Professional Documents
Culture Documents
Wadraki
nona daTuaSvili
Wadraki
moswavlis rveuli
I klasi
maswavleblis wigni
nona daTuaSvili
Wadraki
I klasi
maswavleblis wigni
gamomcemloba `klio~
nona daTuaSvili
Wadraki, I klasi
maswavleblis wigni
redaqtori
manana baliaSvili
kompiuteruli uzrunvelyofa
nana esarTia
ISBN 978-9941-496-53-0
pirveli gamocema _ 2023
3
zogadi rekomendaciebi Wadrakis maswavlebels
4
dagegmvaSi, imisTvis, rom sagakveTilo procesi ufro sainteresod da efeqturi
gaxadoT.
kompleqsuri davalebebi, romelic Tematur blokebSi Semaval sakiTxebs gaa-
erTianebs da moicavs klasSi jgufurad an Sin, mSoblis daxmarebiT Sesasrulebel
mravalferovan davalebebs, Tqven Tavad unda marToT klasis mzaobis gaTvaliswi-
nebiT. vinaidan pirveli klasis moswavleebma jer ar ician wera-kiTxva, kompleqsu-
ri davalebebi metwilad miemarTeba xatvas, gamoWrasa da gaferadebas, rac ufro
saxalisos gaxdis aqtivobas da SesaZleblobas mogcemT, minimumamde daiyvanoT
mSoblis CarTuloba davalebis Sesrulebis procesSi, moswavleebs ki SemoqmedebiT
unarebs gamoumuSavebs.
wignis TiToeuli sakiTxi gulisxmobs moswavlis rveulSi Sesabamisi davale-
bis Sesrulebas. gaiTvaliswineT, rom pirveli klasis moswavleebma jer ar ician
kiTxva, amitom moswavlis rveulidan davalebis piroba rac SeiZleba gasagebad ga-
numarteT. savaraudod, moswavles davalebis Sin Sesrulebisas mSoblis daxmareba
mainc dasWirdeba, ris Sesaxebac mSoblis informirebac moaxdineT.
dabolos, nu SeSindebiT, winamdebare meToduri saxelmZRvanelo SesaZleblo-
bas mogcemT Wadrakis gakveTili warmarToT im SemTxvevaSic ki, Tu Wadrakis Seswav-
lisa da skolaSi misi swavlebis gamocdileba ar gagaCniaT.
gisurvebT warmatebebs!
5
Wadrakis standarti
Sesavali
Wadrakis swavla-swavlebas gansakuTrebuli funqcia aqvs dawyebiTi safexuris
misiisa da miznebis realizebaSi. aq aqcentirebulad muSavdeba funqciur-kompo-
nenturi unarebi, romelTa aqtualizebac xels Seuwyobs sxva sagnebis swavleba-
sac.
Wadraki xels uwyobs iseTi unarebis ganviTarebas, rogoricaa kritikuli azrov-
neba, SemoqmedebiToba, komunikacia, TanamSromloba, moqalaqeoba da xasiaTi/
neba/wrToba.
