سیروان فرهادی‬
‫مهندس امجد احمدی مهرادفیض بخش‬
‫سامان بهرامی نعمان غفاری‬
‫رامیار زندسلیمی محمدرضا سلگی‬
‫علی ویسینژاد محمد محمودپور‬
‫آرمان محمدی محمدسعید نوروزی‬
‫شایان سپیرانی پیام محمدی‬
‫امید حسینی فرهاد حق شناس‬
‫حسین برزگرزاده میالد آذری‬
‫مهسا هدایتی‬

‫احمد شیخ احمدی‬ ‫طراح گرافیک و صفحه آرا‬

 ‫فهرست‬

‫‪1‬‬ ‫سرمقاله‬

‫‪2‬‬ ‫سوگندنامەی مهندسی‬

‫‪3‬‬ ‫مهندسی مکانیک‬

‫‪7‬‬ ‫طراحی بهینەی مکانیزم های چهارلینکی با کاربرد تولید مسیر با‬
‫علمی‬
‫استفادە از رهیافت نظریە بازی استاکلبرگ‬

‫‪13‬‬ ‫بررسی راهکارهای حذف و یا استفاده حداقل از مایعات خنک کننده‬

‫در براده‌برداری فوالدها توسط ماشینهای ‪CNC‬‬

‫‪21‬‬ ‫اهمیت تخمین و براورد قطعات یدکی در مجموعه های تولیدی‬

‫صنعتی و نقش کارشناس تعمیرات‬
‫صنعت و خودرو‬
‫‪23‬‬ ‫شیراالت صنعتی مورد استفاده در صنعت آب‬

‫‪30‬‬ ‫ریتاردر‬

‫‪32‬‬ ‫مقایسەی موتور های دیزل و بنزینی‬

‫‪37‬‬ ‫آشنایی با رباتیک و مکاترونیک‬

‫رباتیک و مکاترونیک‬
‫‪42‬‬ ‫پیاده سازی مکاترونیک در صنایع نوین‬

‫‪48‬‬ ‫نیروگاه (‪ 27)CHP‬مگاواتی بهینه نیروساز افق‬ ‫نیروگاه‬

‫‪54‬‬ ‫نصب و نحوه کارکرد پکیج شوفاژ گازی (دیواری)‬ ‫آموزش‬

‫‪64‬‬ ‫وبینار ربات ها و کاربرد این فناوری در علم پزشکی‬

‫‪68‬‬ ‫وبینار تجهیزات هیدرومکانیکال سد‪،‬ایستگاە های پمپاژ و سامانە‬

‫انتقال‬
‫گزارش‬
‫‪70‬‬ ‫وبینار راەاندازی و پیش راەاندازی پمپ های سانتریفیوژ‬

‫‪72‬‬ ‫بازدید دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاە کردستان از نیروگاە سد‬

‫آزاد‬

‫‪77‬‬ ‫مصاحبە با دکتر هادی طاریمرادی‬

‫‪81‬‬ ‫مصاحبە با دکتر بهمن احمدی‬

‫مصاحبه‬
‫‪83‬‬ ‫مصاحبە با رامیار زندسلیمی‬

‫‪86‬‬ ‫مصاحبە با فرید عنایتی‬

‫‪90‬‬ ‫کالچ خودرو چگونه کار می کند‬

‫چگونە کار میکند‬
‫‪93‬‬ ‫آسانسور و پله برقی‬

‫‪98‬‬ ‫پروژەی تخصصی کارشناسی‬

‫‪99‬‬ ‫بررسی تجهیزات انرژی خورشیدی برای مقیاس های کوچک‬ ‫معرفی‬

‫‪103‬‬ ‫‪Graetz problem for combined pressure-driven and ...‬‬

‫‪105‬‬ ‫بهینه سازی عملیات حرارتی پساپردازشی بر روی سوپرآلیاژ‪Inconel‬‬ ‫مقاالت بین المللی‬
‫‪ 718‬تولید شده توسط فرآیند ‪LPBF‬‬ ‫پیشنهادی‬

‫‪107‬‬ ‫آیا میدانستید‬

‫‪110‬‬ ‫سخن پایانی‬

 ‫نیلوفر داودی‬ ‫سرمقاله‬
‫به گیتی بپوی و به هر کس بگوی‬ ‫به گفتار دانندگان راه جوی‬
‫«فردوسی»‬

‫ما عمال در هر لحظه از زندگیمان توسط مهندسی محاصره شده ایم‪.‬‬

‫مهندسی‪،‬تکنولوژی و محصوالتی را خلق میکند که در طول تاریخ شاهد این بوده ایم که مهندسان با استفاده از مهارت‬
‫خود‪،‬ایده ها و رویا ها را به واقعیت تبدیل کرده اند‪.‬‬
‫با هواپیما پرواز کردیم و هم مسیر با ابرها شدیم ‪،‬با زیردریایی به دنیای موجودات دریایی سفر کردیم‪.‬اما همه ی این ها‬
‫فقط به زمین محدود نشد‪،‬حتی فراتر از ابرها پرواز کردیم و بر روی ماه ‪،‬زمین زیبایمان را نظاره گر شدیم ‪.‬درواقع هیچ‬
‫حد و مرزی برای پیشرفت مهندسی وجود ندارد و این پیشرفت ها همچنان ادامه دارد‪.‬‬
‫اما همانطور که میدانید هیچ چیزی بی عیب نیست‪،‬حتی قرصی که یک درد را درمان میکند عوارض جانبی دیگری دارد‪.‬‬
‫با پیشرفت تکنولوژی و زیاد شدن فضا های مجازی‪،‬کنار هم بودن ها روز به روز کمرنگ شده است‪.‬‬
‫آالینده های کارخانه ها ‪،‬پتروشیمی و نیروگاه ها‪،‬نفس کشیدن را برای زمین یا بهتر است بگویم خانه هایمان‪،‬سخت کرده‬
‫است‪.‬‬
‫برخی از مردم سخت مبهوت زیبایی این اختراعات و فناوری ها شده اند‪ ،‬به طوری که نمیدانند چه بر سر اطرافشان آمده‬
‫است‪.‬‬
‫از این رو هم مردم و جامعه ی مهندسی هر دو باید در مسیر بهبود زمین و سبک زندگی خود تالش کنند‪.‬باید حد و مرزی‬
‫برای استفاده از تکنولوژی مشخص شود و مهندسان همانطور که قدرت ابداع دارند‪،‬قدرت بهبود هم دارند‪،‬کافیست که‬
‫ابتکارات و مهارت های خود را در مسیر بهبود زمین به کار گیرند‪.‬‬
‫زمینی که روی آن زندگی میکنیم فقط خانه ی ما نیست‪،‬خانه ی تمام موجودات زنده ی دیگر است و هر عمل ما بر‬
‫روی زندگی آن ها نیز تاثیر میگذارد ‪.‬‬
‫مادر علوم مهندسی‪،‬مهندسی مکانیک است‪.‬برخی از افراد فکر میکنند که مهندسی مکانیک فقط به خودرو مربوط‬
‫میشود‪،‬ولی درواقع چنین نیست‪.‬در یکی از بخش های این شماره راجب مهندسی مکانیک توضیح داده شده است و با‬
‫خواندن آن پی میبرید که مهندسی مکانیک دنیای عظیمی است و خودرو فقط بخش کوچکی از آن است‪.‬‬
‫همانطور که میدانید نشریه‪،‬رسانه و ابزاری از ارتباطات انسانیست و نویسندگان‪،‬مهندسان روح بشریت هستند‪.‬نشریه ی‬
‫ورتکس شماره به شماره مثل یک میراث‪،‬توسط دانشجویان مختلف در سال ها و زمان های مختلف منتشر شد و اکنون‬
‫در سال ‪ 1401‬این میراث به دست ما رسیده است‪.‬دوباره ما دانشجویان گرد هم آمدیم تا باهم این میراث ارزشمند را‬
‫همچنان زنده نگه داریم‪.‬در این شماره سعی کردیم با نوشتن مقاالتی با موضوعات گوناگون بخشی از دنیای عظیم مهندسی‬
‫مکانیک را به خوانندگان نشان دهیم‪.‬‬
‫از قلم دانشجویان کارشناسی که تازه مسیر را آغاز کرده اند تا قلم استادان باتجربه بهره گرفتیم‪.‬‬
‫سری به دنیای صنعت و خودرو زدیم و از چگونگی همکاری قطعات کوچک و بزرگ در یک ساختار پیچیده دیدن‬
‫کردیم‪.‬از پله برقی باال رفتیم و به دنیای آسمان سفر کردیم‪.‬گفت و گویی با اساتید و دانشجویان که هر کدام مسیر متفاوتی‬
‫را در پیش گرفته اند داشتیم‪.‬در این جا آموزش میدهند آن هایی که یاد گرفتند و گزارش میدهند آن هایی که در محافل‬
‫علمی حضور داشته اند‪.‬الزم به ذکر است که بگویم جای مطالب دوستانی که به خاطر مبارزه با ویروس کرونا نتوانستند در‬
‫این میراث کوچک همراه ما باشند خالی است‪.‬آرزوی سالمتی برای همه ی عزیزان داریم و یاد همه ی رفتگان گرامی باد‪.‬‬
‫امیدوارم که مطالب برایتان کاربردی و مفید باشد‪.‬‬
‫ورتکس ما تنها گردبادیست که با آمدن آباد میکند‪.‬‬

‫نیلوفر داودی‬
‫دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬

‫صادق و واقﻊ بین باشﻢ و همکاران ﺧود را به رعایت اصول اﺧالق‬
‫مهندسﯽ و وﺟدان حرفه ای تﺸویق کنﻢ‪.‬‬
‫در تمام کوشش هاي مهندسﯽ ﺧود استانداردها را مراعات و تنها‬
‫در حیﻄه دانش و توانایی ﺧودم کار قﺒول کنﻢ و تنها مدارکی‬
‫را امضا کنﻢ که به آنها احاﻃه فنی کامل دارم‪ .‬در مواردی که‬
‫منﻊ قانونی و حق ماﻟکیت اﺧتصاصی وﺟود ندارد‪ ،‬دانش ﺧود را‬
‫آزادانه و به صورت رایگان منتﺸر کنﻢ و در اﺧتیار دیگران قرار‬
‫دهﻢ‪.‬‬
‫در ادای وﻇایف حرفه ای محول شده‪ ،‬متعهد‪ ،‬مسﺆﻟیت پﺬیر‪،‬‬
‫مﺸارکت پﺬیر و رازدار باشﻢ‪.‬‬
‫محیﻄی پر از محﺒت‪ ،‬صفا‪ ،‬عﺸق و عالقه به ﺧدمتگﺬاری به مردم‬
‫و میهنﻢ را به وﺟود آورم و همکاران ﺧود را بدون توﺟه به ملیت‪،‬‬
‫نژاد‪ ،‬مﺬهﺐ‪ ،‬ﺟنسیت‪ ،‬سن و عﻘیده دوست بدارم و ارزشهای‬
‫انسانی را در ﺧود پرورش دهﻢ‪.‬‬
‫در تمام کوشش های مهندسی ﺧود پﺬیرای نﻘد و اﻇهار نﻈر‬
‫صادقانه همکاران باشﻢ و از ﻟﻄمه زدن به حیﺜیت‪ ،‬شهرت‪ ،‬دارایی‬
‫یا اشتﻐال دیگران پرهیز کرده و از اقدامات بدﺧواهانه ﺧودداری‬
‫نمایﻢ‪.‬‬
‫سرمایه های هستی‪ ،‬ﭼون ماده‪ ،‬انرژی‪ ،‬محیط زیست و نیروي‬
‫کار را سرمایه های تمام بﺸر بدانﻢ و در حفﻆ و کاربرد درست و‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫سوگندنامه‌ی مهندسی‬
‫من با آگاهﯽ کامل از نﻘش و تﺄثیر مهندسی در سازندگی و‬
‫توسعه پایدار ﺟهان‪ ،‬رفاه و آسایش انسان‪ ،‬حفﻆ ﺟهان هستی از‬
‫آﻟودگی های زیست محیﻄی و تﺄمین شادی پایدار و دراز مدت‬
‫ﺧود و دیگران‪ ،‬اینک که به عنوان مهندس ﺧدمت ﺧود را آغاز‬
‫می کنﻢ به پروردگار ﺟهان سوگند یاد مﯽ کنﻢ که ‪:‬‬
‫همواره در سراسر زندگی شﻐلی‪ ،‬حرفه ای و اﺟتماعی ﺧود بدین‬
‫سوگند وفادار باشﻢ‪.‬‬
‫به انسان‪ ،‬به عنوان یک موﺟود صاحﺐ ﺧرد و شگفت انگیزترین‬
‫پدیده ی آفرینش بیندیﺸﻢ و به هیﭻ اقدامی که به انسان و‬
‫انسانیت آسیﺐ رساند‪ ،‬مﺒادرت نورزم‪.‬‬
‫دانش مهندسی و تجربه حرفه ای ﺧود را که میراث مﺸترك‬
‫بﺸری است‪ ،‬مﻐتنﻢ دانﻢ و کوشش نمایﻢ تا آن را به روز نگه‬
‫داشته و در حد توان ﺧود به گنجینه دانش و تجربه های سودمند‬
‫بﺸری بیفزایﻢ‪.‬‬
‫در حد توان به دانﺸگاه که مربی علمی و فنی من است و به‬
‫کسانی که پس از من در این مکان مﻘدس پرورش ﺧواهند یافت‪،‬‬
‫ﺧدمت کنﻢ‪.‬‬
‫بهسازی آنها کوشش نمایﻢ‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫سﻄﺢ کارشناسی ارشد و دکتری وﺟود دارد و موفﻘیت داوﻃلﺒان‬
‫به میزان دانش آنها در مﺒاحﺚ ریاضیات‪ ،‬هندسه‪ ،‬فیزیک مکانیک‬
‫و همچنین به میزان آشنایی و تسلط آنان به زبان ﺧارﺟی و‬
‫نرمافزارهای مرتﺒط با رشته مهندسی مکانیک‪ ،‬بستگی دارد‪.‬‬
‫این راستا نیز در حوزة این شاﺧه از دانش قرار دارد‪ .‬از منﻈر تنوع‬
‫کارگاهها و آزمایشگاهها‬
‫هدف از اراﺋه دروس کارگاهی و آزمایﺸگاهی‪ ،‬آشنایی دانﺸجویان‬
‫با کاربرد مفاهیﻢ و اصول تﺌوری دروس مهندسی مکانیک می‬
‫باشد‪ .‬کارگاهها و آزمایﺸگاه ها به عنوان محلی برای تجسﻢ عینی‬
‫کاربرد علﻢ مهندسی مکانیک در توانمند سازی دانﺸجویان‬
‫از اهمیت باﻻیی برﺧوردار هستند‪ .‬زیرا دانﺸجویان با دستگاه‬
‫ها و ابزارهای مرتﺒط با رشته ﺧود آشنا و نحوه کارکرد با این‬
‫دستگاهها را فرا ﺧواهند گرفت‪ .‬ﻟیست کارگاه ها و آزمایﺸگاههای‬
‫موﺟود در دانﺸگاه کردستان بصورت زیر می باشد‪:‬‬
‫متاﻟورژی‪ ،‬مهندسی دریا‪ ،‬مهندسی شیمی‪ ،‬مهندسی برق‪،‬‬
‫کارگاهها‪:‬‬
‫کارگاه ماشینابزار‬
‫کارگاه روش توﻟید‬
‫کارگاه ریختهگری‬
‫کارگاه اتومکانیک‬
‫کارگاه ﺟوش و ورقکاری‬
‫‪3‬‬
‫مهندسی مکانیک‬
‫مهندسی مکانیک ترکیﺒی از ﺧالقیت‪ ،‬علﻢ و ابزار تحلیلی و‬
‫ﻃراحی برای حل یک مسﺌله یا تﺒدیل یک ایده به واقعیت است‪،‬‬
‫از اینرو شاﺧهای از مهندسی است که به ﻃراحی‪ ،‬ساﺧت و توﻟید‬
‫سازههای مختلف میپردازد که استفاده از انرژیهای متفاوت در‬
‫در موضوعات تحت پوشش‪ ،‬شاید بتوان این رشته را ﺟامﻊترین‬
‫رشته مهندسی به شمار آورد‪ .‬ﭼراکه رشته مهندسی مکانیک‬
‫دربرگیرنده تمامی علوم و فنونی است که بهﻃور مستﻘیﻢ و یا‬
‫غیرمستﻘیﻢ با ایجاد و تﺒدیل حرکت و انجام کار‪ ،‬تﺒدیل و استفاده‬
‫از انرژیهای متفاوت‪ ،‬توﻟید و ساﺧت قﻄعات ﺧام و ماشینآﻻت‬
‫و بهکارگیری مواد مختلف در ساﺧت آنها و همچنین ﻃراحی و‬
‫کنترل سیستﻢهای مکانیکی‪ ،‬حرارتی و سیاﻻتی مرتﺒط میباشد‪.‬‬
‫مهندسی مکانیک به نسﺒتهای متفاوت از همپوشانیهایی با‬
‫دیگر رشتههای مهندسی نﻈیر مهندسی هوا ‪ -‬فضا‪ ،‬مهندسی‬
‫مهندسی معدن‪ ،‬مهندسی عمران و مهندسی نفت برﺧوردار‬
‫هست‪ .‬امروزه مهندسان مکانیک به دنﺒال گسترش دانش در‬
‫رشتههایی ﭼون مواد مرکﺐ‪ ،‬مکاترونیک و نانوتکنوﻟوژی هستند‪.‬‬
‫دروس این رشته شامل دروس نﻈری‪ ،‬آزمایﺸگاهی‪ ،‬کارگاه و‬
‫پروژه و کارآموزی است‪ .‬برای این رشته امکان ادامه تحصیل تا‬
‫امنیت‬
‫سروکار دارد‪ .‬این رشته نﻘش به سزایی در باﻻ بردن ّ‬
‫کیفیت کلّی زندگی‪ ،‬و نیز ایجاد شور و نﺸاط‬ ‫ّ‬ ‫زندگی‪ ،‬بهﺒود‬
‫اقتصادی ایفا میکند‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫مهندسان مکانیک‪ ،‬اصول اساسی نیرو‪ ،‬انرژی‪ ،‬حرکت و گرما‬
‫را به کار برده و با دانش تخصصی ﺧود‪ ،‬سیستﻢهای مکانیکی‬
‫و دستگاهها و فرآیندهای گرمایی را ﻃراحی کرده و میسازند‪.‬‬
‫مهندسان مکانیک‪ ،‬گستره وسیعی از دستگاهها‪ ،‬فرآوردهها و‬
‫فرآیندها را توﻟید میکنند؛ برای نمونه موتورها و سیستﻢهای‬
‫کنترل ﺧودرو و هواپیما‪ ،‬نیروگاههای اﻟکتریکی‪ ،‬دستگاههای‬
‫پزشکی‪ ،‬اﺟزا و قﻄعههای گوناگون از موتورهای با ابعاد‬
‫میکروسکوپی گرفته تا ﭼرخدندههای غولآسا‪ ،‬فناوری ﻟیزر‪،‬‬
‫ﻃراحی و ساﺧت به کمک رایانه‪ ،‬ماشینی کردن یا ﺧودکارسازی‬
‫)اتوماسیون( و روباتیک‪ ،‬انواع گوناگونی از فرآوردههای مصرفی از‬
‫دستگاههای تهویه مﻄﺒوع گرفته تا رایانههای شخصی و تجهیزات‬
‫ورزشی‪ ،‬ماشینها و دستگاههایی که هر یک از فرآوردههای باﻻ‬
‫را به صورت انﺒوه توﻟید میکنند‪ .‬به دﻻیل تنوع و گستره کاربرد‬
‫زیاد و همچنین ﺧالقیت و به عمل درآوردن ایده های ذهنی‪،‬‬
‫این رشته از ﺟﺬابیت باﻻیی برﺧوردار است‪.‬‬

‫بازار کار‬
‫از آنجا که مهندس مکانیک در زمینه های مختلفی از ﺟمله‬ ‫آزمایشگاهها‪:‬‬
‫ﻃراحی و ساﺧت ماشینآﻻت و قﻄعات آنها‪ ،‬ﻃراحی و ساﺧت‬ ‫آزمایﺸگاه مﻘاومت مصاﻟﺢ‬
‫تجهیزات مکانیکی نیروگاهها‪ ،‬ﻃراحی و ساﺧت تجهیزات و‬ ‫آزمایﺸگاه مکانیک سیاﻻت‬
‫سیستﻢهای انتﻘال و تصفیه آب‪ ،‬سیستﻢهای مکانیکی وکنترﻟی‬ ‫آزمایﺸگاه انتﻘال حرارت‬
‫پاﻻیﺸگاهها و کارﺧانجات شیمیایی‪ ،‬ﻃراحی و ساﺧت تﺄسیسات‬ ‫آزمایﺸگاه ترمودینامیک‬
‫حرارتی و برودتی ساﺧتمانها ‪ ،‬ساﺧت ماشینآﻻت تﻐلیﻆ و‬ ‫آزمایﺸگاه دینامیک و ارتعاشات‬
‫بازیافت مواد مﺜل کارﺧانجات قند‪ ،‬کاغﺬ سازی‪ ،‬سیمان‪ ،‬نساﺟی‪،‬‬ ‫آزمایﺸگاه علﻢ مواد‬
‫نمک و کنسانتره‪ ،‬ﻃراحی و ساﺧت وسایل و تجهیزات حمل و‬ ‫آزمایﺸگاه حرارت مرکزی و تهویه مﻄﺒوع‬
‫نﻘل زمینی‪ ،‬دریایی و هوایی‪ ،‬ساﺧت تجهیزات دفاعی و ساﺧت‬ ‫آزمایﺸگاه کنترل و ابزار دقیق‬
‫رباتها‪ ،‬بازوهای مکانیکی و سیستﻢهای توﻟید می تواند فعاﻟیت‬
‫کند‪ ،‬امکان کار برای او وﺟود دارد‪.‬‬ ‫جذابیتهای رشته مکانیک‬
‫دیگر حوزه های متصور برای اشتﻐال صنایﻊ نﻈامی‪ ،‬هوافضا‪،‬‬
‫پزشکی و داروسازی‪ ،‬شرکت های مﺸاوره ای و پیمانکاری‪،‬‬
‫شرکت های نفتی و معدنی می باشد‪ .‬می توان حوزه کاری را بر‬
‫اساس گرایش های این رشته بصورت زیر تفکیک کرد‪.‬‬
‫* مکانیک ‪ -‬ﻃراحی ﺟامدات )فعاﻟیت در ﻃراحی ماشین آﻻت‬
‫صنعتی‪ ،‬ﺧﻄوط توﻟید کارﺧانجات‪ ،‬ﻃراحی سیستﻢهای انتﻘال‬
‫نیرو و‪.(...‬‬
‫* مکانیک ‪ -‬حرارت و سیاﻻت )فعاﻟیت در زمینه ﻃراحی‬
‫موتورهای احتراق داﺧلی‪ ،‬موتورهای ﺟت‪ ،‬بررسیهای‬
‫آیرودینامیکی‪ ،‬هوافضا‪ ،‬ﻃراحی سیستمهای هیدروﻟیکی و‬
‫نیوماتیکی‪ ،‬نیروگاههای حرارتی‪ ،‬گازی و آبی‪ ،‬پاﻻیﺸگاههای نفت‬
‫و گاز‪ ،‬پتروشیمی و تﺄسیسات مکانیکی ساﺧتمان و‪. ...‬‬ ‫میتوان گفت تﻘریﺒاً همه ﺟنﺒههای زندگی‪ ،‬در ارتﺒاط با‬
‫* مکانیک ‪ -‬ساﺧت و توﻟید )فعاﻟیت در کارگاههای قاﻟﺐ سازی‪،‬‬ ‫مهندسی مکانیک هستند‪ .‬هر ﭼیزی که حرکت کند یا انرژی‬
‫ابزارسازی‪ ،‬ماشین ابزار و ساﺧت و توﻟید ماشین آﻻت صنعتی‬ ‫مصرف نماید‪ ،‬احتماﻻً یک مهندس مکانیک در ﻃراحی یا ساﺧت‬
‫و ‪.(...‬‬ ‫آن نﻘش داشته است‪ .‬مهندسی مکانیک شاﺧهای از مهندسی‬
‫* مکانیک ‪ -‬مکانیک ﺧودرو )فعاﻟیت در کارﺧانجات توﻟید و‬ ‫است که با ﻃراحی‪ ،‬ساﺧت و راهاندازی دستگاهها و ماشینها‬
‫مونتاژ ﺧودرو‪ ،‬مراکز تخصصی و تعمیرگاههای ﺧودرو‪ ،‬مراکز‬

‫‪4‬‬
 ‫کسﺐ مﻘام برتر در بخش نﺸریه‪ ،‬با عنوان نﺸریه ورتکس که‬ ‫معاینه فنی و ‪.(...‬‬
‫توسط ﺧود دانﺸجویان و اساتید گروه مکانیک به تحریر در می‬ ‫* بیومکانیک‪ ،‬بیومکانیک رشته نوپایی است که دامنه ی مهارت‬
‫آید‪ ،‬شده است‪.‬‬ ‫های آن به ﻃور روز افزون در حال گسترش است‪ .‬این رشته‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫یکی از تازه ترین رشته هایی است که قدم به عرصه دنیای‬

‫»مکانیک بهشت ریاضیات است«‬ ‫تکنوﻟوژی ﺟهانی نهاده و این رشته بدین منﻈور شکل یافته‬
‫(لئونارد اولر)‬ ‫تا پزشکان را در تﺸخیﺺ و درمان یاری دهد‪ .‬هدف این رشته‬
‫تربیت متخصصانی است که بتوانند با بهره گیری از مهارت های‬
‫منبﻊ‪:‬‬ ‫مهندسی و آناﻟیز مساﺋل بیوﻟوژیکی و پزشکی وسایلی را ﻃراحی‬
‫‪https :// uok . ac . ir / fa / faculties / engineering / departments /‬‬ ‫کنند که به پزشکان در تﺸخیﺺ دقیق تر و درمان بهتر کمک‬
‫‪mechanics.aspx‬‬ ‫کند‪.‬‬

‫رشته گرایش های موجود به تفکیک مقطﻊ‬

‫در دانﺸگاه کردستان هﻢ اکنون پﺬیرش دانﺸجو در مﻘﻄﻊ‬
‫کارشناسی در رشته مهندسی مکانیک با عنوان مهندسی مکانیک‬
‫صورت می گیرد‪ .‬و در مﻘﻄﻊ کارشناسی ارشد دانﺸجویان در دو‬
‫گرایش ﻃراحی کاربردی و تﺒدیل انرژی مﺸﻐول به تحصیل می‬
‫باشند‪.‬‬

‫انجمن علمی مهندسی مکانیک و رباتیک‬

‫فعاﻟیت در انجمن های علمی دانﺸجویی عالوه بر دارا بودن‬

‫حسن همسویی با فعاﻟیت های کالن نﻈام آموزشی‪ ،‬بستری‬
‫مناسﺐ ﺟهت آموزش و پرورش مهارت های حرفه ای شﻐلی‬
‫و زندگی اعﻢ از کار گروهی‪ ،‬تعامل با دیگران‪ ،‬افزایش روحیه‬
‫پﺬیرش تفکر انتﻘادی و‪ ...‬را فراهﻢ می کند‪ .‬در این راستا‪،‬‬
‫انجمن های علمی در دانﺸگاه برای عالقه مندان به فعاﻟیت های‬
‫گوناگون آموزشی ‪ ،‬پژوهﺸی با تعامل با دفتر گروه امور فرهنگی‬
‫اﺟتماعی همکاری کرده و به ارتﻘای سﻄﺢ علمی در دانﺸگاه‬
‫کمک شایانی می کنند‪.‬‬
‫انجمن علمی مهندسی مکانیک و انجمن علمی رباتیک دانﺸگاه‬
‫کردستان با توﺟه به ﻇرفیت های موﺟود در گروه مکانیک‬
‫و دانﺸجویان مستعد‪ ،‬در هر ترم تحصیلی اقدام به برگزاری‬
‫کالس های آموزش نرم افزار های تخصصی ‪ ،‬برپایی اردو و‬
‫بازدیدهای علمی از مراکز صنعتی شامل نیروگاه ها ‪ ،‬کارﺧانه‬
‫ها می کند‪ .‬همچنین این انجمنها در ایجاد ارتﺒاط موثر بین‬
‫دانﺸجویان و اساتید گروه نﻘش مهمی را ایفا نموده است‪ ،‬و‬
‫در ﻃی ﭼندین سال گﺬشته فعاﻟیت های ﭼﺸمگیری از ﺟمله‬

‫‪5‬‬
‫علمی‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫طراحی بهینه مکانیزم‌های چهار لینکی با کاربرد تولید مسیر‬
‫با استفاده از رهیافت نظریه بازی استاکلبرگ‬
‫دکتر بهمن احمدی‪ ،‬عضو هیئت علمی گروه مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬
‫بهﻢ میباشند‪ .‬موقعیتی که در آن تابﻊ سود یا مﻄلوبیت هر‬
‫بازیگر نه تنها تابﻊ تصمیمات ﺧودش می باشد‪ ،‬بلکه وابسته به‬
‫تصمیمات سایر بازیگران نیز هست‪ .‬در نﻈریه بازی‪ ،‬بازیگران‬
‫و تصمیمات و استراتژیها منﻄﻘی فرض میشوند‪ .‬به عﺒارت‬
‫دیگر‪ ،‬هر بازیگر در ﻃول بازی همواره به دنﺒال حداکﺜر کردن‬
‫مﻄلوبیت ﺧود )کمینه یا بیﺸینه کردن تابﻊ هدف( میباشد‪.‬‬
‫در این مﻘاﻟه رهیافت نﻈریه بازی استاکلﺒرگ برای بهینهسازی‬
‫دو هدفی مکانیزمهای ﭼهار ﻟینکی در کاربردهای توﻟید مسیر‬
‫شامل دو تابﻊ هدف ﺧﻄای پیمایش و زاویه انتﻘال اراﺋه میشود‪.‬‬
‫برای تعیین مجموعه پاسخ منﻄﻘی )‪ (RRS‬بازیگر دنﺒاﻟهرو‬
‫یک رهیافت تحلیلی اراﺋه شده است‪ .‬نﺸان داده میشود که‬
‫با بکارگیری نﻈریه بازی استاکلﺒرگ پیﺸرو‪-‬دنﺒاﻟهرو‪ ،‬مسﺌله‬
‫بهینه‪-‬سازی ﭼند هدفی مکانیزم ﭼهار ﻟینکی به یک مسﺌله‬
‫بهینهسازی تک هدفی بازیگر پیﺸرو تﺒدیل میشود‪ .‬در ادامه‬
‫به مﻘایسه نتایﺞ تحلیل حاضر با نتایﺞ بهینهسازي سایر مراﺟﻊ‬
‫پرداﺧته شده است‪.‬‬
‫کلیدواژهها‪ :‬بهینهسازی ﭼند هدفی‪ ،‬نﻈریه بازی‪ ،‬توﻟید مسیر‪،‬‬
‫‪ .2‬نﻈریه بازی استاکلبرگ‬
‫مدل بازی استاکلﺒرگ حاﻟت ﺧاصی از نﻈریه بازی میباشد‬
‫که در آن یک بازیگر )بازیگر پیﺸرو با تابﻊ هدف ( ابتدا‬
‫استراتژی ﺧود را انتخاب کرده و بازیگر دیگر )بازیگر دنﺒاﻟهرو با‬
‫تابﻊ هدف ( متعاقﺒا به اتخاذ تصمیﻢ میپردازد‪ .‬بازیگر پیﺸرو‬
‫از استراتژی بهینه بازیگر دنﺒاﻟهرو آگاهی داشته و استراتژی ﺧود‬
‫را با فرض منﻄﻘی و هوشمند بودن رفتار بازیگر دنﺒاﻟهرو انتخاب‬
‫میکند‪ .‬هنگامی که بازیگر پیﺸرو استراتژی ﺧود را اتخاذ‬
‫میکند‪ ،‬بازیگر دنﺒاﻟهرو به ازای هر استراتژی بازیگر پیﺸرو‪،‬‬
‫مسﺌله بهینهسازی ﺧود را حل کرده و استراتژی بهینه متناﻇر‬
‫را بدست میآورد‪ .‬مجموعه استراتژیهای بهینه بازیگر دنﺒاﻟهرو‪،‬‬
‫‪ RRS‬بازیگر دنﺒاﻟهرو را تﺸکیل میدهند‪ .‬به عﺒارت دیگر ‪RRS‬‬
‫بازیگر دنﺒاﻟهرو مجموعه مﻘادیر بهینه متﻐیرهای ﻃراحی بازیگر‬
‫دنﺒاﻟهرو بر حسﺐ تابعی از متﻐیرهای ﻃراحی بازیگر پیﺸرو‬
‫میباشد‪ .‬در نهایت بازیگر پیﺸرو استراتژی بهینه ﺧود را با ﻟحاظ‬
‫کردن ‪ RRS‬بازیگر دنﺒاﻟهرو در مسﺌله بهینهسازی ﺧود انتخاب‬
‫میکند‪ .‬با فرض اینکه بازیگران پیﺸرو و دنﺒاﻟهرو به ترتیﺐ‬
‫‪7‬‬
‫ﭼکیده‬
‫در این مﻘاﻟه رهیافت نﻈریه بازی استاکلﺒرگ )پیﺸرو‪-‬دنﺒاﻟهرو(‬
‫برای بهینهسازی دو هدفی مکانیزم ﭼهار ﻟینکی در کاربرد‬
‫توﻟید مسیر شامل دو تابﻊ هدف ﺧﻄای پیمایش به عنوان‬
‫بازیگر پیﺸرو و تابﻊ هدف زاویه انتﻘال به عنوان بازیگر دنﺒاﻟهرو‬
‫اراﺋه شده است‪ .‬نﺸان داده شده است که با بکارگیری نﻈریه‬
‫بازی استاکلﺒرگ‪ ،‬مسﺌله بهینهسازی ﭼند هدفی مکانیزم ﭼهار‬
‫ﻟینکی به یک مسﺌله بهینهسازی تک هدفی بازیگر پیﺸرو تﺒدیل‬
‫میشود‪ .‬یک روند تحلیلی برای بدست آوردن پاسخ منﻄﻘی‬
‫بازیگر دنﺒاﻟهرو ارایه شده و اثﺒات میشود که با واگﺬار کردن‬
‫دو ﻃول ﻟینک تﺸکیل دهنده زاویه انتﻘال مکانیزم به بازیگر‬
‫دنﺒاﻟهرو و با برابر قرار دادن اندازه این دو ﻃول ﻟینک‪ ،‬میتوان‬
‫به مکانیزم ﭼهار ﻟینکی مﻄلوب و بهینه دست یافت که در‬
‫آن بصورت ﺧودکار بهینگی تابﻊ هدف زاویه انتﻘال مکانیزم‬
‫تضمین شده باشد‪ .‬مﻘایسه نتایﺞ‪ ،‬برتري قابل توﺟهﯽ را نسﺒت‬
‫به تحﻘیﻘات قﺒلﯽ در این زمینه نﺸان مﯽدهد‪.‬‬
‫مکانیزم ﭼهار ﻟینکی‬
‫‪ .1‬مقدمه‬
‫ﻃراحی مهندسی یک ساز وکار ﭼند ﺟانﺒه است که اغلﺐ دارای‬
‫پیچیدگی بسیار زیادی میباشد‪ .‬هنگامی که روند ﻃراحی بهینه‬
‫با ﭼندین تابﻊ هدف مختلف به یک ﻃراح واگﺬار میشود‪ ،‬مسﺌله‬
‫ﻃراحی بهینه به یک مسﺌله تصمیﻢگیری تﺒدیل میشود‪.‬‬
‫استفاده از نﻈریه بازی به عنوان بخﺸی از روند ﻃراحی مهندسی‬
‫یکی از دیدگاههای ﺟدید و مورد عالقه محﻘﻘین و دانﺸمندان‬
‫در زمینههای مختلف علﻢ میباشد‪ .‬این دیدگاه از بهینهسازی‬
‫زمانی مﻄرح میشود که مسﺌله بهینهسازی ﭼند هدفی به‬
‫ﭼندین )بیش از یک( ﻃراح و یا تیﻢ ﻃراحی واگﺬار شود که در‬
‫آن هر ﻃراح مسﺌول یک و یا ﭼند تابﻊ هدف میباشد‪ .‬هدف‬
‫اصلی نﻈریه بازی کمک به فهﻢ و استدﻻل ما از تعامل بین افراد‬
‫و گروهها در یک روند و ﭼارﭼوب تصمیﻢگیری است‪ .‬یک بازی‬
‫موقعیتی است که در آن مجموعهای از تصمیمات هوشمند و‬
‫منﻄﻘی اتخاذ میشوند به ﻃوری که این تصمیمات اﻟزاما وابسته‬
 ‫صورت رابﻄه )‪ (2‬قابل بیان است‬ ‫را در اﺧتیار دارند‪ ،‬مدل ریاضی‬ ‫متﻐیرهای ﻃراحی‬
‫بازی استاکلﺒرگ به صورت رابﻄه )‪ (1‬قابل بیان است‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫مجموعه پاسخ منﻄﻘی بازیگر دنﺒاﻟهرو میباشد‪.‬‬ ‫که در آن‬

‫‪ .3‬مکانیزم ﭼهار لینکی در کاربرد تولید مسیر‬

‫مکانیزم ﭼهار ﻟینکی‪ ،‬یک سازوکار مکانیکی است که به منﻈور‬
‫انتﻘال حرکت و یا نیرو از یک منﺒﻊ بـه یـک ﺧروﺟـی بکـار‬
‫مـیرود‪ .‬مکانیزمهای ﭼهار ﻟینکی یکی از متداولترین و‬
‫پرکاربردترین سازوکارهای صفحهای میباشند که بﻄور گسترده‬
‫در کاربردهای صنعتی مورد استفاده قرار میگیرند‪ .‬ﻃراحـی‬
‫و تلفیق مکانیزمها در انجام کارهای پیچیده‪ ،‬حرکتهای‬
‫شکل ‪ :1‬مکانیزم ﭼهار ﻟینکی صفحهای‬ ‫غیرﺧﻄی کنترل شده و انتﻘال نیرو‪ ،‬از ﺟملـه مسـاﺋل مـورد‬
‫توﺟـه مهندسان میباشد‪ .‬بﻄورکلی در تلفیق ابعادی یک‬
‫رابﻄه )‪ (2‬را میتوان به صورت بخشهای حﻘیﻘی و موهومی‬ ‫مکانیزم و تعیین پارامترهای سینماتیکی آن‪ ،‬روش تحلیلی و‬
‫نسﺒت به دستگاه مختصات ‪ XrYr‬به صورت رابﻄه )‪ (3‬و )‪(4‬‬ ‫عددی منحصر بفردی برای هر سه کاربرد تلفیـق توﻟیـد تـابﻊ ‪،‬‬
‫بیان کرد‬ ‫تلفیق توﻟید حرکت و تلفیق توﻟید مسیر وﺟود ندارد‪.‬‬
‫تاکنون روشهای مختلفی بـرای تلفیق مکانیزمها بکارگرفته‬
‫شده است‪ .‬این روشها در یک تﻘسیﻢبندی کلی به سه دسته‬
‫اصلی روشهای گرافیکی‪ ،‬روشهای تحلیلی و روشهای‬
‫بهینهسازی دستهبندی میشوند روشهای بهینهسازی مورد‬
‫توسط معادﻟه‬ ‫بر حسﺐ زاویه ورودی‬ ‫زاویههای‬ ‫استفاده در تلفیق ابعادی مکانیزمها به دو دسته روشهای تکرار‬
‫فرودنﺸتاین به دست میآیند‪ .‬با توﺟه به شکل ‪ 1‬موﻟفههای‬ ‫شونده و روشهای هوشمند تﻘسیﻢبندی میشوند‪ .‬روشهای‬
‫بردار مکان نﻘﻄه کاپلر ‪ C‬در ﭼارﭼوب مرﺟﻊ ‪ OXY‬به صورت‬ ‫تکرار شونده نیازمند اﻃالعات مﺒتنی بر مﺸتق در مسﺌله‬
‫رابﻄه )‪ (5‬بیان میشود‪.‬‬ ‫بهینهسازی مکانیزم میباشند‪ .‬این روشها از نﻈر محاسﺒاتی‬
‫سریﻊ میباشند اما ممکن است در نﻘاط بهینه محلی گیر کنند‪.‬‬
‫روشهای هوشمند بر ﺧالف روشهای تکرار شونده )مﺒتنی بر‬
‫مﺸتق( از نﻈر محاسﺒاتی کند تر بوده اما معموﻻ به نﻘاط بهینه‬
‫میباشد‪.‬‬ ‫که در آن‬ ‫ﺟهانی همگرا میشوند‪ .‬در سالهای اﺧیر روشهای مختلف‬
‫مسیر دﻟخواه با استفاده از یک مجموعه از نﻘاط دقت )یا نﻘاط‬ ‫بهینهسازی تک هدفی با استفاده از اﻟگوریتﻢهای تکاملی مانند‬
‫تعیین میشوند که باید توسط نﻘﻄه‬ ‫هدف(‬ ‫اﻟگوریتﻢ ژنتیک‪ ،‬اﻟگوریتﻢ تجمعی ذرات و تکامل دیفرانسیلی‬
‫کاپلر مکانیزم ﻃی شوند‪ .‬تابﻊ هدف ﺧﻄای پیمایش به صورت‬
‫‪C‬‬ ‫و همچنین روشهای ابتکاری مانند اﻟگوریتﻢ رقابت استعماری‬
‫مجموع مربعات ﺧﻄا بین نﻘاط دقت و نﻘاط واقعی ﻃی شده‬ ‫و تﺒرید شﺒیهسازی شده برای تلفیق بهینه مکانیزمهای ﭼهار‬
‫توسط نﻘﻄه کاپلر ‪ C‬تعریف میشود‪ .‬برای تابﻊ هدف ﺧﻄای‬ ‫ﻟینکی مورد استفاده قرار گرفتهاند‪.‬‬
‫پیمایش داریﻢ‬ ‫‪ .4‬تعریﻒ مسئله‬
‫یک ﻃرح شماتیکی از مکانیزم ﭼهار ﻟینکی صفحهای در شکل‬
‫)‪(6‬‬ ‫‪ 1‬نﺸان داده شده است‪ .‬توابﻊ هدف شامل کمینهسازی ﺧﻄای‬
‫پیمایش )‪ (TE‬و کمینهسازی انحراف زاویه انتﻘال از مﻘدار‬
‫موﻟفههای دکارتی نﻘاط ﻃی شده توسط‬ ‫که در آن‬ ‫ایدهآل )‪ (TA‬میباشند‪.‬‬
‫نﻘﻄه کاپلر در ﭼارﭼوب مرﺟﻊ ‪ OXY‬و ‪ N‬تعداد نﻘاط دقت‬ ‫تلفیق بهینه مکانیزم شامل یافتن بردار متﻐیرهای ﻃراحی‬
‫میباشد‪ .‬تابﻊ هدف ‪ TA‬به منﻈور کمینهسازی انحراف زاویه‬ ‫میباشد به‬ ‫‪.‬‬
‫انتﻘال مکانیزم )‪ (γ‬از مﻘدار ایدهآل ‪ 90‬درﺟه در یک دور کامل‬ ‫ﻃوری که دو تابﻊ هدف ‪ TE‬و ‪ TA‬در تعﻘیﺐ نﻘاط دقت تعیین‬
‫ﭼرﺧش ﻟینک ورودی مکانیزم تعریف میشود‪ .‬داریﻢ‬ ‫شده توسط ﻃراح‪ ،‬کمینه شوند‪ .‬متﻐیرهای ﻃراحی و پارامترهای‬
‫هندسی مکانیزم ﭼهار ﻟینکی در ﭼارﭼوب مرﺟﻊ ‪ XY‬در شکل‬
‫)‪(7‬‬ ‫‪ 1‬نﺸان داده شده است‪ .‬معادﻟه برداری مکانیزم ﭼهار ﻟینکی به‬

‫‪8‬‬
 ‫که در آن مﻘادیر بیﺸینه و کمینه زاویه انتﻘال به صورت‬
‫رابﻄههای )‪ (8‬و )‪ (9‬بیان میشود‪ .‬قیدهای موﺟود در ﻃراحی‬
‫مکانیزم شامل قید گراشف و محدودیتهای موﺟود در اندازه‬
‫)‪(11‬‬ ‫متﻐیرهای ﻃراحی میباشد‪.‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫)‪(8‬‬

‫)‪(9‬‬
‫)‪(12‬‬
‫مسﺌله بهینهسازی ﭼند هدفی مکانیزم ﭼهار ﻟینکی شامل دو تابﻊ‬
‫‪.‬‬ ‫هدف‪ ،‬سه قید ﻃراحی و نه متﻐیر ﻃراحی‬
‫میباشد‪ .‬متﻐیرهای ﻃراحی در شکل ‪ 1‬نﺸان داده شدهاند‪ .‬تابﻊ‬
‫اتعریف پارامترهای ‪ α‬و ‪ β‬به صورت روابط )‪ (13‬و )‪(14‬‬ ‫هدف مهﻢ‪-‬تر که تابﻊ هدف ﺧﻄای پیمایش میباشد به عنوان‬
‫بازیگر پیﺸرو و تابﻊ هدف انحراف زاویه انتﻘال از ‪ 90‬درﺟه به‬
‫)‪(13‬‬
‫عنوان بازیگر دنﺒاﻟهرو در نﻈر گرفته میشود‪ .‬همچنین قید زاویه‬
‫ورودی و قید محدوده متﻐیرهای ﻃراحی به بازیگر پیﺸرو و‬
‫قید گراشف به بازیگر دنﺒاﻟهرو واگﺬار میشود‪ .‬قابل ذکر است‬
‫متﻐیرهای ﻃراحی مﺸترك بین‬ ‫که ﻃول ﻟینکهای‬
‫)‪(14‬‬ ‫دو تابﻊ هدف ‪ TE‬و ‪ TA‬میباشند‪ .‬بﻄور کلی‪ ،‬بازیگران پیﺸرو‬
‫و دنﺒاﻟهرو در انتخاب متﻐیرهای ﻃراحی مﺸترك دارای اﺧتیار‬
‫و آزادی عمل هستند‪ .‬از آنجاییکه زاویه انتﻘال مکانیزم ﭼهار‬
‫و با انجام یک سری عملیات ﺟﺒری‪ ،‬شرایط ﻻزم بهینگی روابط‬ ‫ﻟینکی بصورت زاویه بین ﻟینکهای ‪ r3‬و ‪ r4‬تعریف میشود‪،‬‬
‫)‪ (11‬و )‪ (12‬را میتوان بصورت روابط )‪ (15‬و )‪ (16‬بازنویسی‬ ‫ﻟﺬا دو متﻐیر ﻃراحی ‪ r3‬و ‪ r4‬به بازیگر دنﺒاﻟهرو واگﺬار شده و‬
‫کرد‪.‬‬ ‫بازیگر پیﺸرو متﻐیرهای ﻃراحی باقیمانده را تحت کنترل ﺧواهد‬
‫)‪(15‬‬ ‫داشت‪.‬‬
‫بهینهسازی ﭼند هدفی مکانیزم ﭼهار ﻟینکی به صورت بازی‬
‫)‪(16‬‬ ‫استاکلﺒرگ مدل میشود‪ .‬تابﻊ هدف ﺧﻄای پیمایش به عنوان‬
‫با توﺟه به روابط )‪ (13‬و )‪ (14‬بدیهی است که پارامترهای ‪ α‬و ‪β‬‬ ‫بازیگر پیﺸرو و تابﻊ هدف انحراف زاویه انتﻘال از ‪ 90‬درﺟه به‬
‫نمیتوانند همزمان مﻘدار صفر داشته باشند‪ ،‬ﭼراکه در اینصورت‬ ‫عنوان بازیگر دنﺒاﻟهرو در نﻈر گرفته میشود‪ .‬همچنین قید زاویه‬
‫منجر ﺧواهد شد‪ .‬عالوه‬ ‫به ﺟواب غیر قابل قﺒول‬ ‫ورودی و قید محدوده متﻐیرهای ﻃراحی به بازیگر پیﺸرو و قید‬
‫بر این‪ ،‬مجموع عﺒارت )‪ (α+β‬در رابﻄه )‪ (16‬نمیتواند مﻘدار‬ ‫گراشف به بازیگر دنﺒاﻟهرو واگﺬار میشود‪ .‬در اینجا متﻐیرهای‬
‫برابر صفر داشته باشد‪ ،‬ﭼراکه در اینصورت بر اساس معادﻟه‬ ‫ﻃراحی ‪ r3‬و ‪ r4‬به بازیگر دنﺒاﻟهرو و سایر متﻐیرهای ﻃراحی به‬
‫منجر ﺧواهد‬ ‫)‪ (15‬باز هﻢ به ﺟواب غیر قابل قﺒول‬ ‫بازیگر پیﺸرو واگﺬار میشوند‪ .‬با توﺟه به اصل استنتاج معکوس‬
‫شد‪ .‬بنابراین‪ ،‬اوﻟین مجموعه ﺟواب قابل قﺒول برای ‪ RRS‬بازیگر‬ ‫در بازیهای استاکلﺒرگ‪ ،‬ابتدا ﻻزم است که مسﺌله بهینهسازی‬
‫به دست میآید‪.‬‬ ‫دنﺒاﻟهرو بصورت‬ ‫بازیگر دنﺒاﻟهرو حل شود‪ .‬به عﺒارت دیگر‪ ،‬برای کمینهسازی‬
‫‪ ،‬آنگاه روابط )‪ (11‬و )‪ (12‬یکسان شده‬ ‫اگر قرار دهیﻢ‬ ‫حل‬ ‫ابتدا باید ‪ RRS‬بازیگر دنﺒاﻟهرو یا همان رابﻄه‬ ‫‪.‬‬
‫و بصورت رابﻄه )‪ (17‬در میآید‬ ‫شود‪.‬‬
‫با استفاده از روابط )‪ (8‬و )‪ ، (9‬رابﻄه )‪ (7‬بصورت زیر بازنویسی‬
‫میشود‬

‫)‪(17‬‬ ‫)‪(10‬‬

‫با توﺟه به تعریف‪ RRS ،‬بازیگر دنﺒاﻟهرو با استفاده از شرایط ﻻزم‬

‫بهینگی با برابر صفر قرار دادن بردار گرادیان معادﻟه )‪ (10‬نسﺒت‬
‫رابﻄه )‪ (17‬که یک معادﻟه ﺟﺒری غیر ﺧﻄی میباشد را میتوان‬ ‫به ‪ r3‬و ‪ r4‬به دست میآیند‪ ،‬داریﻢ‬
‫با در دست داشتن مﻘادیر معلوم ‪ r1‬و ‪ ،r2‬بر حسﺐ پارامتر ‪r3( r4‬‬
‫(‬
‫حل کرد‪ .‬برای اینکه معادﻟه فوق ﺟواب حﻘیﻘی داشته باشد‪،‬‬

‫‪9‬‬
controller design for probabilistic uncertain sys-
tems using fuzzy rules.» In 2011 International
Symposium on Innovations in Intelligent Systems
and Applications, 59-63. IEEE.
[2] Ahmadi, Bahman, Behzad Ahmadi, Saeed
Nezamivand Chegini, and Leili Safari. 2021.
‹Multi-objective reliability-based optimal synthe-
sis of path generating four-bar mechanisms: A co-
operative game theoretic approach›, Proceedings
of the Institution of Mechanical Engineers, Part
C: Journal of Mechanical Engineering Science:
09544062211028902.
[3] Ahmadi, Bahman, Nader Nariman-zadeh, and
Ali Jamali. 2016. ‹Strategic design of mechanical
systems in the non-cooperative environment using
the game theory›, Modares Mechanical Engineer-
ing, 16: 317-26.
[4] Ahmadi, Bahman, Nader Nariman-zadeh, and
Ali Jamali. 2017. ‹Path synthesis of four-bar mech-
anisms using synergy of polynomial neural net-
work and Stackelberg game theory›, Engineering
Optimization, 49: 932-47.
[5] Ahmadi, Bahman, Nader Nariman-zadeh, and
Ali Jamali. 2019. ‹A Stackelberg game theoretic
multi-objective synthesis of four-bar mechanisms›,
Structural and Multidisciplinary Optimization, 60:
699-710.
[6] Jamali, Ali, M Ghamati, B Ahmadi, and Nader
Nariman-Zadeh. 2013. ‹Probability of failure for
uncertain control systems using neural networks
and multi-objective uniform-diversity genetic al-
gorithms (MUGA)›, Engineering Applications of
Artificial Intelligence, 26: 714-23.
‫ پیکربندی مکانیزم بهینه ﻃراحی شده‬:2 ‫شکل‬
‫ شرط مﺬکور‬.‫عﺒارت زیر رادیکال باید مﻘدار مﺜﺒت داشته باشد‬
‫( به روابط زیر منجر میشود‬17) ‫در حل معادﻟه‬
(18)
1401 ‫ بهار‬،12 ‫ شماره‬،‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‬
(19)
‫( بیانگر قید گراشف‬19) ‫( و‬18) ‫قابل ذکر است که روابط‬
‫میباشند که در سناریو از پیش تعیین شده بازی استاکلﺒرگ به‬
‫ بازیگر دنﺒاﻟهرو‬RRS ‫ بعد از اینکه‬.‫بازیگر دنﺒاﻟهرو اعمال شده بود‬
‫ مسﺌله تلفیق بهینه مکانیزم ﭼهار ﻟینکی به بازیگر‬،‫ساﺧته شد‬
‫ در مسﺌله بهینهسازی تک هدفی بازیگر‬.‫پیﺸرو واگﺬار میشود‬
‫ از حل‬r4 ‫ و‬r3 ‫ مﻘادیر بهینه متﻐیرهای ﻃراحی‬،(TE) ‫پیﺸرو‬
‫ پس‬.‫(( بدست میآیند‬17) ‫ بازیگر دنﺒاﻟهرو )رابﻄه‬RRS ‫معادﻟه‬
‫ و با ﺟاگﺬاری متﻐیرهای ﻃراحی‬TE ‫از حل مسﺌله بهینهسازی‬
‫ مﻘادیر بهینه متﻐیرهای ﻃراحی‬،(17) ‫ در رابﻄه‬r2 ‫ و‬r1 ‫بهینه‬
‫ بدین ترتیﺐ با در دست داشتن‬.‫ نیز بدست میآیند‬TA ‫بازیگر‬
‫ سناریو بازی استاکلﺒرگ‬،‫مﻘادیر بهینه تمام متﻐیرهای ﻃراحی‬
‫کامل شده و مسﺌله تلفیق بهینه مکانیزم ﭼهار ﻟینکی انجام‬
.‫میشود‬
‫ نتایﺞ‬.5
‫ تلفیق ابعادی مکانیزم ﭼهار ﻟینکی با‬،‫در نمونه مﻄاﻟعاتی حاضر‬
‫ نﻘاط هدف‬.‫زمانبندی از پیش تعیین شده مورد نﻈر میباشد‬
‫ مسﺌله‬.‫ نﻘﻄه میباشند که بروی یک نیﻢدایره قرار دارند‬6 ‫شامل‬
.‫به صورت زیر تعریف میشود‬
:‫متﻐیرهای ﻃراحی‬
:‫نﻘاط هدف‬
:‫محدوده متﻐیرهای ﻃراحی‬
‫پیکربندی مکانیزم ﭼهار ﻟینکی ﻃراحی شده از حل استاکلﺒرگ‬
‫ منحنیهای کاپلر‬3 ‫ شکل‬.‫ نﺸان داده شده است‬2 ‫در شکل‬
‫مکانیزم تحﻘیق حاضر را در مﻘایسه با تحﻘیﻘات قﺒلی نﺸان‬
‫ همچنین نتایﺞ به دست آمده در این تحﻘیق و سایر‬.‫میدهد‬
‫ و‬1 ‫ همانﻄور که از ﺟدول‬.‫ آورده شده است‬1 ‫مراﺟﻊ در ﺟدول‬
‫ حل استاکلﺒرگ مکانیزم ﭼهارﻟینکی نسﺒت‬،‫ بر میآید‬3 ‫شکل‬
‫ برتری قابل‬TA ‫ و‬TE ‫به تحﻘیﻘات قﺒلی از دید هر دو تابﻊ هدف‬
.‫توﺟهی دارد‬
‫منابﻊ‬
[1] Ahmadi, B, M Ghamati, A Jamali, and N Nari-
man-Zadeh. 2011. «Pareto robust reliability-based
10
 ‫ﺟدول ‪ :1‬پارامترهای هندسی و مﻘادیر توابﻊ هدف مکانیزم ﻃراحی شده در تحﻘیق حاضر و سایر مراﺟﻊ‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫شکل ‪ :3‬مﻘایسه منحنی کاپلر مکانیزم تحﻘیق حاضر با سایر مراﺟﻊ‬

‫‪11‬‬
‫صنعت و خودرو‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫بررسی راهکارهای حذف و یا استفاده حداقل از مایعات خنک کننده‬

‫در براده‌برداری فوالدها توسط ماشین‌های ‪CNC‬‬

‫مهندس امجد احمدی ‪،‬عضو هیئت علمی دانشگاه فنی و حرفه ای استان کردستان‬
‫و مدیر گروه مکانیک و تاسیسات دانشگاه علمی کاربردی‬

‫محسوب می شود‪ .‬در حﻘیﻘت وﺟود ماده ﺧنک کننده برای‬
‫روانکاری و ﺧنک کردن قﻄعه کار در هنگام فرایند ماشینکاری‬
‫ضروری است‪ .‬این مواد هﻢ در کیفیت محصوﻻت به دست آمده‬
‫از دستگاه سی ان سی و هﻢ از ﻟحاظ قابلیت اﻃمینان و کارایی‬
‫دستگاه موثر هستند و فرایندهای مانند ساییدگی ابزار برشی و‬
‫کیفیت سﻄﺢ کار را هﻢ تﻐییر میدهند‪.‬‬
‫واضﺢ است که باﻻ رفتن دمای برش کاری برای ابزارهای برشی و‬
‫قﻄعه کاری که قرار است ماشینکاری شود بسیار مضر است‪ .‬این‬
‫در حاﻟی است که ﺧنک کننده دستگاه ‪ cnc‬می تواند دما را تا‬
‫حد امکان بدون از دست رفتن کیفیت محصول و کاهش بهرهوری‬
‫دستگاه کنترل کند‬
‫اﺧتصاص یافته است‪ .‬در بحﺚ سوم نیز راه حل های مختلف‬
‫ها دردستگاه ‪CNC‬‬ ‫‪-2‬خنک کننده‬
‫معموﻻً ﭼهار نوع مایﻊ ﺧنک کننده وﺟود دارد‪ .‬روغن صاف یا‬
‫روغن های ﻃﺒیعی‪ ،‬روغن های مصنوعی یا سنتزی‪ ،‬روغنهای‬
‫محلول و روغنهای نیمه سنتزی که با تعلیق روغن اموﻟسیون و‬
‫پایه آب با نزدیکترین ﺧاصیت به آب به دست می آید‪ .‬مهمترین‬
‫ویژگی که برای مایﻊ ﺧنک کننده دستگاه ‪ cnc‬وﺟود دارد این‬
‫است که از زنﮓ زدگی قﻄعات ﺟلوگیری می کند و امکان استفاده‬
‫از آن برای بسیاری از فلزات و در محدوده های حرارتی مختلف‬
‫وﺟود دارد‪:‬‬
‫‪13‬‬
‫ﭼکیده‬
‫با توﺟه به آسیﺐ پﺬیر بودن ابزار در ماشینکاری بدون مایعات‬
‫ﺧنک کننده‪ ،‬استفاده از ابزارهای مﻘاوم ضروری به نﻈر می رسد‪.‬‬
‫برای باﻻ بردن ﺧصوصیات ابزار به ﻃوریکه قابلیت ﺧوبی برای‬
‫ماشین کاری ﺧﺸک داشته باشد بهترین راه حل پوشش دهی‬
‫روی ابزارهای متداول است این پوشش ها که می توانند تک ﻻیه‬
‫یا ﭼند ﻻیه باشند‪ ،‬باعﺚ بهﺒود مﻘاومت به سایش و مﻘاومت به‬
‫حرارت ابزار می شوند‪ .‬و در نهایت عمر ابزار و صافی سﻄﺢ ﺧوبی‬
‫را در ماشینکاری ﺧﺸک اراﺋه می کنند‪ .‬بحﺚ دوم به معرفی‬
‫انواع پوشش های ابزار‪ ،‬تاثیر آنها روی عمر ابزار و صافی سﻄﺢ‪،‬‬
‫ﺧصوصیات آنها‪ ،‬مﻘایسه آنها با هﻢ و با ابزارهای بدون پوشش‬
‫برای حﺬف مایعات ﺧنک کننده و یا استفاده حداقل از آنها مورد‬
‫بررسی قرار گرفته است‪.‬‬
‫کلمات کلیدی‪ :‬مایﻊ ﺧنک کننده پوشش دهی‪ ،‬فوﻻد مﻘاوم‪،‬‬
‫‪CNC‬‬
‫‪-1‬مقدمه‬
‫نﻘش حرارت در ماشینکاری‪ CNC‬بسیار مهﻢ و غیر قابل ﭼﺸﻢ‬
‫پوشی است و به همین دﻟیل به کارگیری ﺧنک کننده دستگاه‬
‫‪CNC‬یا کوﻻنت دستگاه ‪ cnc‬یک موضوع مهﻢ و تعیین کننده‬
‫مناسﺐ و یا پوشش دهی ابزارها برای ماشین کاری ﺧﺸک است‪.‬‬ ‫‪ -1-2‬روغنهای صاف‪ :‬این روغن ها اموﻟسیونی نمیشوند و در‬
‫ابزار برش در ماشین کاری ﺧﺸک باید مﻘاوم به سایش و گرما‬ ‫عملیات ماشینکاری احتمال تﺒخیر و تﻘﻄیر آنها بسیار کﻢ است‪.‬‬
‫سخت باشد و ضریﺐ اصﻄکاك کﻢ و پایداری حرارتی باﻻیی‬ ‫به ﻃور کلی این روغن ها بر پایه مواد معدنی یا مواد نفتی هستند‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫داشته باشد‪ .‬با پیﺸرفت روش های پوشش دهی‪ ،‬ساﺧت ابزارهایی‬
‫با این ﺧواص حاصل شده است‪ .‬امروزه با پوشش های ﭼند ﻻیه‬
‫می توان ﭼنین ﺧواصی را در ابزار ایجاد کرد‪.‬‬
‫برای بررسی ماشین کاری خشک ابتدا باید اثرات مایعات‬
‫خنک کننده در ماشینکاری بررسی شود‪ .‬لذا در بحث اول‪،‬‬
‫انواع مایعات خنک کننده آورده شده است‪.‬‬
‫شده است‪ .‬معموﻻً این سیاﻻت بهترین نتیجه را به صورت رقیق‬
‫‪-3‬ﭘیشینه تحقیﻖ‬
‫واراداراﺟان و همکارانش]‪ [3‬در سال ‪ 2000‬تکنیک برشکاری‬
‫سخت با حداقل مایﻊ ﺧنک کننده را در ماشینکاری به کار‬
‫گرفتند‪ .‬هدف آنها کاهش آﻟودگی های محیط زیست به دﻟیل‬
‫استفاده زیاد از مایعات ﺧنک کننده بود‪ .‬در روش آنها مایﻊ ﺧنک‬
‫کننده با نرخ ‪ mL/h 2‬با فﺸار به محل برشکاری پاشیده می‬
‫شد‪ .‬آنها این تحﻘیق را روی فوﻻد سخت انجام دادند و آن را با‬
‫برشکاری سنتی )برشکاری با حجﻢ زیاد مایعات ﺧنک کننده(‬
‫مﻘایسه کردند‪ .‬و نتیجه گرفتند که این روش عمر ابزار و صافی‬
‫سﻄﺢ بهتری از ماشینکاری سنتی ایجاد می کند و می تواند‬
‫ﺟایگزین ﺧوبی برای ماشین کاری سنتی باشد‪.‬‬
‫رنویر و ﻟوبیوندو ]‪ [4‬در سال ‪ 1999‬پوشش ‪ MOST‬را که‬
‫روی ابزارهای کاربیدی پوشش داده شده بود مورد آزمایش قرار‬
‫دادند‪ .‬آنها این پوشش را با پوشش های دیگر در شرایط مختلف‬
‫ماشینکاری مﻘایسه کردند‪ .‬و نتیجه گرفتند که پوشش ‪MOST‬‬
‫به دﻟیل ضریﺐ اصﻄکاك کﻢ نیازی به استفاده از مایعات ﺧنک‬
‫کننده ندارد و پوشش مناسﺒی برای ماشین کاری ﺧﺸک است‪.‬‬
‫و در آنها روان کننده های قﻄﺒی مانند روغن نﺒاتی و ﭼربیهای‬
‫اشﺒاع دیده میشود‪ .‬همچنین ممکن است در این روغن ها مواد‬
‫افزودنی دیگری مانند گوگرد یا کلر و فسفر وﺟود داشته باشد‬
‫‪ -2-2‬روغن های سنتزی‪ :‬این دسته از ﺧنک کننده ها روغن‬
‫معدنی یا نفتی ندارند و به ﺟای آن از ترکیﺒات آﻟی و معدنی‬
‫قلیایی به همراه مواد افزودنی برای ﺟلوگیری از ﺧوردگی استفاده‬
‫میدهند و در این وضعیت بهترین نتیجه ممکن را بین ﺧنک‬
‫کننده های مختلف می دهد‪.‬‬
‫‪ -3-2‬روغن های محلول‪ :‬این روغن ها معموﻻً هنگام مخلوط‬
‫شدن با آب یک اموﻟسیون ایجاد میکنند‪ .‬ترکیﺐ کردن این‬
‫روغن ها با یک روغن معدنی پایه برای ایجاد اموﻟسیون مناسﺐ‬
‫ضروری است‪ .‬این ماده ﺧنک کننده به صورت رقیق عملکرد‬
‫مناسﺒی دارد و نﻘش آن در انتﻘال حرارت و روانکاری هﻢ مناسﺐ‬
‫است‪ .‬روغن های محلول از ﺟمله مایعات ارزان قیمت و رایﺞ در‬
‫بازار هستند‪.‬‬
‫‪ -4-2‬روغن های نیمه سنتزی‪ :‬هنگامی که روغنهای محلول‬
‫و روغن های سنتزی با هﻢ مخلوط می شوند یک نوع مایﻊ نیمه‬
‫سنتزی حاصل میشود‪ .‬این روغن ها از ﻟحاظ عملکرد در انتﻘال‬
‫حرارت و هزینه بین مایعات محلول و سنتزی قرار می گیرند و‬
‫شرایط بینابینی آنها را دارند‬
‫مزیت های حاصل از این مایعات بوسیله اثرات منفی آنها روی‬
‫محیط زیست و سالمتی انسان همچنین هزینه های اقتصادی‬
‫وابسته به آن تضعیف می‌شود‪.‬‬