miznebi da amocanebi
Wadrakis swavlebis procesSi moswavlem unda SeZlos:
1. Wadrakis figurebis SesaZleblobebis gaanalizeba; ideebis generireba Wadrakis
TamaSisas / saWadrako amocanebis Sesrulebisas (kritikuli azrovneba, Semoqme-
debiToba):
• moiyvanos argumentebi imasTan dakavSirebiT, Tu ra azri devs TiToeuli
svlis ukan (magaliTad, mocemul poziciaSi qiSis mogeriebis saSualebebis
gaanalizebisas);
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanebze muSaobisas poziciis Sefaseba (maga-
liTad, daculi da daucveli figurebis erTmaneTisgan garCeva); sxva msgavsi
situaciebis gaxseneba/analogiebis amocnoba;
• TamaSis dros (magaliTad, daucvel figuraze ieriSisas, Zlier figuraze
ieriSisas, centris dakavebis mcdelobisas, mefeze ieriSisas) sakuTari Se-
saZleblobebis obieqturad gaanalizeba; varaudebis gamoTqma sxvadasxva si-
tuaciaSi figuris RirebulebasTan dakavSirebiT; figurebis Rirebulebebis
erTmaneTTan Sedareba;
• figurebis Rirebulebis gadafaseba (magaliTad, mefeze Setevis dros) TamaSis
dros gakeTebuli daskvnebis/ gamoTqmuli varaudebis safuZvelze; yuradRe-
bis gamaxvileba detalebze, romlebmac figuris Rirebulebis gadafaseba ga-
moiwvia;
• ideebis ganzogadeba/alternativebis Zieba TamaSis dros warmoqmnili proble-
mis gadasaWrelad/dasaxuli miznebis gansaxorcieleblad; analizis procesSi
detalebze yuradRebis miqceva;
• algoriTmebis/kanonzomierebebis aRmoCena da gaanalizeba Wadrakis TamaSis
procesSi (magaliTad, Sav da TeTr ujrebTan, vertikalur, horizontalur da
diagonalur xazebTan dakavSirebiT).
6
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanaze muSaobisas Riaobisa da keTilganwyo-
bis gamoxatva maswavleblis/Tanaklaselebis mimarT;
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanaze muSaobisas Semwynareblobis gamov-
lena gansxvavebuli mosazrebebis/komentarebis mimarT;
• Wadrakis dafasTan TamaSis qcevis wesebis dacva (misalmeba, gamarjvebis
milocva).
Sinaarsobrivi prioritetebi
saswavlo kursis farglebSi zemoT mocemuli kompetenciebis ganviTareba unda
moxdes Semdeg sakiTxebze dayrdnobiT:
7
ZiriTadi sakiTxebi qvesakiTxebi kavSiri sxva sagnebTan
8
maswavleblis wignisa da moswavlis rveulis struqtura
9
damxmare resursebi maswavleblisaTvis
10
11. https://www.facebook.com/watch/?v=673802707329640
12. http://croconet.ge/7045-critical-thinking.html
13. https://www.youtube.com/watch?v=H5gfAYJUkXE
14. https://www.youtube.com/watch?v=YhrUFssohM4
15. https://www.imdb.com/video/vi769963033/?playlistId=tt4341582&ref_=tt_ov_vi
16. https://www.youtube.com/watch?v=PBCLUTCRM9w
17. https://www.youtube.com/watch?v=eROCgik8zMk
18. https://www.youtube.com/watch?v=gQShw80vens
11
Tematuri matricebi
1
Tema I. Wadrakis dafa
sakiTxebi:
1. Wadrakis jadosnuri samyaro
2. Wadrakis dafis bilikebi
samizne cneba: logika, kanonzomiereba
sakvanZo SekiTxva: rogor Sevqmna Wadrakis dafa ise, rom ar davarRvio misi
struqtura da rogor gavaformo Cem mier Seqmnili dafis ukana mxare?
Seni davaleba:
Seqmeni Wadrakis dafa; amisaTvis gamoiyene saxatavi furceli, SearCie sasurveli
zoma dafis ujrebis dasaxazad da Semdeg sxvadasxva saxatavi masaliT gaaferade
ujrebi.
daxatuli Wadrakis dafis meore mxare gaaforme ilustraciebiT. daxate
siuJeti Wadrakis warmoSobis istoriis Sesaxeb. amis Semdeg Seni Wadrakis dafa
galamazdeba da Zvirfasi gaxdeba SenTvis.
davalebis Sesasruleblad dagWirdeba: saxatavi furceli, feradi fanqrebi,
flomasterebi, makrateli, saxazavi, guaSis saRebavebi da a.S., Seni fantaziisa
da survilis mixedviT.