‫ﻃﺒق محاسﺒه کرس ]‪ [1‬هزینه های مرتﺒط با مایعات ﺧنک‬

‫کننده در حدود ‪17‬درصد کل هزینه ماشینکاری است‪ .‬این در‬
‫حاﻟی است که هزینه ای که صرف ابزار می شود فﻘط ‪4‬درصد می‬
‫باشد‪ .‬از ﻃرف دیگر قوانین محیط زیستی که برای نحوه استفاده‬
‫و دفن زباﻟه های مایعات ﺧنک کننده وضﻊ شده است‪ ،‬صنایﻊ‬
‫ماشینکاری را در استفاده از این مایعات بسیار محدود کرده است‪.‬‬
‫آﻟودگی آب و ﺧاك‪ ،‬مﺸکالت پوستی و تنفسی برای اوپراتور‪،‬‬
‫برای بهﺒود بخﺸیدن به شرایط تراش )در مﻘایسه با تراش ﺧﺸک(‬ ‫هزینه های مرتﺒط با تهیه‪ ،‬استفاده و دور ریز مایعات ﺧنک‬
‫سیال های تراشکاری که معموﻻً مایﻊ اند‪ ،‬در منﻄﻘه تﺸکیل براده‬ ‫کننده باعﺚ شده است حﺬف یا استفاده حداقل از این مایعات‬
‫ریخته می شوند‪ .‬تاثیر مﺜﺒت استفاده از مایعات در ماشینکاری‬ ‫در ماشینکاری مورد بررسی قرار گیرد‪ .‬یک راه حل‪ ،‬استفاده‬
‫اوﻟین بار در سال ‪ 1894‬توسط تیلور گزارش شد‪ .‬او مﻘدار زیادی‬ ‫نکردن از این مایعات است‪ .‬روشی که ماشینکاری ﺧﺸک نامیده‬
‫آب در برشکاری استفاده کرد و عنوان کرد که با این روش می‬ ‫می شود‪ .‬برای این کار بایستی شرایﻄی از ماشینکاری بررسی‬
‫توان سرعت برشی را به اندازه ‪ 33‬درصد بدون کﻢ شدن عمر‬ ‫شود که ماشینکاری ﺧﺸک دارای قابلیت رضایتﺒخﺸی نسﺒت به‬
‫ابزار افزایش داد‪ [9] .‬از آن زمان به بعد مایعات برشکاری توسعه‬ ‫ماشینکاری با مایعات ﺧنک کننده باشد‪ .‬برای این منﻈور باید‬
‫یافتند و ترکیﺒات ﺟدیدی برای استفاده در ماشینکاری تهیه‬ ‫مﺸکالتی که در ماشینکاری ﺧﺸک )ماشینکاری بدون مایعات‬
‫شدند‪ .‬اما هزینه تجهیزات حمل‪ ،‬بازیافت یا دور ریختن آن و‬ ‫ﺧنک کننده( وﺟود دارد به نحوی مرتفﻊ شود‪ ،‬عمده ترین ضعف‬
‫مﺸکالت محیط زیستی باعﺚ شدند که محﻘﻘان به فکر ساﺧت‬ ‫ماشینکاری ﺧﺸک‪ ،‬کﻢ بودن عمر ابزار به دﻟیل باﻻ رفتن دمای‬
‫ابزارهای ﺟدید و یا پوشش هایی که اﺟازه ماشینکاری ﺧﺸک و‬ ‫آن می باشد به همین ﺟهت بیﺸتر تحﻘیﻘات انجام شده در مورد‬
‫یا استفاده اندك از این مایعات را بدهد بیفتند‪.‬‬ ‫ماشینکاری ﺧﺸک مرتﺒط با ابزار و در واقﻊ ساﺧت ابزارهای‬

‫‪14‬‬
 ‫برای اینکه این روغن ها در آب به صورت همگن مخلوط شوند از‬ ‫دو وﻇیفه از مهﻢ ترین وﻇایف هر سیال برشکاری ﺧنک کردن‬
‫مواد افزودنی دیگر استفاده می کنند‪ .‬در دماهای باﻻ روغن های‬ ‫و روانکاری است‪ .‬پایه سیال های تراشکاری که کاربرد بیﺸتری‬
‫پارافینک دارای مﻘاومت به اکسیژن و مﻘاومت به تخریﺐ زیادتری‬ ‫دارند‪ ،‬روغن معدنی‪ ،‬گیاهی و یا آب است‪ .‬در سیال های تراشکاری‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫نسﺒت به روغن های نفتانیک هستند اما به راحتی با افزودنی ها‬ ‫پایه روغنی‪ ،‬روغن های معدنی بیﺸتر به کار می روند‪ .‬بعضی از‬
‫مخلوط نمی شوند‪ .‬موادی که برای بهﺒود ﺧواص این روغن ها به‬ ‫این روغن ها به صورت اموﻟوسیون و بﻘیه به ﻃور ﺧاﻟﺺ‪ ،‬یا به‬
‫آنها افزوده می شود عﺒارتند از‪:‬‬ ‫همراه افزودنی ها مصرف می شوند‪ .‬در مواردی که ﺧنک کردن‬
‫بیﺸتر از روانکاری مورد نﻈر است‪ ،‬از اموﻟوسیون روغن و آب‬
‫استفاده می شود‪ ،‬زیرا رسانایی گرمای این مخلوط از رسانایی‬
‫گرمایی روغن ﺧاﻟﺺ بیﺸتر است‪ .‬تﻘریﺒاً در ‪ 90‬درصد از ماشین‬
‫های ابزار مخلوط روغن و آب به کار می رود‪ .‬و در مواردی که‬
‫روانکاری بیﺸتر از ﺧنک کردن مورد نﻈر باشد از روغن ﺧاﻟﺺ‬
‫استفاده می شود‪[7] .‬‬
‫به عنوان مﺜال در یک عمل تراشکاری با ابزار فوﻻد تندبر بر روی‬
‫فوﻻد تمپر شده‪ ،‬وقتی که از روغن استفاده شود حدود ‪ 4‬تا ‪6‬‬
‫درصد کاهش درﺟه حرارت در ناحیه برش )ناحیه بین سﻄﺢ‬
‫براده و سﻄﺢ ابزار( داشته و ﭼنانچه از آب استفاده شود حدود ‪19‬‬
‫درصد کاهش درﺟه حرارت رخ می دهد‪.‬‬
‫تاثیر روانکاری با افزایش ضخامت براده تﻐییر شکل نیافته و‬
‫سرعت برشی کاهش پیدا می کند‪ ،‬این بدین علت است که زمان‬
‫نفوذ سیال به ناحیه تماس )ناحیه بین سﻄﺢ ابزار و براده( کاهش‬
‫پیدا کرده و همچنین زمان ﻻزم برای ترکیﺐ شیمیایی سیال‬
‫با قﻄعه کار کافی نخواهد بود‪ .‬ﻟﺬا در سرعت های برشی پایین‬
‫کاهش اصﻄکاك و تنش برشی از اهمیت باﻻیی برﺧوردار بوده‬
‫و در سرعت های برش باﻻ قدرت ﺧنک کنندگی سیال نﻘش‬
‫مهﻢ تری را بازی می کند‪ .‬ﻻزم به ذکر است که در سرعت های‬
‫برشی ﺧیلی زیاد هر سه عامل ﺧنک کنندگی‪ ،‬روانکاری و کاهش‬
‫مﻘاومت برشی قﻄعه کار کمتر شده و یا بی اثر ﺧواهد بود‪.‬‬

‫‪-4‬روﻏن های برشکاری‬

‫روغن های برشکاری اغلﺐ مﺸتﻘات روغن های نفتی‪ ،‬حیوانی‪،‬‬

‫دریایی و گیاهی هستند که به صورت ﺧاﻟﺺ یا ترکیﺒی مورد‬
‫استفاده قرار می گیرند‪ .‬این مایعات فاقد آب بوده و قدرت ﺧنک‬
‫کنندگی آنها نسﺒت به مایعات دیگر کمتر از آب وﻟی قدرت‬
‫روانکاری آنها بیﺸتر است‪.‬‬

‫‪ -1-4‬روﻏن های معدنی‬

‫شکل )‪ (1-1‬تاثیر دما در کاهش ضریﺐ اصﻄکاك برای دو‬ ‫این روغن ها که به صورت ﺧاﻟﺺ یا ترکیﺒی استفاده می شوند به‬
‫عنصر گوگرد و کلر‬ ‫دو گروه تﻘسیﻢ می شوند‪ .‬نفتانیک و پارافینیک‪.‬‬

‫‪15‬‬
 ‫‪ -4-4‬روﻏن های معدنی مخلوط‬ ‫‪ -2-4‬روﻏن های برشکاری ترکیبی‬
‫روغن های معدنی مخلوط حاوی روغن های معدنی پارافینی یا‬ ‫کارﺧانه های سازنده روغن های برشکاری‪ ،‬بعضی مواقﻊ مخلوﻃی‬
‫نفتانیکی و آب هستند‪ .‬این مخلوط ها شامل سوﻟفونات های‬ ‫از افزودنی های قﻄﺒی و شیمیایی که در روغن ها ی معدنی‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫نفتی‪ ،‬صابون ها و اسیدهای نفتانیکی هستند‪ .‬سایر مواد قﻄﺒی‬ ‫پخش می شوند را توﻟید می کنند‪ .‬مﻘدار و ترکیﺐ هر یک از اﺟزا‪،‬‬
‫هﻢ ممکن است به این مخلوط ها اضافه شوند تا ﺧاصیت ضد‬ ‫افزودنی بستگی به نوع برشکاری‪ ،‬ﺟنس قﻄعه کار و غیره دارد‪.‬‬
‫ﺧورندگی به این مخلوط ها بدهند‪ .‬قدرت ﺧنک کنندگی روغن‬
‫های حالل در آب نسﺒت به آب ﺧیلی کمتر بوده وﻟی ﺧاصیت‬
‫روانکاری آنها بهتر است‪.‬‬

‫‪ -5‬گازهای خنک کننده‬

‫گازهای مایﻊ نیز می توانند عمل ﺧنک کنندگی و روانکاری‬
‫را انجام دهند‪ .‬بعضی از گازها با اکسید کردن سﻄﺢ براده تازه‬
‫تﺸکیل یافته مانﻊ ﭼسﺒیدن آن به ابزار می شوند و باعﺚ کاهش‬
‫اصﻄکاك می گردند‪ .‬و با انتﻘال حرارت باعﺚ ﺧنک شدن ابزار و‬
‫قﻄعه کار می شوند‪ .‬فﺸرده کردن گازها و تﺒدیل آنها به مایﻊ‪ ،‬اثر‬
‫ﺧنک کنندگی آنها را بیﺸتر می کند‪[6] .‬‬

‫انواع گازهایی که در ماشین کاری کاربرد دارند عﺒارتند از‪:‬‬

‫‪ -1-5‬هوا‬ ‫‪ -3-4‬امولوسیون ها‬
‫هوا یکی از پر مصرف ترین گازهای ماشین کاری است‪ .‬ﺧاصیت‬
‫ﺧنک کنندگی و روان کنندگی هوا ﭼندان زیاد نیست اما به دﻟیل‬
‫کﻢ هزینه بودن و در دسترس بودن‪ ،‬استفاده از آن معمول است‪.‬‬
‫هر ﭼﻘدر هوا تحت فﺸار زیادی باشد ﺧاصیت ﺧنک کنندگی و‬
‫انتﻘال حرارت آن افزایش می یابد‪ .‬و باعﺚ دور کردن بهتر براده‬
‫ها از منﻄﻘه ماشین کاری می شود‪ .‬مزیت دیگر هوا نسﺒت به‬
‫گازهای دیگر و مایعات برشکاری این است که سﻄﺢ قﻄعه کار را‬
‫آﻟوده نمی کند‪.‬‬

‫‪ -5-2‬گازهای خاص با کاربردهای مخﺼوص‬

‫بعضی از گازها نیز در موارد ﺧاص ماشین کاری استفاده می‬
‫شوند‪ .‬هزینه باﻻی استفاده از این گازها باعﺚ می شود که به‬
‫غیر از ماشین کاری های مخصوص از آنها استفاده نﺸود‪ .‬گازهای‬
‫ﺧنﺜی و نیمه ﺧنﺜی نﻈیر آرگون‪ ،‬هلیﻢ و نیتروژن برای موقعی‬
‫که اکسیداسیون قﻄعه کار مﻄلوب نﺒاشد مورد استفاده قرار می‬
‫گیرند‪ .‬در این روش منﻄﻘه برشکاری توسط این گازها احاﻃه‬
‫می شود و مانﻊ از رسیدن اکسیژن به آن می شود و در نتیجه‬
‫اکسیداسیون قﻄعه کار در منﻄﻘه برشکاری که دمای باﻻیی دارد‬
‫اموﻟوسیون ها سوسپانسیون قﻄرات ریز روغن در آب هستند‪.‬‬
‫برای توزیﻊ یکنواﺧت این قﻄرات در آب عوامل حل کننده به آنها‬
‫اضافه می شود‪.‬‬
‫این افزودنی ها شامل ﭼربی های حیوانی یا گیاهی هستند که‬
‫ﺧاصیت روانکاری مخلوط را افزایش می دهند‪ .‬و یا شامل گوگرد‬
‫و کلر و فسفر هستند که هﻢ ﺧاصیت روانکاری مخلوط را بهﺒود‬
‫می بخﺸد و هﻢ باعﺚ پایداری فیلﻢ روانکار در دماها و فﺸارهای‬
‫باﻻ می شوند‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫در ماشینکاری آن را بی نیاز از استفاده از روانکار می کند‪ .‬اضافه‬ ‫‪ -5-3‬استفاده از مایعات سرد‬
‫کردن اتﻢ های کلر به پوشش ‪ TiN‬با استفاده از روش کﺸت یونی‬ ‫برای افزایش عمر ابزار گاهی مواقﻊ مایعات برشکاری را قﺒل از‬
‫می تواند باعﺚ کاهش سایش و ضریﺐ اصﻄکاك در پوشش شود‪.‬‬ ‫پاشش به محل برشکاری تا دمای زیر دمای محیط ﺧنک می‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫کنند‪ .‬این عمل به وسیله سرد کننده های مکانیکی یا عﺒور ﻟوﻟه‬
‫‪ -3-6‬ﭘوشش ‪TiAIN‬‬ ‫های حاوی این مایعات از محفﻈه های آب و یخ انجام می گیرد‪.‬‬
‫مالحﻈات زیست محیﻄی و اقتصادی اهمیت استفاده از‬ ‫اگر ﭼه این روش عمر ابزار را ﭼندین برابر می کند اما هزینه‬
‫ماشینکاری ﺧﺸک را بیﺸتر نمایان می کند‪ .‬پوشش های مﻘاوم‬ ‫باﻻی آن موﺟﺐ استفاده از این روش فﻘط در ماشینکاری های‬
‫به سایش و مﻘاوم به اکسیداسیون مانند ‪ TiAIN‬که با روش ته‬ ‫ﺧاص شده است‪.‬‬
‫نﺸینی ‪ PVD‬تهیه می شوند برای ماشینکاری ﺧﺸک فوﻻدهای‬
‫آﻟیاژی و ﭼدن راهگﺸای عدم استفاده از مایعات ﺧنک کننده در‬ ‫فصل دوم‪ :‬پوشش‬
‫ماشینکاری هستند‪ .‬در این ابزارها‪ ،‬ﻻیه ‪ TiAIN‬و ﻻیه مﻘاوم به‬
‫سایش و نیمه سخت ‪ WC/C‬وﺟود دارد که در نهایت باعﺚ به‬ ‫‪-6‬ﭘوشش دهی روی ابزار‬
‫دست آمدن ابزاری با مﻘاومت مکانیکی و مﻘاومت به سایش باﻻ‬
‫می شود‪ .‬پوشش ‪ TiAIN‬با ته نﺸینی ‪ Ti-Al‬که با گاز نیتروژن‬
‫تﺒخیر شده است انجام می گیرد‪ .‬ﻻیه تنگستن کار باید ‪WC/C‬‬
‫روی ‪ TiAIN‬که دارای اتﻢ های کربن آمورف می باشد پوشش‬
‫داده می شود‪.‬‬

‫‪ -1-6‬مقدمه‬
‫امروزه با استفاده از روش های پوشش دهی ‪PVD (physical‬‬
‫‪ (vapor deposition) CVD (Chemical vapor deposition‬امکان‬
‫شکل )‪ (2-1‬نیز نتایﺞ مته کاری ﺧﺸک با پوشش های مختلف‬ ‫توﻟید ابزارهای با ضریﺐ اصﻄکاك کﻢ و پایداری حرارتی زیاد‬
‫است‪ .‬ﭼنانچه که از شکل مﺸخﺺ است نﻘش ﻻیه ‪ WC/C‬که‬ ‫فراهﻢ شده است‪ .‬مﺸکالتی که مایعات ﺧنک کننده و روانکارها‬
‫دارای ضریﺐ اصﻄکاك کمی است در باﻻ بردن عمر ابزار کامالً‬ ‫برای محیط زیست و سالمتی انسان ایجاد می کند و با توﺟه‬
‫نمایان است‪ .‬پوشش ‪ TiAIN‬نسﺒت به ‪ TiN‬عمر ابزار را دو برابر‬ ‫به هزینه هایی که در بر دارند )حدود ‪ 17‬درصد هزینه کل‬
‫باﻻ برده است‪.‬‬ ‫ماشینکاری( ﻟزوم تحﻘیق و توﻟید ابزارهای ماشینکاری ﺧﺸک‬
‫را ایجاب می کنند‪ .‬پیﺸرفت روش های پوشش دهی ‪ CVD‬و‬
‫‪ PVD‬امکان استفده کﻢ از مایعات برشکاری و یا استفاده حداقل‬
‫از روانکار )‪ (MVO‬و در مرحله بعدی ماشینکاری ﺧﺸک را ایجاد‬
‫کرده است‪.‬‬
‫پوشش دهی روی ابزارها اوﻟین بار در سال ‪ 1960‬روی ابزارهای‬
‫کار باید ی انجام شد‪ .‬با پیﺸرفت روش های ‪ PVD‬پوشش های‬
‫ﺟدید نیز گسترش یافتند‪ .‬و پوشش های تیتانیﻢ نیترید )‪(TiN‬‬
‫‪ ،‬تیتانیﻢ کارباید )‪ ،(TiC‬تیتانیﻢ کربونیترید )‪ ،(TiCN‬تیتانیﻢ‬
‫آﻟومینیوم نیترید )‪ (TiALN‬بوسیله روش پوشش دهی فیزیکی‬
‫)‪ (PVD‬توﻟید شدند‪ .‬در این مﺒحﺚ انواع پوشش های ابزارها که‬
‫شکل )‪ :(2-1‬نتایﺞ مته کاری ﺧﺸک با پوشش های مختلف‬ ‫برای ماشینکاری ﺧﺸک مناسﺐ هستند‪ ،‬بررسی می شود‪.‬‬

‫روش پوشش دهی ‪ PVD‬که بر پایه روش پراکندن )‪(sputtering‬‬
‫و قوس کاتدیک است به ﻃور گسترده برای ته نﺸینی پوشش‬
‫مﻘاوم به سایش ‪ TiAIN‬به کار می رود‪ .‬سختی باﻻ )‪(28-32‬‬
‫گیگاپاسکال‪ ،‬مﻘاومت به اکسیداسیون ﺧوب و گرما سختی باﻻ‪ ،‬و‬
‫هدایت حرارتی کﻢ‪ ،‬پوشش ‪ TiAIN‬را برای ماشینکاری ﺧﺸک و‬
‫ماشینکاری آﻟیاژهای سخت و ساینده در سرعت های باﻻ مناسﺐ‬
‫کرده است‪.‬اضافه کردن عناصر دیگر به پوشش ‪ TiAIN‬باعﺚ‬
‫‪ -2-4‬ﭘوشش ‪TiN‬‬
‫برای کاهش اصﻄکاك در ماشینکاری ﺧﺸک و ماشینکاری‬
‫مواد سخت از پوشش نیترید تیتانیﻢ استفاده می شود‪ .‬ضریﺐ‬
‫اصﻄکاك ‪ 0,8~1,2‬ابزار بدون پوشش با استفاده از پوشش ‪TiN‬‬
‫به ‪ 0/2‬تﻘلیل پیدا می کند‪ .‬با ته نﺸینی کلر روی پوشش ‪TiN‬‬
‫ﺧاصیت ﺧود روانکاری در پوشش ایجاد می شود‪ .‬و برای استفاده‬

‫‪17‬‬
‫برای پوشش های مختلف نﺸان می دهد‪ .‬بیﺸترین عمر ابزار‬ ‫بهﺒود ﺧواص این پوشش می شود‪.‬‬
‫متعلق به پوشش ﻻیه ‪ TiAIN +MoS2‬است‪ .‬که دﻟیل آن ﺧاصیت‬
‫ﺧود روانکاری ‪ MoS2‬است‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫شکل )‪ :( 2-5‬مﻘایسه عمر ابزار برای پوشش های مختلف‬

‫پوشش ‪ TiNALOx‬از دو ﻻیه تﺸکیل شده است‪ .‬ﻻیه اول ﻻیه‬
‫ضخیﻢ ‪ TiAIN‬است که ﭼسﺒدگی ﺧوبی را با زیر ﻻیه ایجاد می‬
‫کند و ﻻیه دوم ﻻیه نازك ‪ Al2O3‬است که می تواند به ﺧوبی‬
‫به زیر ﻻیه بچسﺒد‪ .‬با توﺟه به پایداری ﺧوب اکسید آﻟومینیوم‬
‫در مﻘابل دمای زیاد‪ ،‬سایش این پوشش در دمای زیاد کاهش‬
‫می یابد‪.‬‬
‫شکل )‪ : (2-2‬رابﻄه دما و سختی پوشش های مختلف پایه‬
‫تیتانیﻢ‬
‫در شکل )‪ (2-3‬نیز ماکزیمﻢ سایش ابزار نسﺒت به زمان‬
‫ماشینکاری برای سه پوشش ‪ TiAIN‬و ‪ TiC‬و ‪ TiN‬در ماشینکاری‬
‫فوﻻد مﻘایسه شده است‪.‬‬

‫فصل سوم‪ :‬راههای حﺬف یا استفاده حداقل مایعات ﺧنک کننده‬

‫‪ -7‬راهکارهای حذف یا استفاده حداقﻞ از مایعات‬

‫خنک کننده‬

‫‪ -1-7‬مقدمه‬
‫در این مﺒحﺚ انواع روش هایی که بوسیله آن ها می توان مایعات‬ ‫شکل )‪:(2-3‬ماکزیمﻢ سایش ابزار با پوشش های مختلف نسﺒت‬
‫به زمان در ماشینکاری فوﻻد ‪SAE1045‬‬
‫ﺧنک کننده را از ماشینکاری حﺬف کرد و یا استفاده از آنها را به‬
‫حداقل رساند مورد بررسی قرار می گیرند‪ .‬هر یک از این روش ها‬
‫توسط محﻘﻘانی مورد آزمایش قرار گرفته و با ماشینکاری سنتی‬
‫که حجﻢ زیادی از مایعات ﺧنک کننده در آن استفاده می شود‬
‫مﻘایسه شده اند‪ .‬در بعضی از این تکنیک ها نتایجی نزدیک به‬
‫ماشینکاری سنتی و در بعضی نیز نتایجی بهتر از آن حاصل شده‬
‫است‪ .‬به نﻈر می رسد که در بعضی از روش ها هزینه تجهیزات‬
‫آن روش ﺧیلی باﻻ باشد و یا در بعضی از آنها نرخ توﻟید نسﺒت به‬
‫ماشینکاری سنتی کﻢ باشد‪ .‬و این میزان اهمیت دادن به مضرات‬
‫مایعات ﺧنک کننده است که یک روش را توﺟیه پﺬیر می کند‬
‫شاید زمانی فرا برسد که قوانین زیست محیﻄی به قدری شدید‬
‫شوند که دیگر مایعات ﺧنک کننده استفاده نﺸوند‪.‬‬

‫‪ -2-7‬روش برشکاری با مقدار کﻢ مایﻊ خنک کننده‬

‫(‪)HTMF‬‬ ‫‪ -4-6‬مقایسه انواع ﭘوشش ها‬
‫کننده)‪Hard Turning‬‬
‫اینسرت کاربید سمانته با مواد زیر پوشش داده شده است‪.‬‬
‫برشکاری سخت با مﻘدار کﻢ مایﻊ ﺧنک‬
‫‪ TiAIN - TiAIN + MoS2 – TiNALOx‬تک ﻻیه و ‪TiN +‬‬
‫‪ (with minimal Fluid application‬حاﻟت ما بین برشکاری ﺧﺸک‬
‫‪ TiAIN‬این پوشش ها با روش های ‪ PVD‬و‪ CVD‬و به ضخامت‬
‫و برشکاری مرﻃوب )برشکاری با مﻘدار زیاد مایﻊ ﺧنک کننده(‬
‫‪ 3-5‬میکرومتر پوشش داده شده اند‪ .‬شکل )‪ (2-5‬عمر ابزار را‬

‫‪18‬‬
 ‫استفاده از گازها در ماشینکاری یکی از راه حل های موﺟود است‬
‫که با کاهش آﻟودگی‪ ،‬حفﻆ ابعاد و عمر ابزار ﺧوب همراه است‪/‬‬
‫کاربرد با کاربرد گازها به ﺟای مایعات ﺧنک کننده نیروی برشی‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫کاهش می یابد‪.‬‬
‫در شرایط ثابت ماشینکاری تفاوتی که در نتایﺞ ماشینکاری در‬
‫استفاده از گازهای مختلف بوﺟود می آید بستگی به اثر ﺧنک‬
‫کنندگی و روانکاری آنها دارد‪ .‬ﺧنک کنندگی گاز دی اکسید کربن‬
‫بیﺸتر از اکسیژن و نیتروژن است و با محاسﺒه ضریﺐ اصﻄکاك‬
‫در روی سﻄﺢ ابزار مﺸخﺺ می شود که ضریﺐ اصﻄکاك‬
‫میانگین سﻄﺢ ابزار در استفاده از گاز دی اکسید کربن کمتر‬
‫از اکسیژن و نیتروژن است‪ .‬در شکل )‪ (3-2‬ضریﺐ اصﻄکاك‬
‫میانگین برای ماشین کاری ﺧﺸک و ماشینکاری مرﻃوب نیز‬
‫در همان شرایط ماشینکاری بدست آمده است با مﻘایسه نتایﺞ‬
‫بدست آمده‪ ،‬مﺸاهده می شود که همه گازها ضریﺐ اصﻄکاك‬
‫کمتری از ماشینکاری ﺧﺸک و کمتر از برشکاری مرﻃوب در نرخ‬
‫پیﺸروی بزرگتر از ‪0,15mm/rev‬حاصل می کنند‪.‬‬
‫با توﺟه به نتایﺞ باﻻ‪ ،‬مزیت استفاده از گازها را نسﺒت به برشکاری‬
‫مرﻃوب می توان ﭼنین بیان کرد‪:‬‬
‫‪ -1‬باعﺚ کاهش نیروهای برشکاری می شوند‪.‬‬
‫‪ -2‬ضریﺐ اصﻄکاك کمتری را در سرعتهای باﻻ نسﺒت به‬
‫برشکاری مرﻃوب در سﻄﺢ ابزار ایجاد می کنند‪.‬‬
‫‪ -3‬صافی سﻄﺢ بهتری را در نرخ پیﺸروی زیاد ایجاد می کنند‪.‬‬
‫با توﺟه به اینکه گازها آﻟودگی محیط زیست را هﻢ در برندارند‪ .‬و‬
‫ﭼرﺧه پﺬیر می باشند می توانند ﺟایگزین ﺧوبی برای برشکاری‬
‫مرﻃوب )با مایعات ﺧنک کننده( که مﺸکالت محیط زیستی‬
‫ایجاد می کنند بﺸوند‪.‬‬
‫مهمترین وﻇیفه مایعات ﺧنک کننده ﺟلوگیری از سایش زود‬
‫(‪Minimum‬‬ ‫‪ -6-7‬روش استفاده حداقﻞ از روﻏن‬
‫‪)volume of oil‬‬
‫روش )‪ (MVO‬یعنی استفاده از روغن یکی از روش ها برای‬
‫کاهش استفاده از روانکارها می باشد‪ .‬در این روش حجﻢ بسیار‬
‫کمی از روغن با هوای پرفﺸار به محل ماشینکاری پاشیده می‬
‫شود‪ .‬تحﻘیﻘات نﺸان می دهد که این روش برای کاهش سایش‬
‫ابزار بسیار مفید بوده است‪.‬‬
‫استفاده از مایعات ﺧنک کننده با دبی زیاد مزیت های دور‬
‫کردن براده از محل ماشینکاری و کاهش اصﻄکاك و حرارت در‬
‫ماشینکاری را دارد‪ .‬اما باعﺚ زیاد شدن قیمت ماشینکاری و در‬
‫مورد فوﻻد سخت مانﻊ از نرم شدن آن در حین برش می شود‪.‬‬
‫عالوه بر افزایش قیمت توﻟید‪ ،‬مایعات ﺧنک کننده برای محیط‬
‫زیست و سالمتی انسان نیز مﺸکل ساز هستند‪.‬‬
‫در مﻘایسه این روش با برشکاری با حجﻢ زیاد مایﻊ ﺧنک کننده‪،‬‬
‫مزیت های زیر را می توان نام برد‪:‬‬
‫‪ -1‬حجﻢ مایﻊ روانکار بسیار کﻢ است‪.‬‬
‫‪ -2‬هزینه ها به دﻟیل امکان بازیافت روغن کﻢ است‪.‬‬
‫‪ -3‬سﻄﺢ قﻄعه کار تﻘریﺒاً ﺧﺸک باقی میماند و نیازی به عملیات‬
‫شستﺸو ندارد‪.‬‬
‫‪19‬‬
‫است‪ .‬که برعکس برشکاری ﺧﺸک نیاز به ابزار گرانﻘیمت ندارد و‬
‫برﺧالف برشکاری مرﻃوب مﺸکل محیط زیستی و افزایش هزینه‬
‫به دﻟیل استفاده زیاد از مایﻊ ﺧنک کننده را ندارد‪.‬‬
‫در این روش مﻘدار بسیار کمی مایﻊ ﺧنک کننده استفاده می‬
‫شود و تﻘریﺒاً مﺸابه ماشینکاری ﺧﺸک است‪ .‬اما عمر ابزار و‬
‫صافی سﻄﺢ ﺧوبی قابل دسترسی است‪ .‬در تحﻘیﻘی که در این‬
‫مورد انجام شده است‪ [3] .‬برشکاری ‪ HTMF‬با برشکاری ﺧﺸک‬
‫و مرﻃوب در شرایط مختلف ماشینکاری مﻘایسه شده است‪ .‬مایﻊ‬
‫مورد استفاده محتوی ‪ �60‬آب و ‪ �40‬روغن )مناسﺐ برای این‬
‫روش( است‪ .‬که با نرخ ‪ 2ml/min‬و با فﺸار ‪ 20Mpa‬به محل‬
‫برشکاری پاشیده می شود‪.‬‬
‫‪ -7-3‬بهینه سازی پارامترهای ماشینکاری‬
‫برای ماشینکاری ﺧﺸک باید شرایﻄی از ماشینکاری بررسی شود‬
‫که ماشینکاری ﺧﺸک نتایﺞ رضایتﺒخﺸی نسﺒت به ماشینکاری‬
‫با مایﻊ ﺧنک کننده ایجاد کند‪ .‬برای این منﻈور پارامترهای‬
‫ماشینکاری نﻈیر سرعت برشی‪ ،‬نرخ پیﺸروی‪ ،‬عمق برش و ﺟنس‬
‫ابزار برای شرایط ﺧﺸک باید بهینه سازی شود‪.‬‬
‫‪ -4-7‬استفاده از ابزارهای مقاوم‬
‫هنگام ابزار و یا به عﺒارت دیگر باﻻ بردن عمر ابزار در ماشینکاری‬
‫است‪ .‬مایعا ﺧنک کننده از ﻃرفی باعﺚ ﺧنک شدن ابزار می‬
‫شوند و از ﻃرف دیگر به دﻟیل ﺧاصیت روان کنندگی باعﺚ کاهش‬
‫ضریﺐ اصﻄکاك بین ابزار و براده می شوند‪ .‬اگر بخواهیﻢ مایعات‬
‫ﺧنک کننده را حﺬف کنیﻢ و یا مﻘدار استفاده از آن را کﻢ کنیﻢ‬
‫باید راه حلی برای فرسایش ابزار پیدا کنیﻢ‪ .‬امروزه با پیﺸرفت‬
‫روش های پوشش دهی ‪ ،PVD‬ﻻیه های مختلفی از مواد سخت و‬
‫یا روان کننده را می توان روی ابزارهای برشی پوشش داد بیﺸتر‬
‫تحﻘیﻘات انجام شده در ماشینکاری ﺧﺸک نیز‪ ،‬ساﺧت ابزاری‬
‫است که نیازی به روانکاری و ﺧنک شدن نداشته باشد‪ .‬پوشش‬
‫هایی که روی ابزارها داده می شوند سه ویژگی اساسی را باید‬
‫داشته باشند‪ -1 .‬مﻘاومت به سایش زیاد ‪ -2‬ضریﺐ اصﻄکاك کﻢ‬
‫‪ -3‬گرما سختی زیاد‪.‬‬
‫‪ -5-7‬استفاده از گازها‬
‫در دهه های اﺧیر تالش برای باﻻ بردن نرخ توﻟید و کاهش هزینه‬
‫بسیار مورد توﺟه قرار گرفته است‪ .‬ابزارهای ﺟدید و مﻘاوم به‬
‫سایش باعﺚ باﻻ رفتن سرعت ماشینکاری و بهﺒود ماشینکاری‬
‫مواد سخت شده اند‪ .‬اما مسﺌله ای که همیﺸه عمر ابزار را مورد‬
‫تهدید قرار می دهد باﻻ رفتن دما در منﻄﻘه برش است‪.‬‬
‫میتوان با تﻐییر شرایط و پارامترهای ماشینکاری مستﻘل ووابسته‬ ‫(‪cryogenic‬‬ ‫‪ -7-7‬خنک کاری بوسیله نیتروژن مایﻊ‬
‫این کار را بهینه کرد‪.‬‬ ‫‪)cooling‬‬
‫دمای زیاد تاثیر معکوس روی کیفیت توﻟید دارد‪ .‬و دقت ابعادی و‬
‫‪ -10‬منابﻊ‬ ‫صافی سﻄﺢ را تحت تاثیر قرار می دهد‪ .‬دمای ناحیه برش معموﻻً‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫به وسیله ریختن مایعات ﺧنک کننده به منﻄﻘه برش کنترل‬
‫‪1. D. Kress, Dry cutting with finish machining‬‬ ‫می شود‪ .‬اما به عنوان مﺜال در ماشینکاری سریﻊ این مایعات‬
‫‪tools” , In. Diam. Rev.57 , 2007, p. 81-85.‬‬
‫نمی توانند به سﻄﺢ براده و ابزار نفوذ کنند‪ .‬و حتی اضافه کردن‬
‫‪2. V. Derflinger, H. Brandle, “New hard/lubricant‬‬ ‫افزودنی های فﺸار باﻻ نﻈیر فسفر و گوگرد و ‪ ...‬نیز این توانایی را‬
‫‪coating for dry machining” ,Surfac and Coatings‬‬ ‫به مایعات ﺧنک کننده نمی دهد‪.‬‬
‫‪Technology 113 (1999), p.286-292.‬‬ ‫مایعات ﺧنک کننده معموﻟی محیط زیست را آﻟوده می کنند‬
‫‪3. A.S. Varadarajan, P.K.Philip, B. Ramamoorthy,‬‬ ‫و برای سالمتی اپراتور نیز ضرر دارند‪ .‬اما گاز نیتروژن سازگار با‬
‫‪“Investigations on hard turning with minimal cut-‬‬ ‫محیط زیست و ﭼرﺧه پﺬیر است و نیازی به دور ریختن ندارد‪.‬‬
‫‪ting fluid application (HTMF) and its comparison‬‬ ‫با توﺟه به معایﺐ و مزایای استفاده از سیستﻢ ‪ cryogenic‬برای‬
‫‪with dry and wet turning “, International Journal of‬‬
‫‪Machine Tools & Manufacture, 42 (2002),P.193-‬‬ ‫توﺟیه استفاده از این روش در ماشینکاری باید هر دو روش ﺧنک‬
‫‪200.‬‬ ‫کاری سنتی و ﺧنک کاری ‪ cryogenic‬برآورد اقتصادی شوند و‬
‫معایﺐ و مزایا به دقت بررسی شوند‪.‬‬
‫‪4. N. M. Renevier, N. Lobiondo, “Performance of‬‬
‫‪MoS2/metal composite coatings used for dry ma-‬‬
‫‪chining and other industrial application” ,Surface‬‬ ‫‪-8‬نتیجه گیری‬
‫‪and Coatings Technology 123 (2000), P.84-91.‬‬ ‫از بررسی هایی که در این راستا انجام شد می توان ﭼنین نتیجه‬
‫‪5. Michael Lahres, Oliver Doerfel, “Applicability of‬‬ ‫گرفت که‪:‬‬
‫‪different hard coatings in dry machining an austen-‬‬ ‫‪ -1‬روش های استفاده حداقل از ﺧنک کننده و روانکار )‪HTMF‬‬
‫‪itic steel” ,urface and Coafings Technology 120-121‬‬ ‫و ‪ (MVO‬که نرخ استفاده از مایعات ﺧنک کننده در آنها کمتر از‬
‫‪(1999), p.687-691.‬‬ ‫‪ 0,05‬درصد ﺧنک کاری سنتی است‪ ،‬نتایﺞ ﺧوبی از نﻈر صافی‬
‫‪6. S.Paul,N.R Dhar,”Beneficial effect of cryogenic‬‬ ‫سﻄﺢ‪ ،‬عمر ابزار و نیروهای برشی نسﺒت به ماشینکاری سنتی‬
‫‪cooling over dry and wet machining on tool wear‬‬ ‫)ماشینکاری با حجﻢ زیاد مایعات ﺧنک کننده( ایجاد می کنند و‬
‫‪and surface finish in turning AISI 1060 steel”, Jour-‬‬ ‫می توانند ﺟایگزین آن شوند‪.‬‬
‫‪nal of Materials Processing Technology 116 (2001),‬‬ ‫‪ -2‬پوشش دهی ابزارها با ﻻیه هایی از مواد سخت و ضد سایش‬
‫‪p.44-48.‬‬
‫نﻈیر ‪ TiN‬و ‪ TiALN‬و یا ﻻیه های کﻢ اصﻄکاك و ﺧود روانکار‬
‫‪7. Anselmo Eduardo Diniz, Adilson Jose’ de Olive-‬‬ ‫نﻈیر ‪ WC/C‬و ‪ MOST‬و یا ترکیﺒی از آنها باعﺚ تﺒدیل آنها به‬
‫‪ria, “Optimizing the use of dry cutting in rough turn-‬‬ ‫ابزارهای مناسﺐ برای ماشینکاری ﺧﺸک می شود‪.‬‬
‫‪ing steel operations”, International Journal of Ma-‬‬ ‫‪ -3‬به شرط استفاده از ابزار مﻘاوم به گرما با شعاع ابزار زیاد‬
‫‪chine Tools& Manufacture 44 (2004), P.1061-1067.‬‬
‫و انتخاب عمق برش کﻢ‪ ،‬نتایﺞ ماشینکاری ﺧﺸک به نتایﺞ‬
‫‪-8‬دکترمحمدرضارازفر‪-1385-‬اصول ماشینکاری وابزارشناسی‪-‬‬ ‫ماشینکاری همراه مایعات ﺧنک کننده نزدیک می شود‪.‬‬
‫دانﺸگاه صنعتی امیر کﺒیر ﭼاپ پنجﻢ‬ ‫‪ -4‬استفاده از گازهای سازگار با محیط زیست برای ﺧنک کاری‪،‬‬
‫‪-9‬ﺟفری بوث روید ‪ -‬وینستون ای نایت ‪ -‬محمد رضاﺧوﺋی و‬ ‫راه حل دیگر برای حﺬف مایعات ﺧنک کننده از ماشینکاری است‪.‬‬
‫محمدرضاافضلی‪ -1378-‬مﺒانی ماشین کاری وماشینهای ابزار‪-‬‬ ‫در این میان ﺧنک کاری با گاز نیتروژن )‪(Cryogenic cooling‬‬
‫مرکزنﺸر دانﺸگاه تهران‬ ‫بیﺸتر از گازهای دیگر قابل استفاده است‪.‬‬
‫‪ -5‬در برش فلزات سخت ﺧنک کاری باعﺚ افزایش نیروهای‬
‫برشی می شود در این موارد ماشینکاری ﺧﺸک نتایﺞ بهتری را‬
‫حاصل می کند‪.‬‬

‫‪ -9‬ﭘیشنهادات‬
‫با توﺟه به مضرات مایعات ﺧنک کننده برای محیط زیست‪،‬‬
‫سالمتی انسان و همچنین هزینه های زیاد مرتﺒط با آن‪ ،‬میتوان‬
‫استفاده حداقل از آنها و یا حﺬف آنها رابه صورت تجربی انجام داد‪.‬‬
‫میتوان روش های ﺧنک کاری ﺟدید ﺟایگزین ﺧنک کاری‬
‫سنتی شوند‬

‫‪20‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫اهمیت تخمین و برآورد قطعات یدکی (‪)spare part‬‬

‫در مجموعه های تولیدی صنعتی و نقش کارشناس تعمیرات‬

‫سامان بهرامی‪،‬دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی کاربردی دانشگاه کردستان‪.‬‬

‫و اصوﻟی در فضای رقابتی توﻟیدی و اقتصادی همچنان پویا باشد‪.‬‬ ‫ﭼکیده‬

‫ﺟهت رسیدن به این هدف نیاز است که کارشناسان تعمیرات‬ ‫از دیرباز تا به حال بﺸر ضمن به کارگیری ابزار توﻟیدی سعی‬
‫نحوه کارکرد دستگاه را بصورت کامل بدانند‪ .‬همچنین برای کلیه‬ ‫داشته تا میزان بهره گیری ﺧود را از دستگاه ها تا حد ممکن‬
‫تجهیزات موﺟود اسناد و مدارك فنی ‪,‬کاتاﻟوگ ها و نﻘﺸه های‬ ‫افزایش دهد بدین ﺟهت مدیریت نگهداری و تعمیرات تجهیزات‬
‫اراﺋه شده از ﻃرف سازنده دستگاه می بایست از ﻃرف کارشناس‬ ‫اهمیت ویژه ای پیدا کرده است‪ .‬تا بتوان بر اساس سیستﻢ های‬
‫بخش تعمیرات مورد بررسی قرار گیرد و قﻄعات پیﺸنهادی از‬ ‫تعمیرات همیﺸه از اعتماد به نفس باﻻتری برای تعمیرات سیستﻢ‬
‫ﻃرف سازنده نیز می بایست مورد بررسی قرار گیرد که در این‬ ‫های در حال کار برﺧوردار بود‪ .‬بدین ﺟهت می بایست برنامه‬
‫میان با توﺟه به نوع تجهیز و سیاستهای اقتصادی شرکت بهره‬ ‫ریزی و زمانﺒندی درستی داشته باشیﻢ و آن را اﺟرا کنیﻢ تا‬
‫بردار به ﻟحاظ هزینه های ماﻟی میتوان نحوه برآورد و مﻘدار مورد‬ ‫قﻄعات یدکی بﻄور مناسﺐ و اثربخش دراﺧتیار گروه های مجری‬
‫نیاز ابتدای دوره را مﺸخﺺ نمود‪ .‬کارشناسان باید بصورت مداوم‬ ‫تعمیرات قرارگیرد‪ .‬که برای رسیدن به این هدف نیازمند نیروی‬
‫از ﻃریق راه های ارتﺒاﻃی با شرکت های سازنده تجهیزات در‬ ‫انسانی متخصﺺ و داشتن آرشیو کامل اسناد فنی و دسترسی‬
‫ارتﺒاط باشند تا همیﺸه آﺧرین نسخه نﻘﺸه های بازبینی شده و‬ ‫آسان به این اسناد و همچنین برنامه ریزی و رویکرد مناسﺐ‬
‫توصیه های فنی سازنده را در اﺧتیار داشته باشند‪.‬می توان ادعا‬ ‫می باشیﻢ ‪.‬همچنین ﭼاﻟش ها و موانﻊ پیش رو در این زمینه را‬
‫کرد که گاها نﺒود قﻄعات یدکی حیاتی می تواند موﺟﺐ توقف‬ ‫شناسایی و آنها را رفﻊ نماییﻢ‪.‬‬
‫یک مجموعه صنعتی شود که نﺸان دهنده اهمیت این موضوع‬
‫می باشد پس باید روند کلی تامین قﻄعات و اﺟرای درست آن‬ ‫**توجه شود که هدف کلی این مقاله توضیح و بحث در‬
‫همیﺸه مد نﻈر مدیران این مجموعه ها باشد‪.‬‬ ‫مورد انواع سیستمهای تعمیرات و ارتباط با زنجیره تامین‬
‫و نحوه کار آن ها نمی باشد بلکه بر اساس یافته‌های تجربی‬
‫بررسی یک نمونه عملی‬ ‫مهارت و توانایی های الزم برای کارشناس تعمیرات بخش‬
‫شکل زیر به صورت شماتیک نمای برشی از یک پمﭗ را به ما‬ ‫مکانیکال(مهندس مکانیک) و نحوه برآورد قطعات یدکی‬
‫نﺸان می دهد که کلیه اﺟزاء تﺸکیل دهنده و محل قرار گیری‬ ‫مورد نیاز ابتدای دوره جهت تعمیرات تجهیزات می باشد‪.‬‬
‫آنها نسﺒت به یکدیگر به صورت ﺟز به ﺟز در این نما مﺸخﺺ‬
‫است‪ .‬کلیه ی قﻄعات با شماره ﺟایگﺬاری برای سهوﻟت در‬ ‫پس از راه اندازی یک مجموعه توﻟیدی برنامه ریزی برای تعمیرات‬
‫بررسی مﺸخﺺ شدهاند‪.‬‬ ‫و داشتن یک گروه تعمیراتی کارآمد از مهمترین نیازهای اساسی‬
‫مجموعه می باشد ‪,‬ﭼرا که کلیه ماشین آﻻت و دستگاه ها و‬
‫تجهیزات در صورت نﺒود رویکرد مناسﺐ و برنامه ریزی مدون‬
‫تعمیراتی ‪ ,‬نداشتن پﺸتوانه از ﻟحاظ تخصﺺ فنی و قﻄعات یدکی‬
‫مناسﺐ و کافی در معرض ﺧﻄر توقف کارکرد و عدم توﻟید مداوم‬
‫محصول قرار می گیرند ‪ .‬کلیه مواردی که منجر به ﺧرابی‬
‫ال کارآیی سیستﻢ را متوقف می کنند که‬ ‫سیستﻢ شوند ‪,‬عم ً‬
‫پیامدها و هزینه های سنگینی را برای مجموعه به دنﺒال ﺧواهد‬
‫داشت‪ .‬ﻟﺬا استفاده از پرسنل با دانش با آگاهی ماهر و داشتن‬
‫برنامه ریزی درست می تواند تداوم توﻟید و کارایی مجموعه‬
‫صنعتی را در پی داشته باشد تا مجموعه بتواند با کارکرد مداوم‬

‫‪21‬‬
 ‫دسترس باشند‪.‬‬ ‫ﺟدول زیر نیز همراه با نﻘﺸه اراﺋه می گردد که اصﻄالحا پارت‬
‫ً‬
‫گروه دیگری از اﺟزای دستگاه هﻢ اصال نیاز به قﻄعه یدکی‬ ‫ﻟیست نامیده می شود‪ .‬با بررسی این ﺟدول می توانید کلیه‬
‫ندارند به عنوان مﺜال میتوان به بدنه و کاور اشاره کرد که در‬ ‫اﻃالعات مورد نیاز را مﺸاهده و بر اساس آنها تصمیﻢ گیری کنید‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫شرایط عادی کارکردی عمال در معرض ﺧرابی قرار ندارند )مگر‬
‫در شرایط ﺧاص و سرویس های ﺧاص که در اینجا مورد بحﺚ‬
‫نیستند(‪.‬‬
‫نمونه اشاره شده فﻘط مختﺺ به یک تجهیز بوده و برای هرنوع‬
‫تجهیز دیگر با توﺟه به نوع کارکرد و فرآیند آن میتواند متفاوت‬
‫باشد اما کلیت بررسی به همین شیوه است‪.‬گاها برای آشنایی با‬
‫نوع کارکرد تجهیز و آشنایی با قﻄعات آن ممکن است ساعتها‬
‫مﻄاﻟعه و بررسی و کالس هاس آموزشی نیاز باشد که این موارد‬
‫هﻢ باید مد نﻈر باشد‪.‬‬

‫نتیجه گیری‬
‫با توﺟه به موارد اشاره شده می توان دریافت که برای داشتن یک‬
‫مجموعه صنعتی با ضریﺐ اﻃمینان باﻻی کارکردی می بایست‬
‫کلیه ملزومات سخت افزاری‪ ,‬نرم افزاری و نیروی انسانی بصورت‬
‫هماهنﮓ مدیریت و برنامه ریزی شوند‪ .‬همچنین با شناسایی‬
‫ضعف ها و موانﻊ به مرور زمان به یک سیستﻢ دارای اﻃمینان‬
‫باﻻ دست یافت که ﺧود اصلی ترین پﺸتوانه برای تداوم و رونق‬ ‫در ردیف اول سمت ﭼﭗ قسمت آیتﻢ شماره قﻄعه مورد نﻈر‬
‫توﻟید است‪ .‬رسیدن به این هدف عالوه بر توانایی های کارشناسان‬ ‫مﺸخﺺ شده که همان شماره بر روی نﻘﺸه نمایش داده شده‬
‫مربوﻃه در استفاده و رﺟوع به اسناد فنی وتسلط به روند‬ ‫است‪.‬‬
‫کارمستلزم تجربه نیز می باشد که بهتر است در این مجموعه ها‬ ‫در ستون بعدی میتوانید توضیحات و اصﻄالح فنی مربوط به‬
‫از افراد با تجربه نیز بهره برد و بتوان با اتکا به توانایی های پرسنل‬ ‫قﻄعه را مﺸاهده کرده و دقیﻘاً ماهیت آن را شناسایی نمایید‪.‬‬
‫و زیر ساﺧت های سخت افزاری موﺟود کلیه ی نیازهای مجموعه‬ ‫در ستون سوم تعداد به کار رفته هر کدام از قﻄعات اشاره شده‬
‫را پیش بینی و کنترل کرد‪.‬‬ ‫در دستگاه مﺸخﺺ شده است ‪.‬‬
‫ستون ﭼهارم به نوع ﺟنس و مواد به کار رفته در ساﺧت این‬
‫قﻄعات اشاره شده است‪.‬‬
‫ابتدا باید در نﻈر داشت که تعدادی از قﻄعات ماهیت تعمیری و‬
‫تعدادی هﻢ ماهیت تعویضی دارند‪.‬‬
‫به عنوان مﺜال برای قﻄعات با ماهیت تعمیری میتوان به پروانه‬
‫اشاره نمود )آیتﻢ شماره ‪ (55‬که یک پروانه ممکن است با گﺬشت‬
‫زمان بهرهبرداری دﭼار گرفتگی یا ناباﻻنسی شود که می توان با‬
‫تمیز کاری و باﻻنس نمودن آن مجددا ً از پروانه استفاده کرد ‪ .‬پس‬
‫بررسی بیانگر این است که تعداد زیادی از این قﻄعه نیاز نیست‬
‫و میتوان کمترین مﻘدار را در نﻈر گرفت )یک عدد(که در زمان‬
‫تعمیرات اگر نیاز به در سرویس قرارداد بودن تجهیز بود از پروانه‬
‫یدکی استفاده نموده و قﻄعه باز شده را تعمیر و در انﺒار نگهداری‬
‫کرد تا زمان تعمیرات بعدی میتوان پروانه را مجددا ً تعویض کنیﻢ‪.‬‬
‫گروه دیگری از قﻄعات که ماهیت تعویضی دارند باید مﺸخﺺ‬
‫گردند‪ .‬به عنوان مﺜال کلیه قﻄعات اعﻢ از اورینگها ‪,‬گسکت ها و‬
‫واشر ها و غیره)آیتﻢ های ‪( J1,T1‬که با یک بار استفاده و بعد از‬
‫باز کردن ﺧاصیت ﺧود را از دست داده می بایست تعویض گردند‬
‫و یا قﻄعات دیگری نﻈیر بیرینگها که زمانی ﺧراب شوند نیاز‬
‫است حتما تعویض گردند و غیر قابل تعمیر هستند و نسﺒت به‬
‫سایر اﺟزا هﻢ می توان گفت قیمت کمتری دارند‪ .‬از این قﻄعات‬
‫می توان به تعداد بیﺸتری به ﺟهت موﺟود بودن برای شارژ در‬
‫انﺒارها سفارش گﺬاری ﺧرید انجام داد تا در زمان تعمیرات در‬

‫‪22‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫شیرآالت صنعتی کنترل اتوماتیک پیلوت دار‬

‫نعمان غفاری‪،‬کارشناس بهره برداری سد‪،‬نیروگاه و سامانه ی انتقال آب آزاد‬

‫و دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‬

‫انواع شیر اﻻت تخلیه هوا و یک نمونه حوضچه ی مورد استفاده‬ ‫در صنایﻊ مهمی همچون نفت ‪,‬گاز ‪ ,‬آب و فاضالب میتوان اثر‬
‫در سامانه انتﻘال آب سد آزاد به تصفیه ﺧانه سنندج آورده شده‬ ‫واهمیت کارکرد شیراﻻت صنعتی را به راحتی مﺸاهده و درك‬
‫است‪.‬‬ ‫کرد اما در این مﻘاﻟه هدف شناﺧت شیراﻻت صنعتی مورد استفاده‬
‫در صنعت آب است ‪.‬ازکاربرد های شیراﻻت صنعتی در صنعت‬
‫آب میتوان به کاربرد در سدها‪,‬ایستگاه های پمپاژ آب و سامانه‬
‫های انتﻘال و توزیﻊ آب و‪ ...‬اشاره کرد‪.‬‬
‫شیراﻻت صنعتی مورد استفاده در صنعت آب را به گونه های‬
‫مختلف دسته بندی می کنند به عنوان مﺜال بر اساس نوع عملگر‬
‫مورد استفاده ﺟهت باز یا بسته کردن شیرمانند عملگرهای‬
‫برقی ویا استفاده از انرژی موﺟود در ﺧود سیال دسته بندی می‬
‫کنند‪.‬سایر دسته بندی ها عﺒارتند از زمینه کاربرد ‪,‬نوع کارکرد‬
‫و یا نوع ﺟنس ﺧود شیر دسته بندی می کنند ‪.‬در این نوشته‬
‫ما به بررسی شیراﻻت کنترﻟی که برای عملکرد ﺧود معموﻻ«‬
‫از انرژی ﺧود سیال ‪ ,‬زمینه کاربرد آنها درسامانه های انتﻘال‬
‫وتوزیﻊ وکارکرد آنها هﻢ کنترﻟی هستند می پردازیﻢ شیرهای‬
‫کنترﻟی به عﺒارتی می توانند میزان گﺬرحجمی از ﺧود و فﺸار را‬
‫کنترل کنند ‪ .‬شیراﻻتی که این قابلیت را ندارند شیرهای قﻄﻊ‬
‫و وصل)صفریایک( گفته میﺸود‪.‬برای هر کدام از دسته بندی ها‬
‫می توان مﺜال هایی را عنوان کرد که دربهره برداری تامین و‬
‫انتﻘال و توزیﻊ آب بسیار نﻘش حیاتی را ایفا میکنند ‪.‬به عنوان‬
‫مﺜال میتوان به شیر هاول بانگر که در ﺧروﺟی سد ها‪,‬شیر های‬
‫شکل ‪1‬‬ ‫تخلیه هوا در سامانه های انتﻘال اشاره کردکه در زیر نمونه تصاویر‬

‫‪23‬‬
‫آن مسیر‪ ،‬به شیر اصلﯽ فرمان بدهد‪ .‬در این شیرها‪ ،‬از فﺸار ﺧود‬ ‫شیر اﻻت هوا هﻢ وﻇیفه ای تخلیه هوا و ورود هوا را به ﺧط‬
‫سیال براي بسته نگه داشتن شیر استفاده میشودشیراﻻت کنترل‬ ‫ﻟوﻟه بسته به شرایط بهره برداری ﺧط ﻟوﻟه دارند‪.‬مﻄابق شکل‬
‫اتوماتیک پیلوت دار به ﻃور گسترده مورد استفاده هستند این‬ ‫‪1‬شیراﻻت هوا ساﺧتار ساده ای دارند در اکﺜر انواع آنها ساﺧتار‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫شیراﻻت برای عملکرد ﺧود به برق و سایر سیستﻢ های کنترﻟی‬ ‫اصلی ازیک بدنه ‪ ,‬گوی از ﺟنس استنلس استیل و نﺸیمنگاه‬
‫بی نیاز هستند‪.‬بدنه اصلی این شیر ها معموﻻ از نوع گالب بوده‬ ‫گوی که از ﺟنس ﻻستیک است تﺸکیل شده است تا زمانی که‬
‫و ممکن است از نوع پیستونی ویا دیافراگمی باشند شیرهای‬ ‫ﺧط ﻟوﻟه بدون آب است گوی تحت اثر نیروی گرانش در کف‬
‫دیافراگمی معموﻻ بری فﺸار های کمتر)تا ‪ 16‬بار( مورد استفاده‬ ‫بدنه قرار میگیرد و هوای محﺒوس به راحتی تخلیه میﺸود زمانی‬
‫هستند‪.‬انواع شیر های کنترل اتوماتیک پیلوت دار عﺒارتند از ‪:‬‬ ‫که ﺧط ﻟوﻟه از آب پر شود گوی شناور شده و پس از ﺧروج‬
‫* شیرهای کنترل دبی ‪RATE OF FLOW CONTROL‬‬ ‫هوا بر روی نﺸیمنگاه ﺧود قرار گرفته و یا ممکن است گوی به‬
‫‪VALVES‬‬ ‫مکانیزمی متصل باشد و روی این مکانیزم ﻻستیک آبندی نصﺐ‬
‫‪CENTRIFUGES PUMP‬‬ ‫* شیرهای کنترل پمﭗ سانتریفیوژ‬ ‫شده باشد که باﻻ آمدن گوی باعﺚ قرار گرفتن ﻻستیک آبندی بر‬
‫‪CONTROL VALVES‬‬ ‫روی مجرای تخلیه شود و مانﻊ از ﺧروج سیال مایﻊ)آب( می شود‪.‬‬
‫* شیرهای فﺸار شکن ‪PRESSURE REDUCING VALVES‬‬
‫* شیرهای ثابت نگهدارنده فﺸار ‪PRESSURE SUSTAINING‬‬
‫‪VALVES‬‬
‫* شیرهای اﻃمینان ‪SURGE RELIEF VALVES‬‬
‫* شیرهای کنترل سﻄﺢ آب مخزن ‪ALTITUDE LEVEL‬‬
‫‪CONTROL VALVES‬‬
‫دبی‪RATE OF FLOW CONTROL:‬‬ ‫* شیرهای کنترل‬
‫‪VALVES‬‬

‫شکل ‪ 2‬حوضچه تخلیه هوا‬

‫شیرهای کنترل اتوماتیک درکاربردهای تجاری و صنعتی برای‬

‫کنترل نرخ ﺟریان یا فﺸار آب استفاده می شوند‪ .‬شیرهای کنترل‬
‫اتوماتیک با عملکردی مورد اﻃمینان و بدون وقفه در مواقﻊ نرمال‬
‫بهره برداری و یا شرایط اضﻄراری‪ ،‬حفﻆ سﻄﺢ مایﻊ در مخازن‬
‫ذﺧیره ‪ ،‬کاهش ﺧودکار فﺸار باﻻی آب باﻻدست به فﺸار ثابت‬
‫پایین دست و یا کنترل نرخ ﺟریان عﺒوری )دبی(و اهداف دیگر‬
‫استفاده می شوند‪.‬‬
‫در صنعت آب همواره نیاز به کنترل نرخ ﺟریان عﺒوری سیال و‬
‫فﺸار وﺟود دارد که این کار توسط شیراﻻت کنترﻟی انجام می‬
‫شکل ‪ 3‬شیر کنترل دبی‬ ‫شود یکی از بهترین راه ها برای کنترل ﺟریان و فﺸار استفاده از‬
‫شیراﻻت کنترل اتوماتیک پیلوت دارمی باشد‪ .‬این شیراﻻت برای‬
‫شیرهای کنترل دبی به نسﺒت سایر شیراﻻت کنترﻟی پیلوت دار‬ ‫عملکرد ﺧود نیازی به انرژی ﺧارﺟی ندارند و معموﻻ از انرژی‬
‫دارای تفاوت هایی است این شیر دارای یک ارفیس است که یک‬ ‫موﺟود در سیال برای کارکرد ﺧود استفاده میکنند وپس از نصﺐ‬
‫مﻘدار ﺟلوتر از شیر نصﺐ میﺸود و قﺒل و بعد از ارفیس توسط‬ ‫و تنﻈیمات اوﻟیه در ﻃول زمان بهره برداری بﻄور ﺧودکار دبی‬
‫شیلنﮓ فﺸار قوی به باﻻ و پایین دیافراگﻢ پیلوت متصل میﺸود و‬ ‫و فﺸار عﺒوری از ﺧود را کنترل میکنند‪ .‬ایده اصلﯽ در شیرهاي‬
‫فﺸار پﺸت و ﺟلو اریفیس توسط پیلوت سنس می شود میدانیﻢ‬ ‫پیلوت دار‪ ،‬این است که از یک شیر کوﭼک به نام پیلوت براي‬
‫که در ارفیس سرعت افزایش و فﺸار کاهش میابد با عﺒور ﺟریان‬ ‫فرمان دادن و راه اندازي یک شیر بزرگ استفاده شود‪ .‬در حﻘیﻘت‬
‫سیال از اورفیس بسته به مصرف پایین دست حاﻟت هایی اتفاق‬ ‫این شیر کوﭼک‪ ،‬در نﻘش کلید راهانداز شیر بزرگتر عمل‬
‫می افتد و از این ﻃریق نسﺒت به بستن شیر در زمان باﻻرفتن‬ ‫میکند‪,‬در واقﻊ انرژی موﺟود در سیال توسط پیلوت رﻟه شده و‬
‫سرعت ﺟریان و بازکردن شیر در زمان کاهش سرعت ﺟریان‬ ‫شیر اصلی را باز یا بسته می کند‪.‬‬
‫استفاده میﺸود تا بدین صورت دبی مدنﻈر را ثابت نگه دارند‪.‬‬ ‫این شیر کوﭼک‪ ،‬یک شیر ایمنﯽ یا اﻃمینان از نوع فنري است‪.‬‬
‫عملکرد این شیرها به این صورت است که فﺸار قﺒل و بعد‬ ‫همانند دیگر شیرهاي فنري‪ ،‬این شیر نیز داراي فنر‪ ،‬بندآور‪ ،‬نازل‬
‫اریفیس توسط مدار فرمان به باﻻ و پایین دیافراگﻢ پیلوت منتﻘل‬ ‫و دیگر متعلﻘات شیرهاي فنري است‪ .‬این شیر عالوه بر مسیرهاي‬
‫می شود و اﺧتالف فﺸار حاصله موﺟﺐ ایجاد نیرویی در ﺟهت‬ ‫ورودي و ﺧروﺟﯽ‪ ،‬نیازمند مسیر ﺟدیدي است تا بتواند از ﻃریق‬

‫‪24‬‬
 ‫‪PRESSURE REDUCING‬‬ ‫شیرهای فشار شکن‬ ‫بستن پیلوت می نماید‪ .‬با بسته شدن پیلوت فﺸار محفﻈه فوقانی‬
‫‪VALVES‬‬ ‫افزایش یافته و شیر بسته میﺸود و دبی ﺟریان کاهش پیدا‬
‫شیر های فﺸار شکن با استفاده از انرژی ﺧود سیال فﺸار متﻐیر‬ ‫میکند‪ .‬با سفت تر شدن پیﭻ پیلوت‪ ،‬پیلوت باز شده و شیر باز می‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫و باﻻی ورودی را به فﺸار تنﻈیﻢ شده ی )فﺸار کﻢ(تﺒدیل می‬ ‫گردد و ﺟریان افزایش پیدا می کند‪.‬‬
‫کنند شیرهای فﺸار شکن همیﺸه فﺸار پایین دست را ثابت نگه‬
‫می دارند و در صورت بروز نوسان و افزایش و کاهش فﺸار در‬
‫باﻻدست نیز ‪ ،‬فﺸار ثابت و یکنواﺧتی را در پایین دست شیر‬
‫تحویل می دهد‪ .‬به عنوان مﺜال در صورت نﺒود مصرف در پایین‬
‫دست شیر‪ ،‬شیر فﺸار شکن با قﻄﻊ ﺟریان سیال مانﻊ از افزایش‬
‫فﺸار میﺸود ‪.‬درانتهای ﺧﻄوط ﻟوﻟه برای استهالك انرژی سیال‬
‫معموﻻ نیاز به تمهیداتی نﻈیر استفاده از شیر هاول بانگر و غیره‬
‫‪ ...‬و یا ساﺧت مخزن هست شیر های فﺸار شکن میتوانند بدون‬
‫استفاده از موارد نامﺒرده امکان برداشت آب از ﺧط ﻟوﻟه را میسر‬
‫کنند و با این کار هزینه ها ﺧیلی کمتر میﺸود‪ .‬عملکرد این‬
‫شیرها به این صورت است که فﺸار ﺧروﺟی از ﻃریق مدار فرمان‬
‫به زیر دیافراگﻢ پیلوت منتﻘل شده و نیروی حاصله در تعامل با‬ ‫شکل ‪ 4‬شیر کنترل دبی‬
‫فنر نیروی فنر پیلوت موﺟﺐ باز شدن پیلوت می گردد‪ .‬در اثر باز‬
‫شدن پیلوت فﺸار محفﻈه فوقانی دیافراگﻢ کاهش یافته و شیر باز‬ ‫‪CENTRIFUGES‬‬ ‫شیرهای کنترل ﭘمﭗ سانتریفیوژ‬
‫می شود و باﻟعکس‪,‬در زمان سفت تر شدن پیﭻ پیلوت ‪ ،‬نیروی‬ ‫‪PUMP CONTROL VALVES‬‬
‫فنر افزایش یافته و پیلوت را می بندد که موﺟﺐ افزایش فﺸار‬ ‫برای بهره برداری صحیﺢ از پمﭗ های سانتریفیوژ نیاز هست‬
‫استاتیک محفﻈه فوقانی دیافراگﻢ شده و موﺟﺐ بسته شدن شیر‬ ‫که در زمان استارت باید ﺧروﺟی پمﭗ بسته باشد تا پمﭗ به‬
‫می شود و در دو نوع فوﻻدی و ﭼدنی توﻟید می شود‪.‬‬ ‫نﻘﻄه ی شات اف )بیﺸترین فﺸار و دبی مساوی صفر( برسد و‬
‫همچنین قﺒل از توقف باید مسیر ﺧروﺟی به تدریﺞ بسته شود‬
‫تا از پدیده مخرب ضربه قوچ ﺟلوگیری شود برای اینکار ممکن‬
‫است از شیرهای پروانه ای یا دروازهای همراه با عملگر برقی و‬
‫‪ ..‬استفاده شود که معموﻻ پر هزینه است اﻟﺒته این کار در اکﺜر‬
‫ایستگاه های پمپاژ انجام میﺸود‪ .‬در هر صورت این امکان وﺟود‬
‫دارد تا با استفاده از شیر کنترل پمﭗ سانتریفیوز شرایط ﻻزم‬
‫را برای عملکرد صحیﺢ پمﭗ سانتریفیوژ محیا شود‪ ,‬حتی در‬
‫ایستگاه های پمپاژ که آرایش پمﭗ ها موازی است معموﻻ نیاز‬
‫به شیر یک ﻃرفه وﺟود ندارد ‪ ،‬به این صورت که در پمﭗ های‬
‫شکل ‪ 6‬شیر فﺸار شکن‬ ‫سانتریفیوژ در زمان استارت ‪ ،‬مسیر ﺧروج آب باید بسته باشد تا‬
‫پمﭗ به حداکﺜر فﺸار کاری ﺧود برسد و سپس آرام آرام باز شود‬
‫‪PRESSURE‬‬ ‫شیرهای ثابت نگهدارنده فشار‬ ‫تا به حاﻟت تمام باز برسد در زمان ﺧاموش شدن پمﭗ نیز ابتدا‬
‫‪SUSTAINING VALVES‬‬ ‫باید مسیر ﺧروﺟی آب کﻢ کﻢ بسته شود و فﺸار کاری پمﭗ را به‬
‫شیرهای ثابت نگه دارنده فﺸار‪ ،‬برﺧالف شیرهای فﺸار شکن ‪،‬‬ ‫حداکﺜر برساند و در نهایت پس از اینکه شیر به حاﻟت تمام بسته‬
‫فﺸار باﻻدست را همواره در یک مﻘدار مﺸخﺺ و تعیین شده نگه‬ ‫رسید و ﺟریان به صفر رسید ‪ ،‬پمﭗ ﺧاموش شود‪.‬‬
‫می دارد‪.‬این شیرها در صورت افزایش فﺸار ﺧط از فﺸار تعیین‬
‫شده‪ ،‬باز شده و فﺸار مازاد را به ﺧط ﻟوﻟه تخلیه می کنند و در‬
‫زمانی که فﺸار باﻻدست از میزان تعیین شده کمتر باشد ‪ ،‬تماما‬
‫بسته می شوند تا فﺸار باﻻدست به فﺸار مدنﻈر افزایش یابد‪.‬‬
‫عملکرد شیرهای ثابت نگه دارنده فﺸار به این صورت است که‬
‫فﺸار ورودی شیر به زیر دیافراگﻢ پیلوت منتﻘل شده و در تعامل‬
‫با نیروی فنر پیلوت‪ ،‬پیلوت را باز می کند که موﺟﺐ می شود تا‬
‫فﺸار محفﻈه فوقانی شیر کاهش یافته و شیر باز شود‪ ،‬در صورت‬
‫افزایش نیروی فنر پیلوت در اثر سفت تر شدن آن ‪ ،‬پیلوت بسته‬
‫شده و موﺟﺐ می شود تا فﺸار محفﻈه فوقانی افزایش یافته و‬
‫شیر بسته شود‪.‬‬ ‫شکل ‪ 5‬شیر کنترل پمﭗ سانتریفیوژ‬

‫‪25‬‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫شکل ‪ 7‬شیر ثابت نگهدارنده فﺸار‬

‫به حدی برسد که نیروی فنر بیﺸتر از نیروی حاصل از فﺸار باشد‬ ‫‪SURGE RELIEF VALVES‬‬ ‫شیرهای اطمینان‬
‫و دوباره شیر بسته شود‬ ‫در ﺧﻄوط و سامانه های انتﻘال آب تمهیدات زیادی در نﻈر گرفته‬
‫میﺸود تا بتوان پدیده های مخرب نﻈیر نﻈر ضربه قوچ و ﺟدایش‬
‫ﺟریان و غیره اتفاق نیافتد‪ .‬یکی از راه های دیگری که معموﻻ‬
‫در نﻈر گرفته میﺸود در نﻈر گرفتن حوضچه ی شیر اﻃمینان‬
‫است شیرهای اﻃمینان همانﻄور که از نامﺸان مﺸخﺺ است‬
‫برای ﺟلوگیری از باﻻرفتن فﺸار ﺧط ﻟوﻟه از فﺸار مجازی استفاده‬
‫میﺸوند این شیر در زمانی که فﺸار ﺧط به ﻃور ناگهانی باﻻ برود‬
‫وارد عملکرد ﺧود میﺸود و مانﻊ از باﻻ رفتن فﺸار میﺸود این کار‬
‫به این صورت انجام میﺸود که پیلوت فﺸار بیش از حد نﻘﻄه ی‬
‫تنﻈیﻢ را حس می کند و با باز کردن شیر اصلی بخﺸی از سیال‬
‫تخلیه شده و با اینکار از افزایش فﺸار بیش از حد ﺟلوگیری می‬
‫شود‪. .‬عملکرد این شیرها نیز مربوط به فﺸار ورودی هست و‬
‫همواره با حس فﺸار ورودی فﺸار ﺧط را تحت کنترل قرار می‬
‫دهد و در زمانیکه فﺸار ﺧط ﻟوﻟه به حدی رسید که نیروی زیر‬
‫دیافراگﻢ پیلوت بیﺸتر از نیروی پیلوت شود‪،‬پیلوت باز شده و در‬
‫شکل ‪ 8‬شیر اﻃمینان‬ ‫نتیجه شیر باز می شود و فﺸار ﺧط تخلیه میﺸود تا ﺟاییکه فﺸار‬

‫‪26‬‬
 ‫بیﺸتر قﻄعا نیروی بیﺸتر میﺒاشد و نهایتا مسیر عﺒور ﺟریان در‬
‫شیر اصلی بسته می شود و با اینکار از سر ریز شدن مخزن ﺟلو‬
‫گیری می شود‪ .‬این نوع شیر در دو مدل ﭼدنی و فوﻻدی توﻟید‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫میﺸود‪.‬‬

‫شکل ‪ 9‬کاربرد شیر اﻃمینان برروی ﺧط ﻟوﻟه‬

‫شیرهای کنترل سطح آب مخزن ‪ALTITUDE LEVEL‬‬

‫‪CONTROL VALVES‬‬
‫یکی از شیراﻻت مهﻢ کنترﻟی میتوان به شیر کنترل سﻄﺢ مخازن‬
‫اشاره کرد ‪,‬هدف از کاربرد این شیر کنترل سﻄﺢ آب در مخازن‬
‫ذﺧیره می باشد این شیر از نوع دیـافراگمـی و مجهـز به مدار‬
‫فرمان و پیلوت است که با انرژی هیدروﻟیک سیال عﺒوری از‬
‫شکل ‪ 10‬کنترل سﻄﺢ آب مخزن‬ ‫شیرکنترل میگردد‪ .‬این شیر به منﻈور تنﻈیﻢ سﻄﺢ آب مخزن در‬
‫یک محدوده حداقل و حداکﺜر و یا ثابت نگه داشتن ارتفاع تعریف‬
‫شده سﻄﺢ آب در مخازن‪ ،‬ﻃراحی و توﻟید می گردد‪ .‬یعنی می‬
‫تواند سﻄﺢ آب را در بین سﻄﺢ حداقل و حداکﺜر نگه دارد تﻘریﺒا‬
‫ساﺧتار بدنه ی اصلی آن از نوع شیر گالب میﺒاشد و با بهره گیری‬
‫از انرژی ﺧود سیال عمل میکند و به عﺒارتی به هیﭻ نوع انرژی‬
‫برای عملکرد نیاز ندارد اﻟﺒته همان ﻃور که در ادامه اشاره ﺧواهد‬
‫شد دریکی از روش های نصﺐ ممکن است برای عملکرد مدار‬
‫شکل ‪ 11‬کاربرد شیرکنترل سﻄﺢ آب مخزن‬ ‫پایلوت نیاز به انرژی اﻟکتریسیته باشد این شیر با پایلوت کردن‬
‫ﺟریان سیال به ﺧوبی به وﻇیفه ی ﺧود عمل میکند‪..‬همانﻄور‬
‫نتیجه گیری‬ ‫که ذکر شد که از یک شیر کوﭼک به نام پیلوت براي فرمان دادن‬
‫در تمام زیر سیستﻢ های صنعت آب شیراﻻت صنعتی نﻘش‬ ‫و راه اندازي یک شیر بزرگ استفاده شود‪ .‬در حﻘیﻘت این شیر‬
‫مهمی بر عهده دارند بسته به هدفی که بهره بردار از انتخاب و‬ ‫کوﭼک‪ ،‬در نﻘش کلید راهانداز شیر بزرگتر عمل میکند‪ .‬شناور‬
‫نصﺐ یک شیر دارد انتخاب هایی متفاوتی ممکن است توصیه‬ ‫در داﺧل مخزن نصﺐ میﺸود که برای کﻢ کردن تاثیر نوسان‬
‫شود فاکتورهای مختلفی مانند کاربرد و کارکرد )کنترل ﺟریان و‬ ‫سﻄﺢ آب ناشی از ورود آب به منﺒﻊ معموﻻ شناور دور تر از ﻟوﻟه‬
‫یا صفر و یک بودن(شیرنوع عملگر و بحﺚ های اقتصادی شامل‬ ‫ی ورودی نصﺐ میﺸود و همچنین شناور داﺧل غالف ﻟوﻟه ای‬
‫هزینه اوﻟیه وهزینه های تعمیر و نگهداری همه در انتخاب ﻃراح‬ ‫بزرگتر قرار میگیرد‪.‬شناور آن از ﻃریق پیلوت کنترل شده و در‬
‫تاثیر گﺬار ﺧواهند بود در شکل ‪ 12‬نمونه های از این شیراﻻت‬ ‫باﻻی سﻄﺢ آب در مخزن نصﺐ و از ﻃریق یک ﻟوﻟه با سایز ‪1/2‬‬
‫آورده شده است‪ .‬شیراﻻت کنترﻟی نوع پیلوت دار به دﻟیل عدم‬ ‫و یا ‪ 3/4‬اینﭻ به پیلوت شیر اصلی متصل میشود‪ .‬اﻟﺒته به تجربه‬
‫نیاز به هر نوع انرژی ﺧارﺟی ﺟهت عملکرد ﺧود و به دﻟیل‬ ‫توصیه میﺸود که مسیر ﻟوﻟه ی شناور تا پیلوت کوتاه در نﻈر‬
‫استفاده از انرژی سیال عﺒوری می توانند بسیار مورد توﺟه و‬ ‫گرفته شده و همچنین قﻄر آن در مسیر های ﻃوﻻنی بیﺸتر در‬
‫کاربرد باشند و قﻄعا در هزینه های اوﻟیه سرمایه گﺬاری به صرفه‬ ‫نﻈر گرفته شود و در مﻘابل یخ زدگی محافﻈت شود ‪.‬هرگاه سﻄﺢ‬
‫ﺧواهند بود به عنوان مﺜال در سامانه انتﻘال سد آزاد به دشت‬ ‫آب پایین میآید فلوتر روی سﻄﺢ پایین آمده و مسیر ﻟوﻟه پیلوت‬
‫قروه دهگالن و تصفیه ﺧانه سنندج در بخش انﺸعابات فرعی‬ ‫باز شده و آب پﺸت دیافراگﻢ تخلیه میشود با این کار پﺸت‬
‫کﺸاورزی برای کنترل سﻄﺢ مخازن از شیراﻻت کنترل سﻄﺢ‬ ‫دیافراگﻢ فﺸار ﺧود را از دست داده و فﺸار زیر دیافراگﻢ بیﺸتر‬
‫استفاده شده است و ﺧوشﺒختانه پس از رفﻊ اشکاﻻت اﺟرایی‬ ‫میشود و دیافراگﻢ باﻻ آمده و مسیر اصلی ورود سیال باز میگردد‬
‫مانند عدم استفاده از ﻟوﻟه ی مرغوب مابین شناور و پیلوت این‬ ‫و سیال از ﻃریق ﻟوﻟه اصلی وارد مخزن شده و در نتیجه ارتفاع آب‬
‫شیراﻻت در تجربه ی سال اول بهره برداری به ﺧوبی به وﻇیفه‬ ‫را در مخزن ثابت نگه میدارد زمانی که مخزن پر میﺸود و شناور‬
‫ی ﺧود که کنترل سﻄﺢ مخازن بوده عمل کرده و ما شاهد‬ ‫به سمت باﻻ می آید و نهایتا مسیر ﺟریان بسته ﺧواهد شد و با‬
‫سرریز مخازن نﺒوده ایﻢ ﭼرا که سریز کردن مخازن در بعضی از‬ ‫بسته شدن ﺟریان فﺸار روی دیافراگﻢ بیﺸتر شده و ﭼون سﻄﺢ‬
‫موارد مﺸکالت زیادی مانند ﺧسارت به کﺸاورز و غیره را بدنﺒال‬ ‫آن بیﺸتر از بند آور اصلی شیر میﺒاشد حاصل فﺸار در سﻄﺢ‬

‫‪27‬‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫آور ﺧواهد بود ﺧوشﺒختانه در کﺸور ما سازنده های ﺧوبی وﺟود‬ ‫دارد‪,‬همچنین توﺟه داشته باشید در ﺧﻄوط انتﻘال اگر بخواهیﻢ‬
‫دارند که تکنوﻟوژی و دانش مهندسی ساﺧت این شیراﻻت را دارند‪.‬‬ ‫بجای این نوع شیراﻻت بخواهیﻢ از شیراﻻت کنترﻟی با عملگر برقی‬
‫استفاده کنیﻢ هزینه های تامین برق و سایر موارد بسیار سر سام‬

‫شکل ‪ 12‬نمونه شیراﻻت صنعتی کار شده در سامانه انتﻘال آب آزد‬

‫شکل ‪ 13‬کاربرد شیرکنترل سﻄﺢ آب مخزن در اشعابات کﺸاورزی سد آزاد‬

‫‪28‬‬
‫‪29‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫بررسی سیستم های ریتاردر‬

‫رامیار زندسلیمی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬

‫ومدیر عامل شرکت سنگین سازان پیشرو صنعت رامیار‪.‬‬

‫وﺟود سیستﻢ های ریتاردر باعﺚ کاهش استفاده مداوم از سیستﻢ‬
‫ترمز اصلی می شود که به موﺟﺐ آن عمر ﻟنتها افزایش می یابد و‬
‫همچنین فﺸار باد موثر تانک این ﺧودروها حفﻆ می شود ‪.‬‬
‫امروزه ریتاردرها نه تنها بروی کامیون ها استفاده میﺸوند بلکه‬
‫در ﻟوکوموتیو ها هﻢ مورد استفاده قرار می گیرد تا بخش عمده‬
‫ای از انرژی ﺟنﺒﺸی ﻟوکوموتیو را دریافت نماید و به سیستﻢ ترمز‬
‫اصلی فﺸار نیاید ‪.‬‬
‫در حال حاضر ﭼهار مدل ریتاردر در صنعت ﺧودروهای سنگین‬
‫وﺟود دارد که عﺒارت اند از ‪:‬‬
‫* ریتاردر هیدرودینامیکی‬
‫* ریتاردر اﻟکترومﻐناﻃیسی‬
‫* ترمز موتور‬
‫* ﺧفه کن اگزوز‬
‫ریتاردر دستگاهی است که برای تﻘویت سیستﻢ ترمز اصلی بکار‬
‫می رود و معموﻻ برروی ﺧودروهای سنگین استفاده می شود ‪.‬‬
‫ریتاردرها باعﺚ کاهش سرعت یا ثابت نگه داشتن سرعت ﺧودرو‬
‫هنگام پایین آمدن از یک گردنه می شوند که موﺟﺐ ﺟلوگیری‬
‫از شتاب گرفتن ﺧودرو به دﻟیل نیروی ﺟاذبه می شود ‪ .‬ریتاردرها‬
‫معموﻻ برای کاهش سرعت بکار می روند و توانایی متوقف کردن‬
‫کامیون را ندارند ﻟﺬا فﻘط یک نوع ترمز کمکی بوده و متوقف‬
‫کردن کامیون به عهده سیستﻢ ترمز اصلی می باشد ‪.‬‬

‫ما در این مﻘاﻟه به شرح عملکرد ریتاردرهای هیدرودینامیکی می‬

‫پردازیﻢ ‪.‬‬
‫‪30‬‬
 ‫ریتاردر های هیدرودینامیکی بصورت مستﻘیﻢ روی گیربکس‬
‫نصﺐ می شوند و در ابتدای میل گاردان بعد از فلنﺞ ﺧروﺟی‬
‫گیربکس قرار دارند ‪ .‬این ریتاردرها توسط یک سویﭻ مجزا که‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫معموﻻ پﺸت فرمان کامیون قرار دارد یا بصورت هماهنﮓ و‬

‫یکپارﭼه توسط پدال ترمز فعال میگردند ‪.‬‬
‫ریتاردرهای هیدرودینامیکی از نیروی درگ ﻟزﺟی که بین دو پره‬
‫متحرك و ثابت در یک محفﻈه پر از روغن وﺟود دارد استفاده می‬
‫کند ‪ .‬در اینجا روغن به عنوان یک واسﻄه عمل میکند و موﺟﺐ‬
‫شتاب منفی میگردد ‪ .‬روغن مورد استفاده می تواند همان روغن‬
‫موﺟود در گیربکس یا روغن مجزا و همچنین می تواند آب باشد ‪.‬‬
‫این نوع ریتاردر از پره استفاده می کند ‪ ،‬این پره ها در یک‬
‫محفﻈه ساکن قرار دارند و دارای تلرانس بسیار کوﭼک با دیواره‬
‫های محفﻈه دارند ‪ .‬هنگامی که ریتاردر فعال است ‪ ،‬هوای فﺸرده‬
‫شرکت ‪ ZF‬ریتاردر های ﺧود را با اسﻢ تجاری » اینتاردر « توﻟید‬ ‫روغن را به داﺧل محفﻈه پمپاژ میکند که پره های ثابت )استاتور(‬
‫میکند اما همان ریتاردر هیدرودینامیکی است که توضیﺢ دادیﻢ‬ ‫در یک ﻃرف آن و پره های متحرك )روتور( که به میل گاردان‬
‫‪ .‬اینتاردر بیﺸتر بروی کامیون های اروپایی استفاده می شود ‪.‬‬ ‫متصل می باشد در یک ﻃرف دیگر محفﻈه قرار دارد ‪ .‬ﭼرﺧش‬
‫شرکت اسکانیا ریتاردر های مختﺺ به ﺧودش را می سازد و آن‬ ‫روتور باعﺚ شتاب دادن به روغن و ایجاد گﺸتاور می شود ‪ .‬این‬
‫را به عنوان یک آپﺸن که بصورت یکپارﭼه با سیستﻢ کروز کنترل‬ ‫گﺸتاور باعﺚ کﺸیده شدن روتور به سمت استاتور توسط یک‬
‫کار می کند بروی ﺧودروهای ﺧودش عرضه می نماید ‪.‬‬ ‫ﭼرﺧدنده مارپیﭻ )هلیکال( می شود و استاتور هﻢ باعﺚ برگﺸت‬
‫روغن به روتور می شود ‪ .‬این عمل باعﺚ ایجاد گﺸتاور ترمزی می‬
‫شود و در نتیجه سرعت روتور و به موﺟﺐ آن سرعت میل گاردان‬
‫کاهش پیدا می کند ‪.‬‬
‫ﻃی این عملیات روغن داغ میﺸود و درﺟه حرارت بستگی به‬
‫میزان پر بودن محفﻈه ریتاردر دارد ‪ .‬حین ترمز گیری انرژی‬
‫ﺟنﺒﺸی ﺧودرو تﺒدیل به انرژی حرارتی در روغن می شود ‪ .‬این‬
‫انرژی توسط مﺒدل حرارتی به کمک سیستﻢ ﺧنک کننده موتور‬
‫دفﻊ میﺸود ‪ .‬بعد از اتمام ترمز گیری ‪ ،‬روغن به منﺒﻊ برمیگردد‬
‫و روتور آزاد می ﭼرﺧد و توسط یک فنر به موقعیت اصلی ﺧود‬
‫عﻘﺐ کﺸیده میﺸود ‪.‬‬

‫ریتاردر های هیدرودینامیکی بسیار کﻢ سرو صدا می باشند و‬

‫گﺸتاور توﻟیدی آنها تا ‪ 2500‬نیوتون متر می رسد که این بستگی‬
‫به سرعت ﭼرﺧﺸی میل گاردان دارد و دو اﻟی سه برابر بیﺸتر از‬
‫گﺸتاور توﻟیدی ترمز موتور )یک نوع ریتاردر( می باشد ‪.‬‬
‫شرکت های ‪ VOITH‬و ‪ ZF‬دو توﻟید کننده عمده و اصلی ریتاردر‬
‫های هیدرودینامیکی هستند‪ .‬شرکت ‪ VOIT‬تامین کننده اصلی‬
‫سیستﻢ ریتاردر برای اتوبوس های هندی می باشد و باید مورد‬
‫تایید سازمان ‪ KSRTC‬باشد و از استاندارد های این سازمان‬
‫پیروی نماید ‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫مقایسه ی موتور های دیزل و بنزینی‬
‫محمدرضا سلگی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‪.‬‬
‫موتور های احتراق داخلی‬
‫قﺒل از اینکه به سراغ بحﺚ اصلی برویﻢ ابتدا باید نگاهی کلی به‬
‫موتور های احتراق داﺧلی داشته باشیﻢ تا از روند کارکرد آنها‬
‫اﻃالعاتی کسﺐ کنیﻢ ‪.‬‬
‫موتور های احتراق داﺧلی یا درون سوز )‪Internal Combustion‬‬
‫‪ ( Engine‬که به صورت ‪ ICE‬نﺸان داده میﺸود یکی از انواع‬
‫موتور های مکانیکی می باشند که با استفاده از بنزین و گازوﺋیل‬
‫؛ انرژی حرارتی را به انرژی حرکتی و مکانیکی تﺒدیل میکنند ‪.‬‬
‫به بیان دقیق تر موتور های درون سوز موتور هایی هستند که‬
‫با ترکیﺒی از سوﺧت و یک اکسید کننده )اغلﺐ اکسیژن یا هوا(‬
‫درون یک محفﻈه کامال بسته که محفﻈه احتراق نام دارد آتش‬
‫میگیرد و به حرکت در می آیند که توان ایجاد شده باعﺚ به‬
‫حرکت درآمدن وسیله نﻘلیه می شود ‪ .‬دو موﺋلفه در موتور های‬
‫احتراق داﺧلی برای مﻘایسه آنها مهﻢ است یکی از آنها اسﺐ بخار‬
‫توﻟید شده و دیگری میزان گﺸتاور در موتور است که به ترتیﺐ‬
‫با اسﺐ بخار )‪ (hp‬و نیوتون متر )‪ (N.m‬نﺸان داده می شود‪ .‬این‬
‫نوع موتور ها در قایق های موتوری ‪ ,‬ﺧودروهای سﺒک و سنگین ‪,‬‬
‫موتورسیکلت ها و صنایﻊ کاربرد دارند ‪ .‬موتور های داﺧلی بنزینی‬
‫به دو دسته دو زمانه و ﭼهازمانه تﻘسیﻢ میﺸوند که اوﻟین موتور‬
‫ﭼهارزمانه توسط نیکالس اوتو در سال ‪ 1876‬اﺧتراع گردید ‪.‬‬
‫انواع دیگری از موتور های احتراق داﺧلی وﺟود دارد که در این‬
‫مﻘاﻟه نیازی به پرداﺧته شدن درمورد آنها نیست )به دﻟیل منسوخ‬
‫شدن و قدیمی بودن موتور های دوزمانه از ذکر توضیحات درمورد‬
‫این موتور ها در این مﻘاﻟه اﺟتناب کردیﻢ( ‪ .‬موتور های احتراق‬
‫داﺧلی گازوﺋیلی یا همان موتور های دیزل نوعی از انواع موتور‬
‫های درون سوز هستند‬
‫که توسط کارل دیزل در‬
‫سال ‪ 1892‬اﺧتراع گردید‬
‫‪ .‬هردو موتور دیزﻟی و‬
‫بنزینی ﭼهار زمانه از اصول‬
‫کلی تنفس یا مکش هوا‬
‫‪ ,‬تراکﻢ ‪ ,‬انفجار و تخلیه‬
‫استفاده می کنند ‪ .‬در‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫مقدمه‬
‫امروزه زندگی بﺸر با انواع وسایل نﻘلیه ﭼنان درهﻢ آمیخته شده‬
‫که ﺟداکردن این دو از هﻢ یک امر ناممکن است ‪ .‬بخاﻃر همین‬
‫موضوع مﻄاﻟعات گسترده درمورد انواع نﻘلیه موتوری و افزایش‬
‫بهره وری از این وسایل یکی از مهمترین مساﺋل پیش روی‬
‫متخصصان علوم مهندسی مخصوصا مهندسی مکانیک می باشد ‪.‬‬
‫یکی از انواع وسایل نﻘلیه که بیﺸترین سهﻢ حمل و نﻘل در ﺟهان‬
‫را دارا می باشد ﺧودرو های شخصی که در کالس های متفاوت‬
‫توسط شرکت های ﺧودرو سازی به بازار عرضه میﺸود‪ ،‬میﺒاشد‪.‬‬
‫در سال های اﺧیر با پیﺸرفت های مختلف در حوزه موتور های‬
‫احتراق داﺧلی و تنوع در سﺒد محصوﻻت ﺧودروسازها و اضافه‬
‫شدن موتور های دیزﻟی به ﻟیست فروش ﺧودروساز ها مجددا‬
‫سواﻟی قدیمی در ذهن افراد شکل گرفته که کدام انجین برای من‬
‫مناسﺐ ﺧواهد بود ‪ .‬انجین های دیزل یا بنزینی؟ ‪ .‬یکی از دﻻیل‬
‫اصلی شکل گرفتن ﭼنین سواﻟی اضافه شدن موتور های دیزل‬
‫به سﺒد فروش ﺧودرو های شخصی در کالس های متفاوت است‬
‫ﭼون این نوع از موتور ها در سال های قﺒل صرفا در ﺧودرو های‬
‫سنگین مورد استفاده قرار میگرفتند و بعدا با پیﺸرفت تکنوﻟوژی‬
‫و این موتور ها بر روی ﺧودرو های سﺒک نیز مورد استفاده قرار‬
‫گرفت ‪ .‬اﺧیرا بعضی از شرکت های ﺧودروسازی سدان های‬
‫ﻟوکس دیزﻟی به بازار عرضه کرده اند ‪ .‬دراین مﻘاﻟه سعی شده‬
‫که ﺟامﻊ ترین اﻃالعات با زبانی ساده در مورد این دو نوع موتور‬
‫تفاوت ها و مزایا معایﺐ هرکدام توضیﺢ داده شود ‪.‬‬
‫‪32‬‬
 ‫ارتفاع از سﻄﺢ دریا برای ﺧودرو های کاربراتی ایجاد میﺸد در‬ ‫ادامه به بررسی ریزبینانه هرکدام می پردازیﻢ ‪:‬‬
‫ﺧودرو های انژکتور دیده نمیﺸود ‪ .‬موتور های بنزینی با داشتن‬
‫دور موتور باﻻتر نسﺒت به موتور های دیزﻟی اسﺐ بخار بیﺸتری را‬ ‫موتور های بنزینی‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫توﻟید میکنند اما به نسﺒت آنها گﺸتاور ندارند ‪ .‬بر اساس نﺸریه‬ ‫موتور های بنزینی ﭼهارزمانه نوعی از موتورها هستند که بر‬
‫موتور ترند شرکت های ﺧودرو سازی تویوتا موتورز ژاپن ‪ ,‬گروه‬ ‫اساس ﭼرﺧه اتو برای توﻟید قدرت و توان استفاده میکنند ‪.‬‬
‫ﺧودرو سازی فوﻟکس واگن آﻟمان ‪ ,‬فورد موتورز ایاﻻت متحده‬ ‫سیکل کارکرد این نوع موتور ها بدین صورت است که ابتدا با‬
‫آمریکا ‪ ,‬گروه ﺧودرو سازی دایملر آﻟمان و ﺟنرال موتورز ایاﻻت‬ ‫پایین رفتن پیستون مرحله مکش انجام میگیرد که مخلوﻃی از‬
‫متحده آمریکا از بزگترین توﻟید کنندگان موتور های بنزینی‬ ‫سوﺧت و هوا وارد محفﻈه احتراق میﺸود ‪ ,‬سپس با باﻻ رفتن‬
‫در ﺟهان هستند که عالوه بر توﻟید موتور ﺧودرو ‪ ,‬بزرگترین‬ ‫پیستون مرحله تراکﻢ صورت میگیرد که هوای محفﻈه احتراق‬
‫ﺧودروسازان ﺟهان به شمار میروند‪.‬‬ ‫همراه با سوﺧت متراکﻢ شده و با ﺟرقه زدن شمﻊ مخلوط سوﺧت‬
‫و هوا دﭼار اشتعال شده و با انرژی که آزاد میﺸود پیستون را به‬
‫سمت پایین فﺸار میدهد ‪ .‬در مرحله بعدی با باز شدن سوپاپ‬
‫دود ‪ ,‬گاز های ایجاد شده از محفﻈه احتراق ﺧارج و به اگزوز‬
‫هدایت میﺸود‪ .‬استفاده از بنزین های با اکتان پایین که متاسفانه‬
‫در ایران نیز بسیار رایﺞ است در این موتور ها باعﺚ ایجاد پدیده‬
‫ضربه )‪ (KNOCK‬میﺸود ‪.‬‬

‫موتور های دیزلی‬

‫موتور های دیزﻟی نوعی از موتور های احتراق هستند که از‬
‫ﻟحاظ ساﺧتاری با موتور های بنزینی یکی هستند اما در نوع‬
‫سیکل کارکرد ‪ ,‬ﺟنس قﻄعات ‪ ,‬ﻃراحی بعضی قﻄعات درونی‬
‫ﺧودرو و نوع سوﺧت با موتور های بنزینی متفاوت هستند ‪.‬‬
‫موتور های دیزﻟی برﺧالف موتور های بنزینی که از ﭼرﺧه اتو‬
‫استفاده میکردند از ﭼرﺧه دیزل استفاده میکنند ‪ .‬در این ﭼرﺧه‬
‫ﺧﺒری از شمﻊ و انفجار توسط شمﻊ ﺧودرو نیست بلکه سوﺧت از‬
‫ﻃریق تراکﻢ بسیار باﻻ سوﺧته و انرژی آن آزاد میگردد ‪ .‬سیکل‬
‫این موتور بدین صورت است که بعد از پایین رفتن پیستون و‬
‫هنگام باﻻ آمدن پیستون و رسیدن به نﻘﻄه مرگ آنﻘدر تراکﻢ‬
‫در موتور باﻻ می رود که نسﺒت تراکﻢ آن تا ‪ 20‬برابر میرسد و‬
‫فﺸار درون سیلندر ‪ 40‬برابر فﺸار اتمسفر ﺧواهد شد که دمای‬
‫محفﻈه احتراق به دﻟیل تراکﻢ زیاد بسیار باﻻ رفته و به حدود‬ ‫این پدیده هنگامی ایجاد میﺸود که سوﺧت هنگام متراکﻢ شدن‬
‫‪ 600‬درﺟه سانتی گراد ﺧواهد رسید ‪ .‬با رسیدن به ﭼنین مرحله‬ ‫قﺒل از ﺟرقه زدن شمﻊ دﭼار اشتعال میﺸود که عالوه بر کاهش‬
‫ای دمای کافی برای اشتعال سوﺧت ایجاد میﺸود و سوﺧتی که‬ ‫راندمان موتور باعﺚ کوتاه شدن عمر مفید بعضی از قﻄعات‬
‫در انژکتور با هوا مخلوط شده به وسیله سوزن فارسونگا که وﻇیفه‬ ‫اساسی موتور ﺧواهد شد و این یکی از نﻘاط ضعف موتور های‬
‫پودرکردن سوﺧت و پاشیدن به سر پیستون را دارد در موتور‬ ‫بنزینی محسوب میﺸود که اﻟﺒته می توان با استفاده از مکمل‬
‫اسپری میﺸود و در محفﻈه احتراق سریعا دﭼار اشتعال میﺸود‬ ‫های بنزین تا حدودی از این مﺸکل عﺒور کرد اما در ﺧودرو هایی‬
‫و انرژی آزاد شده باعﺚ پایین رفتن پیستون ﺧواهد شد و با باز‬ ‫با موتور های پیﺸرفته که دارای سنسور ضربه)‪ (KNOCK‬در‬
‫شدن سوپاپ دود هنگام باﻻ رفتن پیستون گاز های توﻟید شده از‬ ‫دراز مدت باعﺚ مﺸکل در این سنسورﺧواهد شد و هزینه های‬
‫محفﻈه احتراق ﺧارج میﺸود‪ .‬موتور های دیزﻟی ﺟدید قﻄعه ای‬ ‫زیادی را برای ماﻟک ایجاد ﺧواهد کرد ‪ .‬موتور های بنزینی در‬
‫به نام توربو و یا سوپر شارژردارند که بسته به نوع موتور از یکی از‬ ‫سال های گﺬشته دارای سیستﻢ سوﺧت رسانی کاربرات بودند که‬
‫این دو استفاده میگردد که وﻇیفه هرکدام از این دو وارد کردن‬ ‫با پیﺸرفت تکنوﻟوژی سیستﻢ سوﺧت رسانی آنها به انژکتور تﻐییر‬
‫هوا با فﺸار باﻻ به درون محفﻈه موتور است که باعﺚ میگردد‬ ‫کرد که عالوه بر راندمان باﻻتر ‪ ,‬مصرف بنزین پایین تر و ایجاد‬
‫قدرت و گﺸتاور موتور افزایش پیدا کند‪ .‬تفاوت های اساسی بین‬ ‫آﻻیندگی کمتر را به ارمﻐان آورد ‪ .‬حتی مﺸکالتی که با تﻐییرات‬

‫‪33‬‬
‫‪ .7‬برﺧی از مﺸکالت موتور های دیزﻟی مانند حساس بودن زیاد‬ ‫موتور های بنزینی و دیزﻟی وﺟود دارد که یکی از آنها متفاوت‬
‫سیستﻢ سوﺧت رسانی را ندارند مخصوصا مﺸکالتی در فارسونگا‬ ‫بودن شکل پیستون ها در موتور های بنزینی و دیزﻟی است ‪ .‬در‬
‫‪ .8‬تعمیرکاران موتور های بنزینی در دسترس ترند به نسﺒت‬ ‫موتور های بنزینی ‪ ,‬قسمت باﻻیی و سر پیستون صاف و تخت تا‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫رقیﺐ دیزﻟی ﺧود‬
‫پیستون حاﻟت سوزنی شکل دارد ‪ .‬در ساﻟهای گﺬشته وقتی نامی‬
‫معایب موتور های بنزینی‬
‫‪ .1‬حساسیت زیاد به نوع سوﺧت مورد استفاده‬
‫‪ .2‬ایجاد پدیده ناك در موتور و کاهش راندمان‬
‫‪ .3‬گﺸتاور پایین تر نسﺒت به موتور های دیزﻟی‬
‫‪ .4‬عمر مفید پایین تر‬
‫‪ .5‬ﺧرابی های بیﺸتر نسﺒت به موتور های دیزﻟی بخاﻃر وﺟود‬
‫قﻄعات بیﺸتر در این نوع موتور ها ‪.‬‬
‫‪ .6‬توان کﺸندگی پایین تر‬
‫‪ .7‬احتمال آتش سوزی در آن به دﻟیل نﻘﻄه اشتعال پایین تر‬
‫بنزین بیﺸتر است‬
‫‪ .8‬استفاده از دنده های پایین تر هنگام دور گیری با ﺧودرو‬
‫حدی گود می باشد اما در موتور های دیزﻟی قسمت سر و باﻻیی‬
‫از موتور های دیزﻟی برده میﺸد در ذهن افراد سریعا موتور های‬
‫پر سروصدا و پر دود با آﻻینده زیاد ﻇاهر میﺸد در صورتی که‬
‫امروزه اگر دو ﺧودروی بنزینی و دیزﻟی را روبروی شما قرار‬
‫دهند تﺸخیﺺ دادن نوع موتور آنها بسیار سخت ﺧواهد بود ‪.‬‬
‫بزرگترین توﻟیدکنندگان موتور های دیزﻟی در ﺟهان در ﺧودرو‬
‫های سنگین ﻃﺒق سایت ‪ ibisworld‬همگی آنها از کﺸور ایاﻻت‬
‫متحده آمریکا هستند که نام آنها شرکت دورامکس یا دی مکس ‪,‬‬
‫شرکت کاترپیالر ‪ ,‬شرکت کامینز و شرکت فورد موتورز می باشد ‪.‬‬

‫در ﺧودرو های سﺒک ﻃﺒق نﺸریه موتورترند دورامکس ایاﻻت‬

‫متحده آمریکا ‪ ,‬تویوتا موتورز ژاپن ‪ ,‬فورد موتورز ایاﻻت‬
‫متحده آمریکا ‪ ,‬گروه ﺧودروسازی فوﻟکس واگن آﻟمان و گروه‬
‫ﺧودروسازی بی ام و آﻟمان از بزرگترین توﻟیدکنندگان ﺟهانی این‬
‫نوع موتور ها می باشند ‪.‬‬

‫مزایای موتور های دیزلی‬

‫‪ .1‬حساسیت آن ها نسﺒت به نوع سوﺧت کﻢ بوده و می توان‬
‫از سوﺧت های ارزان قیمت تر همچون گازوﺋیل‪ ،‬نفت و مازوت‬
‫استفاده نمود‬
‫احتمال آتش سوزی بخاﻃر حساسیت کمتر سوﺧت‬ ‫‪.2‬‬
‫پایین تر است‬
‫‪ .3‬نیازی به سیستﻢ ﺟرقه زنی در موتور نیست‬
‫‪ .4‬محدودیتی برای افزایش تراکﻢ در موتور های دیزﻟی وﺟود‬
‫ندارد‬
‫‪ .5‬به دﻟیل وﺟود تراکﻢ باﻻ تر بازده حرارتی موتور های دیزل‬
‫در مﻘایسه با موتور های بنزینی بیﺸتر است به ﻃوری که بازده‬
‫مزایای موتور های بنزینی‬
‫حرارتی موتور های دیزﻟی ‪ 35‬درصد و بنزینی ‪ 25‬درصد است‬
‫‪ .1‬موتور های بنزینی روحیه اسپرت تری را به فرد منتﻘل میکند‬
‫‪ .6‬میزان مصرف سوﺧت به نسﺒت توان توﻟیدی کمتر است‬
‫‪ .2‬موتور های بنزینی با وﺟود توﻟید ‪ CO2‬بعضی از گاز های‬
‫‪ .7‬در ﺟاده برای سﺒﻘت گرفتن به دﻟیل گﺸتاور باﻻ نیازی به‬
‫ﺧﻄرناکی که در اثر احتراق گازوﺋیل توﻟید می شود را توﻟید‬
‫استفاده از دنده پایین تر نیست‬
‫نمیکنند ‪.‬‬
‫‪ .8‬گﺸتاور توﻟیدی در موتور های دیزل مﻘداری تﻘریﺒا ثابت دارد‬
‫‪ .3‬صدای نرم تری را نسﺒت به موتور های دیزﻟی دارند‬
‫‪ .9‬گﺸتاور در دور های پایین تر ایجاد میﺸود که باعﺚ میﺸود‬
‫‪ .4‬برای تﻘویت و افزایش راندمان ‪ ,‬قﻄعات و مراکز بسیار زیادی‬
‫مصرف سوﺧت پایین تر آمده و ﺧودرو شتابگیری بهتری داشته‬
‫وﺟود دارند‬
‫باشد‬
‫‪ .5‬اسﺐ بخار بسیار باﻻتری نسﺒت به موتور های دیزﻟی دارند‬
‫‪ .10‬توﻟید مونواکسید کربن یا ‪ co‬در موتور های بنزینی کﻢ و‬
‫‪ .6‬قیمت ﻟوازم یدکی کمتری نسﺒت به موتور های دیزﻟی دارند‬
‫ناﭼیز است‬
‫‪34‬‬
 ‫‪ .11‬در موتور های دیزﻟی مﻘدار ‪ CH‬و ‪ NOX‬کمتری توﻟید میﺸود‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫معایب موتور های دیزلی‬

‫منابﻊ‬ ‫‪ .1‬معموﻻ قﻄعات موتور های دیزل از موتور های بنزینی سنگین‬
‫‪www.Ibisworld.com‬‬ ‫تر است‬
‫‪www.motortrend.com‬‬ ‫‪ .2‬به دﻟیل وﺟود تراکﻢ باﻻتر ‪ ,‬آبندی موتور های دیزل سخت‬
‫تر می باشد‬
‫‪ .3‬میزان آﻻینده و ذرات معلق در موتور های دیزﻟی بیﺸتر است‬
‫‪ .4‬در نمونه های قدیمی موتور پر سروصداییست‬
‫‪ .5‬ﻟرزش و کوبش بیﺸتر‬
‫‪ .6‬حساس بودن قﻄعات‬
‫‪ .7‬گران بودن قﻄعات‬

‫نتیجه‬
‫با توﺟه به توضیحات داده شده ‪ ,‬درمیابیﻢ که موتور های دیزﻟی‬
‫برتری بیﺸتری نسﺒت به موتور های بنزینی دارند ‪ .‬با این حال‬
‫ﻃرفداران موتور های بنزینی نیز دﻻیل ﺧودشان را دارند که از‬
‫دیزﻟی بهتر هستند ‪ .‬با این حال بسته به نوع استفاده باید نوع‬
‫موتور را انتخاب کرد که برای ﭼه کاری باید سمت کدام موتور‬
‫رفت ‪ .‬برای مﺜال موتور های دیزﻟی هیﭻ گاه آن روحیه اسپرت‬
‫بودن را به راننده منتﻘل نمیکنند ‪ .‬شتابگیری با موتور های‬
‫بنزینی با توﺟه به دور موتور باﻻتر آنان بسیار ﻟﺬت بخش تر از‬
‫موتور های دیزﻟیست اما باید این را دانست که موتور های دیزﻟی‬
‫نیز بدون نیاز به دنده های پایین تر میتوانند شتابگیری ﺟاﻟﺒی‬
‫را داشته باشند ‪ .‬اگر فردی هستید که اسپرت بودن برایتان مهﻢ‬
‫نیست و به دنﺒال ﺧودرویی هستید که توان کﺸندگی باﻻیی‬
‫داشته باشد و در عین حال مصرف آن نیز پایین تر باشد قﻄعا‬
‫موتور های دیزﻟی برایتان انتخاب بسیار معﻘوﻻنه ای ﺧواهد بود ‪.‬‬
‫اما اگر فردی هستید که روحیه ای اسپرت دارید قﻄعا موتور های‬
‫بنزینی انتخابی بسیار ﻟﺬت بخش ﺧواهد بود ‪ .‬موتور های بنزینی‬
‫با داشتن ﻇرفیت باﻻ در بحﺚ تیونینﮓ عالقه مندان بسیار زیادی‬
‫را دارد و تعمیرکاران آنها بیﺸتر در دسترس هستند و مﻘﺒوﻟیت‬
‫باﻻیی بین عموم دارند ‪ .‬امیدواریﻢ در این مﻘاﻟه توانسته باشیﻢ‬
‫کمک شایانی به مخاﻃﺒان عزیز در این مﻘوﻟه کرده باشیﻢ ‪.‬‬

‫‪35‬‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫‪36‬رباتیک و مکاترونیک‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫آشنایی با رباتیک و مکاترونیک‬
‫علی ویسینژاد‪ ،‬دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬
‫توﺟه می باشد این است که عالقه و کاربرد ربات ها به هیﭻ عنوان‬
‫محدودیت سنی هﻢ ندارد ﭼرا که اساس راحت ﻃلﺒی در همه ی‬
‫انسان ها وﺟود دارد و کار رباتیک نیز آسان کردن کارها و بهﺒود‬
‫بخﺸیدن شرایط برای انسان است‪.‬‬
‫کلمه ی ربات را اوﻟین بار کارل ﭼاپک نویسنده ی نمایﺸنامه‪،‬‬
‫در نمایﺸنامه ای به اسﻢ کارﺧانه ی ربات سازی روسوم در سال‬
‫‪ 1921‬ابداع کرد‪ .‬اگر ﭼه مستنداتی نﺸان می دهد که این کلمه‬
‫توسط برادرش ﺟوزف ابداع شده وﻟی باز کارل را مخترع این کلمه‬
‫می دانند اما درنهایت ریﺸه ی این کلمه از کﺸور ﭼک اسلواکی‬
‫)روبوتنیک( به معنی کارگر می باشد‪ .‬با اینکه ربات ها همانند‬
‫همه ی اﺧتراعات از مصنوعات بﺸری هستند‪،‬اما در مﻘایسه و‬
‫رقابت با ﺧود انسان پیﺸتازاند و تفاوت آنها در بسیاری از ﺟهات‬
‫قابل ﭼﺸﻢ پوشی نیست‪ .‬برای مﺜال ﺧستگی ناپﺬیری و انجام یک‬
‫کار تکراری با دقت فراوان و یا کارهایی که بازوهای انسان مﻘدار‬
‫توان ﻻزم برای انجام آن را ندارند‪ ،‬به راحتی از عهده ی ربات ها‬
‫بر می آید‪.‬‬
‫‪37‬‬
‫آشنایی با رباتیک‬
‫با ﺟستجوی واژه ی رباتیک در اینترنت متوﺟه ی تعریف علمی‬
‫این واژه و حوزه و کاربرد های آن در زندگی می شویﻢ ‪ :‬ربات‬
‫ماشینی است که به ﻃور معمول قابل برنامه ریزی توسط رایانه‬
‫بوده و قادر به انجام ﺧودکار شماری از اعمال پیچیده است و در‬
‫کل می شود این گونه گفت که ﺟایگزین تالش انسان می شود‬
‫‪ .‬رباتیک شاﺧه ای میان مهندسی و علﻢ است که شامل رشته‬
‫های مهندسی مکانیک ‪ ،‬مهندسی برق و علوم رایانه ای می شود‬
‫اما بیایید با دیدگاهی دیگر با این تعریف روبه رو شویﻢ‪ .‬رباتیک‬
‫اساس اصول علﻢ امروز برای علﻢ آینده را شامل می شود‪ .‬رباتیک‬
‫اکنون فﻘط علﻢ ساﺧت ابزار و وسایلی ﺟهت سرگرمی و گﺬراندن‬
‫وقت نیست‪ .‬کاربرد رباتیک در زندگی امروزه بر کسی پوشیده‬
‫نیست‪ .‬از ربات های انسان نمای ﺟدید شرکت تسال گرفته تا‬
‫تلسکوپ های فضایی همانند ﺟیمز وب که ماموریت بسیار بزرگی‬
‫را در علﻢ نوین بر عهده دارند همگی به صورتی ‪ ،‬علﻢ رباتیک و‬
‫هوش مصنوعی در آنها دﺧاﻟت داشته است‪ .‬نکته ای که قابل‬
‫غیر از ﭼند دانﺸگاه محدود این رشته مستﻘیﻢ تدریس نمی شود‬
‫و با توﺟه به میان رشته ای بودن آن همراه با این رشته ها و‬
‫زیرمجموعه گروه آن ها آموزش داده می شود ‪ .‬در ایران اگر ﭼه‬
‫رباتیک به کمک انجمن های علمی رباتیک دانﺸگاه ها دوره های‬
‫آموزشی بسیار مفیدی را برای دانﺸجویان و دانش آموزان ﭼه‬
‫به صورت حضوری و ﭼه به صورت مجازی به ﺧصوص در دوران‬
‫همه گیری کرونا برگزار می کنند و آنها را برای مسابﻘات رباتیک‬
‫کﺸوری و در نهایت اعزام به مسابﻘات ﺟهانی آماده می کند اما‬
‫همچنان رباتیک به ﺧاﻃر میان رشته ای بودنش آنﻄور که باید‬
‫به آن بها داده نﺸده است و می توان گفت یک رشته ی محروم‬
‫به حساب می آید و با وﺟود کسﺐ مﻘام های به نسﺒت ﺧوبی‬
‫در مسابﻘات ﺟهانی رباتیک و هوش مصنوعی اما مهاﺟرت نخﺒه‬
‫های ایرانی باعﺚ شده که در صنعت‪ ،‬این رشد به ﺧوبی اثر گﺬار‬
‫نﺒاشد و در آمار های ﺟهانی هﻢ ایران از نﻈر به کارگیری ربات‬
‫ها از ﺟایگاه ﺧوبی برﺧوردار نیست ‪ .‬برای مﺜال بهتر است یک‬
‫نگاهی به تراکﻢ ربات های کارگر در ﺟهان ﻃﺒق آمار سال‪2020‬‬
‫بیندازیﻢ‪ .‬ﻃﺒق این آمار کﺸور کره ی ﺟنوبی با شاﺧﺺ ‪932‬‬
‫ربات در صدر این آمار و کﺸور های سنگاپور و ژاپن به ترتیﺐ با‬
‫‪ 605‬و ‪ 390‬ربات در ﺟایگاه های بعدی هستند و نام کﺸور‬
‫عزیزمان ایران در این رتﺒه بندی حتی به ﭼﺸﻢ هﻢ نمی ﺧورد‪.‬‬
‫این مﻘیاس ‪ ،‬تراکﻢ ربات در صنعت را به ﺧوبی نﺸان می دهد‬
‫که می توان دریافت در آسیا کره ی ﺟنوبی نه تنها پیﺸتاز به‬
‫کارگیری تکنوﻟوژی و رباتیک در بخش های مختلف توﻟیدی اش‬
‫است بلکه این ﺟایگاه را از سال ‪ 2010‬تا کنون تصاحﺐ کرده‬
‫است ‪ .‬در اروپا نیز آﻟمان همچون محصوﻻت با کیفیتش از نﻈر به‬
‫کارگیری ربات نسﺒت به تراکﻢ عملکرد ﺧوبی دارد‪ .‬اگر ﭼه ایران‬
‫نسﺒت به سال های گﺬشته پیﺸرفت ﺧوبی داشته است اما سوال‬
‫این است که سرعت پیﺸرفت علﻢ رباتیک در ایران توانسته به‬
‫سرعت پیﺸرفت ﺟهانی برسد؟ پاسخ متاسفانه ﺧیر است‪.‬‬
‫مسابﻘات رباتیک و هوش مصنوعی در ایران به صورت مسابﻘات‬
‫استانی رباتیک‪ ،‬مسابﻘات رباتیک دانش آموزی‪ ،‬مسابﻘات ملی‬
‫رباتیک ‪ ،‬مسابﻘات شیراز اپن ‪ ،‬مسابﻘات ایران اپن ‪ ،‬مسابﻘات‬
‫رباتیک فیرا برگزار می شود‪.‬‬
‫انجمن های علمی رباتیک در ایران فعاﻟیت ﺧوبی دارند و در‬
‫آموزش و پرورش نوﺟوانان و ﺟوانان مستعد نﻘش موثری ایفا می‬
‫کنند‪ .‬با عضویت در این انجمن ها و گﺬراندن دوره های آموزشی‬
‫توسط اساتید مجرب این رشته می توان بیﺸتر با این تخصﺺ‬
‫آشنا شد و حتی منتخﺐ ها می توانند برای مسابﻘات رباتیک‬
‫درون مدرسه و دانﺸگاه تا سﻄﺢ های ﺟهانی ﺧود را مورد ارزیابی‬
‫قرار دهند تا در آینده بتوانند بیﺸتر در صنعت و پزشکی و هوافضا‬
‫و سایر بخش هایی که رباتیک به آنها کمک می کند ‪ ،‬ﺧدمت‬
‫کنند و موثر واقﻊ شوند‪.‬‬
‫در دانﺸگاه کردستان انجمن علمی رباتیک توسط ﺟناب آقای‬
‫مهندس نیما رحمانی در سال ‪ 1393‬که دانﺸجوی رشته ی‬
‫مهندسی صنایﻊ بود پایه گﺬاری شد‪ .‬ایﺸان به همراه ﺟناب‬
‫مهندس سید آرمان حسینی )منتخﺐ دانﺸجوی نمونه ی‬
‫کﺸوری( در ﭼند ساﻟی که مسﺌوﻟیت دبیری انجمن علمی‬
‫رباتیک کردستان را بر عهده داشتند افتخارات بسیاری را برای‬
‫رباتیک همانﻄور که شاﺧه ای بین رشته ای است نیاز به دانش‬
‫ﭼندین رشته هﻢ می باشد و ﺟز رشته های سخت محسوب می‬
‫شود ‪ .‬اگر ﭼه در ادامه ﺧواهیﻢ دانست که ﭼرا این رشته در ایران‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫مﻈلوم یا بهتر بگوییﻢ محروم است‪ ،‬اما قﺒل از آن بهتر است با‬
‫رباتیک بیﺸتر از پیش آشنا شویﻢ‪.‬‬
‫رباتیک را بیﺸتر همراه هوش مصنوعی می شناسیﻢ و این دو در‬
‫دانش نوین نیز اﺟزایی ﺟدایی ناپﺬیرند‪ .‬ربات های ﺟدید برای‬
‫ماندن در بازار رقابت و کیفیت به هوش مصنوعی باﻻ نیاز دارند‪.‬‬
‫اما اوﻟین شرکت رباتیک ﺟهان را ﺟوزف انگل برگر در سال ‪1956‬‬
‫تاسیس کرد و با همکاری ﺟورج دو ول اوﻟین ربات صنعتی آمریکا‬
‫را اﺧتراع کرد به همین ﺧاﻃر او را پدر علﻢ رباتیک ﻟﻘﺐ دادند‪.‬‬
‫اوﻟین ربات دیجیتاﻟی و قابل برنامه ریزی ربات ‪ Unimate‬بود که‬
‫در سال ‪ 1961‬نصﺐ گردید و وﻇیفه ی آن برداشتن قﻄعات فلزی‬
‫داغ از دستگاه ریخته گری تحت فﺸار بود‪.‬‬
‫اگر ﭼه در ﭼند پاراگراف باﻻتر گفته شد که پدر علﻢ رباتیک‬
‫ﺟهان ﺟوزف انگل برگر است ‪،‬اما رباتیک به ﺧصوص مهندسی‬
‫رباتیک یک پدر دیگر نیز دارد و می توان حتی او را به این دﻟیل‬
‫که نسﺒت به ﺟوزف در زمانی دور تر می زیست‪ ،‬او را پدربزرگ‬
‫رباتیک نامید‪ .‬بدیﻊ اﻟزمان ابوﻟعز بن اسماعیل بن رزاز ﺟزری ‪،‬‬
‫همه ﭼیز دان ‪ ،‬مخترع ‪ ،‬ریاضی دان ‪ ،‬صنعتگر و مهندس مکانیک‬
‫مسلمان کرد اهل ﺟزیره بوتان در ترکیه امروزی بود و در اصل او‬
‫را به عنوان پدر علﻢ مهندسی رباتیک ﺟهان می شناسند‪.‬‬
‫اما پدر علﻢ رباتیک در ایران آقای کارو ﻟوکاس دانﺸمند ارمنی‬
‫تﺒار ایرانی )متوﻟد ‪ 13‬شهریور ‪ 1328‬در اصفهان و درگﺬشت‬
‫‪ 17‬تیر ‪ (1389‬است‪ .‬ﻟوکاس فارغ اﻟتحصیل مدرك کارشناسی‬
‫ارشد برق از دانﺸگاه تهران و دکترا مهندسی اﻟکترونیک و علوم‬
‫کامپیوتر با گرایش مهندسی کنترل از دانﺸگاه برکلی کاﻟیفرنیا‬
‫بود‪ .‬نکته ای که قابل توﺟه در ﺧصوص ایﺸان است توصیه نامه‬
‫ای بود که استاد کارو در داشگاه تهران به دانﺸگاه برکلی نوشته‬
‫بود ‪ )) :‬اگر کارو را در دانﺸگاه ﺧود قﺒول نکنید‪ ،‬دیوانه اید‪((.‬‬
‫رباتیک رشته ای است که به شدت نیاز به دانش ریاضی و هندسه‬
‫دارد و همانند رشته های مهندسی نیاز به دانش پایه در رشته ی‬
‫ریاضی و فیزیک دبیرستان است و دانش آموزان و دانﺸجویان این‬
‫رشته باید زمان زیادی را صرف مﻄاﻟعه و یادگیری دروس ﺧود به‬
‫همراه دانش ﺟدید روز کنند تا بتوانند بر دانش این رشته مسلط‬
‫باشند و با تمرین و تکرار ‪ ،‬ﺧالقیت ﺧود را که در این رشته بسیار‬
‫مورد نیاز است پرورش دهند‪.‬‬
‫رشته ی رباتیک در دانﺸگاه های برتر ﺟهان به صورت یک رشته‬
‫ی ﺟداگانه تدریس می شود اما در ایران این گونه نیست و به‬
‫‪38‬‬
 ‫اما رونمایی ربات انسان نمای ﺟدید شرکت تسال که ﺟز اﺧﺒار داغ‬ ‫انجمن رباتیک و دانﺸگاه کردستان کسﺐ کردند‪ .‬انجمن رباتیک‬
‫ﭼند مدت پیش بود ‪ ،‬ﺧیال به کار گیری ربات های انسان نما‬ ‫کردستان با توﺟه به مﻘام های مهمی که در مسابﻘات شیراز اپن‬
‫را بیش از گﺬشته پر رنﮓ تر کرد‪ .‬ایالن ماسک ثروتمندترین فرد‬ ‫بدست آورده بود توانست ﺟواز کسﺐ در مسابﻘات ﺟهانی در‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫حاضر ﺟهان و شخصیت محﺒوب و قهرمان بسیاری از افراد ‪ ،‬روز‬ ‫استانﺒول ترکیه را نیز ازآن ﺧود کند‪ .‬مهندس آرمان حسینی در‬
‫به روز ما را به دنیای فیلﻢ های علمی تخیلی هاﻟیوودی نزدیک‬ ‫حال حاضر به عنوان دبیر اتحادیه ی رباتیک ایران و مهندس نیما‬
‫تر می کند‪ .‬اگر ﭼه گفته می شود کاراکتر آقای استارك در فیلﻢ‬ ‫رحمانی از داوران سرشناس مسابﻘات رباتیک در کﺸور مﺸﻐول‬
‫انتﻘام ﺟویان برگرفته از شخصیت ایالن ماسک است اما این روز‬ ‫به فعاﻟیت هستند‪.‬‬
‫ها محﻘق شدن تخیل ها به کمک دانش ‪ ،‬دیگر همچون گﺬشته‬ ‫با وﺟود همه ی کﻢ و کاستی های رباتیک در ایران اما به آینده‬
‫مضحک و غیر قابل باور نیست‪ .‬ربات تسال یا تسال بات دارای وزن‬ ‫ی این رشته ﺧوشﺒین هستیﻢ ﭼرا که روز به روز بر مﺸتاقان این‬
‫‪ 56,6‬کیلوگرم است و ﻃﺒق ادعای ایالن ماسک تسال بات می‬ ‫رشته با وﺟود ﺧﺒر های ﺟﺬاب از اﺧتراعات و ارتﻘای تجهیزات‬
‫تواند تا وزن ‪ 150‬پوند را بلند کند و وزن تا ‪ 45‬پوند را با سرعت ‪5‬‬ ‫رباتیکی افزوده می شود‪ .‬در ادامه با ربات های انسان نمای سورنا‬
‫مایل در ساعت ﺟا به ﺟا نماید‪ .‬ماسک در مراسﻢ رونمایی از تسال‬ ‫‪ 4‬که ساﺧت ایران است و ربات انسان نمای تسال بات آشنا می‬
‫بات گفت که این ربات از نرم افزار اتوپایلوت تسال بهره می گیرد‬ ‫شویﻢ و مهﻢ ترین ﭼاﻟش پروژه ی ﺟیمز وب را ﺧواهیﻢ دانست‪.‬‬
‫و به ‪ 8‬دوربین مجهز است که محتوا را به شﺒکه عصﺒی ﻃراحی‬
‫شده توسط تسال انتﻘال می دهند‪.‬‬
‫اگرﭼه به نﻈر می رسد هدف اصلی تسال بات برای انسان ‪ ،‬کمک‬
‫به پروژه ی سفر و اسکان در مریخ است اما این ربات به ﻃور قﻄﻊ‬
‫میتواند در پروژه و کار های دیگر نیز مورد استفاده قرار بگیرد‪.‬‬
‫هوش مصنوعی که شرکت تسال در ﺧودرو های ﺧودران که توﺟه‬
‫تمام ﺟوامﻊ را به ﺧود معﻄوف کرده است ‪ ،‬با به کارگیری در‬
‫تسال بات و حتی ارتﻘای آن که ﻟحﻈه به ﻟحﻈه صورت می گیرد ‪،‬‬
‫احترام به هوش مصنوعی را نیز بیﺸتر از پیش می کند‪.‬‬

‫رباتیک در ایران ﺟنﺒه ی پژوهﺸی آن بیﺸتر مورد توﺟه است که‬

‫اﻟﺒته دستاورد ﺧوبی همچون ربات های انسان نمای سورنا توسط‬
‫تیﻢ پژوهﺸگران دانﺸگاه تهران داشته است ‪ .‬ربات انسان نمای‬
‫سورنا که تیﻢ پژوهﺸی به سرپرستی دکتر عﻘیل یوسفی کما‪،‬‬
‫استاد مهندسی مکانیک دانﺸگاه تهران‪ ،‬آن را بر عهده داشته‬
‫است ‪ ،‬اعالم کرده که ﭼهار سال را صرف ساﺧت نسل ﺟدید ربات‬
‫سورنا کرده است‪ .‬ایﺸان اعالم داشته است که این ربات محصوﻟی‬
‫به ﻃور کامل ایرانی است و نخﺒگان ایرانی در دانﺸگاه تهران به‬
‫شکل بومی آن را ﻃراحی کرده اند‪ .‬ربات سورنا ‪ 4‬دارای ‪ 43‬درﺟه‬
‫آزادی است که نسﺒت به سورنا ‪ 3‬دارای ‪ 12‬درﺟه آزادی بیﺸتر‬
‫می باشد‪ .‬وزن سورنا ‪ 68 ، 4‬کیلوگرم و قامت آن ‪ 1,7‬متر است‬
‫که نسﺒت به نسخه ی سوم که قد ‪ 1,9‬متر و وزن ‪ 98‬کیلوگرمی‬
‫داشته است می توان گفت که دارای قامتی کوتاه تر و اﻟﺒته وزنی‬
‫تلسکوپ فضایی ﺟیمز وب ‪ ،‬که نام آن برگرفته از ﺟیمز ﺋی وب‬ ‫سﺒک تر است‪ .‬سورنا ‪ 4‬به سیستﻢ عامل ربات )‪ (ROS‬مجهز‬
‫)مدیر ناسا در ﻃی سال های ‪ 1961‬تا ‪ ( 1968‬به پاس تالش‬ ‫است‪ .‬بهﺒودهای سورنا ‪ 4‬فﻘط به بخش داﺧلی محدود نیست‬
‫های او به ﺧصوص در پروژه ی آپوﻟو‪ ،‬این نام برای تلسکوپ‬ ‫و بخش بیرونی ربات هﻢ نسﺒت به نسخه های قﺒلی از کیفیت‬
‫گران قیمت انتخاب شده است‪ .‬گران قیمت به این دﻟیل گفته‬ ‫بهتری برﺧوردار شده است‪.‬‬
‫شد ﭼون این پروژه نزدیک به بیش از ‪ 10‬میلیارد دﻻر هزینه به‬
‫ﺧود اﺧتصاص داده است‪ .‬علت باﻻ بودن این مﻘدار بودﺟه برای‬
‫این پروژه ی بزرگ ‪ ،‬به تعویق افتادن پروژه در ﻃی ﭼندین سال و‬
‫اهمیت باﻻی آن است‪ .‬اساس این پروژه‪ ،‬ﺟایگزینی برای تلسکوب‬
‫فضایی هابل است که در سال ‪ 1997‬پروژه شروع به کار کرد و‬
‫زمان پرتاب را سال ‪ 2007‬و با بودﺟه ی ‪ 0,5‬میلیارد دﻻر پیش‬
‫بینی می کرد اما با به تعویق افتادن پروژه و پر رنﮓ شدن اهمیت‬