samizne cnebasTan
dakavSirebuli
Sefasebis kriteriumi naSromSi prezentaciisas
mkvidri warmodgenebi
moswavles SeuZlia: xazgasmiT warmoaCine:
moswavlem unda
gaacnobieros rom:
12
kompleqsuri davalebis ganxorcielebisTvis saWiro resursi:
videoinstruqcia _ rogor davxatoT Wadrakis dafa
https://www.youtube.com/watch?v=I4i6OkgxnoE
13
sakiTxi 2: Wadrakis dafis bilikebi
aqtivoba 3: maswavlebeli atarebs interaqtiul gakveTils Temaze „Wadrakis
dafis bilikebi“.
aqtivoba 4: specialuri didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod,
vertikaluri da horizontaluri rigebis dasaxelebaze.
kiTxvebi:
• rogoria Wadrakis dafa? ra nawilebisgan Sedgeba igi?
• ramdeni ujraa ganTavsebuli TiToeul vertikalur rigze?
• ramdeni ujraa ganTavsebuli TiToeul horizontalur rigze?
• ris meSveobiT aRiniSneba horizontaluri da vertikaluri rigebi?
• ras gamoiyeneb saWadrako dafis Sesaqmnelad?
• ris meSveobiT daxazav Wadrakis dafas?
• ra principiT gaaferadeb Wadrakis dafis ujrebs?
• ramden rigs daxazav, rom dafa miiRo?
14
2
Tema I. Wadrakis dafa
Tema II. Wadrakis figurebis gacnoba da TamaSis wesebi
Tema IV. erTsvliani SamaTebi
sakiTxi/qvesakiTxi:
• Wadrakis dafis bilikebi;
• Wadrakis figurebi;
• rogor dadis mefe;
• rogor dadis etli;
• `SamaTi~;
• rogor dadis paiki;
• rogor dadis ku;
• rogor dadis mxedari;
• rogor dadis lazieri;
• SamaTi lazieriT;
• SamaTi etliT;
• SamaTi kuTi;
• SamaTi mxedriT;
• SamaTi paikiT.
15
samizne cnebasTan
dakavSirebuli
Sefasebis kriteriumi naSromSi prezentaciisas
mkvidri warmodgenebi
moswavles SeuZlia: xazgasmiT warmoaCine:
moswavlem unda
gaacnobieros rom:
16
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi,
SekiTxvebi)
17
etapi III – kompleqsur davalebaze muSaoba
18
Tema I. Wadrakis dafa
1 Wadrakis warmoSoba
gakveTilis mizani:
Wadrakis TamaSis Sesaswavlad safuZvlis Seqmna, interesis gaRviveba; Wadrakis
warmoSobis istoriis gacnoba; misi siZvelisa da sibrZnis gacnobiereba; fantaziis
ganviTareba.
damxare resursebi:
teleskola. `Wadraki _ gacnoba~
https://www.youtube.com/watch?v=1kXY4ipUqYw&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=1
`rogor daviwyoT Wadrakis TamaSi _ wesebi da gzamkvlevi~
https://shorturl.at/pvw15
chess.com https://www.chess.com/lessons/how-to-move-the-pieces/the-king-and-the-goal
`Wadrakis istoria~ _ https://chadraki.ge/chadrakis-istoria/
`Wadraki~ _ https://shorturl.at/exFJ1
`saqarTvelo _ saWadrako qveyana~ _
https://www.youtube.com/watch?v=CtANrGmGiMM
Wadraki `didgoris brZola~ _ https://www.youtube.com/watch?v=SZ41V7w3xik
`nikoloz ostapenko _ sxvadasxva saxeobis Wadrakis koleqcioneri~
https://www.youtube.com/watch?v=Q1bLPM-D1PQ
`andria dadiani _ ciliswamebidan WeSmaritebamde~
https://www.youtube.com/watch?v=FyYQziq9nwU
19
bobs, Tumca yvelaze popularuli legendis Tanaxmad, Wadrakis TamaSi Soreul
qveyanaSi – indoeTSi, Zalian didi xnis win, me-6 saukuneSi gamoigones. xom ar iciT,
ras niSnavs sityva `legenda~? legenda SeiZleba iyos an ar iyos namdvili ambavi,
amitom danamdvilebiT aravin icis, simarTlea Tu ara legendaSi moTxrobili amba-
vi. miuxedavad amisa, Wadrakis warmoSobis Sesaxeb legenda, romelsac mogiyvebiT,
Zalian popularuli da, amave dros, jadosnuria.