‫‪39‬‬
‫و اساس تعریف مکاترونیک پیﺸینه ی آن قوی و قدیمی تر است‪.‬‬
‫تفاوت اصلی رباتیک و مکاترونیک در آن است که سیستﻢ های‬
‫مکاترونیکی ورودی هایﺸان فراهﻢ شده است یا بهتر است بگوییﻢ‬
‫تمام ورودی ها از قﺒل تعریف شده و شناﺧته شده هستند‬
‫درحاﻟیکه سیستﻢ های رباتیکی باید ﺧودشان ورودی ها را‬
‫از محیط دریافت کنند برای مﺜال ﭼراغ راهنمایی و رانندگی‬
‫و ماشین ﻟﺒاس شویی را در نﻈر بگیرید‪ .‬در ﭼراغ راهنمایی و‬
‫رانندگی زمانی که انسان دکمه ای را فﺸار می دهد رنﮓ ﭼراغ‬
‫تﻐییر می کند و در ماشین ﻟﺒاس شویی دمای آب‪،‬زمان و ‪ ...‬به‬
‫آن داده شده است‪ .‬حتی وقتی ﭼراغ راهنمایی و رانندگی در‬
‫حاﻟت ﺧودکار قرار می گیرد و بدون نیاز به فﺸردن دکمه ای کار‬
‫می کند ‪ ،‬هنوز به عنوان سیستﻢ مکاترونیکی شناﺧته می شود‬
‫ﭼون ورودی هایش ) زمان روشن بودن هر رنﮓ( برایش فراهﻢ‬
‫گردیده است ‪ ،‬این فرآیند‪ ،‬ﺧودکار)اتوماتیک( نامیده می شود‪.‬‬
‫اما آنچه گفته شد در تضاد است با حاﻟتی که ﭼراغ راهنمایی‬
‫و رانندگی دارای یک دوربین ‪ ،‬ﺟهت تﺸخیﺺ مردمی که می‬
‫ﺧواهند از عرض ﺧیابان رد شوند و رنﮓ ﭼراغ را با توﺟه به‬
‫فﺸردگی ﺟمعیت تﻐییر دهد‪ .‬آنچه گفته شد یک سیستﻢ رباتیک‬
‫است‪ .‬این فرآیند را ﺧودمختاری )اتونوموس( می گویند‪ .‬پس‬
‫به ﻃور ﺧالصه می توانیﻢ بگوییﻢ که سیستﻢ های مکاترونیکی‬
‫ورودی هایﺸان فراهﻢ شده است درحاﻟیکه سیستﻢ های رباتیکی‬
‫ﺧود مختار هستند‪ .‬سیستﻢ های رباتیکی نیازی به دید انسان ها‬
‫) فکر و محاسﺒات بﺸر ( ندارند و هوش مصنوعی این کار را انجام‬
‫می دهد‪ ،‬درحاﻟیکه سیستﻢ های مکاترونیکی نیازمند فکر انسان‬
‫ها از قﺒل یا همزمان می باشند و گرﭼه هر دو نیازمندی های‬
‫اوﻟیه ی مصنوعاتی را ﻻزم دارند اما منﻈور از نیازمندی بیﺸتر در‬
‫ﻃول فرآیند و کاری است که انجام داده می شود‪.‬‬
‫پس با توﺟه به تعریف مکاترونیک می توانیﻢ دریابیﻢ که در حال‬
‫حاضر مکاترونیک در صنعت بیﺸتر از رباتیک مورد استفاده قرار‬
‫می گیرد ﭼرا که هنوز ﺧیلی از کارﺧانجات دستگاه های آنها‬
‫دارای هوش مصنوعی نیست و حداقل نیازمند اپراتور است اما‬
‫نﺒاید ﺟامﻊ بودن مکاترونیک نسﺒت به رباتیک را در این مﻘایسه‬
‫نادیده بگیریﻢ‪.‬‬
‫می توان ادعا کرد که در ایران انجمن های علمی رباتیک دانﺸگاهی‬
‫در مﻘایسه با انجمن های علمی مکاترونیک فعاﻟیت بیﺸتری را‬
‫دارند ﭼرا که ﺟﺬابیت هوش مصنوعی در رباتیک تمایل به فعاﻟیت‬
‫را در رباتیک به ﺧوبی می تواند نﺸان دهد‪ .‬فﻘط در حد یک مﺜال‬
‫کوﭼک اینگونه می توان گفت که در انتخابات انجمن های علمی‬
‫دانﺸگاه کردستان در سال ‪ ،1400‬انجمن علمی مکاترونیک به‬
‫دﻟیل درﺧواست بسیار کﻢ اعضا برای شرکت در این انجمن حتی‬
‫نامی از این انجمن در انجمن های علمی سال ‪ 1400‬برده نﺸد‪.‬‬
‫شاید این مﺜال ﺧوبی به نﻈر نرسد اما با نگاهی به برگزاری دوره‬
‫های تمام انجمن های مکاترونیک در کﺸور و مﻘایسه با تعداد‬
‫دوره های آموزشی و حتی تعداد ﺧود انجمن ها در کﺸور می‬
‫توان ادعای محﺒوبیت رباتیک را تایید کرد‪.‬‬
‫با توﺟه به گستره ی مکاترونیک دستاورد های بسیاری می‬
‫توان برای آن برشمرد و حتی ربات های سورنا ‪ 4‬و تسال بات و‬
‫تلسکوپ ﺟیمز وب که درمورد آنها توضیحات مختصری داده شد‬
‫آن در سال های پیش رو مﻘدار بودﺟه ی آن افزایش می یافت‬
‫تا به رقﻢ ‪ 10‬میلیارد دﻻر و سال ‪ 2021‬برای پرتاب سفینه ی‬
‫حامل ﺟیمز وب رسید‪ .‬ﻃﺒق گفته ی بیﺸتر مدیران این پروژه‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫معضل اصلی و بزرگ این ﻃرح ﺟا دادن این تلسکوپ غول پیکر‬
‫)هفت برابر بودن تلسکوپ ﺟیمز وب نسﺒت به تلسکوپ هابل(‬
‫در سفینه ی حامل آن یعنی سفینه ی وی ای ‪ 256‬آریان و در‬
‫نهایت باز شدن تلسکوپ در موقعیت برنامه ریزی شده بود که‬
‫بخش رباتیک و هوش مصنوعی پس از تالش های بسیار موفق‬
‫به حل این ﭼاﻟش شدند‪ .‬حال تمام مﺸتاقان فضا منتﻈر تصاویر‬
‫ﺟدید از گﺬشته ی کیهان هستند‪.‬‬
‫آشنایی با مکاترونیک‬
‫شﺒاهت بین مکاترونیک و رباتیک به حدی زیاد است که دیده‬
‫شده است در بعضی مواقﻊ ‪ ،‬این دو رشته به ﻃور اشتﺒاهی به‬
‫ﺟای هﻢ در نﻈر گرفته شده اند ‪ .‬اﻟﺒته این اشتﺒاه برای عموم‬
‫مردم است و متخصصان تفاوت این دو رشته را بسیار ﺧوب می‬
‫دانند‪ ،‬اما اکنون بیایید با مکاترونیک آشنا شویﻢ‪ .‬برای آشنایی‬
‫با مکاترونیک از مﻘایسه ی آن با رباتیک استفاده می کنیﻢ‪.‬‬
‫مکاترونیک در مﻘایسه با رباتیک رشته ای ﺟامﻊ تر محسوب می‬
‫شود و حتی این ﻃور می توان گفت که رباتیک زیر مجموعه ی‬
‫مکاترونیک می باشد اما هر ﭼه به آینده نزدیکتر می شویﻢ گستره‬
‫ی رباتیک بیﺸتر از مکاترونیک ﺧواهد شد‪.‬‬
‫مکاترونیک نیز همچون رباتیک میان رشته ای می باشد اما‬
‫مﺸتق شده از رشته های بیﺸتری است ‪ ،‬شاید به همین ﺧاﻃر‬
‫است که او را نسﺒت به رباتیک ﺟامﻊ تر می دانند‪ .‬مکاترونیک که‬
‫ﺧود مﺸتق از دو واژه ی مکانیزم و اﻟکترونیک است ‪ ،‬ترکیﺒی از‬
‫شش رشته ی مهندسی مکانیک‪ ،‬مهندسی اﻟکترونیک‪ ،‬مهندسی‬
‫کنترل‪ ،‬مهندسی مخابرات‪ ،‬مهندسی پروژه ‪ ،‬مهندسی کامپیوتر و‬
‫مهندسی موﻟکوﻟی می باشد‪.‬‬
‫ابداع واژه ی مکاترونیک به سال ‪ 1969‬توسط مهندس ژاپنی‬
‫شرکت یاسکاوا‪ ،‬آقای تسورو موری بر می گردد که در مﻘایسه با‬
‫سال ابداع واژه ی رباتیک )‪ (1921‬این مفهوم برداشت می شود‬
‫که رباتیک قﺒل تر از مکاترونیک بوده است اما این ﭼنین نیست‬
‫ﭼرا که مکاترونیک ﺟایگزین واژه ی سیستﻢ های اﻟکترومکانیکی‬
‫شد و تا حد کمتری نیز به ﺟای مهندسی کنترل و اتوماسیون‬
‫به کار گرفته می شد و این نﺸان می دهد که مکاترونیک از نﻈر‬
‫ﻟﻐوی شاید ﺟدید تر از رباتیک باشد اما با توﺟه به نوع کاربرد آن‬
‫‪40‬‬
 ‫را به عنوان دستاورد های مکاترونیکی نیز نام بﺒریﻢ اما بسیاری‬
‫از دستگاه و ماشین آﻻت مورد استفاده در بخش های مختلف‬
‫پزشکی ‪ ،‬ﺧودروسازی ‪ ،‬مواد هوشمند ‪ ،‬صنایﻊ هسته ای و ‪ ...‬ﺟز‬
‫دستاورد های مکاترونیک محسوب می شوند ﭼرا که مکانیک و‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫اﻟکترونیک در آنها دﺧاﻟت داشته است‪.‬‬

‫مراجﻊ‬

‫‪www.en.wikipedia.org/wiki/Robotics‬‬

‫‪www.tesla.com/AI‬‬

‫‪World Robotics 2021‬‬

‫‪41‬‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫پیاده سازی مکاترونیک در صنایع نوین‬

‫محمد محمودپور‪ ،‬دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک بیوسیستم‪ ،‬دانشگاه کردستان‬

‫نیست‪ ،‬بلکه بیﺸتر فرآیند تکامل رشتههای مهندسی مورد نیاز‬ ‫مکاترونیک ترکیﺒی از سه شاﺧه مرسوم متمایز برای ﻃی کردن‬
‫برای ﻃراحی سامانههای اﻟکترومکانیکی است‪ .‬محصول نهایی کار‬ ‫مراحل ﻃراحی سامانه میباشد‪ .‬این سه حوزه عﺒارتند از‪:‬‬
‫یک مهندس مکاترونیک نمونه اوﻟیه از یک سامانه و یا وسیله‬ ‫‪ -1‬مهندسی مکانیک که کلمه مکا از آن گرفته شده است‪.‬‬
‫مکاترونیکی کنترﻟی کامپیوتری ﺟاسازی شده است )شکل ‪.(1‬‬ ‫‪ -2‬مهندسی اﻟکترونیک که قسمت ترونیک از آن گرفته شده‬
‫کلمه وسیله به عنوان یک محصول مستﻘل تعریف ﺧواهد شد‪ ،‬که‬ ‫است‪.‬‬
‫یک کار ویژه اراﺋه میدهد‪ ،‬مانند یک اﺟاق مایکرویو ‪ ،‬در حاﻟیکه‬ ‫‪ -3‬علﻢ کامپیوتر‬
‫یک سامانه مجموعهای از ﭼندین وسیله است مانند یک ﺧط‬ ‫مکاترونیک ﺟمﻊ این سه شاﺧه اصلی نیست بلکه این حوزه از‬
‫توﻟید رباتیک اتوماتیک‪ .‬ﭼنین مکانیزمهایی بیش از صد سال‬ ‫علﻢ مهندسی بیﺸتر به صورت تﻘاﻃﻊ این سه زمینه تعریف شده‬
‫است که در ﻃراحیها وﺟود دارند و ﻃراحیهای پایهای هنوز در‬ ‫است‪ .‬این حاﻟت در حال حاضر تﻐییرات تکاملی در رشتههای‬
‫برنامه‪-‬های کاربردی مدرن استفاده میشوند‪ .‬ﻃراحی مکانیکی‬ ‫مهندسی است که با ﻃراحی سامانههای اﻟکترومکانیکی سروکار‬
‫اسکلت محصول اﻟکترومکانیکی را تﺸکیل میدهد‪ ،‬که بﻘیه‬ ‫دارد‪ .‬کلمه مکاترونیک اوﻟین بار توسط مهندسین شرکت برق‬
‫ویژگیها بر این اساس ساﺧته شدهاند )مانند ﭼﺸﻢها‪ ،‬ماهیچهها‬ ‫‪ Yaskawa‬به کار برده شد‪ .‬تﻘریﺒاً تمام سامانههای اﻟکترومکانیکی‬
‫و مﻐز(‪ .‬این مکانیزمها از ﻟحاظ ویژگیها و پارامترهای ﻃراحی‬ ‫مدرن یک کنترل‪-‬کننده کامپیوتری ﺟاسازی شده دارند‪ .‬بنابراین‪،‬‬
‫مﺸتركشان مورد بحﺚ هستند‪.‬‬ ‫مساﺋل سختافزاری و نرمافزاری کامپیوتر )از ﻟحاظ کاربرد آنها‬
‫برای کنترل سامانههای اﻟکترومکانیکی( قسمتهایی از مهندسی‬
‫مکاترونیک هستند‪ .‬اگر میکروکنترلگرهای ارزان قیمت به‬
‫صورت گسترده در دسترس نﺒود‪ ،‬همان ﻃورکه میدانیﻢ ممکن‬
‫بود امروز شاﺧهای از علﻢ مهندسی به نام مکاترونیک وﺟود‬
‫نداشت‪ .‬در دسترس بودن میکروپردازندههای ﺟاسازی شده در‬
‫بازار که به صورت مداوم قیمتﺸان پایین میآید و عملکردشان باﻻ‬
‫میرود‪ ،‬استفاده از کنترل کامپیوتری در هزاران محصول مصرف‪-‬‬
‫کننده را ممکن میسازد‪ .‬مدل قدیمی برای تیﻢ ﻃراحی محصول‬
‫اﻟکترومکانیکی شامل موارد زیر است‪:‬‬
‫‪ -1‬مهندسینی که اﺟزاء مکانیکی یک وسیله را ﻃراحی میکنند‪.‬‬
‫‪ -2‬مهندسینی که اﺟزاء اﻟکتریکی مانند فعالکننده‪ ،‬حسگرها و‬
‫آمپلیفایرها ‪ ،‬همچنین اﻟگوریتﻢها و منﻄق کنترل را ﻃراحی‬
‫میکنند‪.‬‬
‫‪ -3‬مهندسینی که ابزارهای سختافزاری و نرمافزاری کامپیوتر را‬
‫برای کنترل محصول در زمان واقعی ﻃراحی میکنند‪.‬‬
‫یک مهندس مکاترونیک برای انجام تمام این سه دستوراﻟعمل‬
‫شکل ‪ :1‬شاﺧه مکاترونیک با تﻘاﻃﻊ مهندسی مکانیک‪ ،‬مهندسی‬ ‫آموزش میبیند‪ .‬به عالوه‪ ،‬فرآیند ﻃراحی به صورت متواﻟی‬
‫اﻟکترونیک و علوم کامپیوتر‬ ‫ﻃراحی مکانیکی و بعد از آن ﻃراحی سامانه کنترل و کامپیوتر‬
‫نیست‪ ،‬بلکه تمام ﺟنﺒههای ﻃراحی )مکانیکی‪ ،‬اﻟکتریکی و‬
‫ﺟزﺋیات تنش یا تحلیل نیرو در این مکانیزمها حﺬف شده؛ زیرا‬ ‫کنترل کامپیوتر( به صورت یکسان به منﻈور ﻃراحی بهینه انجام‬
‫آنها در تحلیلهای مرسوم تنش و مراحل ﻃراحی ماشین پوشش‬ ‫میشوند‪ .‬واضﺢ است که مکاترونیک یک شاﺧه مهندسی ﺟدید‬

‫‪42‬‬
 ‫مکان‪ ،‬سرعت‪ ،‬دقت‪ ،‬ﺟریان و غیره استفاده میشوند‪ ،‬مورد مﻄاﻟعه‬
‫قرار گرفته است‪) .‬شکل ‪ ،(3‬این ﻟیست سعی بر این ندارد که تمام‬
‫حسگرهای ممکن و در دسترس فعلی صنعت را پوشش دهد‪،‬‬
‫بلکه تالش میکند که تمام ردههای اصلی حسگرها و اصول کار‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫آنها و کاربردهای عمومیشان در ﻃراحی را اراﺋه نماید‪ .‬کاراندازها‬
‫ماهیچههای یک سامانه کنترل کامپیوتری هستند‪ .‬در این مﻄاﻟعه‬
‫سعی شده است‪ ،‬روی دستگاههای کارانداز که برﺧالف وسیلههای‬
‫کارانداز ساده ﺧاموش‪/‬روشن کنترل عملکرد باﻻیی اراﺋه میکنند‪،‬‬
‫تمرکز شود‪ .‬به ﺧصوص کاراندازهای اﻟکتریکی و هیدروﻟیکی را‬
‫با ﺟزﺋیات مورد بحﺚ قرار میدهیﻢ‪ .‬سامانههای کارانداز با نیروی‬
‫نﺌوماتیکی )نیروی هوای فﺸرده( بحﺚ نمیشوند‪ .‬آنها معموﻻً در‬
‫برنامههای کنترل نوع ﺧاموش‪/‬روشن با عملکرد پایین استفاده‬
‫میشوند؛ اگرﭼه با اﻟگوریتﻢهای کنترل کامپیوتری پیﺸرفته‪،‬‬
‫شروع به استفاده از آنها در سامانههای عملکرد باﻻ شده است‪.‬‬
‫اﺟزاء تﺸکیلدهنده سامانههای نﺌوماتیکی شﺒیه به سامانههای‬
‫ال متفاوت‬‫هیدروﻟیکی هستند؛ اگرﭼه ﺟزﺋیات ساﺧت هرکدام کام ً‬
‫است‪ .‬برای مﺜال‪ ،‬هر دو سامانههای هیدروﻟیکی و نﺌوماتیکی‬
‫به یک ﺟزء برای فﺸرده کردن سیال )پمﭗ یا کمپرسور(‪ ،‬یک‬
‫سوپاپ برای کنترل ﺟهت‪ ،‬مﻘدار و فﺸار ﺟریان سیال در ﻟوﻟهها‬
‫و سیلندرهایی برای تﺒدیل فﺸار ﺟریان به حرکت نیاز دارند‪.‬‬
‫پمﭗها‪ ،‬سوپاپها و سیلندرهایی که در سامانههای هیدروﻟیکی‬
‫ال با آنهایی که در سامانههای نﺌوماتیکی‬ ‫استفاده میشوند کام ً‬
‫استفاده میشوند متفاوت هستند‪.‬‬
‫شکل ‪ :3‬اﺟزای اصلی هر سامانه مکاترونیک‪ :‬ساﺧتار مکانیکی‪،‬‬
‫حسگرها‪ ،‬محركها‪ ،‬اﺟزای تصمیﻢگیری )ریزکنترﻟر(‪ ،‬منﺒﻊ‬
‫انرژی‪ ،‬رابطهای انسانی‪/‬نﻈارتی‬
‫تمام کنترﻟگرهای کامپیوتری این ﭼهار ویژگی اصلی را دارا‬
‫نرمافزار و سختافزارهای اساسی برای کامپیوترهای ﺟاسازی‬
‫شده‪ ،‬میکروپردازندهها و پردازندههای دیجیتال سیگنال با‬
‫برنامههای کاربردی برای کنترل وسیلههای اﻟکترومکانیکی پوشش‬
‫داده میشوند‪ .‬رابط سختافزاری ‪ ،I/O‬ساﺧتار سختافزاری‬
‫میکروپردازنده و مفاهیﻢ نرمافزاری مورد بحﺚ هستند‪ .‬اﺟزای‬
‫اصلی اﻟکترونیکی مورد بحﺚ قرار میگیرند؛ زیرا اساس ارتﺒاط‬
‫بین دنیای دیجیتاﻟی کامپیوتر و دنیای آناﻟوگ واقعی را تﺸکیل‬
‫میدهند‪ .‬قابل توﺟه است که رابطهای سختافزاری و ﻇاهر‬
‫سختافزار کنترﻟگر ﺟاسازی شده‪ ،‬استاندارد هستند و به صورت‬
‫عمده از یک برنامه کاربردی به دیگری تﻐییر نمیکنند‪ .‬از‬
‫ﻃرف دیگر‪ ،‬ﻇاهر نرمافزاری ﻃراحیهای مکاترونیکی در تمام‬
‫محصوﻻت متفاوت هستند‪ .‬وسایل پیﺸرفته ممکن است با هﻢ‬
‫مﺸابهت داشته باشند؛ اما نرمافزار نهایی که برای محصول توسعه‬
‫یافته است‪) ،‬که نرمافزار کاربردی نیز نامیده میشود( متناسﺐ‬
‫با محصول متفاوت است‪.‬بنابراین بدون شک بیﺸتر از ‪ 80‬درصد‬
‫‪43‬‬
‫داده شدهاند‪ .‬مﻘایسه بین یک سامانه کنترﻟگر انسانی و یک سامانه‬
‫کنترل‪-‬کامپیوتری در )شکل ‪ (2‬نﺸان داده شده است‪ .‬اگر یک‬
‫فرآیند توسط یک کاربر انسانی کنترل شود‪ ،‬کاربر رفتار سامانه را‬
‫مﺸاهده میکند )یعنی با استفاده از مﺸاهده بصری( و راﺟﻊ به‬
‫اینکه ﭼه عملی انجام دهد تصمیﻢگیری میکند‪ .‬یک نفر ممکن‬
‫است نتیجه یک فرآیند تصمیﻢگیری را مﺜل یک کنترل با نیروی‬
‫کﻢ یا سیگنال تصمیﻢگیری در نﻈر بگیرد و عمل ماهیچهها را به‬
‫عنوان سیگنال فعالکننده که نسخه تﻘویت شده سیگنال کنترل‬
‫)یا تصمیﻢ( است‪ .‬همین عملیات در سامانه میتواند به صورت‬
‫اتوماتیک توسط یک کامپیوتر دیجیتال که در همان شکل نﺸان‬
‫داده شده‪ ،‬انجام شود‪ .‬حسگرها ﺟایگزین ﭼﺸﻢها شده‪ ،‬کاراندازها‬
‫به ﺟای ماهیچهها و کامپیوترها ﺟایگزین مﻐز انسان میشوند‪.‬‬
‫شکل ‪ :2‬قیاس سامانه کنترل دستی و ﺧودکار‪ (a) :‬کنترل شده‬
‫توسط انسان‪ (b) ،‬کنترل شده با استفاده از کامپیوتر‬
‫هستند‪:‬‬
‫‪ -1‬فرآیندی برای کنترل کردن‬
‫‪ -2‬کاراندازها‬
‫‪ -3‬حسگرها‬
‫‪ -4‬کنترﻟگرها )به معنی کامپیوتر دیجیتال(‬
‫فناوری پردازش سیگنال دیجیتاﻟی )‪ (μP/DSP‬و میکروپردازندهها‬
‫دو نوع تﺄثیر در دنیای کنترل دارند‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺟایگزین کنترﻟگرهای آناﻟوگ موﺟود شدند‪.‬‬
‫‪ -2‬محصوﻻت و ﻃراحیهای ﺟدید مﺜل سامانههای انژکتور‬
‫سوﺧت‪ ،‬تعلیق فعال‪ ،‬کنترل دمای ﺧانه‪ ،‬اﺟاقهای مایکروویو و‬
‫دوربینهای زوم ﺧودکار را رواج دادند‪.‬‬
‫هر سامانه مکاترونیکی تعدادی حسگر برای اندازهگیری وضعیت‬
‫متﻐیرهای فرآیند دارد‪ .‬حسگرها ﭼﺸﻢهای سامانه کنترل‬
‫کامپیوتر هستند‪ .‬در این مﻄاﻟعه بیﺸتر انواع متداول حسگر که در‬
‫سامانههای اﻟکترومکانیکی برای اندازهگیری دما‪ ،‬فﺸار‪ ،‬نیرو‪ ،‬تنش‪،‬‬
‫برد‪ ،‬موقعیت سیلندر مورد نﻈر است )موقعیت ‪ 1‬تا موقعیت‬ ‫تالشهای مهندسی برای توسعه محصول مکاترونیکی تنها برای‬
‫‪ 2‬در شکل(‪ .‬در ابتدا‪ ،‬دریچه را باز میکند و ﺟریان سیال به‬ ‫ﺟنﺒههای نرمافزاری صرف میشود‪ .‬بنابراین اهمیت نرمافزار‪،‬‬
‫سیلندر باعﺚ حرکت پیستون میشود‪ .‬همانﻃور که پیستون‬ ‫به ﺧصوص زمانی که در مورد سامانههای ﺟاسازی شده به کار‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫حرکت میکند‪ ،‬پیوند متصل به اهرم را نیز حرکت میدهد‪ .‬این‬ ‫میرود‪ ،‬از تاکید مستﺜنی نیست‪ .‬سامانهها و وسایل مکاترونیکی‬
‫به نوبه ﺧود قرقره سوپاپ )موقعیت ‪ 2‬به موقعیت ‪ 3‬در شکل ‪(6‬‬ ‫نتیجه تکامل ﻃﺒیعی سامانههای اتوماتیکی هستند‪ .‬میتوان این‬
‫را به موقعیت ﺧنﺜی میبرد که در آن ﺟریان از ﻃریق سوپاپ‬ ‫تکامل را به صورت سه فاز اصلی بیان نمود‪:‬‬
‫زمانی که موقعیت سیلندر متناسﺐ با ﺟابجایی اهرم است‪ ،‬متوقف‬ ‫‪ -1‬سامانههای اتوماتیکی تمام مکانیکی )قﺒل از ‪(1900‬‬
‫میشود‪ .‬در حاﻟت پایدار‪ ،‬هنگامی که سیلندر به موقعیت مورد‬ ‫‪ -2‬وسایل اتوماتیکی با اﺟزاء اﻟکترونیکی مانند استفاده از رﻟهها‪،‬‬
‫نﻈر میرسد‪ ،‬اهرم را ﻃوری فﺸار میدهد که سوپاپ دوباره بسته‬ ‫ترانزیستورها‪ ،‬آمپر )‪(1900-1970‬‬
‫میشود )یعنی وقتی ﺧﻄا صفر است‪ ،‬سیگنال تحریک صفر است(‪.‬‬ ‫‪ -3‬سامانههای اتوماتیکی کنترل‪-‬کامپیوتری )‪ 1970‬تاکنون(‬
‫تصمیﻢ کنترل نسﺒی بر اساس ﺧﻄا به صورت هیدرومکانیکی‬ ‫سامانههای کنترل اتوماتیکی قدیمی یک دستوراﻟعمل اتوماتیکی‬
‫بدون هیﭻ گونه ﺟزء اﻟکترونیکی اﺟرا می شود‪.‬‬ ‫ال مکانیکی اﺟرا میکردند‪ .‬برای مﺜال‪ ،‬یک رگوﻻتور‬ ‫با وسایل کام ً‬
‫سﻄﺢ آب برای یک تانک آب از یک شناور متصل به یک سوپاپ‬
‫از ﻃریق رابط‪ ،‬استفاده میکند )شکل ‪ .(4‬سﻄﺢ مﻄلوب آب درون‬
‫تانک با استفاده از تنﻈیﻢ ارتفاع شناور و یا ﻃول بازوی رابط که‬
‫آن را به سوپاپ متصل میکند‪ ،‬تنﻈیﻢ میشود‪ .‬شناور سوپاپ‬
‫را برای حفﻆ سﻄﺢ مﻄلوب آب‪ ،‬باز و بسته میکند‪ .‬سامانه‬
‫ال از اﺟزای مکانیک )نه‬ ‫کنترل اتوماتیک کالسیک دیگر که کام ً‬
‫اﻟکترونیکی( ساﺧته شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ :5‬مفهوم گاورنر مکانیکی برای کنترل اتوماتیک دور موتور‬

‫با استفاده از اﺟزای تمام مکانیکی‬

‫شکل ‪ :4‬یک سامانه کنترل حلﻘه بسته کام ً‬

‫ال مکانیکی برای‬
‫تنﻈیﻢ سﻄﺢ مایعات‬

‫شکل ‪ :5‬مفهوم مکانیکی گاورنر برای کنترل سرعت موتور‬

‫ال مکانیکی است که همان‬ ‫اتوماتیکی با استفاده از اﺟزای کام ً‬
‫مفهوم هنوز هﻢ در برﺧی از موتورهای امروزی استفاده میشود‪.‬‬
‫سرعت موتور با استفاده از کنترل دریچه سوﺧت در ﺧط منﺒﻊ‬
‫شکل ‪ :6‬سیستﻢ کنترل موقعیت سیلندر حلﻘه بسته با بازﺧورد‬ ‫سوﺧت تنﻈیﻢ میگردد‪ .‬دریچه به وسیله یک مکانیسمی که‬
‫مکانیکی مورد استفاده در تحریک شیر اصلی‬ ‫یک تنﻈیﻢ سرعت مﻄلوب با استفاده از سمتگیری فنر که در‬
‫مکانیسﻢ فالیویل وﺟود دارد‪ ،‬کنترل میشود‪ .‬سرعت واقعی به‬
‫سروو کنترﻟرهای آناﻟوگ با استفاده از تﻘویتکنندههای عملیاتی‬ ‫وسیله مکانیسﻢ فالیویل اندازگیری شده و بیﺸینه سرعت موتور‪،‬‬
‫منجر به دومین تﻐییر عمده در سیستﻢهای مکاترونیک شد‪ .‬در‬ ‫بیﺸتر از حرکت ﺧارﺟی فالیویل به علت نیرو گریز از مرکز است‪.‬‬
‫نتیجه‪ ،‬سیستﻢهای ﺧودکار دیگر ﻻزم نیست تماماً مکانیکی‬ ‫اﺧتالف بین سرعت مﻄلوب و سرعت واقعی متناسﺐ با کنترﻟی‬
‫باشند‪ .‬تﻘویتکننده عملیاتی برای مﻘایسه پاسخ دﻟخواه )اراﺋه‬ ‫به وسیله حرکت دریچه که به وسیله یک سیلندر کوﭼک کنترل‬
‫شده به عنوان وﻟتاژ آناﻟوگ( و پاسخ اندازهگیری شده با استفاده‬ ‫می شود که سپس ﺟهت کنترل دریچه سوﺧت استفاده میشود‪.‬‬
‫از حسگر اﻟکتریکی )همچنین به عنوان وﻟتاژ آناﻟوگ اراﺋه شده(‬ ‫شکل ‪ ،6‬یک سامانه کنترل موقعیت سیلندر حلﻘه بسته را نﺸان‬
‫و ارسال سیگنال فرمان برای فعال کردن یک دستگاه اﻟکتریکی‬ ‫میدهد که در آن بازﺧورد موقعیت مکانیکی است‪ .‬سیگنال فرمان‬
‫)سلونوﺋید یا موتور اﻟکتریکی( براساس تفاوت استفاده می شود‪.‬‬ ‫موقعیت سیلندر مورد نﻈر است و با حرکت اهرمی که توسط‬
‫مﻄابق شکل ‪ ،7‬این امر باعﺚ ایجاد بسیاری از سامانههای کنترل‬ ‫ﺧلﺒان حرکت میکند توﻟید میشود و از ﻃریق اتصال مکانیکی به‬
‫سروو اﻟکترومکانیکی شد‪ .‬بنابراین‪ ،‬یک حسگر ﺟابجایی روی‬ ‫قدرت تحریک به ﺟابجایی قرقره سوپاپ تﺒدیل میشود‪ .‬بازﺧورد‬
‫شﺒکه برای حس کردن کﺸش شﺒکه به ﻃور غیرمستﻘیﻢ استفاده‬ ‫موقعیت توسط اتصال مکانیکی بین میله سیلندر و بازوی اهرمی‬
‫میشود؛ زیرا حسگر ﺟابجایی فنر را اندازهگیری میکند‪ .‬سپس‬ ‫اراﺋه میشود‪ .‬هنگامی که کاربر اهرم را به موقعیت ﺟدیدی می‬

‫‪44‬‬
 ‫توﻟید محصوﻻت ﺧود متحول شده است‪ .‬صنعت ﺧودرو‪،‬‬
‫بزرگترین صنعت ﺟهان‪ ،‬از زمان معرفی ریزپردازندهها‪ ،‬هﻢ از‬
‫نﻈر محصوﻻت ﺧود )محتوای ﺧودروها( و هﻢ از نﻈر روشهای‬
‫توﻟید محصوﻻت ﺧود متحول شده است‪ .‬استفاده از کنترﻟرهای‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫تنش اندازهگیری شده توسط تﻘویتکننده عملیاتی با کﺸش‬
‫مورد نﻈر )سیگنال فرمان در شکل( مﻘایسه میشود‪ .‬تﻘویتکننده‬
‫عملیاتی براساس ﺧﻄای کﺸش فرمان‪ ،‬سرعت یا ﺟریان را به‬
‫تﻘویتکننده موتور میفرستد‪ .‬سامانههای کنترل تنش مدرن از‬

‫تعﺒیه شده مﺒتنی بر ریزپردازنده به ﻃور قابل توﺟهی فرآیندهای‬ ‫یک کنترﻟر کامپیوتر دیجیتال به ﺟای کنترلکننده تﻘویتکننده‬
‫توﻟید قابل برنامهریزی مﺒتنی بر رباتیک مانند ﺧﻄوط مونتاژ‪،‬‬ ‫عملیاتی آناﻟوگ استفاده میکنند‪.‬‬
‫ماشین ابزار ‪ CNC‬و ﺟابجایی مواد را افزایش داد‪ .‬این امر نحوه‬
‫ساﺧت ﺧودروها را تﻐییر داده و همزمان با کاهش نیروی ﻻزم‬
‫ال‪ ،‬زیربخشهای موتور‪،‬‬ ‫کار و بهرهوری را نیز افزایش داد‪ .‬قﺒ ً‬
‫گیربکس و ترمز همگی با ابزارهای مکانیکی یا هیدرومکانیکی‬
‫کنترل میشدند‪ .‬امروزه موتور یک ﺧودروی مدرن دارای یک‬
‫میکروکنترﻟر تعﺒیه شده اﺧتصاصی است که زمان و میزان پاشش‬
‫سوﺧت را به شیوهای بهینه براساس حسگرهای بار‪ ،‬سرعت‪،‬‬
‫دما و فﺸار در زمان واقعی کنترل مینماید‪ .‬مﻄابق شکل ‪،9‬‬
‫این سامانه ضمن بهﺒود راندمان سوﺧت‪ ،‬موﺟﺐ کاهش انتﺸار‬ ‫شکل ‪ :7‬سامانه کنترل حرکت تحت شﺒکه‪ .‬شﺒکه با حفﻆ تنش‬
‫گازهای گلخانهای و افزایش عملکرد میگردد‪ .‬به ﻃور مﺸابه‪،‬‬ ‫مورد نﻈر با سرعت باﻻ حرکت میکند‪ .‬سامانه کنترل تنش را‬
‫گیربکس اتوماتیک با استفاده از یک کنترﻟر تعﺒیه شده کنترل‬ ‫میتوان یک سامانه مکاترونیک در نﻈر گرفت‪ ،‬که در آن تصمیﻢ‬
‫میشود‪ .‬سامانه ترمز شامل سیستﻢهای ‪) ABS‬سیستﻢ ترمز ضد‬ ‫کنترل توسط یک ‪ op-amp‬آناﻟوگ گرفته میشود‪.‬‬
‫قفل( ‪) TCS ،‬سیستﻢ کنترل کﺸش( ‪) DVSC ،‬کنترل پایداری‬
‫پویا ﺧودرو( است که از میکروکنترﻟرهای اﺧتصاصی برای تعدیل‬ ‫عالوه بر این‪ ،‬کنترلکننده دیجیتال ممکن است از یک حسگر‬
‫کنترل ترمز‪ ،‬انتﻘال و به منﻈور حفﻆ کنترل بهتر موتور وسیله‬ ‫سرعت از رول باد ﺧاموش یا از شﺒکه در سمت ورودی استفاده‬
‫نﻘلیه استفاده میکند‪.‬‬ ‫کند تا به تﻐییرات تنش سریعتر واکنش نﺸان دهد و عملکرد‬
‫دینامیکی سیستﻢ را بهﺒود بخﺸد‪.‬‬
‫شکل ‪ ،8‬یک سامانه کنترل دما را نﺸان میدهد که میتواند برای‬
‫گرم کردن یک اتاق یا اﺟاق استفاده شود‪ .‬گرما از ﻃریق دیوارها‬
‫به بیرون از دست میرود‪ .‬یک کنترلکننده آناﻟوگ دارای تنﻈیﻢ‬
‫دمای مورد نﻈر است‪ .‬بر اساس تفاوت بین دمای تنﻈیﻢ شده و‬
‫اندازهگیری شده‪ op-amp ،‬رﻟه را روشن یا ﺧاموش میکند که‬
‫بخاری را روشن‪/‬ﺧاموش میکند‪ .‬به منﻈور اﻃمینان از روشن‬
‫و ﺧاموش نﺸدن رﻟه به دﻟیل تﻐییرات کوﭼک در دمای تنﻈیﻢ‬
‫شده‪ op-amp ،‬معموﻻً دارای یک عملکرد پسماند در مدار ﺧود‬
‫است‪ .‬از یک فن که توسط یک موتور اﻟکتریکی هدایت میشود‬
‫برای وادار کردن گردش هوا از بخاری به اتاق استفاده میشود‪.‬‬
‫همچنین از یک تایمر برای به تاﺧیر انداﺧتن زمان روشن و‬
‫‪op-‬‬ ‫شکل ‪ :8‬سامانه کنترل دمای اتاق و اﺟزای آن با استفاده از‬ ‫ﺧاموش کردن موتور فن تا مدت زمان مﺸخصی پس از روشن‬
‫‪ amp‬آناﻟوگ به عنوان کنترلکننده‬ ‫یا ﺧاموش شدن بخاری استفاده میشود‪ .‬یک کنترﻟر دیجیتال‬
‫مﺒتنی بر میکروکنترﻟر میتواند ﺟایگزین اﺟزای ‪ op-amp‬و تایمر‬
‫تخمین زده شده است که امروزه یک ﺧودروی معموﻟی دارای‬ ‫شود‪.‬‬
‫بیش از ‪ 30‬کنترﻟر مﺒتنی بر ریزپردازنده تعﺒیه شده است‪ .‬واضﺢ‬ ‫رایانههای دیجیتال نه تنها عملکرد کنترل ﺧودکار دستگاههای‬
‫ال مکانیکی در اتومﺒیلها اکنون به‬‫است که دستگاههای کام ً‬ ‫مکانیکی و اﻟکترومکانیکی قﺒلی را تکرار کردند؛ بلکه امکانات‬
‫دستگاههای اﻟکترومکانیکی کنترلشده رایانهای تﺒدیل شدهاند‬ ‫ﺟدیدی را برای ﻃراحی دستگاهها به وﺟود آوردند که قﺒ ً‬
‫ال‬
‫که ما آنها را دستگاههای مکاترونیک مینامیﻢ‪ .‬بنابراین‪ ،‬نسل‬ ‫امکانپﺬیر نﺒود‪ .‬توابﻊ کنترﻟی گنجانده شده در ﻃرحها نه تنها‬
‫ﺟدید مهندسان باید به فناوریهایی که در ﻃراحی دستگاهها‬ ‫شامل قابلیتهای کنترل سروو‪ ،‬بلکه بسیاری از منﻄق عملیاتی‪،‬‬
‫و سامانههای اﻟکترومکانیکی مدرن مورد نیاز است‪ ،‬به ﺧوبی‬ ‫عیﺐیابی‪ ،‬نﻈارت بر سالمت اﺟزا‪ ،‬ارتﺒاﻃات شﺒکه‪ ،‬استراتژیهای‬
‫آشنا باشند‪ .‬هزینه کﻢ‪ ،‬قدرت محاسﺒاتی باﻻ و در دسترس بودن‬ ‫کنترل غیرﺧﻄی‪ ،‬بهینه و تﻄﺒیﻘی نیز میشود‪ .‬صرفاً موضوع‬
‫گسترده پردازندههای سیگنال دیجیتال )‪ (DSP‬و ریزپردازندهها‪،‬‬ ‫کدگﺬاری این قابلیتها در نرمافزار انجام میگردد‪ .‬صنعت ﺧودرو‪،‬‬
‫صنعت رباتیک را در اواﺧر دهه ‪ 1970‬و اوایل دهه ‪ 1980‬انرژی‬ ‫بزرگترین صنعت ﺟهان‪ ،‬از زمان معرفی ریزپردازندهها‪ ،‬هﻢ از‬
‫بخﺸید‪ .‬هر سامانه مکاترونیک مدرن دارای عملکردهای فرعی‬ ‫نﻈر محصوﻻت ﺧود )محتوای ﺧودروها( و هﻢ از نﻈر روشهای‬

‫‪45‬‬
 ‫یکسانی به شرح زیر است‪.‬‬
‫‪ -1‬مکانیزمی برای انتﻘال حرکت از محرك به ابزار‬
‫‪ -2‬یک محرك )به عنوان مﺜال‪ ،‬یک موتور و تﻘویت کننده قدرت‪،‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫یک سیلندر هیدروﻟیک و سوپاپ( و منﺒﻊ تﻐﺬیه )یعنی منﺒﻊ‬
‫تﻐﺬیه ‪ ،DC‬موتور احتراق داﺧلی و پمﭗ(‬
‫‪ -3‬حسگرهایی برای اندازهگیری متﻐیرهای حرکتی‬
‫‪ -4‬یک کنترﻟر )‪ DSP‬یا ریزپردازنده( به همراه دستگاههای رابط‬
‫کاربر اپراتور و قابلیتهای ارتﺒاﻃی با سایر دستگاههای هوشمند‪.‬‬

‫شکل ‪ :9‬مفهوم گاورنر اﻟکترونیکی برای کنترل موتور با استفاده‬

‫از میکروکنترﻟرهای تعﺒیه شده‪ .‬واحد کنترل اﻟکترونیکی‬
‫براساس اﻃالعات حسگر در مورد زمان و مﻘدار تزریق سوﺧت‬
‫در زمان واقعی تصمیﻢ میگیرد‪.‬‬

‫فهرست منابﻊ‬
‫‪1. Cetinkunt, S. 2015. Mechatronics with exper-‬‬
‫‪iments. John Wiley and Sons, 902 P.‬‬
‫‪2. Craig, J.J. 2005. Introduction to robotics: me-‬‬
‫‪chanics and control. Pearson Educacion, 390 P.‬‬
‫‪3. Mossige, M., Gotlieb, A. and Meling, H.‬‬
‫‪2015. Testing robot controllers using constraint‬‬
‫‪programming and continuous integration. Infor-‬‬
‫‪mation and Software Technology, 57, 169-185.‬‬
‫‪4. Motors. Proceedings of PCIM, Intertec Com-‬‬
‫‪munications, pp. 348–360.‬‬
‫‪5. Predko, M. 2003. Programming robot con-‬‬
‫‪trollers, McGraw Hill.‬‬
‫‪6. Wilson, C.S. 1989. Universal commutation‬‬
‫‪algorithm adapts motion controller for multiple.‬‬

‫‪46‬‬
‫‪41‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫نیروگاه‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫نیروگاه ‪ 27 CHP‬مگاواتی بهینه نیرو ساز افق‬

‫آرمان محمدی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‪.‬‬

‫فاز اول این نیروگاه با ﻇرفیت توﻟید ‪14‬مگاوات برق در زمستان‬ ‫مقدمه‬
‫سال ‪ 1399‬به بهرده برداری رسید و در حال حاضر ‪ 11‬واحد آن‬ ‫نیروگاه بهینه نیرو ساز افق در استان کردستان ‪ -‬شهرستان‬
‫معادل ‪ 22‬مگاوات در مدار توﻟید قرار دارد‪.‬‬ ‫مریوان ‪ -‬شهرك هجرت ‪ -‬ابتدای ﺟاده ی روستای ریخالن با‬
‫سرمایه گﺬاری ﺧصوصی در زمینی به مساحت ‪ 1‬هکتار احداث‬
‫اعﻀای هیئت مدیره‬ ‫گردیده است‪.‬‬
‫* آقای مهدی ﺟهانی‪ :‬مدیر عامل‬
‫* آقای دکتر هادی ﻃاریمرادی‪ :‬رﺋیس هیﺌت مدیره‬
‫* آقای هادی ﺟهانی‪ :‬نایﺐ رﺋیس هیﺌت مدیره‬
‫تعداد ‪ 7‬نفر بهره بردار و اپراتور در این نیروگاه مﺸﻐول بکار‬
‫هستند که وﻇیفه ی کنترل وضعیت‪ ،‬راه اندازی و تعمیر نگهداری‬
‫نیروگاه را به عهده دارند‪.‬‬

‫‪48‬‬
 ‫ژنراتور های نﺼب شده در نیروگاه بهینه نیرو ساز افﻖ‬ ‫نیروگاه ‪ CHP‬ﭼیست؟‬
‫به ﻃور هﻢزمان قادر به توﻟید دو یا‬ ‫‪ CHP‬و‪CCHP‬‬ ‫نیروگاه های‬
‫سه نوع انرژی هستند‪ .‬در نیروگاه های ‪ CHP‬حرارت حاصل از‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫توﻟید برق در موﻟدهای محرك ژنراتور‪ ،‬به منﻈور تﺄمین انرژی‬

‫ﻻزم ﺟهت گرمایش‪ ،‬مورد استفاده قرار می گیرد‪.‬‬

‫مزایای استفاده از نیروگاه ‪CHP‬‬

‫در مﻘایسه با سیستﻢ های متمرکز توﻟید برق )نیروگاه های‬
‫شکل ‪ :3‬موتور (‪20V4000GS (MTU‬‬ ‫حرارتی سنتی(‪ ،‬نیروگاه ‪ CHP‬یک روش توﻟید غیر متمرکز و‬
‫محلی )‪ (District‬به حساب می آید‪ .‬به این معنا که میتوان برای‬
‫هر منﻄﻘه و محله ای ‪ ،‬یک نیروگاه توﻟید برق مستﻘل پیش بینی‬
‫موﻟدهای راه اندازی شده در این نیروگاه‪ ،‬موتورهای احتراق‬
‫نمود‪ ،‬که برق در محلی که نیاز صرف وﺟود دارد به صورت نیروگاه‬
‫داﺧلی ‪ -‬رفت و برگﺸتی پیستونی‪ ،‬که دارای ‪ 20‬سیلندر با‬
‫های کوﭼکی که به آنها ‪ DG‬گفته می شود‪ ،‬پراکنده شوند‪ .‬این‬
‫آرایش ‪ V‬شکل یا به اصﻄالح ﺧورﺟینی هستند که دارای حجﻢ‬
‫ﭼنین به علت نزدیکی محل توﻟید برق به محل مصرف‪ ،‬تلفات‬
‫موتور ‪ 95,33‬ﻟیتر می باشند‪.‬‬
‫ناشی از انتﻘال ﺟریان اﻟکتریسته بسیار ناﭼیز ﺧواهد بود‪ .‬در‬
‫ژنراتور های گازسوز سری ‪ 4000‬شرکت ‪ MTU‬ساﺧت آﻟمان‬
‫حاﻟی که میزان اتالف در مسیرهای انتﻘال شﺒکه های سراسری‬
‫هستند‪ ،‬که ﻇرفیت توان نامی هر کدام از موﻟدها به میزان ‪2‬‬
‫در حدود ‪ 20‬درصد می باشد‪.‬‬
‫مگاوات میﺒاشند‪ ،‬فناوری این ژنراتورها برای باﻻترین بازدهی با‬
‫کمترین آﻻیندگی ﻃراحی شده اند‪.‬‬
‫ژنزاتور های گاز سوز ‪ MTU‬بعنوان یک انرژی مستمر‪ ،‬اقتصادی‪،‬‬ ‫فرصت های سرمایه گذاری‬
‫قابل اتکا و دوست دار محیط زیست به حساب می آیند‪.‬‬ ‫انرژي گرمایﯽ ناشی از بازیافت تلفات حرارتﯽ در موﻟدهاي‬
‫این ژنراتورها با استفاده از گاز ﻃﺒیعی فناوری فوق پیش رفته‬ ‫محرك ژنراتور و همچنین سیستﻢ های ﺧنک کاری نیروگاه های‬
‫ژنراتورهای گازسوز ‪ MTU‬ترکیﺒی از حرارت و قدرت یا ﺧنک‬ ‫‪) CHP‬برج های ﺧنک کننده و کندانسورهای تﺒخیری( را می‬
‫کنندگی و انرژی و حرارت را فراهﻢ میکنند‪ ،‬همچنین این موﻟدها‬ ‫توان در دو حوزه پرمصرف و کاربردی‪ ،‬مورد بهره برداری قرار داد‪:‬‬
‫دارای سیستﻢ های کنترﻟی و حفاﻇتی پیﺸرفته‪ ،‬هوشمند و با‬ ‫‪ :HVAC .1‬به منﻈور تامین انرژی ﻻزم ﺟهت توﻟید آب گرم‪،‬‬
‫دقت باﻻ میﺒاشند که به وسیله ی ‪ CPU‬های مرکزی پردازش‬ ‫تهویه هوا و ‪ ...‬مورد نیاز برای گرمایش ساﺧتمان های مسکونی‪،‬‬
‫میﺸوند و از ﻃریق مانیتورینﮓ تمامی پارامترهای مهﻢ و رفتار‬ ‫اداری‪ ،‬تجاری‪.‬‬
‫ﻟحﻈه ای دستگاه را در اﺧتیار بهره برداران قرار میدهد‪.‬‬ ‫‪ .2‬صنعت‪ :‬ﺟهت برآورده کردن نیاز بسیاری از فرایندهای‬
‫درصورت بروز مﺸکل با نمایش آﻻرم مربوﻃه بصورت اتوماتیک‬ ‫صنعتی به انرژی گرمایی‪ ،‬در صنایﻊ مختلفی همچون پتروشیمی‬
‫واحد را از مدار ﺧارج میکند تا کارشناسان عیﺐ به وﺟود آمده را‬ ‫ها‪ ،‬کارﺧانجات کاغﺬسازی و ‪...‬‬
‫برﻃرف کنند و مجددا در مدار توﻟید قرار دهند‪.‬‬ ‫ﻟﺬا در نیروگاه های ‪ CHP‬با توﺟه به توﻟید اﻟکتریسیته به صورت‬
‫بصورت نمونه تصاویری از نمایﺸگر را مﺸاهده میفرمایید‪.‬‬ ‫محلﯽ و مستﻘل )غیر متمرکز( و استفاده همزمان از گرمای تلف‬
‫شده‪ ،‬کارایﯽ موﻟدهاي توﻟید برق به میزان قابل توﺟهﯽ افزایش‬
‫یافته است‪ .‬ﭼنانکه راندمان توﻟید برق در نیروگاه های گازی‪،‬‬
‫حدود ‪ 30‬درصد می باشد که با افزایش هزینه های سرمایه‬
‫گﺬاری و مجهز شدن به تجهیزات سیکل ترکیﺒی‪ ،‬راندمان آن‬
‫نهایتاً تا ‪ 55‬درصد قابل افزایش است‪ .‬این در حاﻟﯽ است که با‬
‫بهره گیري از فناوری توﻟید همزمان برق و حرارت‪ ،‬آن هﻢ بصورت‬
‫مستﻘل‪ ،‬بازدهی انرژي این موﻟدها به حدود ‪ 75‬تا ‪ 85‬درصد نیز‬
‫ﺧواهد رسید که این راندمان باﻻ در مﻘایسه با توربین های گازی‬
‫و سیکل ترکیﺒی‪ ،‬شانس زیادی در بهینه سازی مصرف سوﺧت‬
‫ایجاد می کند‪ .‬ضمن آنکه در سیستﻢ های ‪ CHP‬میزان توﻟید‬
‫‪ 2CO‬به ازای واحد توﻟید برق )‪ (kW‬بسیار پایین تر از روش های‬
‫مرسوم دیگر بوده که از منﻈر کاهش انتﺸار گازهای گلخانه ای از‬
‫شکل ‪ :4‬نمودارهای رفتار ﻟحﻈه ای موتور‬ ‫ﺟمله ‪ 2CO‬بسیار قابل توﺟه است‪ .‬تا آنجا که بسیاری از دوﻟت‬
‫هاي اروپاﺋﯽ‪ ،‬آمریکا و حتﯽ در بعضی از کﺸورهاي آسیایﯽ نﻈیر‬
‫ژاپن‪ ،‬سیاست ها و قوانینﯽ را براي ترغیﺐ به استفاده از نیروگاه‬
‫های ‪ CHP‬وضﻊ نموده اند و این نﺸان از اهمیت ‪ CHP‬در کاهش‬
‫مصرف انرژی می باشد‪.‬‬
‫‪49‬‬
‫* استفاده از توربو شارژر در موتورها‪ ،‬باعﺚ افزایش راندمان موتور‬
‫میگردد‪ .‬این دستگاه از دو بخش اصلی متصل به هﻢ تﺸکیل شده‬
‫که با هماهنگی همدیگرف حجﻢ و فﺸار هوای ورودی به محفﻈه‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫سیلندر را افزایش داده و در نهایت موﺟﺐ افزایش قدرت کلی‬
‫موتور میگردد‪.‬‬

‫* پس از فﺸرده سازی و تنﻈیﻢ دمای هوای ورودی درون موتور‪،‬‬

‫عملیات ترکیﺐ با گاز ﻃﺒیعی با نسﺒت استوکیومتری مﺸخﺺ‬
‫انجام شده و مخلوط سوﺧت و هوا به درون محفﻈه احتراق‬
‫سیلندرها از ﻃریق منیفوﻟد هدایت می شود‪.‬‬

‫شکل ‪ :5‬منوی نمای کلی موتور )فﺸار‪ ،‬دماها و‪(...‬‬

‫فرآِیند تولید همزمان برق و حرارت ‪CCHP‬‬

‫* در ابتدای فرایند‪ ،‬گاز ﻃﺒیعی از ﻃریق ﻟوﻟه ی اصلی گاز به‬
‫ایستگاه تﻘلیل فﺸار گاز انتﻘال می یابد‪ .‬پس از تﻘلیل فﺸار گاز‬
‫در ایستگاه‪ ،‬با توﺟه به ﻇرفیت موتور ژنراتور ) ‪ 250‬متر مکعﺐ‬
‫بر ساعت به ازای ‪ 1‬مگاوات برق( میزان حجﻢ مورد نیاز به ورودی‬
‫* در زمان مناسﺐ عملیات ﺟرقه زنی توسط شمﻊ ها انجام‬ ‫رگوﻻتور انتﻘال می یابد‪ .‬تمهیدات کنترﻟی و حفاﻇت ایمنی‪،‬‬
‫گرفته و انرژی درونی مخلوط گاز و هوا به انرژی حرکتی پیستون‬ ‫سنجش فﺸار و دراین رگوﻻتورانجام میگیرد‪.‬‬
‫منجر میﺸود‪.‬‬

‫* در موتورهای ‪ 4‬زمانه‪ 4 ،‬عملیات ‪-1‬مکش )تنفس( ‪ -2‬تراکﻢ‬

‫)فﺸرده سازی( ‪ -3‬انفجار )قدرت( ‪ -4‬تخلیه )ﺧروج دود( به‬
‫صورت مداوم انجام میگیرد‪.‬‬

‫* انرژی مکانیکی ﺧﻄی پیستون از ﻃریق شاتون و میل ﻟنﮓ در‬

‫نهایت به انرژی مکانیکی دورانی تﺒدیل شده و در محل فالیویل‬
‫و کوپلینﮓ موتور به ژنراتور انتﻘال می یابد‪.‬‬

‫* انرژی مکانیکی دورانی ژنراتور با توﺟه به قوانین اﻟﻘای اﻟکترو‬

‫مﻐناﻃیسی از روتور به استاتور‪ ،‬با عﺚ ایجاد حرکت اﻟکترون های‬
‫آزاد درون سیﻢ پیﭻ ها گردیده و بدین ترتیﺐ انرژی مکانیکی به‬ ‫شکل ‪ :6‬رگالتور و ریل سوﺧت )‪(Gas train‬‬
‫انرژی اﻟکتریکی تﺒدیل میﺸود‪.‬‬
‫* از ﻃرفی دیگر از ﻃریق فن های تعﺒیه شده در ساﺧتمان‬
‫* انرژی اﻟکتریکی با توﺟه به سﻄﺢ وﻟتاژ مورد نیاز از ترانسفور‬ ‫نیروگاه‪ ،‬هوای مورد نیاز احتراق موتور تامین می گردد و از ﻃریق‬
‫ماتور افزاینده به سﻄﺢ وﻟتاژ مﻄلوب )معموﻻ ‪20‬کیلو وﻟت(‬ ‫فیلتر های هوا به درون موتور انتﻘال پیدا میکند‪.‬‬
‫رسیده و پس از عﺒور از کابل ها‪ ،‬پایش و حفاﻇت توسط‬
‫تجهیزات کنترﻟی‪ ،‬میترینﮓ و حفاﻇتی به شﺒکه برق سراسری‬
‫تحویل داده میﺸود‪.‬‬

‫* ﺟهت ﺧنک سازی موتورژنراتور از دو مسیر ورودی آب ﺧنک‬

‫به نام ‪ LT‬و ‪ HT‬کمک میگیریﻢ‪ .‬مسیر ‪ HT‬شامل اﺟزایی با‬
‫دمای باﻻتر مﺜل پیستون و ‪ ...‬با دمای حدود ‪ 80‬درﺟه می باشد‬
‫و مسیر ‪ LT‬شامل برﺧی اﺟزای موتور با دمای پایین تر می باشد‪.‬‬
‫سیکل های مﺬکور بسته می باشد و پس از ﺧنک کاری درون‬
‫رادیاتور‪ ،‬به ﭼرﺧه باز ﺧواهند گﺸت‪ .‬ﺟهت استفاده از حرارت‬ ‫شکل ‪ :7‬فن های دمنده و فیلتر هوا‬

‫‪50‬‬
 ‫موتور قﺒل از ﺧنک سازی درون رادیاتور تجهیزاتی موسوم به‬
‫‪ Heat Exchanger jacket Water‬مورد استفاده قرار میگیرد‬
‫که در این نیروگاه هنوز نصﺐ و راه اندازی نﺸده است‪ ).‬در این‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫تجهیز دمای آب ثانویه با گرفتن حرارت از مدار ‪ HT‬باﻻ رفته و‬

‫ﺟهت مصارف مختلف استفاده میگردد )اصﻄالحا ‪CHP‬ﺟکت(‪.‬‬

‫شکل ‪) MMC :12‬تابلو فرمان و کنترل(‬

‫شکل ‪ :9‬تابلوهای کنترل و تﻐﺬیه ی موﻟدها‬

‫شکل ‪ :13‬اتاق ‪ 20‬کیلو وﻟت‪ ،‬محل اتصال برق توﻟیدی به‬

‫شﺒکه ی سراسری‬

‫* استفاده از روغن و گردش آن در موتور نیز از روش های‬

‫اساسی ﺧنک سازی موتور میﺒاشد‪ ،‬وﻟی استحصال گرما از روغن‬
‫موتور مﻘرون به صرفه نمیﺒاشد‪.‬‬

‫* در قسمت ﺧروﺟی دود موتور )اگزاست(‪ ،‬باتوﺟه به ایجاد‬

‫صدای زیاد معموﻻ از سایلنسر اگزاست استفاده میگردد‪.‬‬

‫* همچنین میتوان ﺧروﺟی اگزاست موتور برای استفاده از‬ ‫شکل ‪ :10‬ترانسفور ماتور‬
‫حرارت‪ ،‬به درون بویلر بازیاب حرارت رفته و با توﺟه به نیازمندی‬
‫ﻃرح سیاﻻتی مﺜل آب گرم‪ ،‬بخار داغ و ‪ ...‬از مدار ثانویه ورودی به‬
‫بویلر قابل استحصال می باشد‪) .‬اصﻄالحا ‪ CHP‬اگزاست(‪.‬‬

‫* در صورت نیازمندی به برودت گرمای توﻟید شده توسط‬

‫حرارت مسیر اگزاست موتور در قاﻟﺐ آب گرم یا بخار به سمت‬
‫ﭼیلر های ﺟﺬبی هدایت میﺸود‪ ،‬مکانیزم کارکردی ﭼیلرهای‬
‫ﺟﺬبی بدین گونه است که با استفاده از گرمای ورودی‪ ،‬انرژی‬
‫مورد نیاز برای برودت سیال ثانویه را تامین می نماید‪.‬‬

‫شکل ‪ ) AXP:11‬تابلوی تﻐﺬیه ی مصرف کننده ها(‬

‫‪51‬‬
‫هیدروپونیک‪ ،‬توﻟید آب مﻘﻄر و ‪ ...‬با در اﺧتیار گﺬاشتن انرژی‬
‫مورد نیاز هر کدام از صنعت های وابسته اقدام به توﻟید اشتﻐال و‬
‫درآمد زایی در استان و شهرستان کرد‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫‪HT,LT‬‬ ‫شکل ‪ :14‬پایپینﮓ‪ ،‬مسیر ﺧنک کاری‬

‫شکل ‪ :15‬سایلنسرهای مربوط به اگزاست و رادیاتورهای ﺧنک‬

‫کاری‬

‫اهمیت استفاده از نیروگاه ‪CHP‬‬

‫راندمان باﻻی واحد های توﻟید همزمان برق وحرارت‪ ،‬این واحدها‬
‫را به عنوان راه حل قابل قﺒوﻟی برای تﺒدیل انرژی‪ ،‬مﻄرح نموده‬
‫است‪.‬‬
‫هممچنین بازده باﻻی این واحدها‪ ،‬باعﺚ میﺸود توﻟید دی اکسید‬
‫کربن و سایر آﻻینده ها نﻈیر ترکیﺒات گوگردی و اکسیدهای‬
‫نیتروژن کاهش یابد‪ .‬از سوی دیگر در کﺸورهایی که قوانین‬
‫سخت گیرانه زیست محیﻄی در آن ها اعمال می گردد با کاهش‬
‫تعداد واحدهای تﺒدیل سوﺧت به حرارت مفید کنترل واحدهای‬
‫توﻟید آﻻینده راحت تر انجام ﺧواهد پﺬیرفت‪.‬‬
‫ﻻزم به ذکر است این نیروگاه در حال حاضر فﻘط در توﻟید برق‬
‫فعاﻟیت میکند‪ ،‬ﻟﺬا باتوﺟه به قابلیت های ذکر شده ی نیروگاه‬
‫های ‪ CHP‬و دارا بودن مکان و زیر ساﺧت ﻻزم ﺟهت راه اندازی‬
‫صنایﻊ وابسته‪ ،‬در صورت اعالم آمادگی و درﺧواست سرمایه‬
‫گﺬار‪ ،‬میتوان در زمینه های مختلف از ﺟمله؛ سردﺧانه‪ ،‬گل ﺧانه‬

‫‪52‬‬
‫‪41‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫آموزش‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫آموزش نصب و نحوه کارکرد پکیج شوفاژ گازی (دیواری)‬

‫شایان سپیرانی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‬

‫نصﺐ ‪،‬نوع کنترل کردن دستگاه ‪ ،‬تعداد مﺒدل ‪ ،‬محفﻈه احتراق‬ ‫مقدمه‬
‫وتوان آن تﻘسیﻢ بندی شود که به ﻃور کلی سیستﻢ کارکرد آن‬ ‫این آموزش کاری است که متناسﺐ با علﻢ وتجربه اندك فرد‬
‫ها یکی است فﻘط در ﺟزﺋیات تﻐییراتی ﻟحاظ شده است‪.‬‬ ‫گرد آورنده تهیه شده وسعی براین داریﻢ بتوانیﻢ در این آموزش‬
‫دستگاه پکیﺞ شوفاژ گازی )دیواری ( را بررسی کنیﻢ و بتوانیﻢ‬
‫از لحاظ نﺼب‪:‬‬ ‫به درستی شما ﺧواننده گرامی را از نحوه نصﺐ وکارکرد آن آگاه‬
‫* زمینی‪ :‬این دستگاه برای مساحت های زیاد )مﺜال باﻻی ‪500‬‬ ‫سازیﻢ‪.‬‬
‫متر مربﻊ( مانند ادارات ‪ ،‬ساﻟن های بزرگ و‪ ...‬استفاده می شود‪.‬‬ ‫همانﻄور که آگاه هستید در ﻃول ﺟوامﻊ مختلف بﺸر همیﺸه به‬
‫)شکل ‪(1‬‬ ‫گرمایش نیاز داشته به ﻃوری که اگر در تاریخ نگاهی بیندازید‬
‫* دیواری‪ :‬در این آموزش به ﻃور کلی این نوع را تﺸریﺢ ﺧواهیﻢ‬ ‫در بدو ورود انسان به این کره ﺧاکی از همان ابتدا از راهای‬
‫کرد‪).‬شکل‪(2‬‬ ‫همچون آتش زدن ﭼوب و‪ ...‬برای گرم کردن ﺧود استفاده می‬
‫کردند تا بتوانند به این شیوه زنده بمانند واز سرما در امان باشند‪.‬‬
‫بعد ها با گﺬر زمان بﺸر به این فکر افتاد که غیر از گرم نمودن‬
‫محیط ازگرما برای گرم کردن آب و در نتیجه استفاده از آب گرم‬
‫میتوانند بهره بﺒرند که همین توانست مﻘدمه ای برای ورود به‬
‫این صنعت ﺟدید وگسترده باشد به شیوه ای که با پیﺸرفت علﻢ‬
‫وفناوری توانستند به فکر ایجاد موتورﺧانه هایی بیفتند که این‬
‫راه شروع یک علﻢ وسیﻊ در صنایﻊ ومخصوصا صنعت تاسیسات‬
‫بود‪ .‬موتورﺧانه مرکزی ﺧود دارای مزایا ومعایﺐ زیادی بود که‬
‫یکی از این معایﺐ ﺟاگیر بودن آن بود به ﻃوری که بعضا نیازمند‬
‫مساحت بزرگی برای احداث موتورﺧانه بودند ك به همین دﻻیل‬
‫به فکر ساﺧت وسیله ﺟدید افتادند که بتوانند موتورﺧانه را در‬
‫یک دستگاه کوﭼک تر با همان کارایی را روانه بازار کنند‪.‬‬
‫که در نتیجه با درست کردن وسیله ای به اسﻢ پکیﺞ توانستند‬
‫این کار را انجام دهند‪ .‬پکیﺞ دستگاه گرمایﺸی می باشد که‬
‫شکل ‪.1‬پکیﺞ زمینی‬ ‫ﺟهت تامین آب گرم مصرفی و آب سیستﻢ گرمایﺸی از آن‬
‫استفاده می شود که در مدل های مختلف و تﻘسیﻢ بندی های‬
‫مختلفی توﻟید می شود که در ادامه آموزش به آنها ﺧواهیﻢ‬
‫پرداﺧت‪.‬‬
‫اوﻟین دستگاه پکیﺞ شوفاژ دیواری در ایران در سال ‪ 1372‬توسط‬
‫گروه صنعتی بوتان )بنیانگﺬاران آن محمود ﺧلیلی ‪ ،‬محسن‬
‫ﺧلیلی عراقی بودند ( ساﺧته شد ودر ساﻟیان اﺧیر به ﻃور رایﺞ‬
‫تر از آن استفاده شد‪.‬‬

‫تقسﻢ بندی های ﭘکیﺞ از لحاظ مختلﻒ‬

‫پکیﺞ شوفاژ دیواری وسیله ای است که بر اساس مختلف تﻘسیﻢ‬
‫شکل ‪.2‬پکیﺞ دیواری‬ ‫بندی می شود‪.‬این تﻘسیﻢ بندی ها می توانند از دیدگاه نحوه‬
‫‪54‬‬
 ‫در ادامه آموزش بیﺸتر در مورد نحوه کار کرد وساﺧتمان این نوع‬ ‫از لحاظ نوع کنترل‪:‬‬
‫مﺒدل ها توضیﺢ ﺧواهیﻢ داد‪.‬‬ ‫* دیجیتال ‪:‬در این نوع وسیله ها صفحه نمایﺸگر آن ها دیجیتاﻟی‬
‫است که دراری مزیت هایی همچون نﺸان دادن دما و نﺸان دادن‬
‫* دومﺒدﻟه )تک منﻈوره(‪:‬‬ ‫کد ﺧﻄاها می باشد که به مصرف کننده کمک میکند در صورت‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫این نوع پکیﺞ ها به صورتی است که دارای دومﺒدل کامال مجزا‬ ‫بروز مﺸکل راحت تر عیﺐ دستگاه را پیدا کند‪) .‬شکل ‪(3‬‬
‫ازهﻢ هستند که مانند نوع تک مﺒدﻟه ‪ ،‬مﺒدل اوﻟیه را دارند اما‬ ‫* آناﻟوگ ‪ :‬در این نوع کامال متفاوت است و معموﻻ تﻐییر حاﻟت‬
‫با این تفاوت در اینجا دو ﺟای ﻟوﻟه در ﻃرفین مﺒدل قرار دارد‬ ‫ها و کلید افزایش وکاهش دما و‪ ...‬به صورت دستی است که‬
‫که هر دو سایز آن سه ﭼهارم اینﭻ است که بیﺸتر مربوط به آب‬ ‫قابلیت تﻐییر دارند و کد های ﺧﻄا هﻢ به صورتی که در دیجیتال‬
‫گرمایﺸی است‪.‬مﺒدل اوﻟیه دقیﻘا برروی مﺸعل )‪ (Burner‬قرار‬ ‫بود نﺸان داده نمی شود ودر این حاﻟت معموﻻ به صورت روشن‬
‫می گیرد و حرارت را مستﻘیما دریافت می کند اما مﺒدل ثانویه‬ ‫شدن ﭼراغ های باهﻢ به ما ﺧﺒر از عیﺐ می دهد‪) .‬شکل ‪(4‬‬
‫آن در پایین تر از آن در زیر مﺸعل قرار گرفته و وﻇیفه گرمایش‬
‫آب مصرفی را بر عهده دارد و آب را از ﻃریق ارتﺒاط غیر مستﻘیﻢ‬
‫با تﺒادل با آب آمده از مﺒدل اوﻟیه گرم می کند‪) .‬شکل ‪ 6‬و ‪(7‬‬

‫شکل ‪ :3‬نوع دیجیتال‬

‫شکل‪.6‬پکیﺞ دومﺒدﻟه‬

‫شکل ‪ :4‬نوع آناﻟوگ‬

‫از لحاظ تعداد مبدل‪:‬‬

‫* تک مﺒدﻟه )دومنﻈوره(‪:‬‬
‫در این نوع پکیﺞ ها به این صورت است که از یک مﺒدل تحت‬
‫عنوان مﺒدل اوﻟیه استفاده شده که به ﻃور عمده ﭼهار قسمت‬
‫شکل‪ .7‬قرار گیری مﺒدل ها در پکیﺞ دو مﺒدﻟه‬
‫ﻟوﻟه ورودی وﺧروﺟی بر روی ﻃرفین مﺒدل تعﺒیه شده است به‬
‫این صورت که دو تا سه ﭼهارم اینﭻ برای آب گرمایﺸی و دوتا‬
‫از لحاظ محفﻈه احتراق‪:‬‬ ‫ﻟوﻟه یک دوم اینﭻ برای آب گرم مصرفی است‪ .‬کلمه دومنﻈوره‬
‫* محفﻈه احتراق باز)بدون فن(‪:‬‬ ‫برای این نوع پکیﺞ ها نیز استفاده میﺸود زیرا گرمایش هر دو آب‬
‫منﻈور از محفﻈه احتراق باز نوعی محفﻈه ای است که محل‬ ‫مصرفی وگرمایﺸی دریک مﺒدل انجام میﺸود‪) .‬شکل ‪(5‬‬
‫تﺸکیل شعله به صورت مسدود و بسته نﺒوده و گرمای شعله به‬
‫صورت آزاد وارد محیط می شود‪ .‬در این نوع پکیﺞ ها هوای ﻻزم‬
‫برای احتراق را از فضای نصﺐ دستگاه تامین می کند‪) .‬شکل ‪(8‬‬

‫شکل‪.8‬پکیﺞ با محفﻈه احتراق باز‬ ‫شکل‪ :5‬پکیﺞ تک مﺒدﻟه‬

‫‪55‬‬
‫ﻃور توکار کار شده وما فﻘط زانو ﭼپﻘی های مربوط به آن ها را به‬ ‫* محفﻈه احتراق بسته)فن دار( ‪:‬‬
‫ترتیﺐ می بینیﻢ‪ .‬مابین ﻟوﻟه آب سرد مصرفی و آب گرم مصرفی‬ ‫این مدل از محفﻈه ها یک فضای بسته بوده و تنها یک ﺧروﺟی‬
‫یک ﻟوﻟه فلزی دیگر قرار دارد که معموﻻ دارای سایز ‪ 1‬اینﭻ است‬ ‫برای هدایت دود و گازهای ناشی از سوﺧتن به بیرون دارند‪ .‬در‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫و مربوط به ورودی گاز به پکیﺞ است‪ ) .‬شکل ‪(10‬‬ ‫این نوع از یک فن استفاده شده تا دود های حاصل از سوﺧت‬
‫ما وقتی برای نصﺐ به محل کار ﺧواهیﻢ رفت در صورتی به‬ ‫را مکش کرده وبه فضای بیرون تخلیه کند‪ .‬در این نوع پکیﺞ ها‬
‫درستی ﻟوﻟه کﺸی اﺟرا نﺸده باشد برای مﻄمﺌن شدن از ترتیﺐ‬ ‫قادرند هوای ﻻزم برای احتراق را از بیرون تامین کنند‪) .‬شکل ‪(9‬‬
‫ﻟوﻟه ها اگر مراحل زیر را به ترتیﺐ انجام دهیﻢ قﻄعا در کمترین‬
‫زمان به نتیجه ﺧواهیﻢ رسید ‪:‬‬
‫* ابتدا کنتور آب را باز کرده و اوﻟین زانویی که از آن آب ﺧارج‬
‫میﺸود مربوط به ﻟوﻟه ورودی آب مصرفی )آب شهری( است‪.‬‬
‫)مﺜال در تصویر ‪ 10‬ﻟوﻟه شماره ‪(2‬‬
‫* در مرحله بعد یک شیر قﻄﻊ کن و یک ﻟوﻟه حصیری روی‬
‫ورودی آب شهر نصﺐ کرده وداﺧل یکی از زانو ﭼپﻘی های سایز‬
‫سه ﭼهارم اینﭻ میکنیﻢ‪.‬شیر قﻄﻊ کن ورودی آب شهر را باز می‬
‫کنیﻢ حال به زانوهایی که در داﺧل دیوار برای نصﺐ رادیاتور‬
‫تعﺒیه شده توﺟه می کنیﻢ مﺜال اگر از زانوی باﻻیی آب ﺧارج شد‬
‫به این معنی است که آن ﻟوﻟه مربوط به ﻟوﻟه آب رفت گرمایﺸی‬
‫است‪) .‬مﺜال در تصویر ‪ 10‬ﻟوﻟه شماره ‪(4‬‬
‫* در این مرحله دو ﻟوﻟه آب مﺸخﺺ شده است که یکی رفت‬
‫گرمایﺸی با سایز سه ﭼهارم اینﭻ و دیگری آب سرد مصرفی با‬
‫سایز یک دوم اینﭻ است که وحال دوﻟوﻟه آب دیگر باقی مانده‬ ‫شکل‪ :9‬پکیﺞ با محفﻈه احتراق بسته‬
‫که آن ﻟوﻟه با سایز سه ﭼهارم اینﭻ مربوط به ﻟوﻟه آب برگﺸت‬
‫گرمایﺸی است ودیگری با سایز یک دوم اینﭻ مربوط به آب گرم‬ ‫از لحاظ توان‪:‬‬
‫مصرفی است‪).‬در شکل شماره ‪ 10‬به ترتیﺐ مﺜال ﻟوﻟه ‪ 1‬و ﻟوﻟه ‪(3‬‬ ‫پکیﺞ های شوفاژ گازی ﺟهت گرمایش فضاهای مختلف بسته به‬
‫نکته‪ :‬در قسمت فوق ما فﻘط در مورد ﻟوﻟه های مربوط به آب‬ ‫متراژ ونوع کاربری ساﺧتمان در ابعاد وﻇرفیت حرارتی مختلف‬
‫بحﺚ کردیﻢ و ﻟوﻟه گاز با ﻟوﻟه فلزی ﺧودش کامال مﺸخﺺ و‬ ‫توﻟید میﺸوند که رایجترین آنها )‪-24-26-28-30-32-36-40‬‬
‫واضﺢ است‪.‬‬ ‫‪ (18-22‬کیلووات می باشند‪.‬‬

‫سیستﻢ‬ ‫و‬ ‫گرمایشی(بسته)‬ ‫تعریﻒ سیستﻢ‬

‫مﺼرفی(باز)‬
‫سیستﻢ گرمایﺸی )مربوط به رادیاتورها( سیستﻢ بسته میﺒاشد‬
‫و سیستﻢ مصرفی )مربوط به آب مصرفی( سیستﻢ باز میﺒاشد‬
‫یعنی در آب مصرفی شما آب را مصرف کرده و مجددا آب وارد‬
‫پکیﺞ شده و گرم می شود واین ﭼرﺧه به همین شیوه ادامه‬
‫پیدا می کند به همین دﻟیل به سیستﻢ باز مﺸهور است اما‬
‫شکل‪ :10‬ﻟوﻟه های کارشده داﺧل دیوار‬ ‫در سیستﻢ گرمایﺸی آب گرم در رادیاتور بعد از تﺒادل انتﻘال‬
‫حرارت با محیط دوباره به مﺒدل بر می گردد و بعد از دریافت‬
‫شرایﻂ نﺼب ﭘکیﺞ (از نﻈر رعایت فواصﻞ باسایر‬ ‫گرما دوباره به رادیاتورها بر میگردد و این یک سیکل بسته است‬
‫دستگاه ها)‬ ‫و آبی در ﻃی سیکل تخلیه نمیﺸود به همین دﻟیل به سیستﻢ‬
‫نصﺐ پکیﺞ شوفاژ گازی دیواری کاری نسﺒتا ساده است که در‬ ‫بسته معروف است‪.‬‬
‫عین حال دارای نکات مهمی است که باید رعایت گردد‪ .‬دستگاه‬
‫پکیﺞ دیواری معموﻻ به صورت آویز نصﺐ می شوند یعنی ابتدا‬ ‫تشخیﺺ لوله های کار شده داخﻞ دیوار‬
‫شﺒلون آن را نصﺐ کرده و بعد از نصﺐ ومحکﻢ کردن شابلون‬ ‫اگر به ﻃور کلی ﻟوﻟه کﺸی به درستی اﺟرا شده باشد ترتیﺐ آن‬
‫‪،‬دستگاه پکیﺞ را بصورت آویز نصﺐ می کنیﻢ‪ .‬برای نصﺐ شابلون‬ ‫ها باید به این شیوه باشد که از سمت راست به ﭼﭗ به ترتیﺐ‬
‫باید به این شیوه عمل کرد که قﺒل از هر ﭼیزی ﺟای شابلون بر‬ ‫ﻟوﻟه آب برگﺸت گرمایﺸی)با سایز سه ﭼهارم اینﭻ( ‪ ،‬آب سرد‬
‫روی پکیﺞ را تا کف پکیﺞ اندازه گرفته) تجربه نﺸان داده معموﻻ‬ ‫مصرفی )باسایز یک دوم اینﭻ(‪ ،‬آب گرم مصرفی) با سایز یک دوم‬
‫‪ 70‬سانتی متر است( و بعد از اندازه گرفتن آن ‪ ،‬عدد بدست امده‬ ‫اینﭻ( و آب رفت گرمایﺸی )باسایز سه ﭼهارم اینﭻ( است که به‬
‫را به اضافه ‪ 120‬سانتی متر کرده و آنگاه شابلون را در آن اندازه‬
‫‪56‬‬
 ‫ﺧواهیﻢ کرد‪.‬‬ ‫بر روی دیوار مورد نﻈر نصﺐ کرده وپکیﺞ را به صورت آویز با‬
‫کمک شابلون برروی دیوار قرار داده‪ .‬فﻘط باید به این نکته توﺟه‬
‫شود که حتما شابلون به صورت تراز باشد تا در نتیجه پکیﺞ به‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫صورت تراز قرار گیرد‪.‬‬

‫دستگاه پکیﺞ دیواری باید دارای فواصل معینی از سایر تجهیزات‬
‫و‪ ...‬باشد که در بندهای زیر به آن ها اشاره ﺧواهیﻢ کرد ‪:‬‬
‫* فاصله افﻘی پکیﺞ تا دیوار یا کابینت کناری باید حداقل ‪15‬‬
‫سانتی متر باشد‪) .‬در اکﺜر منابﻊ گفته شده که باید ‪ 10‬سانتی‬
‫متر باشد (‬
‫* فاصله افﻘی پکیﺞ تا وسایل گاز سوز حداقل باید ‪ 40‬سانتی‬
‫متر باشد‪.‬‬
‫* فاصله کف پکیﺞ تا کف تمام شده ساﺧتمان باید ‪ 120‬سانتی‬
‫متر باشد‪).‬در اکﺜر منابﻊ گفته شده که میتواند مابین ‪140-120‬‬
‫سانتی متر باشد اما بهترین فاصله از کف ‪ 120‬سانتی متر است(‬
‫شکل‪ :12‬شیر ربﻊ گرد پروانه ای‬ ‫* اگر دیواری مﻘابل پکیﺞ قرار داشته باشد باید حداقل فاصله‬
‫دستگاه از دیوار مﻘابل حدود نیﻢ متر باشد‪.‬‬
‫فیلتر صافی برگﺸت‪ :‬فیلتر صافی برگﺸت بعد از شیر قﻄﻊ و وصل‬ ‫* محل نصﺐ باﻻی اﺟاق گاز و سایر وسایل گاز سوز نﺒاشد‪.‬‬
‫نصﺐ می شود‪ .‬این فیلتر که معموﻻ ﺟنس آن از برنجه است‬ ‫* محل نصﺐ باید دارای تهویه مناسﺐ باشد‪.‬‬
‫بسیار مورد استفاده قرار می گیرد تا در صورتی که اگر هرگونه‬
‫ذرات معلق یا‪ ....‬در آب موﺟود بود توسط این فیلتر گرفته شود‬ ‫منهای نﺼب‬
‫واز ورود آن به دستگاه پکیﺞ و مخصوصا پمﭗ ﺟلوگیری به عمل‬ ‫اگر به صورت اصوﻟی ﻟوﻟه کﺸی شده باشد باید زانوهای مربوط‬
‫آید‪.‬‬ ‫به ﻟوﻟه ها از کف تمام شده ساﺧتمان دارای فاصله ‪ 100‬سانتی‬
‫ذکر نکاتی در نصﺐ این فیلتر حاﺋز اهمیت است که حتما باید‬ ‫متر باشد ویعنی فاصله پکیﺞ تا زانوهای ما ‪ 20‬سانتی متر باشد‬
‫در نصﺐ آن مد نﻈر قرار گیرد‪.‬اوﻟین نکته در نصﺐ این فیلتر این‬ ‫که با استفاده از شیلنﮓ حصیری از زانو به پکیﺞ متصل می شود‬
‫است که باید به فلش روی فیلتر توﺟه شود وباتوﺟه به آن در‬ ‫در شکل زیر شرایط نصﺐ پکیﺞ نﺸان داده شده است‪).‬شکل‪(11‬‬
‫ﺟهت حرکت آب نصﺐ شود‪ .‬دومین نکته این است که قسمت‬
‫صافی که مهمترین قسمت این فیلتر است در قسمت پایین قرار‬
‫گیرد تا دوباره ذرات گرفته شده به آب برنگردد و آﺧرین نکته‬
‫تمیز کردن آن است که معموﻻ توصیه می شود هر گاه پکیﺞ‬
‫سرویس می شود این فیلتر را نیز باز کرده و آن را تخلیه کرده‪.‬‬
‫) شکل شماره ‪(13‬‬

‫شکل ‪ :11‬شرایط نصﺐ پکیﺞ‬

‫فیلترها و اتﺼاالت نﺼب شده برای هر کدام از لوله ها‬

‫هنگامی که میخواهیﻢ زانو ﭼپﻘی ها مربوط به هر ﺧط آب را به‬
‫پکیﺞ وصل کنیﻢ نیازمند یک سری اتصاﻻت وفیلترها میﺒاشد‬
‫که نصﺐ آنها ضروری است که با داشتن این فیلتر ها میتوان از‬
‫پکیﺞ مراقﺒت کرد و عمر مفید آن را افزایش داد که حال برای‬
‫تک تک ﺧط ﻟوﻟه ها این اتصاﻻت وفیلترها را شرح ﺧواهیﻢ داد‪.‬‬
‫آب برگﺸت گرمایﺸی ‪:‬برروی ﻟوﻟه آب برگﺸت گرمایﺸی ابتدا‬
‫باید یک شیر قﻄﻊ کن ربﻊ گرد سایز� اینﭻ نصﺐ شود تا بتوان‬
‫مسیر ﺟریان آب را قﻄﻊ ووصل کرد‪) .‬شکل شماره ‪ (12‬بعد از‬
‫آن باید یک فیلتر صافی برگﺸت و یک فیلتر مگسیون قرار می‬
‫شکل‪ :13‬فیلتر صافی برگﺸت‬ ‫گیرد که در ادامه آموزش در مورد این فیلتر ها توضیحاتی اراﺋه‬

‫‪57‬‬
‫استفاده از این فیلتر ‪،‬شیلنﮓ حصیری باید به این فیلتر وصل‬ ‫فیلتر مگسیون‪ :‬هنگامی که در منزﻟی از رادیاتورهایی از ﺟنس‬
‫شود‪.‬این فیلتر نیاز به سرویس ندارد و یکﺒار برای همیﺸه وصل‬ ‫فوﻻد استفاده شده)مانند رادیاتورهای پانلی( از این فیلتر استفاده‬
‫می شود‪.‬به ﻃور کلی کاربرد این وسیله این است که یون های‬ ‫میﺸود زیرا معموﻻ این رادیاتورها رنﮓ نمیﺸوند به همین دﻟیل‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫موﺟود در اب را از هﻢ ﺟدا بکند که آب بعد از عﺒور از فلوسوﺋیﭻ‬ ‫باعﺚ توﻟید رسوبات زیادی میﺸوند به همین ﺟهت بهتر است‬
‫یا فلومتر ﺟرم گیری در پکیﺞ اتفاق نیفتند‪.‬‬ ‫از این فیلتر استفاده شود تا از آسیﺐ رسیدن به پمﭗ پکیﺞ که‬
‫از اهمیت زیادی برﺧوردار است ﺟلوگیری شود‪ .‬این محصول ‪،‬‬
‫یک فیلتر مﻐناﻃیسی قوی می باشد که تحمل بسیار باﻻ تا دمای‬
‫‪ 120‬درﺟه را دارد‪.‬این فیلتر عالوه برگرفتن رسوبات ‪،‬ذرات فلزی‬
‫معلﻘی نیز اگروﺟود داشته باشد را ﺟﺬب می کند‪ .‬مگنت بکار‬
‫رفته در این فیلتر دارای میدان مﻐناﻃیسی ‪ 17800‬گوس است‬
‫که یک مگنت قوی محسوب میﺸود‪) .‬شکل شماره ‪(14‬‬

‫شکل‪ :16‬فیلتر پلی مگنت‬

‫نکته ﻻزم به ذکری که در ﺧرید این فیلتر باید رعایت شود این‬
‫است که هنگام ﺧرید هرﭼﻘدر آهنربای این فیلتر قوق تر باشد‬
‫بهتر است برای همین کار توصیه میﺸود که ﭼند تا از این فیلتر‬
‫ها رادر موقﻊ ﺧرید کنارهﻢ قرار دهید اگر به ﺧوبی به همدیگر‬
‫ﭼسﺒیدند نﺸان از مرغوبیت ﺟنس است‪ ) .‬شکل ‪(16‬‬
‫آب گرم مصرفی ‪ :‬در آب گرم مصرفی ما اتصاﻻت و فیلتر ﺧاصی‬
‫نداریﻢ فﻘط باید در ورودی از یک شیر قﻄﻊ کن ربﻊ گرد با سایز‬
‫یک دوم اینﭻ برای کنترل آب استفاده کنیﻢ‪.‬‬
‫آب رفت گرمایﺸی ‪ :‬در آب گرم گرمایﺸی نیزهمانند آب گرم‬ ‫شکل‪ :14‬فیلتر مگسیون‬
‫مصرفی اتصاﻻت وفیلتری استفاده نﺸده وفﻘط کافی است که از‬
‫یک شیر قﻄﻊ کن ربﻊ گرد با سایز سه ﭼهارم اینﭻ برای کنترل‬ ‫آب سرد مصرفی‪ :‬برروی ﻟوﻟه آب سرد مصرفی ابتدا باید یک شیر‬
‫آب استفاده کنیﻢ‪.‬‬ ‫قﻄﻊ کن ربﻊ گرد سایز یک دوم اینﭻ نصﺐ شود تا بتوان ﺟریان‬
‫ﻟوﻟه گاز ورودی به پکیﺞ ‪ :‬برای گاز ورودی به پکیﺞ حتما باید‬ ‫آب را کنترل کرد ‪ .‬بعد ازنصﺐ شیر قﻄﻊ کن باید حداقل از یکی‬
‫دقت شود که از بست های فلزی استفاده شود که نﺸتی نداشته‬ ‫از دو فیلتر پلی فسفات یا پلی مگنت استفاده کرد‪ .‬که حال به‬
‫باشد و بعد از آن نیاز است که از یک فیلتر گاز نیز استفاده شود‬ ‫توضیﺢ تک تک آنها ﺧواهیﻢ پرداﺧت‪.‬‬
‫تا در صورت داشتن هر گونه ذرات و‪ ...‬در گاز ورودی به پکیﺞ‬ ‫فیلتر پلی فسفات ‪ :‬فیلتر پلی فسفات یکی از موثرترین فیلتر های‬
‫توسط این فیلتر گرفته شود‪.‬‬ ‫است که در مسیر ورودی آب شهر قرار می گیرد‪ .‬آب شهر دارای‬
‫فیلتر گاز ‪ :‬در مسیر ورود گاز به پکیﺞ حتما نیاز است که از یک‬ ‫سختی است و این فیلتر ﺟهت کنترل این سختی نصﺐ می شود‪.‬‬
‫فیلتر گاز استفاده شود تا در صورت وﺟود هر گونه ذراتی در گاز‬ ‫داﺧل این فیلتر نمک مخصوصی وﺟود دارد که ﻻزم است بعد از‬
‫توسط این فیلتر گرفته شود‪ .‬در این نوع فیلتر مسیر ورود وﺧروج‬ ‫هر شش ماه استفاده از فیلتر این نمک تعویض گردد تا بتواند به‬
‫ﺧاصی ندارد یعنی به هر صورت میﺸود نصﺐ کرد و دست کﻢ‬ ‫ﺧوبی کارایی ﺧود را داشته باشد‪) .‬شکل ‪(15‬‬
‫هر یک سال یکﺒار باید این فیلتر تمیز شود‪) .‬شکل ‪(17‬‬

‫شکل‪ :15‬فیلتر پلی فسفات‬

‫فیلتر ﭘلی مگنت (فیلتر رسوب گیر مﻐناطیسی)‪:‬‬

‫فیلتر پلی مگنت دارای محدوده ‪ 40‬تا ‪ 50‬سانتی متری است و‬
‫شکل‪ :17‬فیلتر گاز‬ ‫به همین علت دقیﻘا باید زیر پکیﺞ قرار بگیرد یعنی در صورت‬

‫‪58‬‬
 ‫گرمایﺸی( باید به ترتیﺐ مراحل زیر را انجام داد تا به راحترین‬ ‫بعد از رعایت نکات فوق و نصﺐ این اتصاﻻت و فیلتر ها به ﻟوﻟه‬
‫وساده ترین روش ممکن کل آب داﺧل سیستﻢ را تخلیه نمود‬ ‫ها ‪،‬توسط شیلنﮓ های حصیری سایز های یک دوم و سه ﭼهارم‬
‫که به شرح زیر است ‪:‬‬ ‫اینﭻ به پکیﺞ متصل می گردد که نمونه ای از شیلنﮓ حصیری‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫مرحله اول ‪ :‬شیر ورودی آب شهر به پکیﺞ را میﺒندیﻢ‪.‬‬ ‫در پایین آورده شده است‪) .‬شکل ‪(18‬‬
‫مرحله دوم ‪ :‬شیر پرکنی را باز می کنیﻢ‪.‬‬
‫مرحله سوم ‪ :‬شیر آب گرم مصرفی داﺧل سینک ﻇرفﺸویی و یا‬
‫دورترین نﻘﻄه منزل را باز می کنیﻢ تا فﺸار به صفر برسد‪.‬‬
‫به این روش میتوان کل آب داﺧل سیستﻢ را تخلیه نمود‪.‬‬
‫نحوه کارکرد پکیﺞ تک مﺒدﻟه)دو منﻈوره(‬ ‫شکل‪ :18‬نمونه ای از شیلنﮓ حصیری‬
‫در پکیﺞ تک مﺒدﻟه یا دومنﻈوره از یک مﺒدل استفاده شده و از‬
‫این مﺒدل ﺟهت گرم کردن هﻢ آب مصرفی وهﻢ آب گرمایﺸی‬ ‫توضیح مختﺼر در موردشیر ﭘرکنی‬
‫استفاده می شود‪ .‬برروی این مﺒدل ها ﭼهار ﺟای ﻟوﻟه تﻐﺒیه‬ ‫در بین دوﻟوﻟه برگﺸت گرمایﺸی وآب سرد مصرفی معموﻻ شیر‬
‫شده است که دوتای از آنها با سایز � اینﭻ مربوط به ورود وﺧروج‬ ‫پرکنی نصﺐ می گردد واین شیر پرکنی رابﻄی بین ورودی آب‬
‫آب گرمایﺸی )رفت وبرگﺸت آب گرمایﺸی( و دوتای دیگر آنها‬ ‫شهر و برگﺸت گرمایﺸی ما است وما زمانی که بخواهیﻢ پکیﺞ را‬
‫باسایز � اینﭻ مربوط به ورود وﺧروج آب مصرفی میﺒاشد به‬ ‫راه اندازی کنیﻢ فﺸار شیر پرکنی را به مابین ‪ 1‬تا ‪ 1,5‬بار برده و‬
‫همین ﺟهت ان را دومنﻈوره نیز می نامند یعنی با استفاده از‬ ‫وقتی شیرپرکنی باز می شود عمال مدار مصرفی را مسدود کرده و‬
‫یک مﺒدل هر دو مدار مورد نﻈر )مصرفی وگرمایﺸی( را گرم می‬ ‫دیگر آب وارد فلوسوﺋیﭻ نمی شود و آب وارد مدار گرمایﺸی شده‬
‫کند‪ .‬در شکل پایین یک پکیﺞ تک مﺒدﻟه را مﺸاهده می کنید‪.‬‬ ‫تا به فﺸار فوق اﻟﺬکر رسیده و بعد آن شیرپرکنی را میﺒندیﻢ و‬
‫)شکل ‪(20‬‬ ‫آن موقﻊ مجددا مسیر مصرفی باز می شود‪) .‬شکل ‪(19‬‬
‫ﺧﺐ همانﻄور که در شکل نﺸان داده شده است در اینجا یک‬
‫مﺒدل تحت عنوان مﺒدل اصلی بر روی مﺸعل قرار گرفته است‪.‬‬
‫داﺧل این مﺒدل به صورت دوﺟداره هستند‪ :‬ﺟداره ﺧارﺟی‬
‫به صورت یک ﻟوﻟه بیضی شکل است که داﺧل آن آب مدار‬
‫گرمایﺸی )مربوط به رادیاتورها( که مداری بسته است ﺟریان‬
‫دارد وداﺧل ﻟوﻟه بیضی شکل نیز یک ﻟوﻟه ستاره ای شکل قرار‬
‫گرفته است )ﺟداره داﺧلی (که داﺧل این ﻟوﻟه ستاره ای شکل که‬
‫مداری باز است آب مربوط به مدار مصرفی ﺟریان دارد‪.‬‬

‫شکل‪ :19‬شیر پرکنی‬

‫نکته‪ :‬این فﺸار فﻘط مرتﺒط به مدار گرمایﺸی )رادیات( است وﻟی‬
‫اگر نﺒاشد به صورت ایمنی برای پکیﺞ ‪،‬اﺟازه کار مصرفی را هﻢ‬
‫نمی دهد‪.‬‬

‫نحوه ﭘرکردن مدار گرمایشی‬

‫برای پرکردن آب مدار گرمایﺸی ابتدا باید شیر ورودی آب شهر‬
‫باز باشد‪.‬شیر پرکنی را که در زیر پکیﺞ قرار دارد به سمت ﭼﭗ‬
‫باز می کنیﻢ آب وارد مدار گرمایش می شود‪ .‬زمانی که فﺸار‬
‫روی مانومتر به ‪ 1,5-1‬بار رسید شیر پرکنی را میﺒندیﻢ‪.‬‬
‫شکل‪ :20‬شکل پکیﺞ تک مﺒدﻟه‬ ‫مانومتر‪ :‬مانومتر گیجی است که بعضا یا روی پکیﺞ یا زیر پکیﺞ‬
‫قرار می گیرد و فﺸار مدار گرمایﺸی را برای ما نمایش می دهد‪.‬‬
‫نکاتی که باید در تک مﺒدل به آن توﺟه شود به صورت بندهای‬
‫زیر شرح داده شده است‪:‬‬ ‫نحوه خالی کردن آب داخﻞ ﭘکیﺞ‬
‫* دور ﻟوﻟه آب مصرفی همیﺸه آب گرمایﺸی باید وﺟود داشته‬ ‫برای تخلیه کل آب داﺧل پکیﺞ )هﻢ مدار مصرفی وهﻢ مدار‬
‫‪59‬‬
 ‫باشد زیرا اگر نﺒاشد پکیﺞ روشن نمیﺸود و علت بودن این آب‬
‫فﻘط بخاﻃر ایمنی و حفﻆ سالمت مﺒدل و پکیﺞ است‪.‬‬
‫* آب مصرفی به ﻃور غیر مستﻘیﻢ توسط شعله گرم می شود‪.‬‬
‫* تعمیر مﺒدل اصلی در صورت سوراخ شدن بسیار سخت است‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫و اگر تعمیر هﻢ شود دوام نمی آورد بنابر این مراقﺒت کردن از‬
‫مﺒدل بسیار مهﻢ است‪.‬‬
‫در پایین شکل داﺧلی مﺒدل اصلی نﺸان داده شده است‪) .‬شکل‬
‫‪(21‬‬

‫شکل‪ :22‬پکیﺞ تک مﺒدﻟه‬ ‫شکل‪ :21‬شکل داﺧلی مﺒدل اصلی در پکیﺞ تک مﺒدﻟه‬

‫نحوه گرم شدن آب مدار گرمایشی(رادیاتورها)‪:‬‬

‫در حاﻟت گرمایﺸی هنگامی که رادیاتورها کار می کنند آب مورد‬
‫نﻈر در ﻟوﻟه بیضی شکل مستﻘما توسط شعله گرم می شود‪.‬‬
‫در حاﻟت گرمایﺸی پمﭗ کار می کند و آبی که گرم شده را به‬
‫رادیاتورها پمﭗ می کند وبعد از دادن حرارت ﺧود به محیط‬
‫توسط رادیاتورها مجددا توسط پمﭗ مکش شده و این سیکل‬
‫بارها وبارها ﭼرﺧش پیدا می کند تا زمانی که دمای آب گرم‬
‫شده به دمای تنﻈیﻢ شده برسد‪.‬دراین حاﻟت فﻘط مدار گرمایﺸی‬
‫توضیﺢ داده شده وحال در ادامه مدار مصرفی را نیز توضیﺢ‬
‫ﺧواهیﻢ داد‪.‬‬
‫شکل‪ :23‬مﺒدل اصلی پکیﺞ تک مﺒدﻟه‬
‫نحوه گرم شدن آب مدار مﺼرفی‪:‬‬
‫نحوه کارکرد ﭘکیﺞ دو مبدله (تک منﻈوره)‬ ‫هنگامی که مصرف کننده آب گرم مصرفی را باز می کند‬
‫در پکیﺞ دومﺒدﻟه همانﻄور که از نام آن پیداس از دو مﺒدل‬ ‫فلوسوﺋیﭻ ﺧﺒر دار می شود که آبگرم مصرفی باز شده است و این‬
‫متفاوت استفاده شده است و هرکدام از این مﺒدﻟها برای گرم‬ ‫را به برد اﻃالع می دهد سپس برد دستور روشن شدن مﺸعل را‬
‫نموندن یکی از مدارها)گرمایﺸی ومصرفی( استفاده می شود به‬ ‫صادر می کند واﺟازه نمیدهد که پمﭗ روشن شود در این حاﻟت‬
‫همین دﻟیل به این پکیﺞ دومﺒدﻟه یا تک منﻈوره ﺧواهندگفت‪.‬از‬ ‫آب گرمایﺸی ﭼرﺧش پیدا نمی کند و شعله آب مدار گرمایش‬
‫مﺒدل اصلی ﺟهت گرمایش آب مدار گرمایﺸی و از مﺒدل ثانویه‬ ‫در داﺧل ﻟوﻟه بیضی شکل را گرم می کند و این آب گرم شده‬
‫برای گرم کردن آب مصرفی استفاده می شود‪.‬در تصویر مﻘابل‬ ‫که حرکت نمی کند حرارت ﺧود را به ﻟوﻟه ستاره ای شکل داﺧل‬
‫پکیﺞ دومﺒدﻟه)تک منﻈوره (نﺸان داده شده است‪) .‬شکل ‪(24‬‬ ‫ﺧودش می دهد و آب مصرفی داﺧل ﻟوﻟه ستاره ای شکل گرم‬
‫می شود و به مصرف کننده می رسد‪.‬‬
‫باتوﺟه به توضیﺢ هر دو مدار اما دوباره نکات حاﺋز اهمیت را در‬
‫پایین یاددآور می شویﻢ‪:‬‬
‫* پمﭗ در پکیﺞ تک مﺒدﻟه در حاﻟت مصرفی کار نمی کند‪.‬‬
‫* پمﭗ در پکیﺞ تک مﺒدﻟه در حاﻟت گرمایﺸی کار می کند‪.‬‬
‫* در پکیﺞ تک مﺒدﻟه)دومنﻈوره( آب مدار مصرفی غیر مستﻘیﻢ‬
‫توسط شعله ومستﻘیﻢ توسط مدار گرمایﺸی گرم می شود‪.‬‬
‫* در پکیﺞ تک مﺒدﻟه )دومنﻈوره( آب مدار گرمایﺸی مستﻘیﻢ‬
‫توسط شعله گرم می شود‪.‬‬
‫شکل‪ :24‬شکل پکیﺞ دومﺒدﻟه )تک منﻈوره(‬

‫‪60‬‬
 ‫نکته‪ :‬براساس تجربه میتوان گفت که هر پره معادل ‪ 2000‬وات‬
‫)‪ 2‬کیلووات( است یعنی مﺜال پکیﺞ ‪ 36000‬وات دارای ‪ 18‬پره‬
‫است که ‪ 9‬تای آن مربوط به مصرفی و ‪ 9‬تای آن مربوط به‬
‫گرمایﺸی است‪.‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫ﺧﺐ همانﻄور که در شکل فوق میﺒینید در پکیﺞ دو مﺒدﻟه ما‬
‫دارای دو مﺒدل هستیﻢ که آنها را به نام های مﺒدل اصلی و‬
‫مﺒدل ثانویه می شناسیﻢ وحال به توضیﺢ هر کدام از این مﺒدل‬

‫ها ﺧواهیﻢ پرداﺧت‪.‬‬

‫نحوه ارتباط داشتن دو مبدل اولیه و ثانویه‪:‬‬
‫همانﻄور که در شکل صفحه بعد نﺸان داده شده است مﺒدل‬ ‫مبدل اصلی (مبدل اولیه)‪:‬‬
‫اوﻟیه با مﺒدل ثانویه در ارتﺒاط است‪ .‬به این شیوه که مﺸاهده می‬ ‫همانﻄور که مﺸاهده می کنید این مﺒدل نیز شﺒیه مﺒدل اصلی‬
‫کنید آب برگﺸت گرمایﺸی وارد مﺒدل اوﻟیه شده وبعد از حرارت‬ ‫در پکیﺞ تک مﺒدل است با این تفاوت که در اینجا به ﺟای ﭼهار‬
‫دیدن ﺧارج می شود و از ﻟوﻟه رفت گرمایﺸی به رادیاتورها رفته‬ ‫ﺟای ﻟوﻟه)انﺸعاب( دارای دو انﺸعاب با سایز های سه ﭼهارم‬
‫ودر رادیاتورها گرمای ﺧود را به محیط می دهد‪ .‬اما در صورتی‬ ‫اینﭻ است که آب مدار گرمایﺸی)آب رفت وبرگﺸت رادیاتورها(‬
‫که آب گرم مصرفی باز شود شیر موتوری سه راهه مسیر رفت‬ ‫در آن ها وﺟود دارد‪) .‬شکل ‪(25‬‬
‫گرمایﺸی را بسته ومسیر ورود به مﺒدل ثانویه را باز می کند که‬
‫در شکل با شماره ‪ 1‬نﺸان داده شده است و از آن ﻃرف مﺒدل‬
‫ثانویه هﻢ آب سرد مصرفی وارد پرهای دیگر مﺒدل ثانویه شده‬
‫که در شکل با شماره ‪ 3‬نﺸان داده شده است و این دو آب بعد‬
‫از تﺒادل حرارت باعﺚ گرم شدن آب مصرفی شده ودر نهایت آب‬
‫گرم مصرفی مورد نیاز با گرفتن گرمای آب مدارگرمایﺸی ‪،‬گرم‬
‫می شود و به سمت مصرف کننده رفته مﺜال در شکل با شماره ‪4‬‬
‫نﺸان داده شده است وﺧود آب مدار گرمایﺸی هﻢ بعد از سرد‬
‫شدن و دادن گرمای ﺧود به آب مدار مصرفی توسط پمﭗ دوباره‬
‫به مﺒدل اوﻟیه رفته که بعضا به این ﻟوﻟه بای پاس)‪ (By pass‬گفته‬
‫میﺸود که در شکل با شماره ‪ 2‬نﺸان داده شده است‪ .‬همانﻄور‬
‫که قﺒال هﻢ گفته شده است از روی شکل میتوان توﺟه کرد که‬ ‫شکل‪ :25‬شکل مﺒدل اصلی در پکیﺞ دومﺒدﻟه)تک منﻈوره(‬
‫مسیر حرکت دو آب مدار گرمایﺸی و مدار مصرفی مخاﻟف وعمود‬
‫برهﻢ است تا در این حاﻟت بهترین تﺒادل حرارتی داشته باشند‪.‬‬ ‫مبدل ثانویه‪:‬‬
‫)شکل ‪(27‬‬ ‫مﺒدل ثانویه یا مﺒدل دوم یا مﺒدل صفحه ای از ﺟنس استنلس‬
‫استیل بوده و معموﻻ در پایین محفﻈه احراق قرار می گیرد‪.‬‬
‫همانﻄور که مﻄابق شکل داریﻢ برروی این مﺒدل دارای ﭼهار‬
‫ﺟای ورود آب هستیﻢ‪.‬این مﺒدل به صورت پره ای یا صفحه‬
‫ای میﺒاشند که تعداد صفحات آنها همیﺸه زوج است‪ .‬آب مدار‬
‫گرمایﺸی و مدار مصرفی در داﺧل مﺒدل ثانویه در صفحات یکی‬
‫در میان قرار می گیرند وبه صورتی است که به هیﭻ وﺟه با هﻢ‬
‫مخلوط نمی شوند وﺟهت آب مدار گرمایﺸی و آب مدار مصرفی‬
‫مخاﻟف وعمود برهﻢ است‪) .‬شکل ‪(26‬‬

‫شکل‪ :27‬نحوه ارتﺒاط داشتن دو مﺒدل اصلی )اوﻟیه(وثانویه‬

‫نحوه گرم شدن آب مدار گرمایشی(رادیاتورها)‪:‬‬

‫زمانی که پکیﺞ در حاﻟت گرمایﺸی قرار دارد و باید آب مورد‬
‫نیاز رادیاتورها را گرم کند شیر موتوری سه راه از برد دستور می‬
‫گیرد که مسیر مﺒدل ثانویه را بﺒندد و مسیر رفت گرمایﺸی را باز‬
‫کند وبه این صورت آب بعد از گرم شدن در داﺧل مﺒدل اوﻟیه از‬
‫ﻃریق رفت گرمایﺸی وارد رادیاتورها شده وبعد از تﺒادل حرارت‬
‫با محیط به مﺒدل برمی گردد واین ﭼرﺧه به همین صورت در‬ ‫شکل ‪ :26‬مﺒدل ثانویه پکیﺞ دو مﺒدﻟه)تک منﻈوره(‬

‫‪61‬‬
‫محیط هایی که امالح آب کمتری دارد ﺧرید پکیﺞ دیواری تک‬ ‫ﺟریان است تا زمانی که آب گرم مصرفی تامین کننده باز شود‬
‫مﺒدل به صرفه تر است‪.‬‬ ‫که حال به توضیﺢ مدار مصرفی ﺧواهیﻢ پرداﺧت‪) .‬شکل ‪(28‬‬

‫نحوه گرم شدن آب مدار مﺼرفی‪:‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫زمانی که آب گرم مصرفی باز می شود فلوسوﺋیﭻ یا فلومتر به برد‬
‫دستور می دهد که آب گرم باز شده است و برد به شیر موتوری‬
‫سه راهه دستور می دهد تا با حرکت شفت و سوپاپ مسیر رفت‬
‫گرمایﺸی را بﺒندد و مسیرمﺒدل ثانویه را باز کند‪.‬آب گرم مدار‬
‫گرمایﺸی که از مﺒدل اصلی آمده وارد پره های یکی درمیان‬
‫مﺒدل ثانویه می شود و آب سرد شهری وارد پره های یکی‬
‫در میان دیگر درﺟهت مخاﻟف آب گرمایﺸی می شود و به این‬
‫ترتیﺐ آب سرد شهری گرمای ﺧود را از مدار گرمایﺸی می گیرد‬
‫و به سمت مصرف کننده ﺟریان می یابد و آب گرمایﺸی که‬
‫گرمای ﺧود را از دست داده توسط مکش پمﭗ دوباره وارد مﺒدﻟه‬
‫اصلی شده که گرم شود و این سیکل تکرار می شود‪) .‬شکل‪(28‬‬

‫شکل‪.28‬نحوه کارکرد مدار مصرفی ومدار گرمایﺸی پکیﺞ دو‬

‫مﺒدﻟه)‪(ferroli‬‬

‫تفاوت ﭘکیﺞ تک مبدله و دو مبدله‬

‫از ﻟحاظ راندمان پکیﺞ ها تک مﺒدﻟه و دومﺒدﻟه هیﭻ تفاوتی با هﻢ‬
‫ندارند اما به ﻃور کلی در یک سری ﺟزﺋیات نسﺒت به هﻢ تفاوت‬
‫هایی دارند که حاﻻ در بندهای زیر به این تفاوت ها ﺧواهیﻢ‬
‫پرداﺧت ‪:‬‬
‫* یک مزیت مهﻢ پکیﺞ دو مﺒدﻟه نسﺒت به تک مﺒدﻟه این است‬
‫که پکیﺞ دومﺒدﻟه نسﺒت به تک مﺒدﻟه رسوب گرفتن آن کمتر‬
‫است وتوصیه میﺸود که در منازﻟی که تعداد نفرات مسکون زیاد‬
‫است از پکیﺞ دومﺒدﻟه استفاده کنند‪.‬‬
‫* پکیﺞ دیواری دو مﺒدﻟه نسﺒت به تک مﺒدﻟه آب گرم مصرفی‬
‫یکنواﺧت تری را میتواند توﻟید کند‪.‬‬
‫* پکیﺞ دیواری تک مﺒدﻟه نسﺒت به پکیﺞ دیواری دو مﺒدﻟه‬
‫استهالك کمتری را به دﻟیل فعال نﺒودن پمﭗ در حاﻟت تابستانی‬
‫دارد‪.‬‬
‫* پکیﺞ دیواری تک مﺒدﻟه سریعتر از پکیﺞ دیواری دو مﺒدﻟه آب‬
‫گرم مصرفی توﻟید می کند‪.‬‬

‫نتیجه گیری‪:‬‬
‫با توﺟه به مﻄاﻟﺐ گفته شده در باﻻ میتوان به این نتیجه رسید‬
‫که برای مکان هایی که امالح آب آنها باﻻی ‪ 500 ppm‬باشد‬
‫بهتر است از پکیﺞ دیواری دو مﺒدﻟه استفاده شود وﻟی برای‬

‫‪62‬‬
‫‪41‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫گزارش‬
‫گزارشی از وبینار ربات ها و کاربرد این فناوری در علم پزشکی‪،‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫سخنران‪ :‬دکتر امیر جاللی‪ ،‬محقق پسا دکتری در دانشگاه ریرسون‪ ،‬کانادا‬

‫پیام محمدی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی‪ ،‬دانشگاه کردستان‬

‫ﻃﺒابت نیز مربوط است‪.‬‬

‫در قرن حاضر با پیﺸرفت علﻢ‪ ،‬از رباتها و علﻢ رباتیک برای‬
‫درمان بیماریها و بهﺒود هرﭼه سریﻊتر بیماران استفاده میشود‬
‫و این به نوبهی ﺧود ﺟایگاه ویژه علﻢ رباتیک را در علﻢ پزشکی‬
‫در قرن حاضر و ﭼﺸﻢانداز وسیﻊ آن در قرون آینده را نﺸان‬
‫میدهد‪.‬‬
‫در اینجا نگارنده در وبیناری حضور پیدا کرده است که دکتر امیر‬
‫ﺟالﻟی با موضوع » ربات های نرم پیوستار در رباتیک پزشکی‪،‬‬
‫ﭼاﻟش های فعلی و آینده » سخنرانی کردند و در اینجا شرح‬
‫مختصری درباره رباتیک پزشکی و یافتههای ﺟدید در علﻢ‬
‫رباتیک پزشکی را به رشته تحریر در میآورم‪.‬‬
‫آقای ﺟالﻟی سخنان ﺧود را با این تاکید شروع کردند که رباتیک‬
‫پزشکی فﻘط مربوط به حوزه اتاق عمل و ﺟراحی نیستند و‬
‫در حوزههای مختلف پزشکی از این فناوریها استفاده میکنند‪.‬‬
‫موضوع اصلی این سخنرانی استفاده از رباتهای نرم مانند‬
‫استفاده در ﺟراحی ﻻپاراسکوپی بود و سعی بر آن شده بود تا‬
‫نوآوریهای رباتیک در این حوزه را برای حضار شرح دهند‪.‬‬

‫رباتها و کاربرد این فناوری در علﻢ ﭘزشکی‬

‫یکی از رویاهای بﺸر در ﻃول تاریخ همواره ﺟاودانه ماندن و یا‬
‫به تاﺧیر انداﺧتن مرگ بوده است؛ و علﻢ تا بدان ﺟا پیﺸرفت‬
‫کرده است که امید به زندگی در ﺟوامﻊ بﺸری را از ‪ 30‬سال به‬
‫میانگین ‪ 67‬سال رسانده است‪.‬‬
‫شکل ‪ .1‬بازوی ربات نرم با اﻟهام از اﺧتاپوس‬
‫سواﻟی که اینجا مﻄرح است این است که در قرن حاضر که‬
‫شاهد ﺟنﮓ و ﺧونریزیهای پیوسته هستیﻢ‪ ،‬شاهد گرسنگی‬
‫حوزه رباتیک پزشکی تﻘریﺒا از سه دهه پیش آغاز شده بود؛‬
‫و آوارگی مردمان در نﻘاط مختلف این ﺟهان پهناور هستیﻢ‪،‬‬
‫اوﻟین سیستﻢهای صنعتی از این نوع‪ ،‬حدود دو دهه پیش‬
‫آدمی تا ﭼه حد می تواند بار زیستن را به دوش کﺸد؟ باری که‬
‫وارد بیمارستانها شده بودند اما در دهه حاضر استفاده از این‬
‫با گﺬشت دقایق و ﻟحﻈات بر دوشش سنگینتر میشود؛ تا ﺟایی‬
‫فناوریها در بیمارستانها شتاب گرفته است‪.‬‬
‫که مارتین هایدگر فیلسوف آﻟمانی در قرن پیش رنﺞ بﺸری را‬
‫در شکل ‪ 2‬انواع و اقسام رباتها و نحوهی عملکرد آنها هﻢ در‬
‫اینگونه توصیف کرده بود‪ :‬انسان تا ﻟحﻈهی مرگش‪ ،‬مدام در حال‬
‫داﺧل بافت بدن و هﻢ در بیرون از اندامها در فرد متﻘاضی را‬
‫مردن است‪.‬‬
‫نﺸان میدهد‪.‬‬
‫افزایش امید به زندگی در ﺟوامﻊ بﺸری نه تنها به تﻐییر سﺒک‬
‫با توﺟه به شکل‪ 2‬شروع از ساعت ‪ 8‬و ادامه در ﺟهت عﻘربههای‬
‫زندگی و تﻐﺬیه مربوط است‪ ،‬بلکه به پیﺸرفت علﻢ ﻃﺐ و وسایل‬
‫ساعت‪ :‬رباتهای ﻻپاروسکوپی داستان موفﻘیت رباتیک پزشکی‬

‫‪64‬‬
 ‫با کاربردهایی از ﺟمله رادیکال پروستاتکتومی‪ ،‬رادیکال‬
‫سیستکتومی برای سرﻃان مﺜانه‪ ،‬برداشتن سرﻃان رکتوم و‬
‫هیسترکتومی هستند‪ .‬رباتهای پیوستار)متصله( نسخههای‬
‫رباتیک ابزار پزشکی دستی از ﺟمله کاتتر‪ ،‬برونکوسکوپ‪،‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫اوتروسکوپ و کوﻟونوسکوپ هستند‪ .‬رباتهای غیرﻻپاروسکوپی‬

‫برای کاربردهای مختلفی از ﺟمله کاشت اﻟکترود در مﻐز و‬
‫میکروﺟراحی در داﺧل ﭼﺸﻢ ساﺧته شدهاند‪ .‬از رباتهای نرم‬
‫برای ایجاد آستین های نرم برای کمک به انﻘﺒاض قلﺐ و برای‬
‫توانﺒخﺸی دست در کارهای روزمره زندگی استفاده شده است‪.‬‬
‫رباتهای پوشیدنی کمکی برای تﻘویت یا ﺟایگزینی حرکت‬
‫بازو و پا در موارد نﻘﺺ حرکت یا قﻄﻊ عضو استفاده میشوند‪.‬‬
‫رباتهای کپسوﻟی دستگاههایی به اندازه قرص هستند که برای‬
‫تﺸخیﺺ و درمان آندوسکوپی مجرای گوارشی بلعیده میشوند‪.‬‬
‫شکل ‪ .4‬قابلیت های ربات های سخت و نرم‪ (a) :‬ﭼاﻻکی‪(b) ،‬‬ ‫ربات های توانﺒخﺸی درمانی به بیماران مﺒتال به آسیﺐهای‬
‫سنجش موقعیت‪ (c) ،‬با مهارت انجام دادن و )‪ (d‬بارگﺬاری‪.‬‬ ‫عصﺒی در انجام حرکات تکراری کمک می کنند تا وﻇایفی مانند‬
‫راه رفتن و گرفتن را دوباره یاد بگیرند‪ .‬محرك مﻐناﻃیسی به‬
‫در قسمت رباتهای پیوستار اگر مﻘدار سختی)سفتی( را کاهش‬ ‫توﻟید بی سیﻢ نیروها و گﺸتاورها در داﺧل بدن امکان می دهد‬
‫دهیﻢ به رباتهای نرم میرسیﻢ )رباتهای نرم مدول یانﮓ‬ ‫تا یک ربات بدون اتصال را فعال کند یا نوك کاتتر را ﺟهت دهد‪.‬‬
‫کمتری نسﺒت به رباتهای پیوستار دارند(‪.‬‬ ‫تﻘسیﻢبندی نحوه عملکرد رباتها در سال ‪ 2019‬بدین شکل‬
‫رباتهای نرم در حوزه بدن انسان قرار میگیرند مﺜل مدول یانﮓ‬ ‫بوده است‪.‬‬
‫گوشتی‪ ،‬مدول یانﮓ پوستی و‪...‬‬
‫در دو زمینه میتوان از رباتهای نرم استفاده کرد‪:‬‬
‫‪ .1‬دست مصنوعی‪ ،‬پای مصنوعی و از این نوع کاربردها‬
‫‪ .2‬ورود به بدن و ﺟراحی‬
‫با توﺟه به شواهد میتوان گفت که حاﻟت دوم پیﺸرفت سریﻊتری‬
‫نسﺒت به حاﻟت اول داشته است‪.‬‬

‫شکل ‪ .2‬نمونه کاربردهای باﻟینی ربات ها در دهه اﺧیر‬

‫شکل ‪ .5‬قابلیت ربات در فضاهای محدود ‪ (a‬مروری بر فانتوم‬

‫ﻻپاراسکوپی‪ (b .‬و ‪ (c‬محدودیت های ابزار سفت و سخت برای‬
‫رسیدن به سایت هدف را نﺸان می دهد‪ (d .‬و ‪ (e‬نﺸان دهنده‬
‫توانایی ربات نرم برای رسیدن به محل مورد نﻈر و توانایی های‬
‫حرکتی است‪.‬‬
‫شکل ‪ .3‬ﻃﺒﻘه بندی ربات ها بر اساس مواد و درﺟه آزادی‬
‫به عنوان یک مﻄاﻟعه موردی‪ ،‬میتوان کاربرد ربات را به عنوان‬
‫یک ماژول دوربین نﺸان داد‪ .‬استفاده از ابزارهای سفت و سخت‪،‬‬ ‫رباتهای نامتصل)ناهمﺒسته( داری درﺟه آزادی محدودی‬
‫دسترسی دوربین را به ﺧط قرار دادن آندوسکوپ محدود می‬ ‫هستند که در مﻘابل آنها رباتهای پیوستار به وﺟود آمدهاند که‬
‫کند )شکل ‪ .(5‬اگر مناﻃق مورد نﻈر دورتر باشند‪ ،‬همانﻄور که‬ ‫دارای پیوستگی و درﺟه آزادی بینهایتی هستند‪.‬‬
‫توسط یک هدف میله ای نﺸان داده شده است‪ ،‬آندوسکوپ‬
‫سفت و سخت ممکن است نتواند به آنها برسد مگر اینکه نﻘاط‬

‫‪65‬‬
 ‫ورودی دیگری ایجاد شود )شکل ‪ b-5‬و ‪ .(c‬ربات نرم در ﭼنین‬
‫حاﻟتی با امکانات بی نهایت قابل ﺟابجایی است‪ .‬ممکن است بتواند‬
‫در اﻃراف موانﻊ محل مورد نﻈر مانند مار بچرﺧد و مانﻊ را پﺸت‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫سر بگﺬارد )شکل ‪ d-5‬و ‪(e‬‬
‫شکل ‪ 6‬هﻢ نوعی از حاﻟت دوم میباشد که با استفاده از‬
‫سنسور)‪ (Rolling Indentation‬که به آن مجهز است‪ ،‬هﻢ میتوان‬
‫آن را وارد بدن کرد و هﻢ میتوان آن را روی پوست قرار داد تا عمل‬
‫اسکن را انجام دهد‪.‬‬

‫‪tendon activated‬‬ ‫شکل ‪.8‬‬

‫رشتههای قرمز و زرد تاندون هستند‪ .‬با توﺟه به شکل‪ ،‬تاندونها‬

‫از دیسکهایی که توسط بکﺒونها فیکس شدهاند‪ ،‬عﺒور کردهاند‪.‬‬
‫با کﺸیدن تاندونها در زاویههای مختلف میتوانیﻢ حرکتهای‬
‫مختلفی در ﺟهات مختلف داشته باشیﻢ‪.‬‬
‫برای توضیﺢ حاﻟت دوم‪ ،‬میتوان بکﺒون وسط را کامل برداریﻢ و به‬
‫ﺟای تاندون از سهتا بکﺒون بهره برد‪.‬‬

‫شکل ‪ .6‬کاوشگر متحرك نفوذی متﺸکل از یک حسگر نیروی فیﺒر‬

‫نوری )‪ (FS‬و همچنین ﭼهار سنسور ﺟابجایی فیﺒر نوری )‪(DS‬؛ یک‬
‫سکه یک پوند استرﻟینﮓ برای نﺸان دادن اندازه کاوشگر متحرك‬
‫نفوذی استفاده شده است‪.‬‬

‫رباتهای پیوستار کامال پیوسته هستند و هیچگونه گسستگی در‬

‫اﺟزای آن وﺟود ندارد )شکل ‪(7‬‬

‫شکل ‪ .9‬ﻃراحی ‪ CAD‬ربات پیوستار )حاﻟت دوم(‬

‫تفاوت حاﻟت اول و دوم در این است که در حاﻟت اول فﻘط میتوانیﻢ‬
‫نیروی کﺸﺸی را اعمال کنیﻢ اما در حاﻟت دوم می توان هﻢ نیروی‬
‫کﺸﺸی و هﻢ نیروی فﺸاری را اعمال کرد‪.‬‬
‫در رابﻄه با حاﻟت سوم‪ ،‬تعدادی تیوب داریﻢ که همه داﺧل هﻢ قرار‬
‫گرفتهاند‪ .‬این تیوبها دارای شکل ﺧاصی هستند و ﭼون انعﻄاف‬ ‫شکل ‪ .7‬رباتهای پیوستار‬
‫پﺬیر هستند میتوانند به شکل نیﻢدایره درآیند‬
‫به واسﻄه انعﻄافپﺬیری فوقاﻟعاده و شکلی که دارند بدون هیﭻ‬
‫ﺧﻄری میتوانند ﺧیلی راحت وارد بدن شوند و میتوانند به ﺟاهایی‬
‫دسترسی داشته باشند که با استفاده از ابزار معمول نمیشده به آن‬
‫نواحی دسترسی یافت‪.‬‬

‫رباتهای پیوستار با توﺟه به روش عملکردشان دسته بندی‬

‫شکل ‪ .10‬ربات ﻟوﻟه متحداﻟمرکز متﺸکل از ﭼهار بخش تلسکوپی‬ ‫میشوند‪:‬‬
‫که قابلیت ﭼرﺧش و حرکت نسﺒت به یکدیگر را دارند‬ ‫* تاندون فعال شده‬
‫* ﭼند پﺸتی‪ :‬رشته های تاندون را با میله هایی ﺟایگزین می کنند‬
‫حاﻟت ﭼهارم هﻢ به این شکل است که ربات وارد مﺜال رگ میشود‬ ‫که می توانند هﻢ نیروی کﺸﺸی و هﻢ نیروی فﺸاری را اعمال کنند‬
‫و با استفاده از نیروی مﻐناﻃیسی که در ﺧارج بدن میباشد‪ ،‬میتوان‬ ‫* ربات های ﻟوﻟهای متحداﻟمرکز‬
‫ربات را تحت کنترل قرار داد)شکل ‪(11‬‬ ‫* محرك مﻐناﻃیسی‬
‫شکل ‪ 8‬حاﻟت اول را نﺸان میدهد‬

‫‪66‬‬
 ‫نمونه باﻻ از یک مواد کامال نرم با یک ﭼمﺒر یا محفﻈه داﺧلی که‬
‫میتواند گاز یا مایﻊ باشد‪ ،‬ساﺧته شده است‪.‬‬
‫به واسﻄه شیارهایی که در داﺧل ﭼمﺒر وﺟود دارد میتوان انواع‬
‫و اقسام حرکت را به وﺟود آورد‪.‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫محركهای سیال نرم متﺸکل از ماتریسهای اﻻستومری با مواد‬

‫منعﻄف تعﺒیهشده )مانند پارﭼه‪ ،‬کاغﺬ‪ ،‬فیﺒر‪ ،‬ذرات( مورد توﺟه‬
‫ﺟامعه رباتیک هستند زیرا سﺒک وزن و مﻘرون به صرفه هستند و‬
‫به راحتی برای یک برنامه ﺧاص سفارشی میشوند‪ .‬این محركها‬
‫را میتوان به سرعت در یک فرآیند قاﻟﺐگیری ﭼند مرحلهای‬
‫ساﺧت و میتوانند ترکیﺒی از انﻘﺒاض‪ ،‬انﺒساط‪ ،‬ﺧمش و پیچش‬
‫را با ورودیهای کنترﻟی ساده مانند سیال تحت فﺸار به دست‬
‫آورد‪ .‬در رابﻄه با نحوهی حرکت رباتها‪ ،‬معموﻻ به ﻃﺒیعت رﺟوع‬
‫میشود و با اﻟهام گرفتن از نحوهی حرکت ﺟاندارانی مانند مار‪،‬‬
‫ﻻکپﺸت‪ ،‬ﺧرﻃوم فیل‪ ،‬اﺧتاپوس و‪ ...‬نحوه حرکت رباتها را‬
‫شﺒیهسازی میکنند‪.‬‬
‫در پایان آقای ﺟالﻟی با نﺸان دادن ﭼند فیلﻢ و مﺜال نحوه عملکرد‬
‫این رباتها را توضیﺢ دادند‪.‬‬
‫شکل ‪ .11‬نحوهی عملکرد محرم مﻐناﻃیسی‬
‫برای استفاده از رباتها‪ ،‬نه تنها باید یک ﺟز بلکه باید تمام اﺟزای‬
‫آن را در حین عمل تحت کنترل قرار داشت و با استفاده از این‬
‫توضیﺢ باید گفت که رباتهای متفاوتی با اﺟزا و ساﺧتارهای‬
‫متفاوتی برای کارکردهای مختلف ساﺧته شده است‪.‬‬
‫در رابﻄه با رباتها باید گفت که نوع ﻃراحی باید به گونهای باشند‬
‫که هﻢ بتوان سفتی آن را در حین انجام کار تﻐییر داد و هﻢ باید‬
‫رابﻄه سفتی را نسﺒت به انتهای ربات از بین برد و مستﻘل کرد‬