21
2 Wadrakis dafis geometria
gakveTilis mizani:
dafis mTlianobis aRqma da masze orientireba (horizontaluri xazebis mimarTu-
leba, horizontaluri rigis ujraTa ferebi, horizontalebis aRniSvnebi, bolo
horizontalebi; vertikaluri xazebis mimarTuleba, vertikaluri rigis ujraTa
ferebi, vertikalebis aRniSvnebi, diagonaluri xazebis mimarTuleba, diagonalu-
ri rigis ujrebis ferebi; dafis centri, mefisa da dedoflis flangi, TeTrebisa
da Savebis naxevari; dafis ujrebis ferTa monacvleobis gama, dafis swori gan-
Tavseba)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadrakis dafa~ _ https://www.youtube.com/watch?v=sy_pynakUnw&list=
PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=2
Geochess `pirveli gakveTili WadrakSi~
https://www.youtube.com/watch?v=WdSq5pQBwVE
`rogor daviwyoT Wadrakis TamaSi _ wesebi da gzamkvlevi~
https://shorturl.at/pvw15
Tqveni azriT, ramdeni adamiani TamaSobs Wadraks? Wadraks TamaSobs ori adamiani.
raze da riT TamaSoben Wadraks? Wadraks Wadrakis dafaze, Wadrakis figurebiT
TamaSoben. ra feris ujrebia Wadrakis dafaze? ujrebi Ria da muqi, tradiciulad,
TeTri da Savi ferisaa. aseTi ferTa gama SesaZleblobas iZleva ufro martivad
aRviqvaT Wadrakis dafa. Wadrakis dafa Sedgeba 64 ujrisgan, romelTagan 32 _ TeTri
da 32 _ Savi ferisaa.
Wadrakis dafaze aris horizontaluri, vertikaluri da diagonaluri xazebi,
romlebic aseve figurebis gadaadgilebis mimarTulebasac asaxaven.
a b c d e f g h
8 8
7 7
horizontaluria ganivi xazebi,
6 6
romlebic dafas marcxnidan marjvniv
5 5 da marjvnidan marcxniv kveTen.
4 4
TvalsaCinoebisaTvis sademonstracio
dafaze marcxnidan marjvniv xeli
3 3 gaayoleT horizontalur xazebs.
2 2
1 1
a b c d e f g h
22
ras xedavT dafis marjvena da marcxena mxares? dafis marjvena da marcxena mxa-
res weria ricxvebi. aRniSnuli ricxvebiT horizontaluri rigebi aRiniSneba 1-dan
8-is CaTvliT.
am numeraciis gaTvaliswinebiT WadrakSi horizontalebis rigebs vuwodebT: pir-
vel, meore, mesame, meoTxe, mexuTe, meeqvse, meSvide, merve horizontalebs. ra feri-
saa horizontalis ujrebi? isini monacvleobiT Savi da TeTri feris ujrebisagan
Sedgeba. ramdeni ujraa horizontalur rigebSi? TiToeul horizontalur rigSi
8 ujraa.
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
daalageT dafaze figurebi diagramis mixedviT an nebismieri sxva TanmimdevrobiT
da maTze miTiTebiT (radgan moswavleebma jer ar ician figurebis saxelwodebebi)
sTxoveT amoicnon, romel horizontalur rigze dganan isini.
a b c d e f g h
8 8
davalebis piroba: romel horizontalze
7 7 dgas figurebi?