‫شکل ‪ .12‬ﻃراحی مفهومی دستکاری مدوﻻر ﺟراحی‬

‫برای تجسﻢ بازوی ‪ STIFF-FLOP‬پیش بینی شده‪ ،‬یک ﻃرح‬

‫مفهومی در شکل ‪ 12‬اراﺋه شده است‪ .‬یک ساﺧتار مدوﻻر پیﺸنهاد‬
‫شده است‪ :‬هر ماژول قادر به اراﺋه تمام قابلیت ها از نﻈر حرکات‬
‫و قابلیت های سفت شدن است و رفتارهای پیچیده را می توان با‬
‫ترکیﺐ ساﺧتارهای ﭼند ماژول به دست آورد‪.‬‬
‫آقای ﺟالﻟی در ادامه رباتهای پیوستار نرم را که ترکیﺒی از‬
‫رباتهای نرم و پیوستار است را با مﺜاﻟی توضیﺢ دادند)شکل ‪(13‬‬

‫شکل ‪ .13‬ربات ﻃراحی شده در هاروارد‬

‫‪67‬‬
‫وبینار تجهیزات هیدرومکانیکال سد‪ ،‬ایستگاە های پمپاژ و سامانه انتقال‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫سخنران‪ :‬مهندس نعمان غفاری‬

‫شایان سپیرانی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‪.‬‬

‫و وصل ﺟریان وتنﻈیﻢ دبی استفاده می شوند توضیﺢ دادند ‪ .‬ﻻزم‬

‫به ذکر است گفته شود دریچه ها هﻢ بسته به محل قرار گیری آنها‬
‫ونحوه کارکرد آنها میتوانند تﻘسیﻢ بندی شوند که معروفترین آنها‬
‫می توان به دریچه های استاپالگ)‪، (Stoplogs‬ﭼرﺧدار ‪،‬کﺸویی‬
‫و قﻄاعی اشاره کرد که نمونه ای از استفاده از این دریچه ها سد‬
‫مسجد سلیمان است که یکی از بزرگترین دریچه های رادیال در‬
‫ایران را دارد ‪.‬‬

‫یک نمونه استفاده شده از این دریچه ها در سد‬

‫در مراحل بعد آشﻐاﻟگیرها در ورودی آبگیرها وکاربرد آن ها را شرح‬

‫دادند به این صورت که وﺟود آشﻐاﻟگیرها ‪،‬همانﻄور که از نامش‬
‫با هماهنگی های ﺟناب آقای دکتر ابراهیمی وانجمن علمی‬
‫پیداست از ورود آشﻐال و ذرات معلق به سد ﺟلوگیری می کند ‪.‬‬
‫مهندسی مکانیک در تاریخ ‪ 27‬آذر ماه ‪ 1400‬وبیناری تحت عنوان‬
‫تجهیز بعدی که در موردش توضیحاتی اراﺋه داده شد پوشش های‬
‫تجهیزات هیدومکانیکال سد ‪،‬ایستگاه های پمپاژ وسامانه انتﻘال با‬
‫فلزی هستند به این شکل که در مسیر انتﻘال آب به تونل های آب‬
‫سخنرانی ﺟناب مهندس نعمان غفاری برای دانﺸجویان مهندسی‬
‫برممکن است بخﺸی یا کل مسیر دارای پوشش های فلزی باشند‬
‫مکانیک دانﺸگاه کردستان برگزار گردید ‪.‬‬
‫که نسﺒت به محل استفاده از آنها به ‪ 7‬دسته متفاوت تﻘسیﻢ می‬
‫هدف کلی از برگزاری این وبینار آشنایی با تجهیزاتی بود که آب‬
‫شوند ‪.‬‬
‫را هدایت‪،‬کنترل ومدیریت می کنند ‪.‬در ابتدا به توضیﺢ سد وانواع‬
‫نهایتا آﺧرین تجهیزی که در موردش توضیحاتی اراﺋه شد عملگرها‬
‫آن پرداﺧتند وسدها را در سه گروه براساس نحوه استفاده ‪،‬نوع‬
‫)باﻻبرها( بودند که وﻇیفه کلی آنها باز وبسته کردن دریچه های‬
‫مصاﻟﺢ بدنه تﻘسیﻢ بندی کردند ‪ .‬بعد از توضیحات کلی در مورد‬
‫سد هستند که مجددا این باﻻبرها هﻢ بر اساس نحوه استفاده از آن‬
‫سد در مورد تجهیزات اصلی ومهمی مانند دریچه ها که برای قﻄﻊ‬
‫انواع متفاوتی دارند ‪.‬‬

‫‪68‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫یک نمونه عملگر یا باﻻبر‬

‫بعد از توضیﺢ تجهیزات اصلی در سد به شیر آﻻت صنعتی رسیدیﻢ‬

‫که واقعا در تمامی صنایﻊ وﻇایف مهمی را برعهده دارند ‪.‬شیر آﻻت‬
‫صنعتی معموﻻ برای قﻄﻊ و وصل کردن ﺟریان ویا کنترل آن به‬
‫کار میرود وبراساس نوع کاربرد ‪ ،‬ﺟنس وکارکرد آنها به دسته های‬
‫متفاوتی تﻘسیﻢ میﺸوند که هر کدام از آنها در بخﺸی از صنایﻊ‬
‫مورد استفاده قرار می گیرد ‪.‬‬
‫با داشتن پیش زمینه هایی در مورد تجهیزات و شیراﻻت وسایر‬
‫موارد به توضیﺢ درباره ایستگاه پمپاژ پرداﺧتند و به ترتیﺐ نحوه‬
‫کارکرد ﺧﻄوط ‪ ،‬کنترل تجهیزاتی مانند پمﭗ ها و راه اندازی را‬
‫شرح دادند‪.‬‬

‫نمایی از ایستگاه پمپاژ‬

‫درپایان وبینار به تجهیز کنترل سﻄﺢ مخزن وانواع حوضچه ها در‬

‫سامانه انتﻘال آب اشاره کردند وآنها را توضیﺢ دادند ‪ .‬تجهیز کنترل‬
‫سﻄﺢ مخزن زیر مجوعه شیرها است که به عنوان یک کنترﻟگر‬
‫سﻄﺢ سیال مخزن به کار می رود و سﻄﺢ سیال را کنترل می کند ‪.‬‬
‫حوضچه ها هﻢ به این صورت هستند که در سامانه انتﻘال به کار‬
‫می روند ‪.‬به ﻃور کلی سه نوع حوضچه وﺟود دارد که هرکدام‬
‫وﻇایف ﺧاص ﺧود را دارند ‪:‬حوضچه تخلیه هوا یا به اصﻄالح به آن‬
‫ایرونت هﻢ گفته می شود که وﻇیفه آنها ورود یا تخلیه هوا به درون‬
‫ﺧط است‪.‬حوضچه نوع دوم ‪،‬حوضچه تخلیه آب است که معموﻻ‬
‫در تعمیرات برای تخلیه ﺧط از آن استفاده می شود‪.‬حوضچه نوع‬
‫سوم‪،‬حوضچه قﻄﻊ و وصل است که کار آنها ایزوﻟه کردن ﺧط است‬
‫‪.‬‬

‫‪69‬‬
 ‫راه اندازی وپیش راه اندازی پمپ های سانتریفیوژ‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫در صنعت‪ ،‬نفت‪ ،‬گاز و پتروشیمی ‪ /‬سخنران‪ :‬مهندس میرزابیگی‬

‫امید حسینی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‬

‫ﺧرید اقالم مورد نیاز‪،‬ساﺧتن پروژه کلید می ﺧورد واقالم ﺧریداری‬

‫شده دراین قسمت نصﺐ می شوند‪ C .‬آﺧر ‪ commissioning‬به‬
‫معنی راه اندازی است‪.‬به ﻃور مﺜال شرکت ‪ico‬به عنوان شرکت‬
‫راه انداز پروژه توسعه فازهای ‪17‬و‪ 18‬پارس ﺟنوبی با استفاده از‬
‫نرم افزار‪ ICAPS‬که نرم افزاری برای مدیریت‪،‬نﻈارت وکنترل‬
‫فعاﻟیت های پیش راه اندازی با استفاده از تکنوﻟوژی ‪OPRECOM‬‬
‫شرکت ‪ Total‬است‪،‬توانست این فعاﻟیت را به ثمر برساند‪.‬نرم افزار‬
‫‪ ICAPS‬شامل قسمت های)‪ (101 Gs‬برای ﺧصوصیات‪(Gs103)،‬‬
‫برای آماده سازی پروژه‪ (Gs105)،‬برای محاسﺒات پیش راه اندازی‬
‫و)‪( Gs107‬برای مساﺋل راه اندازی می باشد‪:‬‬
‫به ﻃور کلی قسمت های مهﻢ پروژه های پاﻻیﺸگاهی شامل قسمت‬
‫های زیر می باشد‪:‬‬
‫‪:offshore platform‬‬
‫تاسیسات در سکوهای دریایی برای انتﻘال به سمت ﺧﺸکی‬
‫‪:offshore pipeline‬‬
‫مجموعه ﺧﻄوط انتﻘال گاز ﻃﺒیعی از ﭼاه ها به تاسیسات ﺧﺸکی‬
‫که‪ ،‬در دریا نصﺐ شده اند‪.‬‬
‫‪:onshore facilities‬‬
‫مجموعه تاسیسات موﺟود در واحدهای ﺧﺸکی‬
‫‪: plant‬‬
‫هریک از سه بخش فوق به ﻃور مستﻘل یک ‪ plant‬هستند‪.‬‬
‫‪:Project‬‬
‫مجموع ‪plant‬های مختلف تﺸکیل دهنده ی یک پروژه ‪ project‬را‬
‫می سازد همانند فاز توسعه ‪17‬و‪ 18‬پارس ﺟنوبی‬ ‫ﭼکیده‪:‬‬
‫در صنایﻊ پتروشیمی و پاﻻیﺸگاهی برای اینکه به یک محصول‬
‫ﭘیش راه اندازی‪:‬‬ ‫همانند اتان‪،‬پروپان دست پیدا کنیﻢ نیازمند تعریف یک قراداد‬
‫پیش راه اندازی در واقﻊ به بررسی آنچه که نصﺐ شده است)پمﭗ‬ ‫هستیﻢ تا موارد ﻻزم برای رسیدن به محصول موردنﻈر مﺸخﺺ‬
‫سانتریفیوژ( با آنچه که در نﻘﺸه های مهندسی آمده و انجام تست‬ ‫گردد‪.‬این قرارداد بنام‪ E PCC‬شناﺧته می شود که در آن حرف‪E‬‬
‫های سرد گفته می شود وشامل دوقسمت مهﻢ می باشد‪ ،‬یکی‬ ‫مخفف ‪ engineering‬یا مهندسی می باشد که بدین معنی است که‬
‫ﭼک ﻟیست ها)‪ : (CCK‬که این ﭼک ﻟیست ها استاندارد وبراساس‬ ‫بخش مهندسی‪،‬پروژه را با ﭼه راهی پیش برده و به ﭼه میزانی از‬
‫دستوراﻟعمل ها در اﺧتیار شرکت پیش راه اندازی قرار داده می‬ ‫مواد اوﻟیه وتجهیزات وامکاناتی برای پروژه نیاز دارد‪.‬حرف ‪ P‬مخفف‬
‫شوند و دوم تست شیت ها)‪ (STS‬هستند که در این قسمت هﻢ‬ ‫‪ procurement‬یا تدارکات می باشد بدین صورت که بعد از مهندسی‬
‫تست های سرد مﺸخصا در مورد پمﭗ به عمل ﺧواهد آمد‪.‬کار‬ ‫پروژه نوبت به تهیه وﺧرید اقالم موردنﻈر برای سریعتر رسیدن به‬
‫پمﭗ انتﻘال سیاﻻت از یک نﻘﻄه به نﻘﻄه ی دیگر می باشد که‬ ‫محصول مﺸخﺺ شده می رسد همانند ﺧرید تجهیزات دوار و‪....‬‬
‫انرژی مکانیکی آن توسط یک منﺒﻊ ﺧارﺟی تامین می گردد وپمپاژ‬ ‫حزف ‪ C‬مخفف ‪ Construction‬یا ساﺧت وساز می باشد که بعد از‬

‫‪70‬‬
 ‫تمامی موارد فوق بر اساس استاندارد ها کنترل ﺧواهد شد‪.‬‬ ‫نیز عﺒارتست از افزایش پتانسیل مایعات ﺟهت انتﻘال آن از نﻘﻄه‬
‫ای به نﻘﻄه ی دیگر‪.‬‬
‫پمﭗ سانتریفیوژ یکی از انواع پمﭗ های دینامیکی می باشد که‬
‫درآن سیال با فﺸارکﻢ وارد آن شده وبا عﺒور از قسمت ﭼﺸمی‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫پمﭗ سرعت آن افزایش یافته ودر ادامه وارد محفﻈه ی ‪casing‬‬

‫گردیده که سﻄﺢ مﻘﻄﻊ آن در حال افزایش می باشد ودرنهایت‬
‫فﺸار سیال افزایش وسرعت آن نسﺒت به مﻘﻄﻊ ورودی کاهش می‬
‫یابد‪ .‬برای پیش راه اندازی پمﭗ های سانتریفیوژ در مرحله ی اول‬
‫یعنی ﭼک ﻟیستها نﻘﺸه های مهندسی از واحد مهندسی تحویل‬
‫ناﻇر پیش راه اندازی گردیده وناﻇر در این قسمت به بررسی ﭼک‬
‫ﻟیست های پمﭗ سانتریفیوژ مﻄابق دستوراﻟعمل ها می پردازد که‬
‫شامل قسمت هایی همانند مﻄابﻘت نیﻢ پلیت پمﭗ با اﻃالعات‬
‫تجهیز‪ location،‬پمﭗ‪،‬درست نصﺐ شدن اﻟکتروموتور و پمﭗ در‬
‫موقعیت مناسﺐ‪،‬بدون مﺸکل بودن ﺧود پمﭗ در حین راه اندازی‪،‬‬
‫مﻄابﻘت‪ coupling‬وسیستﻢ های کمکی با نﻘﺸه های ‪ piping‬وتمیز‬
‫بودن موتور و‪ coupling‬و‪ ، base plat‬نگهداری اوﻟیه پمﭗ در شرایط‬
‫مناسﺐ‪ ،‬صحیﺢ بودن ‪ platform‬پمﭗ وبحﺚ های اتصاﻟی وساپورتی‬
‫وهﻢ مرکزی آن می باشد‪.‬هﻢ محوری پمﭗ واﻟکترو موتور بدین‬
‫معنی است که شفت پمﭗ وموتور متصل به آن روی یک ﺧط هﻢ‬
‫راستا باشند که براساس استاندارد ‪ API686‬میزان ﺧﻄا در بحﺚ‬
‫هﻢ مرکز بودن پمﭗ واتصاﻻت مربوط به آن بایستی کمتر از مﻘدار‬
‫‪ 0,05‬باشند‪ .‬مرحله دوم یعنی تست شیت ها تست هایی هستند‬
‫که در زمان برق دار نﺒودن پمﭗ انجام می شوند که این تست ها‬
‫هﻢ شامل مواردی از قﺒیل بحﺚ های ‪ Machinery‬و‪ ....‬می گردند‪.‬‬

‫راه اندازی پمﭗ سانتریفیوژ‪:‬‬

‫راه اندازی شامل انجام تست های اصلی تجهیزات پس از برق دار‬
‫شدن در واقﻊ انجام ‪ live test‬ها وبه ﻃور ﺧاص در مورد پمﭗ‬
‫های سانتریفیوژ‪،‬راه اندازی پمﭗ با سیال اصلی یا ﺟایگزین‪ ،‬مﻄابق‬
‫شرایط ‪ DATA SHEET‬سازنده ﺟهت بررسی عملکردی شرایط‬
‫مکانیکی و هیدروﻟیکی پمﭗ می باشد که به ﻃور ویژه در این‬
‫قسمت پارامترهای مختلف پمﭗ سانتریفیوژ ﭼک ﺧواهد شد‪.‬تست‬
‫های راه اندازی براساس فرم‪ 5220‬عﺒارتند از‪:‬‬
‫‪(1‬میزان پیﺸرفت فرآیند راه اندازی‬
‫‪(2‬ساﻟﻢ بودن ابزاردقیق های روی ﺧﻄوط ﻟوﻟه ی متصل به پمﭗ‬
‫‪(3‬تست اﻟکترو موتور مربوط به پمﭗ به تنهایی‬
‫‪(4‬مورد تایید بودن هﻢ محوری پمﭗ واﻟکتروموتور‬
‫‪(5‬وضعیت مکانیکال سیل ها‬
‫‪(6‬استفاده کردن از روغن مناسﺐ وبه اندازه برای پمﭗ‬
‫‪(7‬درست کاردن کردن پمﭗ روغن‬
‫‪(8‬اینکه قﻄعات اضافی نیاز هست یا ﺧیر‬
‫‪(9‬مناسﺐ بودن اندازه سیال اصلی‬

‫وبراساس فرم ‪ 5221‬موارد زیر بررسی می گردد‪:‬‬

‫‪(1‬ﭼک کردن فﺸار بخش‪Suction‬‬
‫‪(2‬ﭼک کردن فﺸار بخش‪discharge‬‬
‫‪(3‬مﺸخصات یاتاقان ها‬
‫‪(4‬میزان ارتعاشات‬

‫‪71‬‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫گزارش بازدید از نیروگاه سد آزاد‬

‫نعمان غفاری‪,‬کارشناس بهره برداری سد‪،‬نیروگاه ‪ ،‬سامانه ی انتقال آب آزاد‬

‫و دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‬

‫شایان سپیرانی‪ ,‬دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‪.‬‬

‫فرهاد حق شناس‪ ،‬دانشجوی کارشناسی ارشد تبدیل انرژی دانشگاه کردستان‪.‬‬

‫و تفهیﻢ شد‪.‬در ﺟدول زیر ﺧالصه ای از مﺸخصات فنی ایستگاه‬ ‫با هماهنگی های ﺟناب آقای دکتر ابراهیمی با مدیریت مجموعه سد‬
‫آورده شده است‪.‬‬ ‫‪ ,‬نیروگاه و سامانه انتﻘال آب آزاد ﺟناب آقای مهندس محﻘق‪ ,‬در‬
‫تاریخ ‪18‬آذر ماه ‪ 1400‬بازدید ﭼند ساعته ای توسط دانﺸجویان‬
‫کارشناسی وکارشناسی ارشد مهندسی مکانیک دانﺸگاه کردستان‬
‫از نیروگاه ‪ ،‬ایستگاه پمپاژ و سایر تجهیزات هیدرومکانیکال سد‬
‫آزاد صورت گرفت ‪.‬‬
‫سد آزاد از نوع سنگریزهای با هسته رسی دارای حجﻢ مخزن ‪300‬‬
‫میلیون متر مکعﺒی در رقوم نرمال که میزان حجﻢ ﺧاکریزی بدنه‬
‫ی آن ‪ 3.8‬میلیون مترمکعﺐ‪ ,‬دارای عرض ‪ 670‬متری در پی و‬
‫ﻃول و عرض تاج آن در تراز ‪ 1480‬متر از سﻄﺢ دریا به ترتیﺐ‬
‫‪ 597‬و ‪ 14‬متر می باشد‪.‬‬

‫بازدید از ایستگاه پمپاژ شماره ی یک اضﻄراری آغاز شد ‪,‬در ابتدا‬

‫دانﺸجویان با توضیحات کارشناس بهره بردار با تجهیزات داﺧل‬
‫ایستگاه و فرآیند کلی پمپاژ آشنا شده سپس باحضور در اتاق‬
‫کنترل و تﺸریﺢ نکات اصلی و حاﺋز اهمیت در بهره برداری ایستگاه‬
‫ﺟزﺋیات بیﺸتری از کارکرد های دانش مکانیک و همچنین مهارت‬
‫شکل ‪.1‬نمای زیﺒایی از سد آزاد‬ ‫نفر بهره بردار در راهﺒری و کنترل و نﻈارت بر فرایند پمپاژ روشن‬

‫‪72‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫ﺟدول ‪.1‬مﺸخصات کلی در مورد سد وایستگاه های پمپاژ‬

‫بعد از بازدید از ایستگاه پمپاژ و اتاق کنترل وذکر نکات کلی در‬ ‫در شکل ‪ 2‬همانﻄور که مﺸاهده می کنید در دو ﻃرف دو ﻟوﻟه‬
‫مورد نحوه کار وسایر موارد دیگر به بازدید از نیروگاه آبی پرداﺧته‬ ‫موﺟود است که توسط ‪ 14‬پمپی که قرار داده شدن سیال را‬
‫شد ‪).‬نیروگاه آبی آزاد به دﻟیل افﻘی بودن محور توربین تمام‬ ‫مکش کرده وبعد از پمپاژ از ﻟوﻟه وسﻄی که مﺸاهده می کنید‬
‫تجهیزات به راحتی قابل مﺸاهده بود وازاین نﻈر‬ ‫منتﻘل می شود ‪.‬مﺸخصات اصلی این ایستگاه پمپاژ در ﺟدول ‪1‬‬
‫به نیروگاه های محور افﻘی برتری دارد (پس از توضیحات کارشناس‬ ‫قرار داده شده است ‪.‬‬
‫بهره برداری نیروگاه دانﺸجویان با فرایند کلی توﻟید اﻟکتریسیته‬
‫وتجهیزات اصلی آشنا شده وﺧوشﺒختانه با توﺟه انجام تعمیرات‬
‫ساﻟیانه در نیروگاه وحضور دانﺸجویان در کنار نفرات تعمیرات از‬
‫نزدیک تجهیزات را مﺸاهده کرده و هﻢ زمان توضیحات تکمیلی‬
‫توسط استاد گرامی وکارشناس مربوﻃه داده شد ‪.‬‬
‫در شکل روبرو یک نما از باﻻ نیروگاه را مﺸاهده می کنید‪ .‬نیروگاه از‬
‫نوع سﻄحی )روزمینی(است و ﻇرفیت نیروگاه ‪ 10‬مگا وات میﺒاشد‬
‫وتوانایی تامین ساﻟیانه ‪ 51,4‬کیلو وات ساعت انرژی را دارد ‪ .‬به‬
‫ﻃور کلی دارای سه واحد است که ﻇرفیت هر کدام از واحد ها ‪3,3‬‬
‫مگا وات است ‪.‬‬

‫شکل‪.2‬نمای کلی از ایستگاه شماره یک ﺧط اضﻄراری سامانه‬

‫انتﻘال آب به دشت قروه دهگان‬

‫‪73‬‬
‫گاورنر فراب ‪-‬اتوماسیون دورعلی میﺒاشد که مدهای عملکردی آن‬
‫کنترل سرعت ‪ ،‬دوران میﺒاشد ‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫شکل ‪.5‬ژنراتور استفاده شده‬

‫شکل ‪.3‬نمای از نیروگاه آبی‬

‫در تصویر شماره ‪ 4‬که نﺸان داده شده نمایی از توربین دمونتاژ‬
‫شده میﺒاشد ‪.‬‬
‫توربین استفاده شده در این نیروگاه از نوع فرانسیس محور افﻘی‬
‫است و سازنده آنها فراب ‪-‬تو است که هرکدام از توربین ها وزنی‬
‫حدود ‪ 7,1‬تن دارند‪.‬ﺧروﺟی آب از توربین در شرایط نامی ‪40,1‬‬
‫مترمکعﺐ بر ثانیه است وهد نامی آن ‪ 95‬متر میﺒاشد ‪.‬قدرت هر‬
‫توربین ‪ 3,47‬مگاوات است ودر شرایط نامی دارای راندمان ‪92,85‬‬
‫درصد است ‪.‬شکل ‪.4‬‬

‫شکل ‪.6‬سیستﻢ گاورنر‬

‫بعد از توضیحات کلی در مورد نیروگاه وتجهیزات اصلی حال به‬

‫ﻃور ﺧالصه درمورد شیر هایی که بیﺸترین استفاده را دارند توضیﺢ‬
‫ﺧواهیﻢ داد ‪.‬‬

‫در ورودی واحد ها از شیر پروانه ای هایی استفاده شده است که‬
‫در شکل شماره ‪ 7‬نمونه آن را مﺸاهده می کنید ‪.‬این شیرها از نوع‬
‫پروانه ای میﺒاشد که دارای وزنی ‪ 3,5‬تنی است ‪ .‬قﻄر این شیرها‬
‫‪ 0,8‬متر میﺒاشد وفﺸار و دبی ﻃراحی آنها به ترتیﺐ ‪ 145‬متر و‬
‫‪ 4,01‬متر بر ثانیه است ‪.‬‬

‫شکل‪.4‬شکلی از توربین دمونتاژ شده‬

‫ژنراتور مورد استفاده ساﺧته شده توسط مارﻟی ایتاﻟیا از نوع‬

‫سنکرون محور افﻘی میﺒاشد که وزنی ‪ 22,5‬تنی دارد و وﻟتاژنامی‬
‫وﺟریان نامی آن به ترتیﺐ ‪ 6,3‬کیلو وات و‪ 356‬آمپر است ‪.‬ابعاد‬
‫)ﻃول وارتفاع ( آن به ترتیﺐ ‪ 3,97‬متر و ‪ 2,648‬متر میﺒاشد‬
‫‪.‬این ژنراتور ‪ 6‬قﻄﺒه دارای سرعت نامی ‪ 1000 r.p.m‬است وتوانایی‬
‫تامین ‪ 3,3‬مگاوات توان ﺧروﺟی دارد ‪.‬ﻻزم به ذکر است گفته شود‬
‫راندمانی ‪ 96‬درصدی دارد‪ .‬شکل ‪.5‬‬
‫یکی از مهمترین قسمت های نیروگاه ها سیستﻢ گاورنر میﺒاشد ‪.‬در‬
‫شکل ‪ .7‬شیر پروانه ای ورودی واحدها‬ ‫این نیروگاه بازدید شده شکل ‪ 6‬سیستﻢ گاورنر آن میﺒاشد ‪ .‬سازنده‬

‫‪74‬‬
 ‫‪-‬شیر پروانه ای ‪ -(Butterfly Valve)700‬شیر هاول بانگر ‪(500‬‬
‫‪-(Howell bunger Valve‬شیرهای فرعی ‪-‬شیرهوا ‪ - 100‬شیر هوا‬
‫ﺧالء شکن ‪-(Spring loaded)400‬شیر کﺸویی ‪ 100‬و‪Gate)200‬‬
‫‪(Valve‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫شکل روبرو شیر گارد میﺒاشد که نوع این شیر هﻢ پروانه ای میﺒاشد‬
‫‪ .‬قﻄر این شیر ‪ 1,8‬متر است به ﻃور کلی دارای فﺸار کاری ‪16‬‬
‫بار است‪ .‬اﻟﺒته ﻻزم به ذکر است گفته شود که ماکزیمﻢ فﺸار کار‬
‫هیدرواستاتیک این شیرها ‪ 176‬متر است ‪.‬‬

‫به عنوان یکی از قسمت های پایانی گزارش در مورد مﺸخصات فنی‬
‫سروموتورهای واقﻊ دراتاق شیرآﻻت ﺟدوﻟی را آماده کرده در پایین‬
‫اراﺋه ﺧواهیﻢ داد ‪.‬‬

‫شکل‪.8‬شیر گارد‬

‫تعداد ترانفورماتور های استفاده شده ‪ 2‬عدد میﺒاشد که نوع آنها‬

‫روغنی ‪-‬سه فاز میﺒاشد ‪.‬قدرت نامی هر تراسفورماتور ‪ 8,5‬مگاوﻟت‬
‫ایستگاه آﺧر روز بازدید تجهیزات هیدرومکانیکال سرریز و بدنه‬ ‫امپر میﺒاشد که وﻟتاؤ نامی اوﻟیه و وﻟتاژ نامی ثانویه به ترتیﺐ ‪6,3‬‬
‫سد بود که مانند بازدید های قﺒل با توضیحات کارشناس مربوﻃه‬ ‫کیلووﻟت و‪ 63‬کیلو وﻟت است ‪.‬ﻻزم به ذکر است گفته شود که‬
‫همراه بود سد آزاد دارای سرریز دریچه دار از نوع رادیال با باﻻبر‬ ‫سیستﻢ ﺧنک کننده آنها ‪ ONAN/ONAF‬میﺒاشد ‪.‬‬
‫هیدروﻟیکی است که دارای سه عدد دریچه قﻄاعی به همراه بازوها‪،‬‬
‫محور دوران و سروموتور می باشد و سه عدد دریچه استاپالگ‬
‫برای مواقﻊ بازرسی و تعمیرات دریچه های قﻄاعی در نﻈرگرفته‬
‫شده است‪.‬‬

‫شکل ‪ .9‬ترانسفورماتورها‬

‫بعد از بازدید از نیروگاه این بار نوبت به تجهیزات هیدرومکانیکال‬

‫اتاق شیرﺧانه رسید نکات حاﺋز اهمیت در مورد اتاق شیراﻻت و‬
‫دریچه های سرویس و اضﻄراری توسط کارشناس بهره برداری‬
‫داده شد که در ادامه تصاویر و مﺸخصات عملگر) سرو موتور (‬
‫دریچه های سرویس اضﻄراری آورده شده است ‪.‬‬

‫شکل ‪.11‬نمای از دریچه های سرریز سد ازاد‬

‫شکل ‪.10‬اتاق شیرﺧانه‬

‫درباره ی شیرهای اصلی که در اتاق شیرﺧانه به کار برده شده بود‬

‫شکل ‪ .12‬عکس دسته ﺟمعی آﺧر بازدید‬ ‫توضیحات مختصری اراﺋه شد که این شیر ها شامل‪ :‬شیرهای اصلی‬

‫‪75‬‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫‪68‬مصاحبه (نیلوفر داودی)‬

 ‫مصاحبه با دکتر هادی طاریمرادی‪ ،‬عضو هیئت علمی گروە مهندسی برق‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫دانشگاە کردستان و رئیس هیئت مدیره نیروگاە بهینه‬

‫بر ﺧانواده در دوران دبیرستان یک معلﻢ ریاضی داشتﻢ که ﺧیلی به‬

‫من کمک می کرد‪ .‬رابﻄه من با ایﺸان با یک ﭼاﻟش شروع شد‪ .‬ابتدا‬
‫از من ﺧیلی راضی نﺒودند‪ ،‬اما من بعدها ﺧودم را به ﺟایی رساندم‬
‫که معلمﻢ از من راضی شد و به تدریﺞ به من اعتماد کرد به ﻃوری‬
‫که کل کالس را من مدیریت میکردم و این مدیریت باعﺚ شد که‬
‫اعتماد به نفس من بیﺸتر شود و من هﻢ به ﺧاﻃر این اعتمادی‬
‫که معلﻢ نسﺒت به من داشت هر روز تالش میکردم و همین تالش‬
‫های من باعﺚ شد که در درس ریاضی پیﺸرفت زیادی کنﻢ و به‬
‫ﺧودم ایمان داشته باشﻢ‪ .‬اعتماد به نفس ﺧیلی مهﻢ است و این‬
‫معلﻢ با تﺸویق کردن و اعتماد کردن به من باعﺚ شد که اعتماد به‬
‫نفس باﻻیی داشته باشﻢ و این در مسیر زندگی ام ﺧیلی تاثیر گﺬار‬
‫بوده است‪ .‬من باور دارم که انسان توانایی های بزرگی دارد و اگر در‬
‫زمان مناسﺐ کمک و راهنمایی درستی به انسان شود و در مسیر‬
‫رشد اعتماد به نفس قرار بگیرد‪ ،‬این توانایی ها به بهترین شکل می‬
‫تواند شکوفا شود‪.‬‬
‫ﭼرا رشته ی مهندسی برق را انتخاب کردین؟‬ ‫ابتدا خودتون رو برای مخاطبین نشریه معرفی کنید ‪.‬‬
‫انتخاب رشته ی دانﺸگاهی من اتفاقی بود ‪.‬همان معلﻢ ریاضی ام‬ ‫هادی ﻃاریمرادی هستﻢ‪،‬عضو هیﺌت علمی دانﺸگاه کردستان ‪،‬‬
‫برای من انتخاب رشته کرد و زمانی که ﺟواب انتخاب رشته آمد و‬ ‫گروه مهندسی برق و رﺋیس هیﺌت مدیره نیروگاه بهینه نیروساز‬
‫مهندسی برق قﺒول شده بودم ‪ ،‬با ﺧودم فکر کردم ؛ من که عالقه‬ ‫افق ‪.‬در گرایش برق قدرت درس ﺧواندم‪ .‬مﻘﻄﻊ کارشناسی و‬
‫ای به رشته ی برق ندارم به این دﻟیل که در دوره ی دبیرستان در‬ ‫کارشناسی ارشد در دانﺸگاه صنعتی نوشیروانی بابل بودم و دکترا‬
‫درس فیزیک فصلی داشتیﻢ تحت عنوان اﻟکتریسیته که ﺧیلی برام‬ ‫هﻢ در دانﺸگاه صنعتی امیر کﺒیر)پلی تکنیک تهران(گﺬراندم ‪.‬‬
‫ﺟاﻟﺐ نﺒود‪ ،‬اما فصل های دیگری مﺜل فیزیک مکانیک و نور برایﻢ‬
‫ﺟﺬابیت بیﺸتری داشتند‪ .‬اما به نﻈر من به مرور زمان عالقه میتواند‬ ‫بهترین دوران تحﺼیلی شما در ﭼه مقطعی بوده است ؟‬
‫ایجاد شود‪ .‬اگر اﻻن به من بگویند که این شانس را داری و میتوانی‬ ‫من فکر میکنﻢ‪ ،‬که دوران کارشناسی ‪ ،‬بهترین دوران تحصیلی‬
‫به گﺬشته بر گردی و دوباره انتخاب رشته کنی ‪ ،‬ﭼه انتخابی‬ ‫من بوده است ﭼون ﺧاﻃره های این دوره همیﺸه به یاد ﺧواهد‬
‫ﺧواهی داشت؟ ))بدون شک باز هﻢ مهندسی برق را انتخاب ﺧواهﻢ‬ ‫ماند‪ ،‬اما در دوره ی تحصیالت تکمیلی تعداد دانﺸجویان کﻢ می‬
‫کرد((‪ .‬ﭼون باز هﻢ میگویﻢ که عالقه می تواند به مرور ایجاد شود‪.‬‬ ‫شود‪،‬از ﺟمعیت کالس ها کاسته می شود و هر فرد دنﺒال حوزه‬
‫ی فعاﻟیت پژوهﺸی ﺧودش است‪ .‬به ﻃور کلی برای من دوران‬
‫آیا از جایگاه فعلی خود راضی هستید؟‬ ‫کارشناسی بهترین دوران تحصیلی ام بوده است‪ .‬اﻟﺒته شاید یکی‬
‫بله ‪ ،‬من محیط دانﺸگاهی را دوست دارم‪ ،‬ﭼون محیﻄی فارغ از‬ ‫دیگر از علت های من این باشد که من در آن دوران فعاﻟیت های‬
‫ﺟنﺒه های منفی ﺟامعه است و با افرادی در ارتﺒاط ﺧواهی بود‬ ‫علمی و انجمنی زیادی داشتﻢ‪ ،‬عضو شورای مرکزی انجمن علمی‬
‫که همه هدفمند هستند و بیﺸتر آن هاعالقه به یادگیری دارند‬ ‫مهندسی برق دانﺸگاه و در یک دوره‪ ،‬نماینده ی دانﺸگاه در انجمن‬
‫و محیط ساﻟمی است‪ .‬اﻟﺒته با دیدن دانﺸجویان عالقه مند که به‬ ‫علمی کﺸوری مهندسی برق بودم‪.‬‬
‫بهترین شکل از موقعیت استفاده می کنند‪ ،‬بسیار ﺧوشحال تر و با‬
‫انگیزه تر می شوم‪.‬‬ ‫اشخاصی که در انتخاب مسیر تحﺼیلی شما بیشترین‬
‫تاثیر را داشته اند‪ ،‬ﭼه کسانی بوده اند؟‬
‫ﺧانواده در مسیر زندگی هر شخصی ﺧیلی تاثیر گﺬار است ‪.‬عالوه‬
‫‪77‬‬
‫انگیزه می شود و کار حتی اگر پیﺸرفت زیادی هﻢ کرده باشد به‬ ‫اگر در کشور دیگری بودید ‪ ،‬باز هﻢ همین رشته را‬
‫نتیجه ی مﻄلوبی نمی رسد‪ .‬متاسفانه وضﻊ اقتصادی ﺟامعه ی‬ ‫انتخاب میکردید؟‬
‫ما ﺧوب نیست و تورم زیاد است‪ ،‬ثﺒات در بازار هﻢ وﺟود ندارد و‬ ‫امکانات‪ ،‬شرایط و محیط بسیار تاثیر گﺬار است ‪ .‬نمیدانﻢ شاید‬
‫این ها باعﺚ می شوند که بسیاری از کسﺐ و کارها تعﻄیل شوند‪،‬‬ ‫انتخابﻢ تﻐییر کند وﻟی به ﻃور کلی به این سوال نمی توانﻢ ﺟواب‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫اﻟﺒته اگر در همان ابتدا کار با اﻃمینان و آگاهی کامل آغاز شود‪،‬‬ ‫درستی بدهﻢ‪.‬‬
‫می توان ﺟلوی بسیاری از این تعﻄیلی ها را گرفت‪ .‬عالوه بر این‬
‫ها توصیه میکنﻢ که از فعاﻟیت های کوﭼک شروع کنید‪ ،‬حتی اگر‬ ‫االن به ﻏیر از دانشگاه در ﭼه حوزه ی دیگری فعالیت‬
‫درآمد آن کﻢ باشد‪ .‬از یک شاﺧه به شاﺧه ی دیگه نپرید‪ .‬هیﭻ وقت‬ ‫میکنید؟‬
‫برای اینکه یک ﻟحﻈه دهانتان شیرین شود مسیری را که سال‬ ‫من غیر از حوزه ی علمی و پژوهﺸی ‪ ،‬در صنعت هﻢ مﺸﻐول به‬
‫ها برای آن زحمت کﺸیدید رها نکنید‪ .‬در هر مسیری که تالش‬ ‫فعاﻟیت هستﻢ‪ .‬اکنون یکی از سهام داران یک نیروگاه توﻟید برق‬
‫کنید حتی اگر شکست بخورید ‪ ،‬تجربه ای پﺸت آن است ‪ ،‬تجربه‬ ‫پراکنده در شهر مریوان هستﻢ‪ .‬سال ها ما برای این نیروگاه تالش‬
‫ای که راحت به دست نمی آید پس راحت هﻢ آن را رها نکنید‪.‬‬ ‫کردیﻢ و از صفر شروع کردیﻢ و شش تا هفت سال مراحل مﻘدماتی‬
‫صداقت و وﺟدان کاری هﻢ ﺧیلی مهﻢ است ‪ .‬اگر کاری را قﺒول‬ ‫)به دﻻیلی همچون گرفتن مجوز و سایر علت ها (به ﻃول انجامید‪.‬‬
‫کردید همیﺸه تالش کنید فارغ از درآمد‪،‬به بهترین شکل ممکن‬ ‫متاسفانه ما در سیستﻢ ﻟختی قرار داریﻢ‪ ،‬کار ها بسیار کند و گاه‬
‫آن را انجام دهید‪ .‬با وﺟدان راحت کار را کامل و با بهترین روش‬ ‫آزار دهنده پیش می رفت ‪ ،‬وﻟی ﺧوشﺒختانه ما تالش کردیﻢ و‬
‫انجام دهید ‪.‬این برای همیﺸه ملکه ی ذهنتان می شود ؛ و هرگز‬ ‫پیگیر شدیﻢ تا کارهایمان سرانجام به نتیجه رسید و یک نیروگاه‬
‫هیﭻ کاری را ﺧراب نمیکنید ‪ ،‬وقتی که هیﭻ کاری را ﺧراب نکنید‬ ‫توﻟید برق را در مریوان راه اندازی کردیﻢ ‪.‬‬
‫و کامل انجام دهید مﻄمﺌن باشید که رشد میکنید‪.‬اما اگر فﻘط به‬
‫فکر این باشید که آن کار را هر ﺟوری که شده تمام کنید ‪ ،‬به این‬ ‫هدف و انگیزه ی شما از ایجاد این نیروگاه ﭼه بوده‬
‫روش انجام کار عادت میکنید ‪ ،‬روش درست اگر نهادینه شود‪ ،‬به‬
‫است؟‬
‫راحتی قابل تﻐییر نخواهد بود‪.‬‬
‫عالوه بر مزایای علمی و فنی‪ ،‬اینکه تکنوﻟوژی به منﻄﻘه ورود‬
‫کند که مﺒنای رشد صنایﻊ دیگر شود و بتوان ﭼند نفر توانا و‬
‫نﻈر شما درباره ی کار گروهی ﭼیست؟‬ ‫درعین حال نیازمند را استخدام کرد یا در واقﻊ ایجاد شﻐل شود‬
‫هیﭻ انسانی کامل نیست و هر شخصی در بعضی از زمینه ها قوی‬ ‫و به بهره وری انرژی نیز کمک شود ‪ ،‬برای من انگیزه ی ﺧوبی‬
‫تر از دیگران است و در بعضی زمینه های دیگر ضعیف تر است‪.‬‬ ‫بود‪ .‬تالش بسیاری کردیﻢ و ﺧوشﺒختانه توانستیﻢ ﭼندین نفر را‬
‫انسان ها مکمل همدیگرند‪ ،‬اگر انسان ها همانند مهره های پازل‬ ‫استخدام کنیﻢ‪ .‬حتی دانﺸجوهایی را از همین دانﺸگاه کردستان‬
‫به درستی کنار هﻢ ﭼیده شوند‪ ،‬کار تیمی میتواند معجزه کند به‬ ‫ﺟﺬب کردیﻢ و امیدوارم بتوانیﻢ نیروهای بیﺸتری را در آینده‬
‫ﻃوری که پازل را تکمیل کند و نﻘاط ضعف همدیگر را بپوشانند‪.‬‬ ‫ﺟﺬب کنیﻢ‪.‬‬
‫در کار تیمی اگر مدیریت به درستی باشد ‪ ،‬نتیجه بسیار مفید‬
‫ﺧواهد بود‪.‬‬
‫شما برای افرادی که قﺼد انجام کار های صنعتی دارند‬
‫ﭼه توصیه ای دارید ؟‬
‫مهمترین عاملی که باعث شد در مسیر خود محکﻢ و‬
‫سفارش من به هرکسی که کار صنعتی می کند این است که با‬
‫استوار باشید ‪ ،‬ﭼه بوده است؟‬ ‫اشخاصی که متخصﺺ اقتصاد هستند مﺸورت کنند که آیا آن‬
‫من همیﺸه آینده را در ذهن ﺧودم مجسﻢ میکنﻢ‪ ،‬آینده ای که‬ ‫کاری که قصد انجام آن را دارند از نﻈر اقتصادی توﺟیهی دارد یا‬
‫با عملی شدن هدف مورد نﻈر متصورش ﺧواهﻢ بود و این به من‬ ‫ﺧیر‪ .‬در کارهای صنعتی دو بحﺚ ﺧیلی مهﻢ است‪ :‬یکی توﺟیه‬
‫انگیزه می دهد و باعﺚ میﺸود که با پﺸتکار رو به ﺟلو حرکت کنﻢ‪.‬‬ ‫اقتصادی و دیگری توﺟیه فنی‪ .‬توﺟیه فنی به بحﺚ بهره وری‬
‫انرژی ‪ ،‬انتﻘال تکنوﻟوژی‪ ،‬کاهش تلفات و ایجاد زیر ساﺧت علمی و‬
‫معیار های شما برای استخدام یک فرد جویای کار‬ ‫صنعتی مربوط می شود‪ .‬از نﻈر اقتصادی هﻢ هر کار فنی و صنعتی‬
‫ﭼیست؟‬ ‫که بخواهد انجام شود اگر از نﻈر اقتصادی توﺟیهی نداشته باشد‬
‫اﺧالق برای من ﺧیلی مهﻢ است‪ ،‬هر کسی با هر میزان از توانایی‬ ‫به ﻃور حتﻢ به نتیجه ی ﺧوبی نمی رسد و نمی توان آن را ادامه‬
‫علمی‪ ،‬اگر در محیط کار نتواند با اﻃرافیان ﺧود ارتﺒاط درستی‬ ‫داد و کار تعﻄیل می شود‪ .‬این توﺟیه اقتصادی به درس هایی مﺜل‬
‫داشته باشد‪ ،‬باعﺚ ایجاد تنش می شود و عدم رعایت اصول اﺧالقی‬ ‫اقتصاد مهندسی برمی گردد‪ .‬عیﺐ بزرگی که فارغ اﻟتحصیل های‬
‫و احترام متﻘابل را در پی دارد و اگر نتواند ﺧودش را مدیریت کند‬ ‫رشته های مهندسی دارند این است که ﺧیلی به مساﺋل اقتصادی‬
‫به ﻃور حتﻢ با مﺸکل برﺧواهد ﺧورد‪ .‬درکل اﺧالق برای من یک‬ ‫توﺟه نمی کنند و همین باعﺚ می شود که در صنعت هنگام بهره‬
‫مسﺌله ی مهﻢ است‪ .‬بعد از اﺧالق ‪ ،‬معیار هایی مﺜل توانایی علمی‬ ‫برداری دﭼار مﺸکل شوند‪ .‬ﭼون اگرﭼه دانش‪ ،‬انگیزه و سرمایه‬
‫و عملی و حتی معدل هﻢ قابل توﺟه است‪ .‬به نﻈر من شخصی که‬ ‫اوﻟیه وﺟود دارد اما زمانی که کار شروع می شود ‪ ،‬ﭼون مﺒاحﺚ‬
‫همیﺸه معدﻟش در سﻄﺢ عاﻟی بوده و در بین ‪ 140‬واحد توانسته‬ ‫توﺟیه اقتصادی به ﺧوبی انجام نﺸده ‪ ،‬نرخ برگﺸت سرمایه بسیار‬
‫معدل باﻻیی را بدست آورد‪ ،‬نمی شود گفت که او با شانس این‬ ‫کمتر از حد مورد انتﻈار می شود و همین باعﺚ از بین رفتن‬
‫‪78‬‬
 ‫به این موضوع ﭼگونه خواهد بود؟‬
‫من برای آن کار صنعتی که شروع کردم واقعا مسخره شدم وﻟی‬
‫اصال توﺟهی به این موضوع نداشتﻢ‪ .‬به نﻈر من اگر ﺧودت به‬
‫ﺧودت ایمان داشته باشی نﺒاید به حرف دیگران گوش بدهی‪.‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫نﺒاید ﺟﺒهه بگیرید و نﺒاید از کار و هدفتان کوتاه بیایید‪ .‬فﻘط‬
‫باید راه ﺧودتان را ادامه دهید‪ .‬وقت هایی که من ناامید میﺸوم‪،‬‬
‫استراحت می کنﻢ و ﭼند روزی دست از کار می کﺸﻢ و دوباره‬
‫مسیرم را ادامه می دهﻢ‪.‬‬
‫ﺧواهند شد‪ .‬ایده آل گﺬشته‪ ،‬ایده آل امروز نیست و همچنین ایده‬
‫آیا خودتان را فرد موفقی می بینید؟‬
‫موفﻘیت مﻄلق نیست‪ .‬من در بعضی از موقعیت ها و حوزه ها‬
‫موفق بوده ام و عملکرد ﺧوبی داشته ام وﻟی در بعضی از حوزه‬
‫های دیگر ﺧیر اینگونه نﺒوده است‪ .‬اما در کل بله تا حدودی موفق‬
‫بوده ام‪.‬‬
‫عوامﻞ موفقیت شما ﭼه بوده است؟‬
‫صﺒر و کﻢ توقﻊ بودنﻢ و اینکه انتﻈار ﺟهش و پرش نداشته ام و‬
‫آرام آرام پیش رفتﻢ و هیﭻ وقت هﻢ هیﭻ کاری را از روش غیر‬
‫قانونی انجام نداده ام‪.‬‬
‫فکر می کردید که به این موفقیت برسید ؟‬
‫محیﻄی که در آن قرار دارید‪ ،‬سﻘف آرزوهایتان را مﺸخﺺ می‬
‫کند‪ .‬شاید من در محیﻄی بودم که سﻘف آرزوهایﻢ نسﺒت به‬
‫ﺟایگاهی که اکنون به آن رسیدم کوﭼک بوده باشد و اکنون‬
‫اگر برای آینده فکر کنﻢ شاید آرزوی بزرگتری داشته باشﻢ‪ ،‬ﭼون‬
‫سﻘف میحﻄی که اﻻن در آن قرار دارم بزرگ تر شده است‪ .‬وﻟی‬
‫حدودی بله‪ ،‬فکر می کردم که موفق می شوم اما تا ﭼه مﻘدارش‬
‫را نمی دانستﻢ‪.‬‬
‫مﺸاغل را به صورت غیر اصوﻟی اشﻐال کنند وﻟی باز هﻢ ﻇرفیت‬
‫یک فرد موفﻖ از دید شما ﭼه ویﮋگی هایی دارد ؟‬
‫کسی که از موقعیت هایی که برایش پیش می آید استفاده ی‬
‫بهینه داشته باشد‪ .‬شاید موقعیتی برای شخصی پیش نیاید و ما‬
‫نﺒاید آن شخﺺ را سرزنش کنیﻢ‪ .‬موفﻘیت یک مسﺌله ی نسﺒی‬
‫است و نمی توانیﻢ بگوییﻢ یک شخﺺ صد درصد موفق است‪.‬‬
‫معیار ها‪ ،‬محیط و ‪ ...‬برای همه متفاوت است‪ .‬شاید شخصی در‬
‫یک ﺧانواده و محیﻄی قرار دارد که تنها کاری که می تواند انجام‬
‫دهد‪ ،‬زنده بودن است‪ .‬نمی توان گفت این شخﺺ که فﻘط برای‬
‫زنده بودن تالش می کند فرد موفﻘی نیست‪ ،‬درواقﻊ این شخﺺ در‬
‫موقعیتی قرار دارد که تنها کاری که می تواند انجام دهد‪ ،‬همین‬
‫است و تالش ﺧودش را هﻢ می کند‪ .‬اما شخصی که موقعیت هایی‬
‫برایش پیش می آید و از آن ها استفاده نمی کند‪ ،‬آن شخﺺ فرد‬
‫موفﻘی نیست‪ .‬ﭼون میتوانست رشد کند وﻟی از موقعیت هایی که‬
‫برایش پیش آمد‪ ،‬استفاده ی درستی نکرد‪.‬‬
‫سرانجام ﺧوبی نخواهد داشت‪ .‬با پایه ی ضعیف علمی و عملی‬
‫ﭼه تجربیاتی را از شکست هایتان گرفته اید؟‬
‫بعضی اوقات اعتماد کردن زیاد ﺧوب نیست‪ ،‬اﻟﺒته اگه در ﺟامعه‬
‫همه ساﻟﻢ باشند اعتماد ﺧیلی ﺧوب است‪ .‬وﻟی بعضی اوقات‬
‫اعتماد های نابجاﺋی در زندگی ام داشته ام که از آنها ضربه های‬
‫سختی ﺧوردم‪ .‬به نﻈرم انسان باید در همه ی زمینه ها ﺟنﺒه ی‬
‫‪79‬‬
‫ﺟایگاه را کسﺐ کرده است‪ .‬همیﺸه وقتی ﺟامعه ی آماری بزرگ‬
‫باشد‪ ،‬اتفاق و شانس دیگر بی معنا هستند‪ .‬هر کسی علﻢ را به‬
‫درستی متوﺟه شده باشد در عمل نیز زودتر به نتیجه می رسد‪.‬‬
‫نﻈرتون در مورد اثر ﭘیشرفت تکنولوژی بر جامعه ؟‬
‫تکنوﻟوژی ماهیت شﻐلی را تﻐییر می دهد و حتی با ﺧودش‬
‫اتوماسیون را به همراه دارد‪ ،‬یعنی ماشین ﺟایگزین انسان می‬
‫شود‪ .‬شﻐل های دستی ضعیف می شوند و مﺸاغل مجازی بیﺸتر‬
‫آل امروز‪ ،‬ایده آل آینده نخواهد بود‪.‬‬
‫تعریف شما از دنیای مهندسی و یک شخﺺ مهندس ﭼﻄور است؟‬
‫به نﻈر من دنیای مهندسی یعنی دنیای تکنوﻟوژی و مهندس را‬
‫بهینه ساز می نامﻢ‪ .‬بهینه ساز یعنی بتواند با کمترین هزینه و‬
‫زمان‪،‬کار را انجام دهد‪ ،‬به ﻃوری که اصول علمی و فنی را نادیده‬
‫نگرفته باشد ‪ ،‬مهندس باید بتواند به درستی محاسﺒات را انجام‬
‫دهد و بهترین کیفیت را با کمترین هزینه اراﺋه کند‪ .‬شک در‬
‫مهندس نﺸان دهنده ی کافی نﺒودن علﻢ او و تسلط نداشتن بر‬
‫حرفه اش است‪.‬‬
‫اکﺜر دانشجویان مهندسی می گویند که کار نیست و‬
‫بازار کار در جامعه وضعیت بسیار بدی دارد‪،‬نﻈر شما‬
‫در این مورد ﭼیست؟‬
‫من هنوز معتﻘد هستﻢ برای آن شخصی که توانایی باﻻیی دارد‬
‫شﻐل وﺟود دارد‪ .‬اﻟﺒته عواملی همچون‪ :‬پول‪ ،‬پارتی‪ ،‬سهمیه و ‪...‬‬
‫تاثیر گﺬار هستند‪ ،‬وﻟی فرصت برای شخصی که توانایی باﻻیی‬
‫دارد‪ ،‬وﺟود دارد‪ .‬پول‪ ،‬پارتی و سایر عوامل شاید تا درصدی از‬
‫برای کسانی که توانایی ﺧوبی دارند‪ ،‬وﺟود دارد‪ .‬من اﻻن در کسﺐ‬
‫و کار ﺧصوصی هﻢ فعاﻟیت دارم و برای ﺟﺬب نیرو به عوامل دیگر‬
‫توﺟهی نمی کنﻢ‪ .‬وقتی که من یک شخصی را که از نﻈر پارامتر‬
‫های اﺧالقی‪ ،‬علمی و عملی و آنچه گفته شد قدرتمند است را‬
‫انتخاب کنﻢ‪ ،‬صنعت من هﻢ رشد ﺧواهد کرد‪ .‬به ﻃور کلی فکر‬
‫میکنﻢ که اگر انگیزه و توانایی وﺟود داشته باشد‪ ،‬فرصت کاری‬
‫هﻢ وﺟود ﺧواهد داشت‪.‬‬
‫آینده جامعه را ﭼگونه میبینید؟‬
‫متاسفانه ﺧیلی ﺧوب نمی بینﻢ‪ ،‬ﭼرا که انگیزه در بین شمار‬
‫زیادی از دانﺸجویان نمانده است و دانﺸجو مگر با تهدید نمره به‬
‫کالس درس بیایند‪ .‬من به ﻃور شدید نگران آینده هستﻢ‪ .‬ﭼون‬
‫دانﺸجوهایی که هیﭻ انگیزه ای برای دانﺸگاه و کالس نداشته‬
‫باشند‪ ،‬ﭼهار‪،‬پنﺞ سال دیگر که صنعت به دست آنها ﺧواهد افتاد‪،‬‬
‫وارد دنیای صنعت شدن واقعا نگران کننده است‪.‬‬
‫وقت هایی که ناامید می شوید و یا کسی به شما می‬
‫گوید که نمی توانید و شما را مورد تمسخر قرار می‬
‫دهند‪ ،‬ﭼه کاری انجام می دهید و واکنش شما نسبت‬
‫ﭼند کتاب ﻏیر درسی که خودتون مطالعه کردین به ما‬ ‫احتیاط را رعایت کند‪ .‬عالوه بر این گاهی اوقات بعضی از فعاﻟیت‬
‫معرفی کنید ‪.‬‬ ‫ها ﺧیلی سرگرم کنند بوده‪ ،‬اﻟﺒته فعاﻟیت های ﺧوبی هﻢ بودند‬
‫من قﺒال ﺧیلی اهل شعر بودم و کتاب هایی همچون مﺜنوی‬ ‫وﻟی من را از مسیر اصلی ام دور کردند‪ .‬برای مﺜال مدتی در ﺟایی‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫معنوی‪ ،‬دیوان حافﻆ‪ ،‬گلستان و بوستان سعدی و همچنین کتاب‬ ‫کار می کردم و سرگرم سازماندهی یک ارگان بودم که شاید ربﻄی‬
‫های ﺧلیل ﺟﺒران را ﺧیلی دوست داشتﻢ و مﻄاﻟعه می کردم‪،‬‬ ‫به من نداشت وﻟی مدت زیادی انرژی ام را صرف آن کار کردم‪.‬‬
‫کتاب صد سال تنهایی گابریل گارسیا مارکز را هﻢ ﺧوانده ام و‬ ‫شاید از ﻃرف دیگر برام تجربه ای مفید بوده باشد وﻟی در آینده ی‬
‫بسیار از آن ﻟﺬت بردم وﻟی اکنون به دﻟیل مﺸﻐله ی کاری ﺧیلی‬ ‫زندگی ام تاثیر گﺬار نﺒود‪ .‬اﻟﺒته به این ها نمی شود گفت شکست‪.‬‬
‫فرصت نمی کنﻢ که مﻄاﻟعه ی آزاد داشته باشﻢ ‪.‬‬ ‫از دیدگاه من اصال ﭼیزی به اسﻢ شکست وﺟود ندارد‪ .‬شاید به آن‬
‫ﭼیزی که می ﺧواستﻢ نرسیدم‪ ،‬وﻟی من تالش ﺧودم را کردم‪ .‬به‬
‫اگر سخن ﭘایانی هست‪ ،‬بفرمایید‪.‬‬ ‫ﻃور کلی به دید شکست به گﺬشته نگاه نمی کنﻢ‪.‬‬
‫توﺟه نکنید که قرار است در آینده ﭼه اتفاقی رخ دهد‪ ،‬شما هیﭻ‬
‫ﭼیزی را نمی توانید پیش بینی کنید‪ .‬زمان حال ﺧودتان را از‬ ‫تلﺦ ترین و بهترین اتفاق زندگی شما ﭼه بوده است؟‬
‫دست ندهید و با انگیزه و تمام توان تالش کنید‪ .‬اگر در موقعیت‬ ‫تلخ ترین‪ :‬من کنکور کارشناسی را تحت شرایط آن زمان و محیط‪،‬‬
‫فعلی ‪ ،‬مهارت و تجربه کسﺐ نکنید در آینده هیﭻ کار مفیدی نمی‬ ‫دیر و بدون آمادگی‪ ،‬حتی در وضعیت نامناسﺐ در کنکور مرحله ی‬
‫توانید انجام بدهید‪.‬موفق باشید‪.‬‬ ‫دوم حاضر شدم و این برای من اتفاق تلخی بود که با شرایط بد به‬
‫ﺟلسه کنکور رفتﻢ و در آن هنگام برایﻢ ﺧیلی سخت بود‪.‬‬
‫بهترین‪ :‬زندگی مﺸترکﻢ‪ ،‬آشنایی با شخصی که مﺸترکات زیادی‬
‫با هﻢ داریﻢ و مسیری رو به رشد را باهﻢ دیگر آغاز کردیﻢ ‪.‬‬

‫از بهترین درس هایی که از زندگی گرفتین برامون‬

‫بگین‪.‬‬
‫اینکه کنترل همه ﭼیز دست ما نیست‪ .‬حتی اگر نهایت تالشتان‬
‫را هﻢ بکنید گاهی اوقات اتفاقاتی رخ می دهد که در اﺧتیار شما‬
‫نیست‪ .‬شاید بﺸود اسمش را سرنوشت گﺬاشت‪ .‬یعنی بعضی‬
‫اتفاقات می افتد که آن موقﻊ شاید ناراحت بﺸوید وﻟی بعدها‬
‫میفهمید که آن قدرها هﻢ بد نﺒوده است‪ .‬به همین دﻟیل برای هر‬
‫ﭼیزی ناراحت نمی شوم و هر اتفاقی بیوفتد با ﺧود می گویﻢ‪ :‬شاید‬
‫حکمتی در آن بوده است‪.‬‬

‫ثروت برای شما ﭼه معنایی دارد؟‬

‫من نمی گویﻢ که ثروت بد است‪ .‬به نﻈر من ثروت ابزاری است‬
‫برای اینکه تو بتوانی به اهداف بزرگترت برسی‪ .‬مﺜال برای یک کار‬
‫صنعتی یا رفتن به ﺧارج از کﺸور برای ادامه پژوهش و یا اینکه یک‬
‫کار دانش بنیان راه اندازی شود نیاز به منابﻊ ماﻟی است‪.‬‬

‫تعریﻒ شما از خوشبختی ﭼیست؟‬

‫از نﻈر من ﺧوشﺒختی یعنی اینکه آسایش و آرامش ﺧاﻃر و‬
‫وﺟدان راحت داشته باشی‪.‬‬

‫شما ﭼه اهدافی برای آینده در نﻈر دارید؟‬

‫در حال حاضر اهداف من توسعه ی کار اقتصادی و صنعتی ام و‬
‫ادامه ی کار پژوهﺸی موردعالقه ام می باشد‪.‬‬

‫آیا قﺼد مهاجرت به خارج از کشور را دارید؟‬

‫ﺧیر‪ ،‬اصال به مهاﺟرت فکر هﻢ نمی کنﻢ‪ .‬شاید در کﺸور مانﻊ های‬
‫زیادی وﺟود داشته باشد وﻟی کاری را که برای ﺟامعه ام انجام می‬
‫دهﻢ و ﺧدمتی که به ﺟامعه ام می کنﻢ مفیدتر می باشد‪.‬‬

‫‪80‬‬
 ‫مصاحبه با دکتر بهمن احمدی‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫عضو هیئت علمی گروە مهندسی مکانیک دانشگاە کردستان‬

‫»حل کننده مساﺋل واقعی« باشد )در زمینه کاری و تخصصی ﺧود‬
‫که همان حوزه مکانیک است(‪.‬‬

‫آینده ی مهندسی مکانیک رو در جامعه ی خودمون‬

‫ﭼطوری میبینید ؟‬
‫بﻄور کلی آینده رشته�های مهندسی‪ ،‬ارتﺒاط مستﻘیمی با‬
‫وضعیت صنعت کﺸور دارد‪ .‬امیدوارم با رونق صنعت در کﺸور‪،‬‬
‫وضعیت رشته مهندسی مکانیک هﻢ روندی رو به بهﺒود داشته‬
‫باشد‪.‬‬

‫االن در ﭼه موقعیتی هستین؟جایگاه فعلیتون و برامون‬

‫شرح بدین و آیا از این جایگاهتون راضی هستین؟‬
‫در حال حاضر به عنوان هیات علمی گروه مکانیک دانﺸگاه‬
‫کردستان مﺸﻐول به ﺧدمت می باشﻢ و ﺧوشﺒختانه این ﺟایگاه‬
‫رضایت کامل را برایﻢ به همراه داشته است‪ .‬ان شااﷲ که در آینده‬
‫هﻢ همینﻄور باشد‪.‬‬
‫ابتدا خودتونو برای مخاطبینمون معرفی کنید‪.‬‬
‫بهمن احمدی هستﻢ‪ ،‬عضو هیﺌت علمی گروه مهندسی مکانیک‬
‫دانﺸگاه کردستان‪.‬‬

‫اگر دانشجویی بخواد مسیر شما رو دنبال کن (استاد‬ ‫خﻼصه ی کوتاهی از مسیر تحﺼیلیتون برامون بگین‪.‬‬
‫دانشگاه و عﻀو هیئت علمی شدن ) درباره ی فرایندی‬ ‫بنده متوﻟد ‪ 1365‬شهرستان مریوان می باشﻢ‪ .‬تحصیالت ابتدایی‬
‫تا متوسﻄه را در زادگاهﻢ گﺬراندم‪ .‬در ادامه مﻘاﻃﻊ کارشناسی‪،‬‬
‫که باید طی کنه برامون بگین‪.‬‬
‫کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی را در رشته مهندسی مکانیک‬
‫بﺒینید هیات علمی دانﺸگاه و بﻄور کلی محیط دانﺸگاهی از نﻈر‬
‫و به ترتیﺐ در ساﻟهای ‪ 1395 ،1390 ،1388‬به اتمام رساندم‪.‬‬
‫علمی دو ﺟنﺒه آموزشی و پژوهﺸی دارد‪ .‬کسی که می ﺧواهد در‬
‫محیط دانﺸگاه باشد باید به هر دو ﺟنﺒه واقعا عالقه داشته باشد‪.‬‬
‫یعنی باید از یاد گرفتن و یاد دادن ﻟﺬت بﺒرد مخصوصا از یاد دادن‬ ‫ﭼرای رشته ی مهندسی مکانیک رو انتخاب کردین؟‬
‫ﭼرا که زکات علﻢ آموﺧتن آن است‪ .‬و هﻢ از تحﻘیق و پژوهش‬ ‫فکر میکنﻢ ابتدا عالقه ام به دروس ریاضی و مخصوصا فیزیک در‬
‫کردن ﻟﺬت بﺒرد‪ .‬داشتن عالقه در این موارد شرط ﻻزم است و نه‬ ‫دوره دبیرستان و سپس عالقه ام به صنایﻊ و تکنوﻟوژی موﺟﺐ این‬
‫کافی! شرط ﻻزم و کافی قﻄعا تالش کردن و امیدوار بودن است‪...‬‬ ‫عالقه شده باشد‪ .‬به قول ﻟﺌونارد اویلر‪ :‬مکانیک بهﺸت ریاضیات‬
‫است‪.‬‬
‫آیا در صنعت هﻢ فعالیتی دارین ؟و ﭼرا محیﻂ‬
‫آکادمیک رو انتخاب کردین؟‬ ‫به نﻈر شما تعریﻒ یک مهندس مکانیک ﭼیه ؟ یک‬
‫بنده از سال ‪ 96-95‬با شرکت ایساکو )زیر مجموعه شرکت‬ ‫مهندس مکانیک خوب از نﻈر شما به ﭼه شخﺼی‬
‫ایرانخودرو( و از سال ‪ 98-96‬با واحد آموزش هیوندای شرکت‬ ‫میگن؟‬
‫کرمان موتور همکاری داشته ام‪ .‬همزمان با عضویت در هیات‬ ‫عنوان مهندس از واژه هندسه می آید یعنی کسی که هندسه می‬
‫علمی دانﺸگاه کردستان و نﻘل مکان به شهر سنندج در سال ‪،99‬‬ ‫داند‪ .‬به عﺒارت دیگر یعنی کسی که توانایی حل مساﺋل را دارد و‬
‫همکاری ﺧود با شرکت کرمان موتور را به اتمام رساندم‪.‬‬ ‫برای مﺸکالت و مساﺋل واقعی‪ ،‬راه حلی مناسﺐ و مﻄلوب ارایه‬
‫می‪-‬دهد‪ .‬پس یک مهندس مکانیک ﺧوب کسی است که یک‬