6 6
lazieri – pirvel horizontalze;
5 5 mxedari – meore horizontalze;
ku – mesame horizontalze;
4 4
paiki – meoTxe horizontalze;
3 3 etli – mexuTe horizontalze;
2 2 mefe – meeqvse horizontalze;
Savi lazieri – meSvide horizontalze;
1 1
Savi mefe – merve horizontalze.
a b c d e f g h
23
a b c d e f g h
8 8
vertikaluria swori xazebi, romlebic dafas
7 7 qvevidan zeviT da zevidan qveviT kveTen.
6 6 TvalsaCinoebisaTvis sademonstracio dafa-
5 5 ze qvevidan zeviT xelis gayolebiT aCveneT
vertikaluri xazebi.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
ras xedavT dafis qveda da zeda nawilSi? dafis qveda da zeda nawilSi aris asoe-
bi. asoebis meSveobiT aRiniSneba ujraTa vertikaluri rigebi a-dan h-is CaTvliT.
aRniSnulis gaTvaliswinebiT WadrakSi vertikalur rigebs vuwodebT: a, b, c, d, e,
f, g, h vertikalebs. ra ferisaa vertikaluri rigebis ujrebi? vertikalebze, iseve,
rogorc horizontalebze, monacvleobs Savi da TeTri feris ujrebi. ramdeni uj-
raa vertikalur rigebSi? TiToeul vertikalur rigSi 8 ujraa.
sasurvelia dasvaT kiTxva: ramdeni Tqvengani swavlobs inglisur enas? albaT
iciT, rogor warmoiTqmis inglisur enaze asoebi; rogorc xedavT, dafis qveda da
zeda nawilSi ganTavsebuli asoebi Zalian hgavs inglisur asoebs, metic _ vizualu-
rad absoluturad identuria, Tumca es asoebi sxva enebSic gamoiyeneba, sadac
isini gansxvavebulad warmoiTqmis.
WadrakSi gamoiyeneba asoebis laTinuri warmoTqma:
a (a) da ara (ei);
b (be) da ara (bi);
c (ce) da ara (si);
d (de) da ara (di);
e (e) da ara (i);
f (ef) _ warmoTqma inglisur enazec identuria;
g (Je _ franguli warmoTqma) da ara (ji);
h (haS _ franguli warmoTqma) da ara (eiC).
24
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6 etli – b vertikalze;
paiki – c vertikalze;
5 5
ku – d vertikalze;
4 4
mxedari – e vertikalze;
3 3
TeTri mefe – f vertikalze;
2 2 Savi lazieri – g vertikalze;
1 1 Savi mefe – h vertikalze.
a b c d e f g h
25
garda horizontalebisa da vertikalebisa, dafaze gvaqvs aseve diagonalebi.
a b c d e f g h
8 8
diagonalebi aris daxrili xazebi, romleb-
7 7 zec mxolod erTi feris ujrebia. Wadrakis
6 6 dafaze aris TeTri da Savi feris diago-
nalebi.
5 5
TvalsaCinoebisaTvis sademonstracio da-
4 4 faze qvevidan zeviT xeli gaayoleT diago-
3 3 nalur xazebs.
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8 Wadrakis dafas aqvs centraluri ujrebi.
oTxi ujra, romelic ganlagebulia dafis
7 7
Sua nawilSi, iwodeba centrad an centra-
6 6 lur ujrebad; SevecadoT, vipovoT isini
5 5
(e4, d4, e5, d5). centris kontroli Zalian
mniSvnelovania Wadrakis partiis bedis gan-
4 4 sazRvrisaTvis, rasac mogvianebiT viswav-
3 3 liT.
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 bolo horizontali 8 Wadrakis dafas demarkaciuli xazi yofs.
Tu ginaxavT dasakeci Wadraki, is yovel-
7 7
Tvis erTsa da imave adgilas, SuaSi ike-
Savebis naxevari
6 6 ceba. sworad gadakecili erTi nawili _
pirveli, meore, mesame da meoTxe horizon-
5 5
talebi TeTrebis naxevars Seadgens, xolo
4 4 mexuTe, meeqvse, meSvide da merve horizon-
TeTrebis naxevari talebi Savebis naxevaria.