‫‪81‬‬
 ‫ﭼه توصیه ای برای دانشجویان دارین؟‬ ‫نﻈرتون درباره ی دانشگاه کردستان و دانشجو ها ی‬
‫توصیه میکنﻢ که از دوران دانﺸجویی بهترین استفاده را بﺒرید‪ .‬این‬ ‫مهندسی مکانیک ﭼیه ؟‬
‫امر با داشتن برنامه ریزی دقیق و منسجﻢ امکان پﺬیر ﺧواهد بود‪.‬‬ ‫متاسفانه زمان عضویت بنده بعنوان هیات علمی گروه مکانیک‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫دانﺸگاه کردستان مصادف شد با شروع پاندمی کرونا و شرایط ﺧاص‬
‫ﭼند تا کتاب خوب که خودتون مطالعه کردین‪ ،‬بهمون‬ ‫پس از آن‪ .‬ﻟﺬا اﻇهار نﻈر بنده قﻄعا کامل و ﺟامﻊ نخواهد بود‪.‬‬
‫معرفی کنید؟‬ ‫بهرحال فکر میکنﻢ دانﺸگاه کردستان دانﺸگاهی ﺟوان و رو به رشد‬
‫کتابهای ﺧوب فراوانی وﺟود دارد که می شود از ﺧواندن آنها ﻟﺬت‬ ‫است و اﻟﺒته ارتﻘا ﺟایگاه آن در ساﻟهای اﺧیر مهر تاییدی ﺧواهد‬
‫برد و استفاده کرد‪ .‬ﭼیزی که در حال حاضر به ذهنﻢ میرسد کتاب‬ ‫بود بر این گفته‪.‬‬
‫پیرمرد و دریا )نوشته ارنست همینگوی( و کتاب ریاضیات زیﺒا‬
‫)نوشته تام سیگفرید( است‪.‬‬ ‫از بهترین دستاورد های علمیتون برامون بگین‪.‬‬
‫دوره تحصیل بویژه مﻘاﻃﻊ تحصیالت تکمیلی معموﻻ همرا با‬
‫آیا سوالی دارین؟یا ﭼیزی هست که دوست داشته‬ ‫دستاوردهایی ﺧواهد بود‪ .‬بعنوان مﺜال می توانﻢ از پﺬیرش در دوره‬
‫باشین بگین و به حرفاتون اضافه کنید؟‬ ‫دکتری و دفاع از رساﻟه دکتری با امتیاز عاﻟی و همچنین انتﺸار‬
‫برای تمامی دانﺸجویان عزیز از صمیﻢ قلﺐ آرزوی موفﻘیت و‬ ‫مﻘاﻻت متعدد در مجالت معتﺒر علمی نام بﺒرم‪.‬‬
‫سربلندی دارم‪.‬‬
‫آیا خودتونو فرد موفقی میبینید ؟از نﻈر شما تعریﻒ‬
‫موفقیت ﭼیه؟و بزرگترین موفقیت زندگیتون ﭼی بوده؟‬
‫فکر میکنﻢ تعریف صریﺢ و ﺟامعی برای موفﻘیت وﺟود ندارد‪.‬ﭼرا‬
‫که موفﻘیت یک ﺧاصیت نسﺒی است‪ .‬به محض اینکه از موفﻘیت‬
‫سوال می شود‪ ،‬سوال بعدی این ﺧواهد بود که موفﻘیت نسﺒت به‬
‫ﭼه کسی یا ﭼه ﭼیزی! امیدوارم آدم نسﺒتا موفﻘی بوده باشﻢ‬

‫وقتی دﭼار سختی میشین یا ناامیدی‪،‬انگیزه ای که از‬

‫اون برای بلند شدن دوباره کمک میگیرین ﭼی هستش؟‬
‫به نﻈر بنده‪ ،‬با توکل بر ﺧدا و با صﺒر بر مﺸکالت و ناامید نﺸدن می‬
‫توان بر سختی های زندگی غلﺒه کرد و یا حداقل از آنها عﺒور کرد‪.‬‬

‫از بین دوران کودکی ‪،‬نوجوانی و جوانی‪،‬به یاد آوردن‬

‫خاطرات ﭼه دورانی خوشحالترتون میکنه؟ ﭼرا؟‬
‫فکر میکنﻢ دوران کارشناسی ﺧاﻃرات دﻟپﺬیرتر و بیﺸتری را برایﻢ‬
‫به همراه داشت‪ .‬دﻟیل آنرا می‪-‬توان بخاﻃر صمیمیت بیﺸتر با‬
‫دوستان دانست‪ ،‬بویژه در فضای صمیمی ﺧوابگاه دانﺸجویی‪.‬‬

‫*و به یاد آوردن خاطرات کدوم دوران ناراحتتون‬

‫میکنه؟ﭼرا؟‬
‫دوره دکتری نسﺒتا دوران پرمﺸﻘت تر و پر تنش تری بود‪ .‬ﭼرا که‬
‫انجام رساﻟه دکتری‪ ،‬زحمات و تنش های ﺧاص ﺧود را دارد‪.‬‬
‫‪...‬‬

‫فرض کنید همه ی انسان ها رو جمﻊ کنیﻢ و بخوایﻢ‬

‫یک کتاب درمورد ﭼگونه زندگی کنیﻢ بنویسیﻢ و هر‬
‫شخﺺ فقﻂ یک بند بنویسه‪ ،‬شما دراون بند ﭼه ﭼیزی‬
‫مینویسید ؟‬
‫از ﺧودم ﭼیزی ندارم که بنویسﻢ اما این بیت زیﺒا از حافﻆ را می‬
‫نویسﻢ‪:‬‬
‫ﭼرخ بر هﻢ زنﻢ ار غیر مرادم گردد ‪ /‬من نه آنﻢ که زبونی کﺸﻢ از‬
‫ﭼرخ فلک‬

‫‪82‬‬
 ‫مصاحبه با رامیار زندسلیمی‪،‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫مدیر عامل و رئیس هیئت مدیرە شرکت سنگین سازان پیشرو صنعت رامیار‬

‫بهﺸون دارم اینه که دانﺸجو هارو به سمت صنعت ‪ ،‬کسﺐ و کار‬

‫و پول دراوردن از رشتﺸون هول نمیدن و کاش کاربرد نهایی و‬
‫واقعی از درسی که میدن رو برای دانﺸجو ترسیﻢ میکردند و بعد‬
‫میرفتن سراغ درس دادن و امتحان گرفتن تا دانﺸجو درك کنه‬
‫کجا قرار گرفته و با عالقه دروس رو دنﺒال کنه‪.‬‬

‫نﻈرتون درمورد جو دانشگاه و دانشجوها؟‬

‫متاسفانه دانﺸجو ها فﻘط مﺸﻐول درس پاس کردن هستند و هیﭻ‬
‫ارتﺒاﻃی بین رشته شون و دنیای صنعت برقرار نمیکنند ‪ .‬قصدم‬
‫ﻃرفداری از صنعت حاضر کﺸور نیست اما صنعت رو ﺟوان هایی‬
‫مﺜل ما میسازند بنابراین داﺧل دانﺸگاه بودن ﭼیزی رو تﻐییر‬
‫نمیده ‪.‬‬

‫االن مشﻐول ﭼه کاری هستین؟‬

‫شرکت ما از شرکت های مستﻘر در مرکز رشد دانﺸگاه کردستان‬
‫می باشد و در زمینه ﻃراحی و ساﺧت یک نمونه سیستﻢ ترمز‬
‫کمکی ) ریتاردر ( ﺟدید برای ﺧودروهای سنگین ) که ثﺒت‬
‫اﺧتراع شده به شماره ثﺒت ‪ ( 98699‬فعاﻟیت میکند که در حال‬
‫حاضر به همراه تیمﻢ مﺸﻐول تحلیل و ﻃراحی نهایی سیستﻢ برای‬
‫توﻟید یک نمونه صنعتی که مستﻘیﻢ روی یک کامیون بﺒندیﻢ و‬
‫تست کنیﻢ هستیﻢ ‪.‬‬

‫آیا کار کردن روی این ﭘروژه به درس ها و معدلتون‬ ‫ابتدا خودتون رو برامون معرفی کنید ‪.‬‬
‫لطمه ای وارد نکرده ؟‬ ‫رامیار زندسلیمی هستﻢ دانﺸجوی مهندسی مکانیک ورودی ‪96‬‬
‫هدف من به نتیجه رساندن این پروژه می باشد ﻟﺬا معدل و نمره‬ ‫دانﺸگاه کردستان و مخترع ‪.‬‬
‫مالکی برای رضایتمندی ﺧودم نیست هرﭼند همیﺸه سعی کردم‬
‫درس هایی که در راستای این پروژه کمک کننده است رو کامال‬ ‫علتتون از انتخاب رشته ی مهندسی مکانیک؟‬
‫یاد بگیرم که بازم مالك نمره و معدل نیست ‪.‬‬ ‫من دو ترم برق ﺧوندم و سپس تﻐییر رشته دادم ‪ ،‬به مکانیک‬
‫اومدم ﭼون پروژه ای که روش کار میکردم کامال به مکانیک‬
‫ﭼطور این ایده به ذهنتون رسید؟‬ ‫مرتﺒط بود و حتی مجﺒور شدم بعضی از دروس تخصصی مکانیک‬
‫سر ﺟلسه آزمون های قلﻢ ﭼی در بهمن ماه ‪ 1395‬همیﺸه دو‬ ‫رو بخونﻢ واسه همین تصمیﻢ گرفتﻢ تﻐیر رشته بدم ‪.‬‬
‫درس ریاضی و فیزیک رو ﺟواب میدادم و بﻘیه تایﻢ رو روی‬
‫دفترﭼه آزمون شکل و ایده هایی که به ذهنﻢ میرسید رو‬ ‫ﭼرا دانشگاه کردستان رو انتخاب کردین؟‬
‫میکﺸیدم که این ایده به ذهنﻢ ﺧﻄور کرد ‪.‬‬ ‫قﺒل از اینکه به دانﺸگاه بیام در مرکز رشد دانﺸگاه کردستان‬
‫پﺬیرفته و در آنجا مستﻘر شدم واسه همین نمیتونستﻢ از کارم دور‬
‫درمورد مسیرتون‪،‬کارهایی که کردین‪،‬مهارت هایی‬ ‫باشﻢ و شهر دیگه ای درس بخونﻢ ‪.‬‬
‫که یادگرفتین ‪،‬فرایند مسیرتون و تجربیاتتونو برامون‬
‫توضیح بدین ؟‬ ‫نﻈرتون درمورد اساتید دانشگاه کردستان؟‬
‫سال ‪ 1396‬در مرکز رشد دانﺸگاه کردستان پﺬیرفته و در آنجا‬ ‫همه ی اساتید ﺟای احترام برای بنده دارند و تنها نﻘدی که‬

‫‪83‬‬
‫تو دنیای امروز ارتﺒاﻃات حرف اول رو میزنه و دنیای بیرون از‬ ‫مستﻘر شدم ‪.‬‬
‫دانﺸگاه دنیای بزرگتر و واقعی تره و بیﺸتر ارتﺒاﻃات من ﺧارج از‬ ‫تﻘریﺒا ‪ 4‬سال و نیﻢ میﺸه که من به همراه تیﻢ های بسیاری روی‬
‫دانﺸگاه بوده اما مرکز رشد دانﺸگاه در این مسیر ﺧیلی بهﻢ کمک‬ ‫این پروژه کار کردم و دو تا نمونه پروتوتایﭗ ازش ساﺧتیﻢ و تست‬
‫کرده ﭼون ﺟو ﺧوبی داره ‪ ،‬حاﻻ ﺟلوتر راﺟﻊ به این مسﺌله حتما‬ ‫هایی که روش انجام دادیﻢ همگی موفﻘیت آمیز بوده و ﻃراحی های‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫صحﺒت میکنﻢ ‪.‬‬ ‫زیادی روش انجام دادیﻢ ‪.‬‬
‫در این ساﻟها با ﭼاﻟﺸهای بسیار زیادی روبه رو شدیﻢ و بارها شکست‬
‫ماموریت کسب و کار برند شما ﭼیه؟‬ ‫ﺧوردم اما من هیﭻ وقت دست نکﺸیدم ‪.‬‬
‫ایمنی بیﺸتر ‪ ،‬هزینه کمتر ‪.‬‬ ‫تجربه های زیادی در این مسیر بدست آوردم که در اینجا‬
‫نمیگنجه‪،‬اما اگه بخوام از مهﻢ ترینش صحﺒت کنﻢ اینه که آدم اگه‬
‫بخواد کاری رو انجام بده قﻄعا میتونه‪ ،‬فﻘط کافیه بخواد ‪ ،‬نه اینکه‬
‫دنﺒال بهانه آوردن باشه ‪.‬‬

‫تاثیر گذارترین شخﺺ در انتخاب مسیر زندگیتون کی‬

‫بوده؟‬
‫همیﺸه از افراد موفﻘی که در دورو برم علل ﺧصوص صنعت و‬
‫دنیای کسﺐ و کار میﺒینﻢ‪،‬تاثیر می پﺬیرم و سعی می کنﻢ از تجربه‬
‫هاشون درس بگیرم تا تصمیﻢ های درست تری ﻟحاظ کنﻢ ‪.‬‬

‫درمورد شکست ها و ناامیدی های مسیرتون برامون‬

‫کسب و کار شما ﭼقدر تحت تاثیر عوامﻞ بیرونیه؟ و ﭼه‬
‫انتﻈاری از اون ها دارین؟ مﺜﻞ جامعه‪،‬سیاست‪،‬دولت‪...‬‬
‫در این مسیر هرﭼه انتﻈار کمتری داشته باشید و به ﺧودتون بیﺸتر‬
‫تکیه کنید و ایمان داشته باشید بهتره ‪.‬‬
‫ﭼون فﻘط میزان تالش و انگیزه ی شماست که موفﻘتون میکنه و تو‬
‫این ساﻟها یاد گرفتﻢ که منتﻈر کسی نﺒاشﻢ و کار ﺧودمو به بهترین‬
‫شکل انجام بدم ‪.‬‬
‫توانایی هایی باید داشته باشه و ﭼه مهارت هایی باید‬
‫بهترین خاطره ای که در طول این مسیر داشتین‪.‬‬
‫یکی از بهترین ﺧاﻃره ای که تو این ﭼند سال داشتﻢ این بود که‬
‫بخاﻃر پروژه ام یک ترم مرﺧصی از دانﺸگاه گرفتﻢ و به یه گاراژ‬
‫تعمیرات ماشین سنگین رفتﻢ و ﭼهار ماه اونجا به عنوان شاگرد‬
‫کار کردم تا از نزدیک این ماشین هارو بﺒینﻢ و بهتر ﻟمسﺸون کنﻢ‬
‫که ﺧداروشکر ﺧیلی سریﻊ تعمیرات این ﺧودروهارو یاد گرفتﻢ و‬
‫هرﭼی که یاد میگرفتﻢ رو داﺧل یه دفترﭼه ای که همیﺸه باهام‬
‫بود ثﺒت میکردم و کامال فضای زیر این ﺧودروهارو وﺟﺐ به وﺟﺐ‬
‫بررسی کردم تا بفهمﻢ کجا میتونﻢ سیستمﻢ رو قرار بدم‪.‬‬
‫روزها با هر راننده ماشین سنگینی که وارد گاراژ میﺸد صحﺒت‬
‫میکردم و یه فرم نﻈر ﺧواهی ﻃراحی کرده بودم تا تمایلﺸون به‬
‫نصﺐ سیستﻢ ترمز من رو ماشینﺸون رو بسنجﻢ و بفهمﻢ تا ﭼه‬
‫میزانی حاضرند هزینه کنند‪.‬‬
‫ﺧیلی هاشون بهﻢ میگفتن حاضرن همین اﻻن ‪ 30‬میلیون تومان‬
‫هزینه کنند که همچین سیستمی رو ماشیناشون نصﺐ بﺸه و بتونه‬
‫از استهالك سیستﻢ ترمز اصلی کاهش بده ﺧالصه اون ﭼند ماه‬
‫فرصت مناسﺒی بود که هﻢ تحﻘیﻘات بازار مناسﺒی انجام بدم و هﻢ‬
‫از ﻟحاظ فنی این ﺧودروها درك بیﺸتری بدست بیارم‪.‬‬
‫اﻻن شماره همه اون راننده ها تو گوشیمه امیدوارم به زودی بهﺸون‬
‫زنﮓ بزنﻢ و بگﻢ اﻻن میتونن این سیستﻢ رو تهیه کنند ‪.‬‬
‫بگین ؟‬
‫اوایل که شکست میخوردم بسیار ناامید میﺸدم و شاید تا هفته ها‬
‫حال ﺧوبی نداشتﻢ اما به مرور بعد از هر شکستی که بلند میﺸدم‬
‫بﻄور عجیﺒی متوﺟه میﺸدم که درس هایی که تو شکست هست‬
‫بیﺸتر از موفﻘیت ها بهﻢ کمک میکنه و اﻻن که شکستی در کار‬
‫پیش میاد ازش استﻘﺒال میکنﻢ ﭼون قراره واقعیت های بزرگی رو‬
‫برام روشن کنه ‪.‬‬
‫اگر دانشجویی بخواد مسیر شما رو در ﭘیش بگیره ﭼه‬
‫یاد بگیره ؟‬
‫قﺒل از یاد گرفتن مهارت و باید اول عالقه ی واقعیﺸو پیدا کنه‬
‫ﻃوریکه ازش ﻟﺬت بﺒره و هیﭻ وقت براش ﺧسته کننده نﺒاشه ‪ .‬بعد‬
‫در راستای رشد دادن اون عالقه باید مهارت کسﺐ کنه ‪ .‬مﺜل یه‬
‫سفر میمونه اول باید مﻘصدتتونو مﺸخﺺ کنید و بر اساس ویژگی‬
‫هایی که مﻘصد داره وسیله ﺟمﻊ کنید ‪ ،‬اینﻄوری منﻄﻘی تره ‪.‬‬
‫اگر ایده ای داشته باشین ﭼﻄوری میتونید عملی بودن ایده ی‬
‫ﺧودتون رو به سرعت و ارزان اراﺋه بدین ؟‬
‫اول از همه بی رحمانه داﺧل اینترنت سرچ میکنﻢ بﺒینﻢ روش‬
‫کار شده یا نه ‪ .‬اگه نﺸده بود سعی میکنﻢ با دانش محدودی که‬
‫دارم اونو بررسی کنﻢ و اگه نتونستﻢ با دم دستی ترین وسایل اونو‬
‫پروتوتایﭗ میکنﻢ تا بﺒینﻢ شدنیه یا نه‪.‬‬
‫جدا از سرمایه ی اولیه و مکان و تجربه ﭼه عاملی برای‬
‫موفقیت شما ضروری بوده ؟‬
‫فﻘط انگیزه و عﺸق به مسیر‪.‬‬
‫دانشگاه ﭼقدر در این مسیر به شما کمک کرده؟‬

‫‪84‬‬
 ‫نداره تا وقتیکه عملی نﺸه و گره ای از مﺸکالت رو باز نکنه ‪ .‬بعد‬ ‫آیا قﺼد تحﺼیﻞ در خارج از کشور رو دارین؟‬
‫از اینکه از ایده تون مﻄمﺌن شدید حتما به مرکز رشد دانﺸگاه‬ ‫ﺧیر اصال‪.‬‬
‫یا پارك علﻢ و فناوری مراﺟعه کنید تا بهتون فضا بدند و حمایت‬ ‫فکر میکنﻢ تحصیالت همون قضیه ی مسافرت هست که قﺒل تر‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫های حداقلی ازتون کنند که من واقعا راضی بودم و بنﻈرم برای‬ ‫گفتﻢ ‪ ،‬ما کلی ممکنه از ﻟحاظ تحصیلی به مراتﺐ باﻻ برسیﻢ اما‬
‫شروع بسیار مناسﺒه و وقتی در ﺟو اونجا قرار گرفتید کﻢ کﻢ تو‬ ‫ﺧیلی از ﭼیزهایی که این ساﻟها یاد گرفته باشیﻢ اضافه یا شاید‬
‫این راه کﺸیده میﺸین و شرکتهایی رو اونجا میﺒینید که از شما‬ ‫اون ﭼیزی نﺒاشه که باید یاد میگرفتیﻢ ‪ .‬اﻻن که مسیرم مﺸخﺺ‬
‫قدیمی ترن و کنارشون رشد میکنید و ﻃرحتون پخته تر میﺸه و‬ ‫شده میدونﻢ ﭼه ﭼیزهایی رو ﻻزم دارم و میرم دنﺒاﻟﺸون و سعی‬
‫کﻢ کﻢ به مساﺋل کسﺐ و کار و اداره شرکت آشنا میﺸید و حتما‬ ‫میکنﻢ یادش بگیرم و اگه نتوستﻢ سعی میکنﻢ کسی که اونو بلده‬
‫به سمت دانش بنیان شدن ﺟلو برید و در آینده میﺒینید صاحﺐ‬ ‫ﺟﺬب کنﻢ و کار گروهی انجام بﺸه که در دنیای امروزه همه کارها‬
‫یکی از شرکت های ‪ high tech‬در کﺸور هستید ‪ .‬متاسفانه با‬ ‫تیمی انجام میﺸه ‪.‬‬
‫دانﺸجو ها راﺟﻊ با مراکز رشد هیﭻ صحﺒتی نمیکنند و من‬ ‫پس در یک نتیجه این ﻃوری برای من بهینه تره اﻟﺒته اینا نﻈر‬
‫کسایی رو میﺸناسﻢ که ‪ 4‬سال کارشناسی و ‪ 2‬سال ارشد ﺧوندن‬ ‫شخصی منه ‪.‬‬
‫اما نمیدونستن ﺟایی به اسﻢ مرکز رشد در داﺧل دانﺸگاه هست ‪.‬‬
‫ﭼند کتاب که ﺧودتون مﻄاﻟعه کردین و روی شما تاثیر گﺬار بوده‬ ‫آینده ی خودتونو ﭼطور میبینید؟‬
‫بهمون معرفی کنید؟‬ ‫تو این ساﻟها به واسﻄه این پروژه ﭼون عالقه و هدفﻢ بوده و‬
‫کتاب ﺧاصی حضور ذهن ندارم اما پیﺸنهاد من به دوستای‬ ‫همیﺸه حاﻟﻢ ﺧوب بوده و با افراد بسیار زیادی کار کردم و اﻻن‬
‫عزیزم ‪،‬ﺧواندن زندگی نامه افراد موفق ﭼه داﺧلی و ﭼه ﺧارﺟی‬ ‫بهترین دوستای هﻢ هستیﻢ و کلی درس بزرگ در زندگی یاد‬
‫و همچنین داستان موفﻘیت بنیان گﺬاران شرکت ها و استارتاپ‬ ‫گرفتﻢ و فکر میکنﻢ این حال ﺧوبﻢ ادامه داره ‪.‬‬
‫های بزرگ کﺸورمون می باشد ‪ .‬حاﻻ ﭼه کتاب باشه ‪ ،‬ﭼه ویدیو ‪.‬‬
‫حتما بهﺸون پیﺸنهاد میدم که راﺟﻊ به شرکت های دانش بنیان‬ ‫نﻈرتون درمورد دانشجوهایی که میگن کارنیست‪،‬‬
‫و ﺟایگاهﺸون تحﻘیق کنند ‪ .‬در حال حاضر بیش از ‪ 6000‬شرکت‬ ‫ﭼیه ؟‬
‫دانش بنیان در کﺸور وﺟود داره و مﻄمﺌن باشید هر کدام از این‬ ‫هروقت ﺧودم در این مسیر کﻢ می آوردم و ناامید میﺸدم نگاه‬
‫شرکت ها داستان های موفﻘیتی دارند که ارزش شنیدن داره ‪.‬‬ ‫میکردم به صدها افراد موفق در این کﺸور ‪ ،‬ﺟوان هایی که اینجا‬
‫تو همین کﺸور با این شرایط بد اقتصادی تونستن موفق بﺸن و‬
‫سوالی از ما دارین؟حرفی سخنی که بخواید بهمون‬ ‫اﻻن از بزرگترین کارآفرینان هستند و اینﻄوری به ﺧودم میگﻢ که‬
‫بگید‪.‬‬ ‫اینها تونستن ﭼرا من نتونﻢ !!!!!!!!‬
‫ﺧیلی ممنون بابت مجله ﺧوبی که دارید ‪ ،‬همیﺸه دنﺒال فرصتی‬ ‫بنﻈرم این دوستان دنﺒال بهانه برای کار نکردن هستن تا کار‬
‫میگﺸتﻢ که راﺟﻊ به این مساﺋل با دانﺸجوهای عزیز صحﺒت کنﻢ ‪.‬‬ ‫کردن ‪.‬‬
‫و اگه کسی بهتون گفت که من رفتﻢ دنﺒال کار و ایده و ‪ ...‬و اینجا‬
‫سخن ﭘایانی‪.‬‬ ‫نمیﺸه موفق شد مﻄمﺌن باشید هیﭻ وقت این مسیر رو نرفته و‬
‫اسﻢ شرکت ما » سنگین سازان پیﺸروصنعت رامیار « می باشد‬ ‫اگر هﻢ رفته عالقه ش نﺒوده و دنﺒال کوﭼکترین بهانه بوده که‬
‫و در مرکز رشد ساﺧتمان مهندسی ﻃﺒﻘه همکف واحد ‪ 2‬مستﻘر‬ ‫ازش دست بکﺸه ‪.‬‬
‫هستیﻢ و من از هر دانﺸجویی که ایده داره بدون هیﭻ ﭼﺸﻢ‬ ‫کسی که مهارت داشته باشه شک نکنید کار براش هست و حداقل‬
‫داشتی دوست دارم کمکی از دستﻢ بر بیاد انجام بدم و هرکس‬ ‫یه ﺟا پیدا میﺸه که منتﺸو بکﺸه ‪.‬‬
‫هﻢ عالقه به همکاری داره میتونه به شرکت ما مراﺟعه کنه در‬ ‫هرﭼند که در دنیای کسﺐ و کار امروز میگن ‪:‬شما باید ﺧودتون‬
‫ﺧدمتیﻢ ‪.‬‬ ‫کار ﺧودتونو ﺧلق کنید نه کسی بهتون کار بده ‪.‬‬
‫موفق و مﺆید باشید ‪.‬‬
‫توصیه تون به دانشجوها؟‬
‫توصیه اکید من به دانﺸجوهای تازه ورود و حتی بﻘیه دانﺸجو‬
‫ها اینه که بعد از پیدا کردن عالقه تون ‪ ،‬پیگیرش باشید با دل و‬
‫ﺟون و به حرفای منفی افراد دور و بری گوش ندین ‪ ،،،،‬فﻘط عمل‬
‫کنید فﻘط عمل !!‬
‫هر روز یه قدم به سمتش حرکت کنید ‪.‬‬
‫اگه میخوایید به عنوان یه متخصﺺ کار کنید از همین اﻻن‬
‫مهارت هایی که اون تخصﺺ میخواد رو پیگیرش باشید حاﻻ ﭼه‬
‫نرم افزاری ‪ ،‬ﭼه مهارت های عملی و اگه ایده ای در ذهن دارید‬
‫حتما حتما اونو پرورش بدین و عملیش کنید ‪ ،‬ایده هیﭻ ارزشی‬

‫‪85‬‬
 ‫مصاحبه با فرید عنایتی‪،‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی انرژی دانشگاە ساپینزا‪ ،‬رم ‪ -‬ایتالیا‪.‬‬

‫خﻼصه ای از دوران تحﺼیلیتون ‪.‬‬

‫از دوره ابتدایی ﺧاﻃرات زیادی ندارم‪ ،‬راهنمایی و دبیرستان رو‬
‫تو مدرسه شهید بهﺸتی ناحیه دو سنندج بودم‪ .‬عادت داشتﻢ در‬
‫کنار درس به ورزش و تفریﺢهای روزمره برسﻢ‪ .‬همچنین تعﻄیالت‬
‫سال نو و تابستان رو میرفتﻢ باغ و کار کﺸاورزی انجام میدادم‪.‬‬
‫سال ‪ 95‬در آزمون کنکور سراسری شرکت کردم و با رتﺒه ‪1702‬‬
‫وارد دانﺸگاه شدم‪ .‬در دوران کارشناسی سعیﻢ بر این بود که معدﻟﻢ‬
‫رو باﻻ نگهدارم اما در حدی که تعادل بین فعاﻟیتهای اﺟتماعی و‬
‫آکادمیک حفﻆ بﺸه‪ .‬به این شکل که ﺧارج از دانﺸگاه به صورت‬
‫پارهوقت کار میکردم‪ .‬مواقعی که فﺸار درسی کمتر بود معموﻻ‬
‫در یک رشته ورزشی دانﺸگاه ثﺒتنام میکردم و غروب در تمرین‬
‫تیﻢهای ورزشی دانﺸگاه )بسکتﺒال‪ ،‬واﻟیﺒال( شرکت میکردم‪.‬‬
‫مﻄابق هر سال هﻢ بهار و تابستان که پیک کاری کﺸاورزیه‪ ،‬برای‬
‫کﺸاورزی برمیگﺸتﻢ باغ‪.‬‬
‫روزایی هﻢ که دانﺸگاه کالس داشتیﻢ از صﺒﺢ تا غروب و گاها تا‬
‫آﺧر شﺐ دانﺸگاه میموندم‪ .‬همیﺸه از درسهای تﺌوری گریان‬
‫بودم و برای فهﻢ بهتر موضوعات درسی‪ ،‬در ذهن ﺧودم فضاسازی‬
‫میکردم تا بتونﻢ کاربرد ملموس اون موضوع رو درك کنﻢ و از این‬
‫ﻃریق یادبگیرم‪ .‬اﻟﺒته از هر فرصتی برای یادگرفتن نرمافزارهای‬ ‫ابتدا خودتون رو برای مخاطبین نشریه معرفی کنید‪.‬‬
‫مربوﻃه استفاده میکردم و همیﺸه از نرمافزار در پروژههای درسیﻢ‬ ‫با سالم فرید عنایتی هستﻢ ‪ 23‬ساﻟه متوﻟد سنندج‪.‬‬
‫استفاده میکردم‪ .‬منﺒﻊ یادگیری من هﻢ مﺜل اکﺜر دانﺸجوهای‬ ‫در حال حاضر دانﺸجوی مﻘﻄﻊ کارشناسی ارشد در رشته مهندسی‬
‫دیگه ‪ YOUTUBE‬بود که بدون شک تاثیر بسزایی در یادگیری‬ ‫انرژی از دانﺸگاه ساپینزا‪ ،‬رم‪ -‬ایتاﻟیا هستﻢ‪.‬‬
‫نرمافزار و تﻘویت زبان انگلیسی من داشت‪.‬‬
‫سوای این موضوعات‪ ،‬در انجمن علمی مهندسی مکانیک هﻢ به‬
‫مدت سه سال فعاﻟیت داشتﻢ که اون هﻢ تجربههای تلخ و شیرین‬
‫ﺧودش رو داشت‪ .‬دو سال به عنوان عضو فعال انجمن و سال آﺧر‬
‫به عنوان مدیرمسﺌول نﺸریه علمی ورتکس فعاﻟیت کردم که به‬
‫گسترش دامنه ارتﺒاﻃات اﺟتماعی من کمک زیادی کرد‪.‬‬
‫سال ﭼهارم کارشناسی هﻢ که با همهگیر شدن ویروس کرونا‪ ،‬به‬
‫صورت آنالین در کالسها شرکت میکردیﻢ‪ ،‬فرصت ﺧوبی شد که‬
‫وقت بیﺸتری به تﻘویت مهارتهای زبانی ﺧودم اﺧتصاص بدم و در‬
‫کنارش سعی کردم ﭼند مهارت دیگه یادبگیرم‪ .‬همچنین‪ ،‬به این‬
‫دﻟیل که رغﺒتی به ادامه تحصیل در مﻘﻄﻊ ارشد در ایران نداشتﻢ‬
‫و از درس ﺧواندن برای شرکت در آزمون کارشناسی ارشد ‪-‬بعد از‬
‫تجربه سخت کنکور کارشناسی‪ -‬بیزار بودم‪ ،‬تصمیﻢ گرفتﻢ شانس‬
‫ﺧودم رو برای ادامه تحصیل در اروپا امتحان کنﻢ‪ .‬زمان کمی داشتﻢ‬
‫و معافیت سربازی هﻢ زمان محدودی داشت پس تا ﺟایی که امکان‬

‫‪86‬‬
 ‫که این موارد بعدا ً تاثیر بسیاری در روند اپالی من داشتند اما‬
‫در زمان ﺧود با این هدف انجام نﺸده بودند‪ .‬بنابراین پیشزمینه‬
‫تحصیل در ﺧارج از کﺸور برای من از همان شروع دوران کارشناسی‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫شکل گرفت و در ابتدای ترم هﺸت با تصمیﻢ مهاﺟرت تحصیلی‬
‫همراه شد‪.‬‬
‫دانشگاه ﭼقدر در این مسیر به شما کمک کرده ؟‬
‫دانﺸگاه کردستان متاسفانه در این زمینه نه تنها به من کمکی‬
‫نکرد بلکه در بدیهیترین و ساده ترین مساﺋل ممکن من را به‬
‫دردسر انداﺧتند‪ .‬اﻟﺒته باید منصف بود‪ ،‬گروه مهندسی مکانیک‬
‫بهﺧصوص استادهای عزیزم دکتر صادقی و دکتر ابراهیمی همواره‬
‫کﻢ و کاستیهای دانﺸگاه را ﺟﺒران کرده و در تمامی مسیر‬
‫حامی و مﺸوق من بودند‪ .‬اگر هﻢ گلهای هست مربوط به گروه‬
‫آموزشی نیست‪ ،‬بلکه از مسﺌوﻟین آموزشی دانﺸگاه و آموزش کل‬
‫هست‪ .‬ترﺟمه ﭼندباره مدارك به علت‪ ،‬دویدنهای بین ادارات و‬
‫مسافرتهای کاری ﭼندباره به تهران صرفا برای گرفتن یک مدرك‬
‫تحصیلی که منجر به از بین رفتن ﭼند فرصت تحصیلی هﻢ شد‪،‬‬
‫همه و همه به علت بحﺚ سربازی!!!‬
‫دردسرهایی که نای ادامه مسیر رو از آدم میگرفت‪ .‬بماند که‬
‫کارشناس بخش دانشآموﺧتگان آموزش کل دانﺸگاه مدرك‬
‫کارشناسی من رو که بعد از ﭼهارسال و نیﻢ تالش و ﭼندماه دوندگی‬
‫برای گرفتنش زیر پا انداﺧت و با حاﻟت تمسخر به حرکت ﺧودش‬
‫افتخار میکرد‪ .‬این نمونهای از کمکهای دانﺸگاه به من بود‪.‬‬
‫وقتی رتﺒه کنکورم اومد‪ ،‬فهمیدم که احتمال قﺒوﻟیﻢ تو رشتههای‬
‫آیا برای یادگیری زبان انگلیسی کﻼس رفتین؟‬
‫برای یادگیری زبان انگلیسی بیﺸتر از یوتوب‪ ،‬پادکستهای یادگیری‬
‫زبان‪ ،‬دیدن سریال و فیلﻢ بهره میبردم‪ .‬کل پروسه یادگیری من به‬
‫صورت ﺧودﺧوان بود‪ ،‬ﭼون شرکت در کالسهای آموزشی هزینه‬
‫بردار بود و زیاد هﻢ با ساﺧتار تدریس زبانانگلیسی در موسسههای‬
‫مربوﻃه موافق نﺒوده و نیستﻢ‪.‬‬
‫جدا از شرط معدل و زبان ﭼه ﭼیزی در موفقیت شما‬
‫موثر بوده؟‬
‫معدل شاید از مهﻢترین فیلترهای انتخابی یک دانﺸجو توسط‬
‫دانﺸگاه مدنﻈر باشه اما باید در نﻈر گرفت که معدل در یک قاﻟﺐ‬
‫بزرگتر به اسﻢ رزومه تحصیلی قرار میگیره که ﺟدا از معدل موارد‬
‫زیادی رو شامل میﺸه‪ .‬از ﺟمله نمره آزمون زبان‪ ،‬مﻘاﻻت علمی‪،‬‬
‫کنفرانسهای داﺧلی و ﺧارﺟی‪ ،‬فعاﻟیتهای اﺟتماعی‪ ،‬سابﻘه کار‬
‫و ‪...‬‬
‫این هنر شماست که بین این عناصر ارتﺒاط و تعادل برقرار کنید‬
‫تا به بهترین شکل ممکن در قاﻟﺐ رزومه‪ ،‬ﺧودتان را به شخﺺ‬
‫ﺧواننده معرفی کنید‪.‬‬
‫به ﭼند سال قﺒل برمیگردد که ﻟزوما با هدف اپالی انجام نمیشود‪.‬‬
‫بهترین و سخت ترین تجربه تون در این مسیر؟‬
‫بهترین تجربه‪،‬گرفتن اوﻟین پﺬیرشﻢ از دانﺸگاه سوانسی وﻟز بود‬
‫که امید و انگیزه من رو ﭼند برابر کرد‪ .‬سختترینش با اﺧتالف‬
‫انجام کارهای اداری مربوﻃه در داﺧل کﺸور به ﺧصوص دانﺸگاه‬
‫‪87‬‬
‫داشت تحویل پروژه تخصصی را به تعویق انداﺧتﻢ تا یک فرصت‬
‫حداقلی برای ﺧودم به وﺟود آورده باشﻢ‪ .‬به این ترتیﺐ‪ ،‬بعد از ﭼهار‬
‫سال و ﭼند ماه در تاریخ ‪ 30‬بهمن ‪ 1399‬فارغاﻟتحصیل شدم‪.‬‬
‫دلیلتون از انتخاب رشته ی مهندسی مکانیک ﭼی بوده‬
‫؟‬
‫دﻟیل انتخاب رشتهم عالقه به مﺒاحﺚ فیزیک بود‪ .‬این عالقه در‬
‫دوران دبیرستان به اوج ﺧودش رسیده بود که بدون شک از تﺸویق‬
‫و حمایتهای معلﻢهای فیزیک در من تﻘویت شد‪ .‬اینجا یاد‬
‫ﺧاﻃرهای از کالس آقای شاهجانی افتادم که یک روز به محض‬
‫اینکه وارد کالس شد یک مسﺌله را روی تخته نوشت و از ما ﺧواست‬
‫که حل کنیﻢ )ترکیﺒی از مساﺋل سﻘوط آزاد‪ ،‬ﺟرم و فنر‪ ،‬دینامیک و‬
‫مﻐناﻃیس(‪ .‬ما هرکدام ﺟوابی به دست میآوردیﻢ و آقای شاهجانی‬
‫گوشه سمت ﭼﭗ پایین تخته مینوشت‪ .‬ﺟواب نهایی من ‪1175‬‬
‫نیوتن بود‪ .‬یک هفته که گﺬشت ﺟلسه بعدی آقای شاهجانی رو به‬
‫من وایساد و گفت که این سوال رو در کالسهای موسسه و بﻘیه‬
‫مدرسههایی که تدریس میکنﻢ مﻄرح کردم و فﻘط تو به ﺟواب‬
‫درست رسیدی‪ .‬من در اون ﻟحﻈه سر از پا نمیشناﺧتﻢ و این‬
‫انگیزهدادن و ترغیﺐ کردنها بود که عالقه من رو بیش از پیش‬
‫میکرد‪ .‬بنابراین به نﻈر ﺧودم منﻄق ترین تصمیﻢ در آن زمان‪،‬‬
‫ادامه تحصیل در زمینه مکانیک بود‪.‬‬
‫ﭼرا دانشگاه کردستان رو انتخاب کردین؟‬
‫دﻟخواهﻢ )مکانیک‪ ،‬شیمی و کامپیوتر( در دانﺸگاههای برتر تهران‬
‫ﺧیلی کمه‪ .‬همچنین دوست نداشتﻢ در رشتهای غیر از این ﭼند‬
‫رشته ادامه تحصیل بدم و با درس ﺧواندن در شهرستانهای دیگه‪،‬‬
‫باتوﺟه به شرایط اقتصادی ﺧانواده‪ ،‬مخاﻟف بودم‪ .‬در نتیجه مکانیک‬
‫دانﺸگاه کردستان رو انتخاب کردم که مسﺒﺐ اضافه شدن ﭼند‬
‫برابری هزینههای ﺧانواده نﺸﻢ و تا حد امکان در کنار درس‪ ،‬بتونﻢ‬
‫به ﺧانواده در کارهای کﺸاورزی کمک کنﻢ‪.‬‬
‫هدف شما از مهاجرت تحﺼیلی ﭼی بوده ؟‬
‫هدفﻢ از شروع پروسه مهاﺟرت تحصیلی کسﺐ تجربه‪ ،‬ماﺟراﺟویی‬
‫و مسافرت برای گسترش ارتﺒاﻃات علمی و اﺟتماعی و آشنایی‬
‫با ﺟامعه و فرهنﮓهای ﺟدید بود‪ .‬فرصتی که دنﺒال کردن آن از‬
‫ﻃریق تحصیل شاید بهترین انتخاب است‪.‬‬
‫درمورد فرایند مسیرتون برامون بگین ‪،‬از کجا شروع‬
‫کردین و ﭼطوری به این موفقیت رسیدین؟‬
‫فرآیند اپالی یک پروسه زمانﺒر است و اینگونه نیست که زمان‬
‫ﺧاصی را بتوان به شروع آن اﺧتصاص داد‪ ،‬زیرا برﺧی موارد رزومه‬
‫برای مﺜال من ترمهای اول دانﺸگاه که اصال به مهاﺟرت تحصیلی‬
‫مستﻘیﻢ از دانﺸگاه کردستان برای مﻘﻄﻊ ارشد فکر نمیکردم‪ ،‬با‬
‫این وﺟود سعی در باﻻ نگهداشتن معدل داشتﻢ و در کنار آن به‬
‫فعاﻟیتهای اﺟتماعی و کار در ﺧارج از دانﺸگاه میپرداﺧتﻢ‪ .‬هرﭼند‬
 ‫کردستان بود‪.‬‬

‫تاثیر گذار ترین شخﺺ یا اتفاق دراین مسیر براتون کی‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫یا ﭼی بوده؟‬
‫دوست دارم از دو نفر اسﻢ بﺒرم که یکی راه و روش کسﺐ علﻢ رو به‬
‫من یاد داد و دیگری انسانیت‪.‬‬
‫نفر اول‪ ،‬استاد عزیزم آقای ناصر واحدی معلﻢ کالس پنجمﻢ در‬
‫مدرسهی ‪ 22‬بهمن که با تﺸویق کردنها‪ ،‬انگیزه دادنهای بسیار و‬
‫از ﺟان گﺬشتگیهای مﺜال زدنی در بحﺚ تدریس‪ ،‬نﻘﻄه عﻄفی در‬
‫زندگی من به وﺟود آورد‪.‬‬

‫نفر دوم‪ ،‬آقای مهندس آرمان فتحی که برای من مﺜل برادر‬

‫بزرگتر بوده و هست‪ .‬بدون تردید یکی از بزرگترین موهﺒتهایی‬
‫که در زندگی نصیﺐ من شد‪ ،‬آشنایی با مهندس فتحی در سمت‬
‫کارشناسی گروه مهندس مکانیک بود‪.‬‬

‫موقعیت االنتونو برامون شرح بدین تجربه هایی که تا به‬

‫حال از بودن در اون کشور کسب کردین‪.‬‬
‫آینده رو ﭼطوری میبینید؟‬ ‫به نﻈرم‪ ،‬نﻈر دادن راﺟﻊ به این موضوع هنوز زوده ﭼون من تمامی‬
‫ترﺟیﺢ میدم از امروزهایی که دارم ﻟﺬت بﺒرم و زیاد به آینده فکر‬ ‫کالسهای دانﺸگاه رو به صورت آنالین شرکت کردم و ارتﺒاط‬
‫نکنﻢ‪ .‬برنامههای کوتاه مدت و بلندمدتی در ذهن ﺧودم دارم که‬ ‫ﭼندانی با دانﺸگاه نداشتﻢ‪ .‬همچنین فعاﻟیت بخشهای دانﺸجویی‬
‫مسیر همه شون از انجام کارهای فعلی میگﺬره‪.‬‬ ‫هنوز به روال عادی ﺧودش برنگﺸته‪ .‬فﻘط اینکه دوره ارشد در ایتاﻟیا‬
‫معموﻻ ساﺧتار فﺸردهای داره و واحدهای درسی بیﺸتر از تحﻘیق‬
‫قﺼد برگشت دارین ؟‬ ‫و پژوهش اهمیت دارند‪ .‬این ﻃﺒیعیه که دانﺸجوها در مﻘﻄﻊهای‬
‫قصد برگﺸت؟ مگه کسی از آینده ﺧودش ﺧﺒر داره؟‬ ‫باﻻتر بیﺸتر ﺧواهان فراگیری درس باشند وﻟو اینکه در ایران هﻢ‬
‫به همین شکل است‪ .‬اکﺜریت دانﺸجوها در فاصله بین ترمها و یا‬
‫اگه به گذشته برگردین بازم همین مسیرو انتخاب‬ ‫تعﻄیالت به مسافرت میروند و یا به ﺧانه برمیگردند‪ .‬به ﻃور کلی‬
‫میکنید؟‬ ‫فعاﻟیت بدنی در میان همه افراد ﺟامعه نسﺒت به ایران بیﺸتر است‬
‫با ماهیت این سوال موافق نیستﻢ‪ ،‬به یک دﻟیل ساده‪ .‬به نﻈر من‬ ‫که شامل قﺸر دانﺸجو نیز میشود‪.‬‬
‫زندگی همین انتخابهاییه که در ﻟحﻈه انجام میدیﻢ و برآیند این‬
‫انتخابها مسیر زندگی رو مﺸخﺺ میکنند‪ .‬در زندگی سعی‬ ‫نحوه ی برخورد و تدریﺲ استاد هارو ﭼطوری تعریﻒ‬
‫داشتﻢ که در ﻟحﻈه بهترین انتخاب رو بر اساس شرایط موﺟود‬ ‫میکنید؟‬
‫داشته باشﻢ‪ .‬در نتیجه با تفکر و منﻄق اﻻن نمیتونﻢ فرید دیروز یا‬ ‫احترام بین اساتید و دانﺸجو بهﺧوبی احساس میشود و در بیﺸتر‬
‫ﭼند سال پیش رو قضاوت کنﻢ‪.‬‬ ‫موارد اساتید ﺧیلی صﺒور هستند و با حوصله با مساﺋل برﺧورد‬
‫از اﻻنﻢ پﺸیمان نیستﻢ وﻟی ﻟزوما با برگﺸت به گﺬشته اتفاقات‬ ‫میکنند‪ .‬احساس مسﺌوﻟیت نسﺒت به کالس و درس به ﺧوبی‬
‫پیرامون دقیﻘا تکرار نمیﺸن که ما به یک نﻘﻄه واحد که اﻻن باشه‪،‬‬ ‫احساس میشود‪ .‬اساتید عادت به دادن وقتهای استراحت در بین‬
‫برسیﻢ‪.‬‬ ‫تایﻢ درس دارند و همچنین سر ساعت مﺸخﺺ شده ﺟلسه را تمام‬
‫میکنند‪ .‬این مدت هﻢ ارتﺒاط از ﻃریق زووم در کنار ایمیل با توﺟه‬
‫اگر دانشجویی بخواد مسیر شما رو در ﭘیش بگیره ﭼه‬ ‫به شرایط کرونایی میسر هست و ﺟایگاه دانﺸجو بسیار بیﺸتر از‬
‫توصیه هایی براشون دارین؟‬ ‫ایران محترم شمرده میشود‪.‬‬
‫کسی که میخواد این مسیر رو پیش بگیره باید ثابت قدم باشه‪.‬‬
‫مﺜل هر کار دیگهای نیاز به صرفه هزینه‪ ،‬وقت و انرژی هست‪ .‬پس‬ ‫مهاجرت تحﺼیلی اکنون آرزوی هشتاد درصد از‬
‫از شکستها نﺒاید نا امید شد و با اوﻟین موفﻘیتها نﺒاید دست از‬ ‫دانشجوهاس‪،‬به نﻈر شما علت ﭼیه؟‬
‫تالش کﺸید‪.‬‬ ‫برای گرفتن ﺟواب این سوال‪ ،‬ﭼند دقیﻘه ﺧلوت کردن و فکر کردن‬
‫کافیه به نﻈرم‪ .‬برای هر کسی میتواند متفاوت باشد وﻟی من به‬
‫سخن ﭘایانی‪.‬‬ ‫یکی از موارد بی حاشیه اشاره میکنﻢ که آن هﻢ امکان سفر کردن‬
‫»زندگی قﺸنگه‪ ،‬اگه ﺧودمون بخوایﻢ‪«.‬‬ ‫هست‪.‬‬

‫‪88‬‬
‫‪69‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫چگونه کار می کنند؟‬

 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫کالچ خودرو چگونه کار میکند؟‬

‫حسین برزگرزاده‪ ،‬دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬

‫تا این مرحله ﺧﺒری از کالچ )‪ (Clutch‬نیست‪.‬کالچ قﻄعه رابط‬

‫موتور و ﺟعﺒه دنده میﺒاشد به ﻃور دقیق میتوان کالچ را عضو اصلی‬
‫سیستﻢ انتﻘال نیرو دانست که به ﻃور منﻈﻢ ﭼرﺧش و گﺸتاور‬
‫میلنﮓ را به ﺟعﺒه دنده انتﻘال میدهد ‪.‬‬

‫بسیاری از ما به نﻘش این بخش حیاتی آگاه نیستیﻢ و نمیدانیﻢ‬

‫وقتی که پدال کالچ را می فﺸاریﻢ دقیﻘا ﭼه اتفاقی می افتد‪ ،‬برای‬
‫درك و دانستن وﻇیفه کالچ اول باید با موتور )‪ (engine‬و سیستﻢ‬
‫انتﻘال نیرو آشنا شد‪.‬‬
‫وﻇایﻒ قطعه کﻼچ‪:‬‬ ‫موتور های درون سوز پیستونی دارای گﺸتاور و ﺧروﺟی مﺸخصی‬
‫* تعویض دنده‬ ‫هستند برای این که بتوانیﻢ از این گﺸتاور محدود و مﺸخﺺ‬
‫* قﻄﻊ ارتﺒاط موتور با ﺟعﺒه دنده یا ﺧالص کردن ﺧودرو‬ ‫نیروی بیﺸتر یا تعداد دور بیﺸتری را به دست آوریﻢ به ﺟعﺒه دنده‬
‫* وصل کردن موتور و گیربکس و برقراری امکان انتﻘال نیرو بین‬ ‫)‪ (gearbox‬نیاز داریﻢ‪.‬‬
‫آنها‬

‫با دیدن دﻻیل و وﻇایف کالچ سواﻻتی مﻄرح میﺸود که ﭼرا باید‬
‫نیرو را قﻄﻊ و وصل یا کنترل کرد ؟یا ﭼرا این وﻇایف را برای کالچ‬
‫تعریف کرده اند؟تعویض دنده ﭼه ارتﺒاﻃی با کالچ دارد؟‬
‫برای پاسخ به سواﻻت باﻻ به یک مﺜال در دنیای واقعی اشاره‬
‫میکنیﻢ شاید شما هﻢ تجربه روشن کردن ماشینی که ﺟعﺒه دنده‬
‫آن ﺧالص نیست)داﺧل دنده میﺒاشد(را داشته باشید در این حاﻟت‬
‫ﺧودرو ﻟحﻈه ای از ﺟا پریده و ﺧاموش می شود این موضوع‬
‫اهمیت قﻄﻊ و وصل کردن نیرو را نﺸان میدهد در هنگام شروع کار‬
‫موتور گﺸتاور موتور صفر میﺒاشد و در صورت تداوم ارتﺒاط موتور‬
‫و سیستﻢ انتﻘال نیرو گﺸتاور موتور به حد مجاز نرسیده و ﺧودرو‬
‫قادر به حرکت نخواهد بود‪.‬‬
‫همچنین هنگام تعویض دندهها‪ ،‬در صورت ادامه انتﻘال نیروی‬
‫ﭼرﺧﺸی موتور به گیربکس‪ ،‬ﺟا رفتن ﭼرخدندهها با مﺸکل مواﺟه‬
‫شده و به ﺧوبی صورت نمیگیرد‪ .‬در واقﻊ انتﻘال نیرو باید متوقف‬
‫شده و ﭼرخ دندهها از حرکت بایستند تا تعویض دنده به نرمی و‬
‫راحتی انجام شود‪ .‬بنابراین انتﻘال نیروی موتور به گیربکس نیاز به‬
‫مدیریت منﻈﻢ و مستمر دارد که این مدیریت را راننده با واسﻄه‬

‫‪90‬‬
 ‫حرکت عرضی و ﻟﻐزش آن روی فالیویل میشود‪.‬‬
‫‪ .2‬فالیویل یا ﭼرخ ﻃیار‬
‫این قﻄعه که به شکل یک دیسک فلزی بزرگ است‪ ،‬حرکت‬
‫ﭼرﺧﺸی میلﻟنﮓ را به گیربکس منتﻘل میکند‪ .‬در واقﻊ فالیویل‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫کالچ انجام میدهد‪ .‬در ﺧودرو های که ﺟعﺒه دنده اتوماتیک دارند‬
‫این مدیریت توسط برنامه های از پیش تعریف شده انجام میﺸود‬
‫که کالچ را کنترل میکنند اﻟﺒته ناگفته نماند سیستﻢ ﺟعﺒه دنده در‬
‫ماشین های اتوماتیک بر اساس ﭼرخ دنده های سیاره ای ﻃراحی‬

‫محل اتصال سیستﻢ کالچ به موتور است و بین این دو سیستﻢ قرار‬ ‫شده است این نوع ﻃراحی باعﺚ شده که از نوع های متفاوتی از‬
‫میگیرد‪.‬‬ ‫کالچ استفاده و محل قرار گیری کالچ تا حدودی متفاوت میﺒاشد‬
‫‪ .3‬صفحه فﺸار‬ ‫اما در نهایت کالچ همان وﻇایف را انجام میدهد‪.‬‬
‫این قﻄعه که مانند دیسک اصﻄکاك و فالیویل شکلی دیسک مانند‬
‫دارد فﺸار ﻻزم را بر صفحه اصﻄکاك وارد کرده تا تماس آن با ﭼرخ‬
‫ﻃیار کامل باشد‪ .‬این تماس در فﺸار‪ ،‬ﻻزمه عدم ﻟﻐزش دیسک روی‬
‫ﭼرخ ﻃیار هنگام انتﻘال دوران است‪.‬‬

‫پدال کالچ قابلیت کنترل نیرو ها را هﻢ به ما میدهد مﺜال وقتی در‬

‫یک سراشیﺒی میخواهیﻢ حرکت کنیﻢ حتی اگر ترمز دستی ماشین‬
‫‪ .4‬دیسک اصﻄکاك‬ ‫ﺧراب باشد و یک پایمان روی پدال ترمز باشد و پای دیگر رو کالچ‬
‫صفحه کالچ یا دیسک کالچ اصلیترین قﻄعه این سیستﻢ محسوب‬ ‫با کمی آزاد کردن پدال کالچ و احساس کمی تﻐیر صدای ﺧودرو )تا‬
‫میشود که مستﻘیﻢ روی ﭼرخ ﻃیار نصﺐ میگردد‪ .‬این قﻄعه‬ ‫ﺟایی که ﺧودرو ﺧاموش نﺸود( یا حاﻟت ﻟرزش گونه‪،‬میتوان نیروی‬
‫دایرهای شکل که با ﻟنت مخصوص به ﺧود به منﻈور ﺟلوگیری از‬ ‫وارد از موتور را با نیروی وزن ﺧودرو برابر کرد و با ول کردن پدال‬
‫ایجاد اصﻄکاك بین آن و فالیویل پوشیده شده است ‪.‬‬ ‫ترمز از عﻘﺐ رفتن ﺧودرو ﺟلوگیری کرد در نتیجه کنترل ﭼندین‬
‫نیروی پیچیده توسط یک پدال برای راننده مهیا شده که ﺧود‬
‫اهمیت بر بودن پدال کالچ می باشد‪.‬‬

‫ساختار کﻼچ و اجزای آن‬

‫کالچ در واقﻊ اوﻟین بخش از سیستﻢ انتﻘال قدرت است وانواع متفاوتی‬
‫دارد‪ ،‬مانند‪ :‬کالچ های بدون ﻟﻐزش‪ ،‬کالچ اصﻄکاکی‪،‬کالﭼهای یک‬
‫ﻃرفه‪،‬کالﭼهای هیدروﻟیک و ‪. ...‬‬

‫در مرکز ﺧود یک صفحه ارتعاشگیر دارد ‪ .‬ﻟنت پوشاننده دیسک‬

‫کالچ را کفﺸک نیز مینامند‪.‬درون صفحه ارتعاشگیر دیسک کالچ‬
‫تعدادی فنر پیچﺸی کار گﺬاشته شده است که ضربات ناشی از‬
‫انتﻘال ناگهانی حرکت ﭼرﺧﺸی موتور را دفﻊ میکنند‪ .‬این عمل‬
‫موﺟﺐ کاهش تکان ﺧودرو و شوك ناگهانی آن هنگام تعویض دنده‬
‫یا آغاز حرکت میشود‪.‬‬
‫دیسک اصﻄکاك بخش دیگری به نام توپی دارد که نیروی محرکه‬
‫موتور را به وسیله آن محور یا شافت گیربکس منتﻘل میکند‪.‬‬

‫کالچ ها ﺧود دارای اﺟزای مختلفی هستند که عﺒارتند از‪:‬‬

‫‪ .1‬پوشش و کاور سیستﻢ کالچ‬
‫پوشش کالچ که روی صفحه فﺸار قرار میگیرد دیسک اصﻄکاك‬
‫را با فﺸار به فالیول متصل کرده و به کمک صفحه فﺸار مانﻊ از‬

‫‪91‬‬
 ‫اهمیت قرار دارند‪.‬‬ ‫‪ .5‬فنر دیافراگمی یا فنر ﺧورشیدی‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫** حال با قرار دادن این قطعات در کنار هم میتوانیم نوع‬
‫فعالیت و کار کرد پدال کالچ را بفهمیم وقتی ما پدال را می‬
‫فشاریم توسط سیستم هیدرولیکی‪،‬کابلی و ‪ . ...‬نیرویی را به‬ ‫فنر دیافراگمی که به شکل دایره ﻃراحی میشود در مرکز ﺧود از‬
‫صفحه دیافراگمی وارد میکنیم صفحه دیافراگمی با نیرویی‬ ‫تعدادی زبانه تﺸکیل شده است که با اعمال فﺸار روی آنها به‬
‫مخالف جهت صفحه فشار دیسک ایجاد کرده و باعث جدایی‬ ‫سمت مخاﻟف نیرو وارد میکنند‪.‬‬
‫صفحه دیسک اصطحکاک از فالویل شده و کامال راه انتقال‬
‫نیرو قطع میشود‪.‬‬

‫فنر دیافراگمی بین صفحه فﺸار و پوشش کالچ نصﺐ میشود و‬

‫در مواقﻊ ﻻزم برای قﻄﻊ انتﻘال نیرو‪ ،‬فﺸار وارده از این قﻄعه روی‬
‫صفحه کالچ را کﻢ کرده و امکان ﻟﻐزش صفحه روی فالیویل را‬
‫افزایش میدهد‪.‬‬

‫‪ .6‬یاتاقان رها کننده‬

‫از این قﻄعه برای اعمال فﺸار روی زبانههای فنر دیافراگمی استفاده‬
‫میشود‪ .‬این بخش که با پدال کالچ در ارتﺒاط است با فﺸردن‬
‫پدال گاز وارد عمل شده و بر فنر نیرو وارد میکند‪ .‬این قﻄعه از دو‬
‫قسمت پوسته و بلﺒرینﮓ تﺸکیل میشود‪.‬‬
‫‪ .7‬پدال کالچ‬
‫درون کابین و زیر پای راننده قرار دارد و از ﻃریق مکانیزم کابلی یا‬
‫هیدروﻟیکی با یاتاقان رها کننده در ارتﺒاط است‪.‬‬
‫اﻟﺒته قﻄعات دیگری نیز در این سیستﻢ و ﺟود دارند‪ .‬مانند محور‬
‫ورودی به ﺟعﺒه دنده‪ ،‬انگﺸتی‪ ،‬پوشش متصل به ﭼرخ ﻃیار ‪،‬‬
‫دوشاخ آزاد کننده و عملگر پدال کالچ که در درﺟه پایینتری از‬

‫‪92‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫آسانسور(‪ )Elevator‬و راه پله جادویی(‪)ESCLATOR‬‬

‫حسین برزگرزاده‪ ،‬دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‪.‬‬

‫شروع کار پمﭗ روغن ﺟک شروع به باﻻ بردن اتاقک آسانسور‬ ‫آسانسور ماشینی برای حمل آسان تر انسان ها و اشیاء می باشد‬
‫میکند ‪ ،‬برای پایین آمدن اتاقک آسانسور دریچه باز شده و وزن‬ ‫که در زندگی روز مره این دنیای مدرن نﻘش مهمی را ایفا میکند‬
‫اتاقک باعﺚ میﺸود روغن به داﺧل مخزن بر گﺸت داده شود که‬ ‫این ماشین بخصوص باعﺚ شد که آسمان ﺧراش های بلند بوﺟود‬
‫این باعﺚ حرکت اتاقک به صورت نرم به سمت پایین میﺸود مسیر‬ ‫بیایند ‪ ،‬قﺒل حضور این ماشین های کارآمد ‪ ،‬بلندی ساﺧتمان ها‬
‫حرکت را ریل های راهنما کنترل میکنند‪.‬‬ ‫نهایت تا پنﺞ ﻃﺒﻘه بود ؛ اﻟﺒته ناگفته نماند که وﺟود این ماشین‬
‫کنترل تمام مراحل توسط ﺟعﺒه کنترل انجام میﺸود برای مﺜال‬ ‫به قﺒل از میالد مسیﺢ برمیگردد درست در زمان ساﺧت اهرام‬
‫وقتی که آسانسور به سمت ﻃﺒﻘات باﻻترحرکت میکند ایستادن‬ ‫مصر‪ ،‬مصریان برای حمل قﻄعه سنﮓ های بزرگ به باﻻی اهرام از‬
‫اتاقک درﻃﺒﻘه مربوﻃه را ﺟعﺒه کنترل با کنترل پمﭗ و میزان‬ ‫آسانسور هایی استفاده کرده اند‪.‬‬
‫فﺸار روغن و در حاﻟی که به سمت پایین می آید با کنترل دریچه‬
‫ایستادن اتاقک را کنترل میکند‪.‬‬
‫آسانسور هیدرولیکی مناسب ﭼه کار هایی است؟‬
‫آسانسور های هیدروﻟیکی معموﻻ ﭼون نیروی زیادی دارند برای‬
‫انتﻘال بار های سنگین و نیمه سنگین استفاده میﺸوند ناگفته‬
‫نماند این آسانسور ها به دﻟیل محدودیت در اندازه و ﻃول ﺟک‬
‫هیدروﻟیک برای مسافت های کوتاه استفاده میﺸود ‪.‬‬
‫آسانسور های هیدروﻟیک با توﺟه به قرار گیری ﺟک در آسانسورر‬
‫به دو دسته تﻘسیﻢ میﺸود‪:‬‬
‫‪ .1‬آسانسور هیدروﻟیکی ﺟک غیر مستﻘیﻢ‬ ‫معموﻻ آسانسورهایی که ما از آن استفاده میکنیﻢ با توﺟه به‬
‫‪ .2‬آسانسور هیدروﻟیکی ﺟک مستﻘیﻢ‬ ‫سیستﻢ های نیرویی که باعﺚ ﺟابجایی اتاقک میﺸوند به دو دسته‬
‫آسانسور هیدرولیک جک ﻏیر مستقیﻢ ﭼیست؟‬ ‫تﻘسیﻢ میﺸود‪:‬‬
‫در آسانسور های هیدروﻟیک ﺟک غیر مستﻘیﻢ‪ ،‬ﺟک هیدروﻟیک در‬ ‫‪ .1‬آسانسور های هیدروﻟیکی‬
‫کنار اتاقک نصﺐ میگردد و به وسیله کابل که به یوك زیرین اتاقک‬ ‫‪ .2‬اسانسورهای کابلی )کﺸﺸی(‬
‫متصل شده انتﻘال نیرو صورت میگیرد‪ .‬در این نوع حتما بایستی‬
‫آسانسور مجهز به سیستﻢ ترمز ایمنی و کنترل سرعت پاراشوت‬ ‫آسانسور هیدرولیکی‬
‫و گاورنر باشد زیرا در این حاﻟت احتمال سﻘوط کابین وﺟود دارد‪.‬‬
‫در حاﻟتیکه بیش از یک ﺟک هیدروﻟیک در آسانسور بکار گرفته‬
‫شود‪ ،‬باید فﺸار روغن و کورس آنها ﻃوری تنﻈیﻢ باشد که باهﻢ‬
‫یکسان شوند‪ .‬واحد قدرت )‪ (Power Unit‬نصﺐ شده در موتورﺧانه‬
‫آسانسور وﻇیفه تامین سرعت اتاقک و نیروی محرکه آسانسور را‬
‫بر عهده دارد‪.‬‬