3 3
pirvel da merve horizontalebs bolo
2 2
horizontalebi ewodeba.
1 bolo horizontali 1
a b c d e f g h
26
a b c d e f g h dafa sworad rom ganTavsdes, amisTvis misi
8 8 qveda marcxena kuTxis ujra yovelTvis Savi
feris unda iyos! aba, erTad vcadoT Wadra-
7 7
kis dafis Setrialeba arasworad da Tqven
6 6 darwmundebiT, rom qveda marcxena kuTxis
5 5 ujra Savis nacvlad TeTri feris iqneba.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
27
Tema II. Wadrakis figurebis moZraobisa da TamaSis wesebi
gakveTilis mizani:
Wadrakis figurebis saxelwodebebisa da maTi Zalis gacnoba (TiToeuli figuris
dasaxeleba, figurebis raodenoba, ferebi, saxeobebi, figurebis mokle aRniSvnebi
da maTi maxasiaTeblebi)
damxmare resursebi:
`teleskola~ _ https://www.youtube.com/watch?v=vpUiqVdL5P4&list=PLK32cpo7ZlJ5Byvo
KSEh_wXCttVazOygR&index=12
`rogor daviwyoT Wadrakis TamaSi _ wesebi da gzamkvlevi~
https://shorturl.at/pvw15
winare codnis gaaqtiureba: SemTxveviTobis principiT sademonstracio dafaze
daalageT Wadrakis figurebi ise, rom dafis arcerTi vertikaluri da horizonta-
luri rigi ar darCes figuris gareSe. romel horizontalur rigze dgas figurebi?
romel vertikalur rigze dgas figurebi? Tu moswavleebi rigebis dasaxelebas
kargad arTmeven Tavs, gamoiZaxeT dafasTan da sTxoveT Tavad dadgan nebismieri
figura Tqven mier dasaxelebuli horizontalis nebismier rigze (radgan maT jer
figurebis saxelwodebebi ar ician). ramdeni adamiani TamaSobs Wadraks? Wadraks
TamaSobs ori adamiani. ra feris figurebiT TamaSoben? moTamaSeebi TamaSoben muqi
(Savi) da Ria (TeTri) feris figurebiT. TeTrebiT moTamaSe xelmZRvanelobs TeTr
figurebs, xolo SavebiT moTamaSe _ Sav figurebs. raze da riT TamaSoben Wadraks?
Wadraks TamaSoben Wadrakis dafaze, Wadrakis figurebiT. orive moTamaSes hyavs
garkveuli _ Ria da muqi _ feris figurebi, TiToeul figuras aqvs Tavisi dasaxe-
leba. risgan damzadebuli figurebi ginaxavT? Wadrakis figurebi SeiZleba damza-
debuli iyos xisgan, plastmasisgan, metalisgan, SuSisgan, Zvlisgan. arsebobs aseve
Zalian ZviradRirebuli Wadraki – faifuris, oqrosi da Zvirfasi qvebiT mopirke-
Tebuli. Tumca, miuxedavad maTi Semqmnelebis fantaziisa da maTi garegnuli for-
misa, figurebi erTsa da imave saWadrako wesebs eqvemdebarebian.
modiT gavigoT, romeli figurebiT TamaSoben Wadraks. TamaSSi monawileobs
Semdegi figurebi: mefe, lazieri, etli, ku, mxedari da paiki (figurebis dasaxe-
lebisas TvalsaCinoebisaTvis miuTiTeT maTze sademonstracio an sxva Wadrakis
meSveobiT, romelic mogepovebaT).
Tqveni azriT, romelia yvelaze Zlieri figura? moswavleebis pasuxebis daxma-
rebiT, sademonstracio dafaze zevidan qveviT TanmimdevrobiT ganalageT figure-
bi siZlieris mixedviT. klasSi, rogorc wesi, yovelTvis moiZebnebian moswavleebi,
romlebmac ukve ician Wadrakis TamaSi da figurebis siZliere, maTi CarTuloba
danarCenebsac daexmareba ufro aqtiurad miiRon monawileoba gakveTilis msvle-
lobaSi. aseve SesaZlebloba mieciT moswavleebs Tavad daalagon figurebi sade-
monstracio dafaze, radgan msgavsi aqtivobebi maTTvis saxaliso Sesasrulebelia
da enTuziazms uRvivebs. SegiZliaT dafaze figurebis gaswvriv maTi dasaxelebebic
CamoweroT, Tumca am etapze amas didi Sedegi ar eqneba, radgan pirveli klasis
moswavleebma pirvel semestrSi jer ar ician kiTxva, Tu, ra Tqma unda, zogierT
maTgans asoebis saxlSi swavlebis gamocdileba ar gaaCnia.
28
rogor fiqrobT, TeTrebisa da Savebis banakSi erTi da imave saxeobisa da
raodenobis figurebia Tu mowinaaRmdegeebi sxvadasxva saxeobisa da raodenobis
figurebiT TamaSoben? figurebi orive banakSi erTi saxeobis da toli raodeno-
bisaa. es logikuria _ mowinaaRmdegeebi TamaSis dasawyisSi Tanabar mdgomareobaSi
unda imyofebodnen. modiT axla davTvaloT, TeTrebis banakSi ramdeni saxeobis er-
Tnairi figuraa. TeTrebis mefe? erTaderTia. lazieri? erTaderTia. etli? oria.
ku? – ori. mxedari? _ ori. paiki? _ rva. Tu mowinaaRmdegebis figurebi toli
raodenobis aris da TeTrebs ori ku hyavT, sul ramdeni TeTri da Savi ku iqneba
dafaze? sul iqneba oTxi ku. sul ramdeni mefea dafaze orive banakSi? orive ba-
nakSi ori mefea. sul ramdeni dedofalia dafaze? ori dedofali. ramdeni etlia
dafaze orive banakSi? orive banakSi oTxi etlia. ramdeni mxedaria dafaze? oTxi
mxedari. SeiZleba moswavleebs gauWirdeT pasuxebis gacema, radgan es maTematikur
unarebs moiTxovs, romlis swavlasac mxolod iwyeben, Tumca, miuxedavad amisa,
zemoT moyvanili kiTxvebi mainc dasviT da daexmareT swori pasuxebis mofiqrebaSi
sademonstracio dafaze figurebis miTiTebiT.
TamaSSi sul monawileobs 16 TeTri feris figura. ramdeni iqneba Savi feris
figura? Savi feris figurac, Sesabamisad, 16-ia.
TiToeul figuras sakuTari Tavisebureba gaaCnia, magaliTad, mefe mTavaria,
lazieri _ yvelaze Zlieri, etls da kus maTi moZraobis mimarTulebis gamo
Sorsmsrolelebs eZaxian, mxedari _ moxerxebuli, xolo paiki _ mamaci. ratom
uwodeben figurebs ase, amas mogvianebiT, maTi svlebis Seswavlisas SeityobT.
Wadrakis figurebis
Wadrakis Wadrakis
gamosaxuleba
figurebis figurebis
maTi siZlieris mixedviT
saxelwodeba abreviatura
(zevidan-qveviT)
mefe mf
lazieri l
etli e
mxedari m
ku k
p
paiki (mxolod poziciis
Caweris dros)
29
4 Wadrakis figurebis sawyisi ganlageba
gakveTilis mizani:
Wadrakis figurebis sawyisi ganlagebis gacnoba (horizontalebze figurebis gan-
lageba maTi feris gaTvaliswinebiT, TiToeuli figuris ganlagebis ujra, lazie-
ris flangi, mefis flangi)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ figurebi~
https://www.youtube.com/watch?v=vassjfU9Ou8&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=4
teleskola `Wadraki _ figurebis ganlageba~ _
https://www.youtube.com/watch?v=rr4b9FOPdKQ&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=5
a b c d e f g h
8 8 meore horizontalze ganlagdeba TeTri
paikebi, xolo pirvel horizontalze
7 7
danarCeni figurebi. mesamedan meeqvse
6 6 horizontalis CaTvliT carieli sivr-
5 5 cea. meSvide horizontalze ganlagdeba
Savi paikebi, xolo merve horizontalze _
4 4
Savebis figurebi.