‫آسانسور هیدروﻟیک ‪ ،‬آسانسوری است که با فﺸار روغن )هیدروﻟیک(‬

‫کار میکند‪.‬اگر حاﻟتی ساده را در نﻈر بگیریﻢ ﺟک هیدروﻟیک متﺸکل‬
‫شده از پیستون‪ ،‬سیلندر‪ ،‬مخزن روغن و پمﭗ روغن میﺒاشد‪.‬‬
‫حاﻻ این ﺟک هیدرو ﻟیکی زیر اتاقک اسانسور قرار میگیرد و با‬

‫‪93‬‬
‫این نوع آسانسور از رایﺞ ترین و پر استفاده ترین نوع میﺒاشد‬ ‫آسانسور هیدرولیک جک مستقیﻢ ﭼیست؟‬
‫‪.‬آسانسور کﺸﺸی توسط کابل هایی که به قرقره متصل است حرکت‬ ‫در این نوع سیستﻢ در کف ﭼاهک ‪ ،‬پیستون ‪ ،‬موتور و مخزن‬
‫می کند‪ .‬قرقره در موتور ﺧانه و در باﻻی ﭼاهک قرار گرفته است و‬ ‫مایﻊ قرار می گیرد‪ .‬عمق ﭼاهک بستگی به نوع پیستون دارد و در‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫توسط یک موتور اﻟکتریکی حرکت داده می شود‪.‬‬ ‫برﺧی موارد با استفاده از قرقره این عمق به حداقل کاهش می یابد‪.‬‬
‫در برﺧی دیگر برای فراهﻢ کردن فضای مورد نیاز پیستون برای‬
‫یک سر کابل ها به اتاقک وصل میﺒاشد و سر دیگر به وزنه تعادل‪،‬وزن‬ ‫حرکت‪ ،‬ﭼاه متناسﺐ با ارتفاع ساﺧتمان‪ ،‬حفر می گردد‪ .‬در این‬
‫اتاقک و نصف ﻇرفیت وزنی سرنﺸینان اتاقک توسط وزنه تعادل‬ ‫آسانسورها‪ ،‬ﺟک هیدروﻟیکی مستﻘیما به یوك و پالتفرم متصل‬
‫ﺧنﺜی میﺸود در نتیجه متور اﻟکتریکی برای به حرکت درآوردن‬ ‫شده و در زیر اتاقک اسانسور نصﺐ میگردد‪.‬‬
‫اتاقک به نیروی کمتری نیاز دارد و تنها کافیست متور حرکت یکی‬
‫را )اتاق یا وزنه ( را کنترل کند‪.‬‬
‫وزنه تعادل در افزایش سرعت این نوع آسانسور ها نیز دﺧیل است‬
‫به ﻃوری که اتاقک و وزنه تعادل در ﺧالف همدیگر حرکت میکنن‬
‫مﺜال وقتی اتاقک به باﻻ حرکت میکند وزنه تعادل به سمت پایین‬
‫میرود و باعﺚ افزایش سرعت میﺸود‪.‬‬
‫اتاقک و وزنه تعادل هردو به ریل های رهنما متصل هستند این ریل‬
‫های راهنما از نوسان به عﻘﺒو ﺟلو ﺟلوگیری کرده و یک سیستﻢ‬
‫ترمز اضافی تﺸکیل میدهد که هنگام ﺧرابی موتور میتوان از آن‬
‫استفاده کرد ؛ وقتی که موتور ﺧراب میﺸود ﺟریان توضیﻊ نیرو‬
‫قﻄﻊ شده و ترمز ها کابل ها را کﺸیده و باعﺚ توقف کابین میﺸوند‪.‬‬
‫درواقﻊ یک کابل به تنهایی توان نگه داشتن اتاقک و وزنه تعادل را‬
‫دارد و بﻘیه کابل ها فﻘط ﺟهت اﻃمینان نصﺐ شده اند‪ .‬قدرت کابل‬
‫ها استفاده شده ﭼهار برابر ضریﺐ اﻃمینان آن است‪.‬‬
‫اما اگر تمامی کابﻞ ها ﭘاره شد ﭼه اتفاقی می افتد ؟‬ ‫ویﮋگی های آسانسورهای با سیستﻢ جک مستقیﻢ زیر‬
‫در این حاﻟت هﻢ اتاقک سﻘوط نخواهد کرد ﭼون یک دستگاه فرمان‬ ‫کابین‪:‬‬
‫ﺧودکار با کابل و قرقره ای ﺟدا در کنار موتور وﺟود دارد ؛ که‬ ‫‪ .1‬به صفر رسیدن احتمال سﻘوط آسانسور به علت اینکه پیستون‬
‫وقتی سرعت اتاقک از حد مجازی رد شد عمل کرده و باعﺚ توقف‬ ‫داﺋما زیر اتاقک قرار دارد‪.‬‬
‫اتاقک میﺸود‪.‬‬ ‫‪ .2‬عملکرد آرام و بدون سروصدا و متعادل بودن‪.‬‬
‫( نامیده می شود که در زبان ﻻتین‬ ‫‪Governor‬‬ ‫این دستگاه گاورنر)‬ ‫‪ .3‬امکان استفاده حداکﺜر از فضا به علت اشﻐال فضای کﻢ ﺟهت‬
‫به معنای کنترل کننده است این قﻄعه داﺧل ﺧود دو غالب داشته‬ ‫نصﺐ سیستﻢ‪.‬‬
‫که نﻘش وزنه تعادل را دارد با افزایش سرعت ﭼرﺧش محور و در‬ ‫‪ .4‬امکان استفاده از ﻇرفیت های زیاد اتاقک های پانورامیک )شیﺸه‬
‫نتیجه افزایش نیروی گریز از مرکز قالب ها باز شده و در ﭼرخ دنده‬ ‫ای(‬
‫داﺧلی به صورت ضامن قفل میﺸود که باعﺚ میﺸود بالفاصله‬ ‫‪ .5‬نصﺐ آسانتر وسرویس نگهداری کمتر نسﺒت به سیستﻢ های‬
‫اتاقک از حرکت بایستد‪.‬‬ ‫دیگر‬

‫آسانسور کابلی (کششی)‬

‫‪94‬‬
 ‫میﺸود مانند مراکز ﺧرید ‪ ،‬هتل ها ‪ ،‬برﺧی پل های عابر پیاده و‬
‫ایستگاه های مترو و فرودگاه ها در دو زاویه ‪ 30‬و ‪ 35‬درﺟه استفاده‬
‫می شود‪ .‬اﻟﺒته امروز از نوع ﺧانگی آن برای ﺟابجایی افراد معلول در‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫ﺧانه های بزرگ دوبلکس نیز استفاده می شود‪.‬‬

‫آسانسور کابلی ﭼه ویﮋگی هایی دارد و کجا ها استفاده‬

‫میشود؟‬
‫آسانسور های کابلی بیﺸتر در ساﺧتمان های بلند استفاده می شوند‬
‫و سرعت حرکت و شتاب آنها از آسانسور هیدروﻟیک بسیار بیﺸتر‬
‫است‪ .‬به ﻟﻄف کابل های کربنی ﺟدید دیگر وزن کابل محدودیت‬
‫ایجاد نمیکند و ارتفاع های بیﺸتری را میتوان با این آسانسور فتﺢ‬
‫از مزایای نصﺐ پله برقی نسﺒت به آسانسور می توان به ﻇرفیت‬ ‫کرد‪.‬‬
‫باﻻی ﺟابجایی مسافران و نداشتن زمان انتﻈار )بجز ترافیک باﻻی‬
‫مسافران( اشاره نمود‪ .‬ﺟاﻟﺐ است که بدانید برﺧی از پله برقی های‬ ‫ﭼرا گاهی باید زمان طوالنی به انتﻈار آسانسور بایستیﻢ؟‬
‫نصﺐ شده در ایاﻻت متحده آمریکا امکان ﺟابجایی ‪ 90‬میلیارد‬ ‫ﺟعﺒه کنترل انتخاب میکند اتاقک کی وکدام ﻃﺒﻘه باید بایستد ؛‬
‫مسافر در سال را دارند‪.‬‬ ‫در آسانسور های ﺟدید ﺟعﺒه کنترل میتواند وزن داﺧل کابین را‬
‫محاسﺒه کند گاهی ﺟعﺒه کنترل تصمیﻢ میگرد که اتاقک بر ﻃﺒﻘه‬
‫ﭘله برقی از ﭼه اجزایی تشکیﻞ شده است؟‬ ‫دیگر رفته تا تخلیه شود تا وزن داﺧل کابین کمتر شود و در آﺧر‬
‫‪ .1‬پله )‪(step‬‬ ‫به ﻃﺒﻘه شما می آید ‪.‬‬
‫)‪(truss‬‬
‫‪ .2‬اسکلت‬
‫‪ .3‬نرده یا دست گیره )‪(hand rail‬‬ ‫راه ﭘله جادویی(‪)ESCLATOR‬‬
‫‪ .4‬نیروی محرك )‪(drive‬‬ ‫پله برقی یکی از ماشینهایی است که در ﻃول تاریخ نامهای‬
‫‪ .5‬سیستﻢ ترمز )‪(brake‬‬ ‫متنوعی داشته است‪ .‬به ﻃور مﺜال در اوﻟین زمانی که پله برقی تازه‬
‫‪ .6‬تابلو فرمان )‪(controller‬‬ ‫شروع به کار کرده بود با اسﻢهای مختلفی در بین مردم شناﺧته‬
‫می شد که از ﺟمله آنها میتوان به آسانسور شیﺐ دار و متحرك‪،‬‬
‫راه پله سفری و راه پله ﺟادویی اشاره کرد‪ .‬این روند تا سال ‪1900‬‬
‫میالدی ادامه داشت تا زمانی که فردی به نام ﭼارﻟز سیﺒرگر که‬
‫از افرادی بود که پله برقی را اﺧتراع کرده بود آن را پله برقی‬
‫‪ ESCLATOR‬نامید ‪.‬‬

‫قﻄعا در مراکز تجاری بزرگ ‪ ،‬ایستگاه های مترو و اماکن عمومی‬

‫از پله برقی استفاده کرده اید و با نحوه کار آن تا حدودی آشنایی‬
‫دارید‪.‬‬
‫بعد از آسانسور‪ ،‬پله برقی یک تحوﻟی شگرف در سهوﻟت ﺟابجایی‬
‫پله برقی مانند نﻘاﻟه های انتﻘال هستند که یک ﭼرﺧش بی انتهای‬ ‫افراد بین سﻄوح غیر هﻢ سﻄﺢ ایجاد نموده است ‪،‬که اﻟﺒته از‬
‫پله ها را به دنﺒال دارد؛ پله های فلزی با دو زنجیر به هﻢ متصل‬ ‫آسانسور در ساﺧتمان مرتفﻊ و بلند مرتﺒه استفاده می شود و از پله‬
‫شده اند‪.‬‬ ‫برقی در مکان هایی که ﺟمعیت زیادی رفت و آمد میکنند استفاده‬

‫‪95‬‬
‫حال نیروی ﻻزم برای به حرکت در آوردن این ماشین توسط یک‬
‫متور اﻟکتریکی تامین میﺸود ‪.‬در دوسمت پله برقی دو ﭼرخ دنده‬
‫وﺟود دارد که توسط یک اکسل)‪ (Axle‬به هﻢ متصل شده اند‪ .‬حال‬
‫به یک اکسل و دو دیسک دایره ای دیگر برای به حرکت درآوردن‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫هندریل )نرده( نیاز مندیﻢ که با یک زنجیر به اکسل اصلی متصل‬
‫است‪.‬‬ ‫زنجیر ها باعﺚ انتﻘال نیرو هستن به گونه ای که میتوان گفت زنجیر‬
‫ها عضوهای اصلی پله برقی هستند به گونه ای که بدون وﺟود آنها‬
‫پله ها ثابت ﺧواهد ماند ‪.‬‬
‫زنجیر ها کار دیگری را انجام میدهند آنها فاصله اصلی پله ها را به‬
‫هﻢ مﻘید کرده اند به گونه ای که وقتی پله ها از حاﻟت تخت شده‬
‫به حاﻟت پلکانی میروند حرکتی مانند کمانی از دایره دارند به همین‬
‫دﻟیل قسمت عمود پله های برقی دارای کمی انحنا میﺒاشد‪.‬‬
‫مسیر حرکت پله هارا دو ریل راهنما مدیریت میکنند ‪ .‬ریل باﻻ یا‬
‫همان ریلی که زنجیر در آن قرار میگرد وﻇیفه ثابت نگه داشتن پله‬
‫و مسیر انتﻘال نیرو را دارد‪.‬‬

‫حال یه نگاه به امنیت این ماشین بیندازیﻢ‪:‬‬

‫بروی پله ها شیار های ‪ U‬شکلی وﺟود دارد این شیار ها دو وﻇیفه‬
‫دارند اول این که ﻟرزش های ناشی از سوار و پیاده شدن مسافران‬
‫را بگیرد دوم اینکه از ورود ﻟﺒاس و کﺸیده شدن ﻟﺒاس به داﺧل پله‬
‫برقی ﺟلو گیری کند‪.‬‬
‫رنﮓ موﺟود در پله ها نوعی اﺧﻄار است و نﺸان دهنده این است که‬
‫پله بعدی کجا شروع میﺸود‪ ،‬در مسیر حرکت کنار شیار پله ها در‬
‫سمت ﭼﭗ و راست پرز هایی وﺟود دارد شاید اول فکر کنید این پرز‬
‫ها برای پاك کردن کفش است اما اینگونه نیست این پرز ها از گیر‬
‫کردن وسایل یا ﻟﺒاس در حاشیه پله ها ﺟلوگیری میکند ‪.‬‬ ‫حال با توﺟه به ریل اول و وﻇایف زنجیر میسر حرکت و وﻇایف‬
‫ریل دوم مﺸخﺺ میﺸود ؛ پله با رینﮓ هایی که در پایه ﺧود دارد‬
‫در ریل دوم حرکت میکند ریل دوم مسیری متفاوت را نسﺒت به‬
‫ریل اول دارد به گونه ای که با فاصله گیری یا نزدیک شدن به ریل‬
‫اول باید افﻘی بودن سﻄﺢ ﺧود را حفﻆ کند و ﭼون زنجیری به آن‬
‫متصل نیست فاصله رینﮓ ها متﻐیر بوده و تا آنجا که بخواهند به‬
‫هﻢ نزدیک یا دور میﺸوند‪.‬‬

‫بروی پله های برقی کلید وﺟود دارد این کلید یا همان ترمز‬
‫اضﻄراری برای مواقﻊ حادثه میﺒاشد و با فﺸردن آن پله ها از حرکت‬ ‫مﺜال وقتی به محل ﭼرﺧیدن پله ها نگاه کنیﻢ رینﮓ های پایه به هﻢ‬
‫ﺧود می ایستند‪.‬‬ ‫نزدیک ترند تا وقتی که پله ها به صورت پلکانی به دنﺒال هﻢ حرکت‬
‫اگر بخواهیﻢ پله برقی را با آسانسور مﻘایسه کنیﻢ اشتﺒاه بزرگی را‬ ‫میکنند یا اگر به حرکت رینﮓ در زمانی که از حاﻟت پلکانی به حاﻟت‬
‫مرتکﺐ شده ایﻢ زیرا از ﺟهات بسیاری این دو ماشین با هﻢ قابل‬ ‫تخت میرود ریل دوم با تﻐیر زاویه بیﺸتر از ریل اول فاصله میگیرد‬
‫قیاس نیستند مﺜال از آسانسور در ﺟابجایی های ده ﻃﺒﻘه استفاده‬ ‫حال اگر ریل دوم تﻐیر زاویه ندهد ﭼه میﺸود ؟ در این حاﻟت گوشه‬
‫میﺸود اما پله های برقی مسیر کوتاهی را پوشش میدهند یا در‬ ‫تیز پله به سمت باﻻ حرکت کرده و از حاﻟت افﻘی بیرون میاید ‪.‬‬
‫آسانسور ها معموﻻ تعداد سرنﺸینان ثابت است اما در پله برقی به‬
‫علت سرعت سوار و پیاده شدن همیﺸه تعداد مسافران متﻐیر است ‪.‬‬
‫اما در کل این دو اﺧتراع بزرگ که هردو وﻇیفه رفت و آمد سریﻊ و‬
‫حمل و نﻘل آسان را برای ما فراهﻢ کرده اند و حضور پر رنﮓ آنها‬
‫در زندگی بﺸر مﺸخﺺ است‪.‬‬

‫‪96‬‬
‫‪69‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫معرفی‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫پروژه تخصصی کارشناسی‬

‫دکتر سیروان فرهادی‪،‬عضو هیئت علمی گروه مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‪.‬‬

‫میروند‪ ،‬اما ﭼون باعﺚ می شوند دانﺸجویان همکاری و کار گروهی‬

‫را بیاموزند‪ ،‬بسیار مفید هستند و اگر به درستی مدیریت شوند‪،‬‬
‫میتوانند باعﺚ شکلگیری روابط اﺟتماعی‪ ،‬دوستیهای پایدار و‬
‫ﺧاﻃرات شیرین گردند‪.‬‬
‫پروژهی تخصصی میتواند در موضوعات بسیار گسترده و متفاوتی‬
‫اراﺋه شود‪ .‬به عنوان نمونه‪ ،‬برﺧی از پروژههایی که دانﺸجویان‬
‫دانﺸگاه کردستان درسالهای گﺬشته با اینجانﺐ گﺬرانده اند‪ ،‬در‬
‫ﺟدول زیر آورده شده اند‪.‬‬

‫درس پروژهی تخصصی یکی از دروس اﻟزامی رشته مهندسی‬

‫مکانیک است که پس از گﺬراندن ‪ 105‬واحد درسی میتوان آن را‬
‫اﺧﺬ کرد‪ .‬این درس می تواند به شکل تﺌوری‪ ،‬عملی و یا ترکیﺒی‬
‫تعریف شود و آن را به صورت فردی و یا گروهی انجام داد‪.‬‬
‫در سرفصل مصوب وزارت علوم برای مهندسی مکانیک )مصوب‬
‫‪ 1400‬و همچنین مصوبه های پیﺸین( هیﭻ اشارهای به کیفیت‬
‫اراﺋه درس نﺸده است‪ ،‬اما به نﻈر میرسد هدف از اراﺋه این درس‬
‫کمک به دانﺸجویان برای کسﺐ مهارتهای ﻻزم ﺟهت تعریف یک‬
‫پروژه کاربردی و سپس مﻄاﻟعه منابﻊ مرتﺒط‪ ،‬انجام محاسﺒات و‬
‫تحلیلهای مورد نیاز‪ ،‬ساﺧت تجهیزات و انجام آزمایشهای ﻻزم‬
‫برای به نتیجه رساندن آن پروژه است‪ .‬معموﻻً پروژههای تخصصی‬
‫به شکلی هستند که برای انجام آنها دانﺸجو باید مﻄاﻟﺒی را که در‬
‫ﭼند درس مختلف دوره کارشناسی آموﺧته است‪ ،‬با همدیگر ترکیﺐ‬
‫ﺧوشﺒختانه در سال های گﺬشته‪ ،‬دانﺸجویان و استادان دانﺸگاه‬
‫نماید‪ .‬همچنین در بسیاری اوقات دانﺸجو نیازمند ﺧواندن منابﻊ‬
‫کردستان اهمیت زیادی به درس پروژه پایانی داده اند و پروژه های‬
‫بسیار ﺟاﻟﺐ و کاربردی تعریف شده و به انجام رسیده اند‪ .‬معموﻻً‬ ‫دیگر و آموﺧتن نکات تازهتر است‪ .‬از آنجایی که پروژههای تﺌوری‬
‫معموﻻً هزینهی ماﻟی کمتری دارند‪ ،‬منابﻊ مورد نیاز آنها به آسانی‬
‫هر یک از اساتید در هر سال تحصیلی دارای ﻇرفیت محدودی برای‬
‫در دسترس قرار میگیرد‪ ،‬و در زمان کوتاهتری به نتیجه میرسند‪،‬‬
‫تعریف و اراﺋه پروژه کارشناسی است‪ .‬بهتر است دانﺸجویان پیش از‬
‫استادان و دانﺸجویان مهندسی بیﺸتر به این پروژه ها تمایل دارند‪.‬‬
‫اﺧﺬ واحد پروژه‪ ،‬با توﺟه به عالقههایی که دارند‪ ،‬با استادان دﻟخواه‬
‫اما برای کسانی که اوﻟویت آنها کسﺐ مهارتهای تجربی و کاربردی‬
‫ﺧود در مورد عنوان مناسﺐ برای پروژه کارشناسی گفتگو نمایند‬
‫است‪ ،‬انجام پروژههای عملی و یا ترکیﺒی بهتر است‪.‬‬
‫و در صورت توافق‪ ،‬استاد مورد نﻈر را به کارشناس گروه پیﺸنهاد‬
‫پروژهی کارشناسی را میتوان به صورت یک نفره‪ ،‬دو نفره و گاهی‬
‫نمایند‪.‬‬
‫سه نفره نیز انجام داد‪ .‬پروژههایی که به شکل گروهی تعریف‬
‫میشوند‪ ،‬گاهی به دﻟیل ناهماهنگی بین افراد به کندی پیش‬

‫‪98‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫بررسی تجهیزات انرژی خورشیدی برای مقیاس های کوچک‬
‫مهسا هدایتی‪ ،‬دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‪.‬‬
‫‪ .2‬انرژی خورشیدی الکتریکی ‪:‬‬
‫میتوان انرژی ﺧورشیدی را به اﻟکتریسیته تﺒدیل کرد برای این کار‬
‫دو روش اصلی وﺟود دارد‪ .‬یک روش استفاده از حرارت ﺧورشیدی و‬
‫روش دیگر استفاده از صفحات ﺧورشیدی فتووﻟتاییک است‪.‬‬
‫نیروگاه حرارتی‪-‬ﺧورشیدی‪:‬‬
‫تﺄسیساتی که با استفاده از آنها انرژی ﺟﺬب شده حرارتی ﺧورشید‬
‫به اﻟکتریسیته تﺒدیل میشود‪ ،‬نیروگاه حرارتی ﺧورشیدی نامیده‬
‫میشود‪ .‬در نیروگاههای حرارتی ﺧورشیدی وﻇیفه اصلی بخشهای‬
‫ﺧورشیدی توﻟید بخار مورد نیاز برای تﻐﺬیه توربینها است یا به‬
‫عﺒارت دیگر میتوان گفت که این نوع نیروگاهها شامل دو قسمت‬
‫هستند سیستﻢ ﺧورشیدی که پرتوهای ﺧورشید را ﺟﺬب کرده و با‬
‫استفاده از حرارت ﺟﺬب شده توﻟید بخار مینماید سیستمی موسوم‬
‫به سیستﻢ سنتی که همانند دیگر نیروگاههای حرارتی بخار توﻟید‬
‫شده را توسط توربین و ژنراتور به اﻟکتریسیته تﺒدیل میکند‪.‬‬
‫توﻟید برق ﺧورشیدی فتووﻟتاییک‪:‬‬
‫‪ ،‬فتو وﻟتاییک یا به اﺧتصار)پی وی ( یکی از انواع سامانههای توﻟید‬
‫اﻟکتریسیته از نور ﺧورشید است‪ .‬در این روش با بهکارگیری سلول‬
‫ﺧورشیدی‪ ،‬توﻟید مستﻘیﻢ اﻟکتریسیته از تابش ﺧورشید امکانپﺬیر‬
‫میشود‪ .‬اﻟکتریسیته یا میتواند بهﻃور مستﻘیﻢ از انرژی ﺧورشید‬
‫توﻟید شود و ابزارهای فتووﻟتایک استفاده کند یا بهﻃور غیر مستﻘیﻢ‬
‫از ژنراتورهای بخار ذﺧایر حرارتی ﺧورشیدی را برای گرما بخﺸیدن‬
‫به یک سیال کاربردی مورد استفاده قرار میدهند‪.‬‬
‫به پدیده ای که در اثر تابش نور بدون استفاه از مکانیسﻢهای محرك‪،‬‬
‫اﻟکتریسیته توﻟید کند‪ ،‬پدیده فتووﻟتاﺋیک و به هر سیستمی که از‬
‫این پدیدهها استفاده کند سیستﻢ فتووﻟتاﺋیک گویند‪ .‬سیستﻢهای‬
‫فتووﻟتاﺋیک یکی از پر مصرفترین کاربردهای انرژیهای نو میباشند‪.‬‬
‫از سری و موازی کردن سلولهای آفتابی میتوان به ﺟریان و وﻟتاژ‬
‫قابل قﺒوﻟی دست یافت‪.‬در نتیجه به یک مجموعه از سلولهای سری‬
‫و موازی شده پنل فتووﻟتاﺋیک میگویند‪.‬‬
‫امروزه اینگونه سلوﻟها عموما از ماده سیلیسیﻢ تهیه میشود و‬
‫سیلیسیﻢ مورد نیاز از شن و ماسه تهیه میشود‬
‫* پنل ﺧورشیدی‪ :‬این بخش در واقﻊ مﺒدل انرژی تابﺸی ﺧورشید به‬
‫انرژی اﻟکتریکی بدون واسﻄه مکانیکی میباشد که کلیه مﺸخصات‬
‫سیستﻢ را کنترل کرده و توان ورودی پنلها را ﻃﺒق ﻃراحی انجام‬
‫شده و نیاز مصرفکننده به بار مصرفی یا باتری‪ ،‬تزریق و کنترل‬
‫‪99‬‬
‫قسمت اول ‪ :‬مﻘدمه‬
‫انرژی ﺧورشیدی نور و گرمای تابﺸی ﺧورشید است که با استفاده‬
‫از ﻃیف وسیعی از فناوریهای در حال تکامل مانند گرمایش‬
‫ﺧورشیدی‪ ،‬فتووﻟتاﺋیک‪ ،‬انرژی حرارتی ﺧورشیدی‪ ،‬معماری‬
‫ﺧورشیدی‪ ،‬نیروگاههای نمک مﺬاب و فتوسنتز مصنوعی مهار‬
‫میشود‪.‬‬
‫انرژی ﺧورشیدی یک منﺒﻊ اساسی از انرژی تجدیدپﺬیر است و‬
‫بسته به نحوه ﺟﺬب و توزیﻊ انرژی ﺧورشیدی یا تﺒدیل آن به‬
‫برق ﺧورشیدی‪ ،‬فناوریهای آن به دو دسته ﺧورشیدی غیرفعال‬
‫و ﺧورشیدی فعال تﻘسیﻢ میشوند‪ .‬تکنیکهای ﺧورشیدی فعال‬
‫شامل استفاده از سیستﻢهای فتووﻟتاﺋیک‪ ،‬انرژی ﺧورشیدی متمرکز‬
‫و گرمایش آب ﺧورشیدی برای مهار انرژی است‪ .‬تکنیکهای‬
‫غیرفعال ﺧورشیدی شامل ﺟهتدهی ساﺧتمان به سمت ﺧورشید‪،‬‬
‫انتخاب موادی با ﺟرم حرارتی مﻄلوب یا دارای ﺧصوصیات‬
‫پراکندگی نور و ﻃراحی فضاهایی است که بهﻃور ﻃﺒیعی هوا را به‬
‫گردش درمیآورند‪.‬‬
‫در سال ‪ ،2011‬آژانس بیناﻟمللی انرژی بیان کرد‪» :‬توسعه‬
‫فناوریهای انرژی ﺧورشیدی مﻘرون به صرفه‪ ،‬پایانناپﺬیر و تمیز‬
‫دارای مزایای ﻃوﻻنی مدت ﺧواهد بود‪ .‬این امر از ﻃریق اعتماد به‬
‫یک منﺒﻊ بومی‪ ،‬پایانناپﺬیر و عمدتاً مستﻘل از واردات‪ ،‬امنیت انرژی‬
‫کﺸورها را افزایش داده‪ ،‬باعﺚ افزایش پایداری‪ ،‬کاهش آﻟودگی‪،‬‬
‫کاهش هزینههای مربوط به ﺟلوگیری از گرمایش زمین و پایین نگه‬
‫داشتن قیمت سوﺧتهای فسیلی میشود‪ .‬این مزایا ﺟهانی هستند‪.‬‬
‫از این رو هزینههای اضافی مﺸوقهای استﻘرار زودهنگام باید برای‬
‫یادگیری سرمایهگﺬاریها در نﻈر گرفته شود؛ آنها باید هوشمندانه‬
‫هزینه شوند و باید بهﻃور گسترده به اشتراك گﺬاشته شوند‪.‬‬
‫قسمت دوم ‪ :‬شناخت انواع انرژی خورشیدی‬
‫انرژی ﺧورشیدی به دو صورت است‪:‬‬
‫‪ .1‬انرژی خورشیدی حرارتی ‪:‬‬
‫مانند انواع آبگرمکنهای ﺧورشیدی و حمام ﺧورشیدی‪-‬‬
‫گرمایش و سرمایش ساﺧتمان و تهویه مﻄﺒوع ﺧورشیدی )دودکش‬
‫ﺧورشیدی و تهویه مﻄﺒوع ﺧورشیدی( ‪ -‬یخچال ﺧورشیدی‪-‬‬
‫آب شیرین کن ﺧورشیدی‪ -‬ﺧﺸک کن ﺧورشیدی‪ -‬اﺟاقهای‬
‫ﺧورشیدی‪ -‬کوره ﺧورشیدی‪ -‬ﺧانههای ﺧورشیدی‬
‫آن در نیروگاههای کوﭼک ﺧانگی و نیروگاه های بزرگ توﻟید و‬ ‫میکند‪.‬‬
‫توزیﻊ برق می باشد ‪.‬‬
‫اینورترهای آفگرید ‪ :‬آفگرید به معنای سیستمی است که در آن از‬ ‫مقایسه بازدهی نیروگاه فتوولتاییک و حرارتی‬
‫باتری ﺟهت مواقعی که موﻟد )دینام یا پنل ﺧورشیدی (غیر فعال‬ ‫هرﭼند امروزه شاهد مونتاژ سلولهای ﺧورشیدی در دست‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫است ﺟهت مصرف کننده ها تﻐﺬیه یا وﻟتاژ میگیریﻢ ﺟهت استفاده‬ ‫قدرتهای اقتصادی هستیﻢ‪ ،‬وﻟی فارغ از تﺒلیﻐات کارتلهای بزرگ‬
‫در روز و شﺐ بکار گرفته میﺸود ‪ .‬در سیستﻢ آفگرید باتری ها عمل‬ ‫انرژی‪ ،‬نتایﺞ پژوهشهای ﺟدید کﺸورهای صنعتی و نمونههای‬
‫ذﺧیره کنندگی را انجام میدهند و با قﻄﻊ شدن نور ﺧورشید یا وزش‬ ‫میدانی حاکیست‪ ،‬راندمان نیروگاه حرارتی با ﺧورشید بر ﺟریان‬
‫باد از موﻟدهای توﻟید اﻟکتریسیته میتوان از این منﺒﻊ اﻟکتریسیته‬ ‫ضعیف سلولهای ﺧورشیدی برتری دارد‪ .‬این شکاف رو به گسترش‬
‫استفاده کرد ‪.‬این اینورترها به سه نوع تﻘسیﻢ میﺸوند‪:‬‬ ‫به دﻟیل اتالف انرژی حتی در بهترین سلولها و از ﻃرفی نیز‬
‫* مربعی ) اینورترهای بسیار معموﻟی با ضریﺐ افت وﻟتاژ ضعیف در‬ ‫بهینهسازی روزافزون عدسیهای فرنل و آینههای اره ای برای‬
‫مﻘابل شوك و توان های ﻟحﻈه ای (‪.‬‬ ‫دریافت صددرصدی این انرژی به وﺟود آمده‪.‬‬
‫* شﺒه سینوسی )این نوع اینورترها تﻘریﺒا از توان ﺧوبی برﺧوردار‬
‫می باشند با کارایی متوسط (‪.‬‬ ‫شرح تجهیزات انرژی خورشیدی‬
‫* تمام سینوسی )با راندمانی بسیار عاﻟی و محافﻈت شده که میزان‬ ‫برای ﻃراحی یک سیستﻢ انرژی ﺧورشیدی )که شامل امکانات کافی‬
‫ﺧروﺟی و ورودی وﻟتاژ را کنترل میکنند و در صورت ایجاد شوك‬ ‫و در دسترس باشد( نیاز به ‪:‬‬
‫های ﻟحﻈه ای نسﺒت به بﻘیه اینورترها کارایی بسیار بیﺸتری را دارا‬ ‫‪ (1‬پنل های ﺧورشیدی‪ ) :‬که بسته به نوع شرایط ﺟوی از بین‬
‫میﺒاشند ( ‪.‬‬ ‫دو نوع پلی کریستال و مونو کریستال پنلی را انتخاب میکنیﻢ که‬
‫عمده ترین تفاوت آنگرید و آفگرید این است که در آفگرید باتری‬ ‫بیﺸترین استحکام و راندمان را داشته باشد(‪ .‬این پنل ها بسته به‬
‫عمل ذﺧیره کنندگی را انجام میدهد وﻟی در سیستﻢ آنگرید به هیﭻ‬ ‫تعداد و مدل شکل گیری به صورت سری ‪ .‬موازی یا سری‪-‬موازی‬
‫عنوان باتری وﺟود ندارد ‪.‬‬ ‫بسته میﺸوند ‪.‬هرپنل دارای یک قﻄﺐ مﺜﺒت و یک قﻄﺐ منفی می‬
‫باشد پس پنل ها دارای ﺧروﺟی‪) DC‬ﺟریان مستﻘیﻢ ( می باشند ‪.‬‬
‫سه اصﻞ مهﻢ در محاسبه و انتخاب اینورتر ها‬ ‫صفحات ﺧورشیدی مونوکریستاﻟی ‪ :‬مونو به معنای تک است بر‬
‫‪ .I‬در انتخاب اینورتر ابتدا باید میزان مصرف هر وسیله بر حسﺐ وات‬ ‫اساس این نام‪ ,‬سلول های پنل ﺧورشیدی مونو کریستاﻟی از یک‬
‫بر ساعت محاسﺒه شود ‪.‬‬ ‫کریستال سیلیکونی ﺧاﻟﺺ ساﺧته میﺸوند بازده این پنل ها ‪ 15‬تا‬
‫) اینورترها را نسﺒت به ﺟمﻊ مصرف در یک ساعت محاسﺒه میکنیﻢ(‬ ‫‪ 20‬درصد است ‪ .‬فضای کمی را اشﻐال میکند ‪ .‬ﻃول عمر میانگین‬
‫مﺜال ‪:‬یخچاﻟی با مصرف ‪ 180‬وات درهر ساعت‬ ‫آن حدود ‪ 25‬سال است‪ .‬کارایی این صفحات در شرایط نوری‬
‫روشنایی با مصرف ‪ 10‬عدد ‪ 10‬وات = ‪ 100‬وات در هر ساعت‬ ‫یکسان بهتر از صفحات پلی کریستال است ‪ .‬اما گران تر هستند و‬
‫تلویزیون ‪ = LED‬با مصرف ‪ 130‬وات در هر ساعت‬ ‫ﭼون از یک کریستال ساﺧته شده اند امکان دارد بخاﻃر گرد و غﺒار‬
‫‪ 410 =130+100+180‬وات در ساعت‬ ‫یا سایه و شرایط مﺸابه این ﭼنینی کل مدار قﻄﻊ شود‪.‬‬
‫نکته ‪ :‬ﺟهت محاسﺒه اینورتر باید مﻘدار توان اینورتر را ‪ 2‬اﻟی ‪ 5‬برابر‬ ‫صفحات ﺧورشیدی پلی کریستاﻟی ‪ :‬پلی به معنای ﭼند است و بر‬
‫انتخاب کنیﻢ ‪.‬‬ ‫اساس این نام ‪,‬برای ساﺧتن این سلول ﺧورشیدی ﭼند کریستال‬
‫‪ .II‬در اینورتر ها ﺟهت اتصال به پنل ها باید ﺟمﻊ آمپر ﺧروﺟی به‬ ‫سیلیکونی ﺧاﻟﺺ مختلف باهﻢ ترکیﺐ میﺸوند ‪.‬این سلول ها راست‬
‫نسﺒت سری یا موازی بودن پنل ها انتخاب نمود ‪.‬مﺜال‪ :‬هرپنل ‪280‬‬ ‫گوشه هستند و در مﻘایسه با پنل های ﺧورشیدی مونو سیلیکون‬
‫وات حداکﺜر ‪ 9,6‬ﺟریان ﺧروﺟی دارند ‪...‬‬ ‫کمتری نیاز دارند که باعﺚ میﺸود هزینه کمتری نیز داشته باشند‬
‫اگر دوعدد پنل ‪ 280‬وات را به صورت موازی به هﻢ متصل کنیﻢ‬ ‫و همچنین پنل های پلی بازدهی کمتری نسﺒت به پنل های مونو‬
‫ﺟمﻊ آمپر ﺧروﺟی ‪ 19,2‬آمپر ﺧواهد بود )تﻘریﺒا ‪ 20‬آمپر ( پس‬ ‫دارند ) تﻘریﺒا ‪ 13,5‬تا ‪ 17‬درصد (‪ .‬این پنل ها قدرت تحمل کمتری‬
‫باتوﺟه به میزان حداکﺜر توان آمپر ورودی هر اینورتر با ضریﺐ مﻘدار‬ ‫نسﺒت به گرما دارند با این وﺟود استفاده بیﺸتری بین مﺸتریان‬
‫کمی بیﺸتر از مﻘدار توﻟید ما میتونیﻢ از یک اینورتر با توان ورودی‬ ‫دارند )بخاﻃر مﻘرون به صرفه بودن ﺟابه ﺟایی آسان (‪.‬‬
‫‪ 20‬آمپر بیﺸتری ‪ 30‬آمپر این پنل ها را متصل نماییﻢ‪.‬‬ ‫‪ (2‬اینورترها‪ ) :‬که به دو نوع آنگرید و آفگرید تﻘسیﻢ بندی میﺸوند (‬
‫)مﻘدار وﻟتاژ ورودی در اینورترهای آفگرید (‬ ‫‪.III‬‬ ‫اینورتر های آنگرید ‪ :‬آنگرید به معنای استفاده همزمان از توﻟیدکننده‬
‫در اینورترهای آفگرید �به علت متصل شدن باتری ها باید به مﻘدار‬ ‫انرژی اﻟکتریکی به مصرف کننده میﺒاشد و هیچگونه منﺒﻊ ذﺧیره‬
‫حداکﺜر وﻟتاژ ورودی هر اینورتر نیز توﺟه نمود ‪.‬مﺜال ‪:‬‬ ‫کننده ای وﺟود ندارد ‪.‬ﺟهت استفاده فﻘط در روزﺟهت پنل های‬
‫اگر حداکﺜر وﻟتاژ ﺧروﺟی باتری ها را ‪ 12‬وﻟت متصل کرده باشیﻢ‬ ‫ﺧورشیدی ‪.‬این مدل اینورتر فﻘط تا زمانی که نور آفتاب وﺟود دارد‬
‫حتما باید از اینورترهای ‪ 12‬وﻟت استفاده کنیﻢ ‪ .‬همچنین برای‬ ‫میتوان از آن ﺧروﺟی وﻟتاژ گرفت و در اینورترهایی که ﺟهت توربین‬
‫باتری ‪ 24‬وﻟت اینورتر را ‪ 12‬اﻟی ‪ 24‬استفاده کرده و برای باتری ‪48‬‬ ‫آبی یا بادی تا زمانی ﺧروﺟی وﻟتاژ دارند که توربین درحال ﭼرﺧش‬
‫وﻟت از اینورتر ‪ 12‬اﻟی ‪ 48‬استفاده میکنیﻢ ‪.‬‬ ‫باشد ‪.‬ﻻزم به توضیﺢ است این مدل اینورترها بیﺸتر ﺟهت اتصال به‬
‫یعنی توان کارکرد با ‪ 1‬عدد باتری اﻟی ‪ 4‬عدد باتری ‪ 12‬وﻟت)‬ ‫شﺒکه برق ﺟهت توﻟید و تزریق به شﺒکه استفاده میﺸود که بیﺸتر‬
‫بهترین عملکرد با ‪ 48‬وﻟت (‪.‬‬ ‫هدف ماﻟی ودرآمدزایی دارند به کار گرفته میﺸود ‪ .‬بیﺸترین کاربرد‬

‫‪100‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫شارژ کنترل ها ‪ :‬وسیله ای برای کنترل مﻘدار ورود وﻟتاژ‬ ‫‪(3‬‬

‫پنل یا موﻟد های انرژی اﻟکتریکی و ﺧروج وﻟتاژ ﺟهت شارژ باتری ها‬
‫و مصرف کننده ها ‪.‬‬
‫درشارژ کنترل ها به علت متصل شدن باتری ها به شارژ کنترل باید‬
‫به مﻘدار حداکﺜر وﻟتاژ ورودی هر شارژ کنترل نیز توﺟه نمود ‪ .‬مﺜال ‪:‬‬
‫اگر حداکﺜر وﻟتاژ ﺧروﺟی باتری ها را ‪ 12‬وﻟت متصل کرده باشیﻢ‬
‫حتما باید از شارژ کنترل های ‪ 12‬وﻟت استفاده کنیﻢ ‪.‬‬
‫اگر حداکﺜر وﻟتاژ ﺧروﺟی باتری ها را ‪24‬وﻟت متصل کرده باشیﻢ‬
‫حتما باید از شارژ کنترل های ‪ 12‬اﻟی ‪ 24‬وﻟت استفاده کنیﻢ‪.‬‬
‫اگر حداکﺜر وﻟتاژ ﺧروﺟی باتری ها را ‪ 48‬وﻟت متصل کرده باشیﻢ‬
‫حتما باید از شارژ کنترل های ‪ 12‬اﻟی ‪ 48‬وﻟت استفاده کنیﻢ‪.‬‬
‫ﻻزم به توضیﺢ است که دومین مورد در شارژ کنترل که باید توﺟه‬
‫ویژه نمود مﻘدار ورودی آمپر از پنل می باشد‪.‬‬
‫اصلی ترین وسیله در یک سیستﻢ آفگرید را شارژکنترل انجام‬
‫میدهد و در واقﻊ به عنوان مﻐز سیستﻢ عمل میکند ‪.‬‬
‫کنترل شارژها به دو دسته تﻘسیﻢ می شوند‪ MPPT) :‬و ‪(PWM‬که‬
‫‪ MPPT‬ها بهترین نوع آنها هستند ‪.‬‬

‫طریقه محاسبه کنترل شارژ‪:‬‬

‫نقشه ﭘتانسیﻞ تابش خورشیدی در ایران‬ ‫آمپر کنترل شارژ را از روی ﺟمﻊ آمپر پنل هایی)ﺟمﻊ آمپری‬
‫که به صورت سری یا موازی بسته شده اند ( که بسته ایﻢ انتخاب‬
‫میکنﻢ ‪.‬اﻟﺒته همیﺸه میزان آمپر شارژکنترل را کمی بیﺸتر از مﻘدار‬
‫ﺧروﺟی پنل ها در نﻈر میگیریﻢ ‪.‬‬
‫وﻟتاژکنترل شارژ رانسﺒت به ﺟمﻊ وﻟتاژ ﺧروﺟی باتری )ﺟمﻊ وﻟتاژی‬
‫که به صورت سری یا موازی بسته شده اند( انتخاب میکنیﻢ‪.‬‬
‫‪ (4‬باتری ها‪ :‬برای تجهیز کردن یک سیستﻢ انرژی ﺧورشیدی از سه‬
‫نوع باتری ) ‪ 24 . 12‬و ‪ 48‬وﻟت ( استفاده میکنیﻢ ‪.‬‬
‫این باتری ها ممکن است به دو صورت سری یا موازی بسته شوند‬
‫‪ .‬نحوه تصمیﻢ گیری در بستن باتری ها به این دو صورت بستگی‬
‫به میزان کارکرد وسیله برقی و مﻘدار آمپر مصرفی آن دارد که مارا‬
‫مجﺒور به نحوه متصل کردن منﺒﻊ های تﻐﺬیه به صورت سری یا‬
‫موازی میکند ‪ .‬پس ﺟریان یا آمپر را برحسﺐ آمپر ساعت همیﺸه‬
‫محاسﺒه میکنند و به آن ‪ Ah‬میگویند ‪.‬‬
‫منﺒﻊ تﻐﺬیه را همیﺸه باید کمی بیﺸتر درنﻈر بگیریﻢ ﭼون در باتری‬
‫ها همیﺸه باید ‪ 1,3‬وﻟتاژ باقی بماند ﭼون در صورت ﺧاﻟی شدن‬
‫کامل باتری ﻃول عمر آن به ‪ 1,6‬کاهش می یابد‪.‬‬

‫طراحی سیستﻢ های خورشیدی برای انواع مﺼرف‬

‫کننده های کوﭼک‬
‫یک نمونه ﺟدول محاسﺒه تجهیزات ﺧورشیدی‪:‬‬

‫‪101‬‬
 ‫فلوﭼارت‬
‫شروع‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫وارد کردن ورودی ها ( تعداد و ولت پنل ها )‬

‫بله‬
‫سیستم آفگرید‬
‫است ؟‬ ‫خیر‬

‫پس سیستم کنترل شارژ دارد‬

‫(بستگی به نوع باتری ‪ 24. 12‬یا ‪ 48‬ولت )‬

‫پس آنگرید است‬

‫سیستم باتری دارد‬
‫پس منبع ذخیره کننده‬
‫( ‪ 24 .12‬یا ‪ 48‬ولت )‬
‫نداریم‬

‫ولتاژ خروجی مورد نیاز برای برق مورد استفاده در‬

‫مقیاس مورد نظر‬

‫پایان‬

‫‪1‬‬ ‫کد متلب‬

‫;‪clear‬‬
‫;‪clc‬‬
‫;)‹ ? ‪W_in=input(‹tawan panel‬‬
‫;)‹ ? ‪% I_in=input(‹jarian panel‬‬
‫;)‹ ? ‪% V_in=input(‹voltaj panel‬‬
‫;)‹ ? ‪N_in=input(‹tedad panel‬‬
‫‪W_tot=N_in*W_in‬‬

‫;)‹ ? ‪A_bat=input(‹amper saat batri‬‬

‫;)‹ ? )‪V_bat=input(‹voltag batri (seri ya movazi‬‬
‫‪Time_charging=(A_bat*V_bat)/W_tot‬‬

‫‪102‬‬
 Graetz problem for combined pressure-driven and electroosmotic
1401 ‫ بهار‬،12 ‫ شماره‬،‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‬

flow in microchannels with distributed wall heat flux

‫میالد آذری‬

ABSTRACT
There has been a growing interest in the development of microchannel heat sinks deploying electrically
modulated fluid flow in recent years. Efficient design of such devices requires heat transfer models that
can account for complex distributions of heat generation in microelectronics. In this paper, expressions are
obtained for temperature distribution and Nusselt number of thermally developing mixed electroosmotic
and pressure-driven flow through circular/slit microchannels of axially non-uniform wall heat flux.
The heating section is considered to be of finite length in order to simulate a physically more realistic
situation. Both the Joule heating and axial conduction effects are considered in the model. By comparing
the results for linear, sinusoidal, and exponential distributions of the wall heat flux with the predictions of
full numerical simulations, it is shown that the analytical solutions presented are accurate up to a Péclet
This threshold is demonstrated to be larger than the maximum Péclet number encountered .10 number of
in practical applications involving electroosmotic pumping mechanisms. After justification of the model,
a parametric analysis is executed, revealing that the average Nusselt number is a decreasing function of
the EDL thickness and pressure-driven velocity, irrespective of the wall heat flux distribution. Moreover,
whereas a higher Joule heating rate is accompanied by a smaller value of the average Nusselt number
for pure electroosmotic and pressure-assisted flows, the opposite is true in the presence of a significant
.back pressure
Keywords: Electroosmotic flow; Graetz problem; Non-uniform heat flux; Finite heating length;
Analytical solution

:‫متن کامﻞ در لینک زیر‬

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0017931018327030

103
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫‪96‬مقاالت بین المللی پیشنهادی‬

 ‫بهینه سازی عملیات حرارتی پساپردازشی بر روی سوپرآلیاژ‬
1401 ‫ بهار‬،12 ‫ شماره‬،‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‬

LPBF ‫ تولید شده توسط فرآیند‬Inconel 718

‫ کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬،‫مهراد فیض بخش‬

Optimization of the Post-Process Heat Treatment of Inconel 718 Superalloy Fabricated by

Laser Powder Bed Fusion Process

Eslam M. Fayed, Mohammad Saadati, Davood Shahriari, Vladimir Brailovski, Mohammad Jahazi, Mamoun Medraj

1. Department of Mechanical, Industrial and Aerospace Engineering, Concordia University, 1515 Rue
Sainte Catherine West, Montreal, QC H3G 2W1, Canada.
2. Department of Mechanical Engineering, École de Technologie Supérieure, 1100, Notre-Dame
Street West, Montreal, QC H3C 1K3, Canada.

.‫ کانادا‬،‫ مونتریال‬،1515 ‫ ﺧیابان رو سنت کاترین‬،‫ صنایﻊ و هوافضای دانﺸگاه کنکوردیا‬،‫ دپارتمان مهندسی مکانیک‬1
.‫ کانادا‬،‫ مونتریال‬،‫ ﺧیابان نوتردام غربی‬،1100 ،‫ دپارتمان مهندسی مکانیک دانﺸگاه تکنوﻟوژی های برتر‬2

In the present study, multi-objective optimization is employed to develop the optimum heat treatments that can
achieve both high-mechanical performance and non-distinctive crystallographic texture of 3D printed Inconel
718 (IN718) fabricated by laser powder bed fusion (LPBF). Heat treatments including homogenization at dif-
ferent soaking times (2, 2.5, 3, 3.5 and 4 h) at 1080 °C, followed by a 1 h solution treatment at 980 °C and the
standard aging have been employed. 2.5 h is found to be the homogenization treatment threshold after which
there is a depletion of hardening precipitate constituents (Nb and Ti) from the γ-matrix. However, a significant
number of columnar grains with a high fraction (37.8%) of low-angle grain boundaries (LAGBs) have still been
retained after the 2.5 h homogenization treatment. After a 4 h homogenization treatment, a fully recrystallized
IN718 with a high fraction of annealing twins (87.1%) is obtained. 2.5 and 4 h homogenization treatments re-
sult in tensile properties exceeding those of the wrought IN718 at both RT and 650 °C. However, considering
the texture requirements, it is found that the 4 h homogenization treatment offers the optimum treatment, which
can be used to produce IN718 components offering a balanced combination of high mechanical properties and
.adequate microstructural isotropy
‫ روش بهینه سازی تک هدفه ﺟهت توسعه ی عماﻟیات حرارتی بهینه که توانایی دست یابی به عملکرد مکانیکی باﻻ و بافت‬،‫در مﻘاﻟه فعلی‬
.‫ به کار گرفته شده است‬LPBF ‫ توﻟید شده به روش پرینت سه بعدی‬Inconel 718 (IN718( ‫کریستاﻟوگرافی سه بعدی غیر متمایز‬
‫ درﺟه سانتیگراد‬1080 ‫ ساعت( برای ﺧیساندن در دمای‬4 ،3,5 ،3 ،2,5 ،2) ‫عملیات حرارتی شامل هﻢ ﺟنس شدگی در زمان های مختلف‬
‫ آستانه ی کاهش مواد‬.‫ درﺟه سانتیگراد و پیری استاندارد به کار گرفته شده اند‬980 ‫ ساعت در دمای‬1 ‫و سپس عملیات انحالل به مدت‬
‫ هرﭼند شمار مﻘدار‬.‫ ساعت در عملیات هﻢ ﺟنس شدگی در بستر گاما حاصل شد‬2,5 (Ti ‫ و‬Nb) ‫تﺸکیل دهنده رسوب سخت شونده‬
.‫ ساعت بدست آمدند‬2,5 ‫( پس از‬LAGBs) ‫درصد( در عملیات هﻢ ﺟنس شدگی با مرزدانه زاویه کوﭼک‬37,8) ‫توﺟهی از دانه های ستونی‬
‫ کامال ریکریستاﻻیز شده‬IN718 ‫درصد( و‬87,1) ‫ ساعت رویدادن عملیات هﻢ ﺟنس شدگی مﻘدار زیادی دوقوﻟوهای آنیل شده‬4 ‫پس از‬
650 ‫ های پردازش شده در دمای اتاق و‬IN718 ‫ ساعته به ایجاد ﺧواص کﺸﺸی بیﺸتر از‬4 ‫ و‬2,5 ‫ عملیات هﻢ ﺟنس شدگی‬.‫مﺸاهده شد‬
‫ ساعته بهینه ترین‬4 ‫ مﺸخﺺ شد که عملیات هﻢ ﺟنس شدگی‬،‫ با توﺟه به ﺧواسته های بافتی‬،‫ با این وﺟود‬.‫درﺟه سانتیگراد منتهی شد‬
‫ ساﺧت دارای ﺧواص مکانیکی باﻻ در تعادل با میکروساﺧتار همسانگرد‬IN718 ‫ قﻄعاتی از ﺟنس‬،‫حاﻟتی می باشد که میتوان با اعمال آن‬
.‫قابل قﺒول ساﺧت‬

105
‫آیا میدانستید‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫آیا میدانستید‬
‫محمد سعید نوروزی دانشجوی کارشناسی مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬
‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید یکی از راه های تﻘویت ﺧودرو در شتاب گیری‬
‫و سرعت تﻘویت منیفوﻟد هوا ) ورودی هوا به موتور شکل ت( و‬
‫منیفوﻟد دود ) ﺧروﺟی دود از موتور شکل ث( است زیرا با تﻘویت‬
‫منیفوﻟد هوا ﺧودرو حجﻢ بیﺸتری از احتراق را انجام میدهد و در‬
‫کنار آن با تﻘویت منیفوﻟد دود حجﻢ دود ناشی از احتراق به راحتی‬
‫ﺧارج میﺸود و ﺧودرو بازده بهتری اراﺋه میدهد اﻟﺒته این نوع تﻘویت‬
‫بستگی به میزان مﻘاومت سیلندر ﺧودرو و قﻄعات دیگر نیز دارد ‪.‬‬
‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید هنگام باﻻ رفتن بیش از حد دمای موتور نﺒاید موتور‬
‫را ﺧاموش کرد و نﺒاید درب رادیاتور را باز کرد و تنها باید بخاری را‬
‫با فن دور باﻻ روشن کنید و به آرامی روی بدنه رادیاتور ّآب بریزید‬
‫و سپس بعد از پایین آمدن دمای موتور به زیر دمای نرمال ‪،‬مایﻊ‬
‫ﺧنک کاری را به آن اضافه کرد ‪.‬‬
‫برای موتور فراهﻢ میکند‪ .‬برای اینکه موتور دارای راندمان مناسﺐ‬
‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید ترتیﺐ احتراق در موتور های ﭼهار سیلندر ‪4 - 3 - 1‬‬
‫‪ 2 -‬است یعنی ابتدا سیلندر شماره ‪ 1‬و بعد از آن شماره ‪ 3‬و سپس‬
‫شماره ‪ 4‬و در نهایت شماره ‪ 2‬است و در موتور های شش سیلندر‬
‫نیز ‪ 4 - 2 - 6 - 3 - 5 - 1‬است ‪.‬‬
‫‪107‬‬
‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید که ضدیخ را در تموم فصول سال میتوان در ﺧودرو‬
‫ها استفاده کرد استفاده کردن در ﺧودرو به ﺟای آب رادیاتور‬
‫باعﺚ میﺸود ﺧودرو در فصول گرم سال ﺟوش نیاورد و همچنین‬
‫در فصول سرد سال موتور دﭼار یخ زدگی نﺸود اما فواید ضدیخ‬
‫به همین ﺟا محدود نمیشود‪ ،‬همانﻄور که میدانید‪ ،‬آب دارای‬
‫امالحی است‪ ،‬ضدیخ از تﺸکیل رسوبات )شکل اﻟف(در داﺧل‬
‫رادیاتور و ﺧوردگی قﻄعات نیز ﺟلوگیری میکند و باعﺚ ﻃوﻻنی‬
‫شدن عمر ﺧودرو میﺸود ‪.‬‬
‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید شمﻊ ﺧودرو )شکل ب(قﻄعه کوﭼکی است که داﺧل‬
‫سیلندر موتور )شکل پ(قرار می گیرد و از یک سمت وﻟتاژ باﻻ به‬
‫آن اعمال میﺸود و در سمت دیگر که داﺧل سیلندر قرار میگیرد‬
‫ﺟرقه ایجاد میﺸود این ﺟرقه باعﺚ انفجار مخلوط هوا و بنزین در‬
‫داﺧل سیلندر موتور میﺸود که این انفجار در نهایت نیروی ﻻزم را‬
‫باشد ﻻزم است که شمﻊ ها سرویس شوند یا در صورت ﻟزوم تعویض‬
‫گردند‪.‬‬
 ‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید ترتیﺐ سیلندر ها در موتور ها از ﭼﭗ به راست است‬
‫اما در موتور های فرانسوی از سمت فالیویل است ‪.‬‬

‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید ﺟنس سلیندر یا همان بلوکه موتور ﺧودرو ها از ﭼدن‬
‫است زیرا ﭼدن در برابر سایش و حرارت مﻘاوم بوده و همچنین‬
‫قابلیت تراشکاری ﺧوبی دارد ‪.‬‬

‫آیا میدانستید !‬
‫آیا میدانستید بر روی گیﺞ روغن دو عالمت ‪ ) F‬پر ( و ‪ ) L‬کﻢ (‬
‫وﺟود دارد و در شرایط ایده آل روغن بایستی ما بین این دو عالمت‬
‫باشد‪.‬‬

‫‪108‬‬
‫‪69‬‬
‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬

‫سخن پایانی‬
 ‫گاهنامه علمی تخصصی ورتکس‪ ،‬شماره ‪ ،12‬بهار ‪1401‬‬
‫سخن پایانی‬

‫دکتر مسعود ابراهیمی‪ ،‬عضو هیات علمی گروه مهندسی مکانیک دانشگاه کردستان‬
‫و مشاور انجمن علمی مهندسی مکانیک‪.‬‬

‫توانند بنیان شرکتهای بزرگی را تﺸکیل دهند که در همان دوران‬ ‫دانﺸگاه پویاترین )‪ (Most unsteady‬سیستﻢ یا سازمان در ایران و‬
‫دانﺸجویی بر حول یک ایده ﺧام گرد هﻢ آمده اند‪.‬‬ ‫نیز کل ﺟهان می باشد‪ ،‬زیرا ﺟریان ورودی و ﺧروﺟی آن انسانهایی‬
‫در دانﺸگاه و نیز بیرون از آن ساﺧتارهایی وﺟود دارند که می‬ ‫می باشند که از نﻈر تفکر و توانایی با هﻢ متفاوت هستند‪ .‬تفکرات‬
‫توانند به شما در پرورش ایده کمک کنند‪ ،‬به شما مﺸاوره های‬ ‫متفاوت باعﺚ می شود که اندیﺸه ها در وﺟود اصﻄکاك سیﻘل‬
‫مختلف بدهند‪ ،‬ﻃرحها و ایده های شما را داوری کنند و به ﭼاﻟش‬ ‫بخورند و ایده های ﺟدیدتر و بهتری را توﻟید کنند‪ .‬عالوه براین‬
‫بکﺸند‪ ،‬از شما حمایت ماﻟی بکنند و فضایی را در اﺧتیار شما‬ ‫وﺟود تواناییهای متفاوت این فرصت را در اﺧتیار شما قرار میدهد‬
‫بگﺬارند که در آن مﺸﻐول به انجام کار مورد عالقه تان شوید‪ .‬این‬ ‫که بتوانید توانایی های همدیگر را تکمیل کنید‪ ،‬و نﻘاط ضعف‬
‫فرصتها را از دست ندهید و از همه آنها در کنار هﻢ استفاده کنید‪.‬‬ ‫همدیگر را برای رسیدن به یک برنامه و هدف مﺸترك و مﺸخﺺ‬
‫به مراکز رشد دانﺸگاه مراﺟعه کنید‪ ،‬به مراکز نوآوری و آزمایﺸگاه‬ ‫پوشش دهید‪.‬‬
‫مرکزی سر بزنید و بﺒینید ﭼه امکاناتی در راستای ایده های شما‬ ‫دانﺸجویان عزیز‪ ،‬زمان مهمترین و با ارزشترین سرمایه شماست‪،‬‬
‫وﺟود دارد‪ .‬با پارك علﻢ و فناوری در ارتﺒاط باشید و در ﺧصوص‬ ‫وضعیت زندگی حرفه ایی و شخصی شما‪ ،‬شدیدا تابعی ﻟگاریتمی‬
‫نحوه حمایتهای آنها اﻃالعات کامل کسﺐ کنید‪ .‬با انجمن های‬ ‫از مﻘدار و نحوه استفاده از عمرتان می باشد‪ .‬ﻟﺬا بیﺸترین سرمایه‬
‫علمی مختلف دانﺸجویی همکاری کنید و تالش کنید از امکاناتی‬ ‫گﺬاری را در زمینه استفاده از زمان بخصوص در دوران ﺟوانی باید‬
‫که در معاونت فرهنگی دانﺸگاه برای انجمن های علمی دانﺸجویی‬ ‫انجام دهید‪ .‬هر قابلیتی که اکنون به دست می آورید می تواند تا‬
‫دیده شده است‪ ،‬استفاده کنید‪ .‬به نﻈر اینجانﺐ‪ ،‬در این سن و‬ ‫پایان عمر برای شما ارزش افزوده ایجاد کند‪ ،‬ﻟﺬا هرﭼه زودتر این‬
‫ساﻟی که شما قرار دارید تلف کردن یک روز مﺜل تلف کردن یک‬ ‫قابلیتها را کسﺐ کنید بهتر ﺧواهد بود‪ .‬پس برنامه ریزی کنید که‬
‫ماه در سن ‪ 40‬ساﻟگی و تلف کردن یکسال در سن ‪ 60‬ساﻟگی‬ ‫زندگی بهتری برای ﺧود و اﻃرافیانتان بسازید‪.‬‬
‫است‪ .‬قدر زمان و عمرتان را بدانید‪.‬‬ ‫شاید بگویید که ﺧوب تالش میکنیﻢ معدل باﻻتری کسﺐ بکنیﻢ‪،‬‬
‫در پایان از تمامی دانﺸجویان گرانﻘدری که در تهیه این شماره‬ ‫بیﺸتر درست میخوانیﻢ و با کسﺐ معدل باﻻتر موفﻘتر ﺧواهیﻢ بود‪.‬‬
‫از مجله ارزشمند ورتکس همکاری کرده اند کمال تﺸکر و‬ ‫بایستی بدانید که امروزه کسﺐ معدل باﻻتر اگر ﭼه ﺧوب است و‬
‫سپاسگزاری را دارم و امیدوارم انجام این فعاﻟیتها بتواند راهی برای‬ ‫در بعضی موارد و حوزه ها پیش شرط تلﻘی می شود‪ ،‬اما به هیﭻ‬
‫گسترش و پرورش ایده های شما باز بکند و از دل آن در آینده‬ ‫عنوان ضامن موفﻘیت شما و حتی در برﺧی موارد نﺸان دهنده‬
‫کارآفرینانی ﺧارج شوند که بتوانند به ﺧودشان و ﺟامعه ﺧدمت‬ ‫مﻘدار و کیفیت توانایی شما نخواهد بود‪.‬‬
‫رسانی کنند‪.‬‬ ‫وقتی می گوییﻢ برنامه ریزی کنید‪ ،‬منﻈور این است که به محض‬
‫ورود به دانﺸگاه باید ایده ای را ذهن ﺧود پرورش دهید‪ ،‬این ایده‬
‫با آرزوی موفﻘیت و سربلندی‬ ‫را بارها و بارها از ﺟنﺒه های مختلف مورد ارزیابی قرار بدهید‪ ،‬تا‬
‫ﺟاییکه بتوانید ایده را بر روی کاغﺬ پیاده کنید‪ .‬مﻄمﺌن باشید‬
‫که از صحﺒت کردن با اساتید دانﺸگاه‪ ،‬صنعتگران‪ ،‬و مﺸاوران‬
‫اقتصادی در مورد ایده های ﺧودتان سود ﺧواهید برد‪ .‬بعد از آن‬
‫باید پیﺸنیازهای رسیدن به هدف و ایده تان را فراهﻢ کنید‪.‬‬
‫ممکن است ایده شما ﻃوری باشد که فﻘط با تکیه بر توانایی های‬
‫ﺧودتان به نتیجه برسد‪ ،‬ﻟﺬا در این حاﻟت بالفاصله مراحل رسیدن‬
‫به هدف تان را فاز بندی کنید‪ ،‬از فاز صفر تا آﺧر‪ .‬ممکن است ایده‬
‫شما بصورتی باشد که شما به تنهایی نتوانید همه قسمت های آنرا‬
‫انجام دهید‪ ،‬ﻟﺬا باید به فکر تﺸکیل یک تیﻢ باشید‪ .‬این تیﻢ ها می‬

‫‪110‬‬