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
30
mefe-lazieris ganlageba bavSvebs a b c d e f g h
xSirad erevaT, amitom sagangebod gausviT
8 8
xazi: mefisa da lazieris ganlageba sworad
rom daimaxsovroT, sakmarisia icodeT, rom 7 7
TeTr laziers Tavisi feris ujra uyvars, 6 6
xolo Sav laziers _ Tavisi feris ujra, rac
imas niSnavs, rom TamaSis dasawyisSi TeTri 5 5
lazieri TeTr ujraze dgas, xolo Savi 4 4
lazieri _ Sav ujraze. amis Semdeg ukve
martivia ganvsazRvroT mefis adgili _ 3 3
mefe dgas lazieris gverdiT ujraze, ise, 2 2
rogorc es diagramazea naCvenebi
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
dafa or nawilad iyofa. erT mxares,
6 6
romelic lazieridan iwyeba, ewodeba
5 5 lazieris flangi. misi sazRvrebia
4 4
d1-d8-a8-a1. xolo meore mxares, romelic
mefidan iwyeba, ewodeba mefis flangi. misi
3 3 sazRvrebia e1-e8-h8-h1.
2 2
1 1
a b c d e f g h
31
5 mefis moZraobis wesebi
gakveTilis mizani:
mefis gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis mefe, sad ar SeuZlia
mefes svlis gakeTeba, rogor SeuZlia mefes ayvana)
damxmare resursebi:
`teleskola _ mefe~ _ https://www.youtube.com/watch?v=oMNBR6RTVNg&list=PLK32cp
o7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=15
Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~ –
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk
a b c d e f g h
8 8
7 7
mefis svlebi
6 6 mefe gadaadgildeba mxolod erTi ujriT
5 5 irgvliv yvela mimarTulebiT _ zeviT,
qveviT, marjvniv, marcxniv, diagonalurad.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
32
sad ar SeuZlia mefes svlis gakeTeba
rogor fiqrobT, SeuZlia Tu ara mefes im ujraze dadgoma, romelzec misi feris
figura dgas?
a b c d e f g h
8 8 mefiT ayvana
7 7 Tu mefis samoZrao velze dgas
6 6 mowinaaRmdegis figura, SeiZleba Tu
ara mis adgilze dadgoma?
5 5
mefes SeuZlia aiyvanos mowinaaRmdegis
4 4 figura, Tu is dgas mefis samoZrao
3 3 ujraze da ar aris daculi sxva
figuriT!
2 2
1 1
a b c d e f g h
33
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
monacvleobiT gamoiZaxeT dafasTan moswavleebi (umjobesia maTi surviliT) da
sTxoveT dadgan dafaze mefe qvemoT moyvanili diagramebis mixedviT.
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
davalebis piroba:
5 5
dadgi mefe dafis romelime kuTxis
4 4 ujraze (a1, h1, h8, a8). gadadgi
3 3 ujrebze, romlebzec mas SeuZlia
gadaadgileba. daTvale da daasaxele,
2 g2 h2 2
ramden ujraze SeuZlia mefes
1 g1 1 gadaadgileba dafis kuTxidan.
a b c d e f g h
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 d5 e5 f5 5 5 a5 b5 5
4 d4 f4 4 4 b4 4
3 d3 e3 f3 3 3 a3 b3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
34
6 `ayvana~
gakveTilis mizani:
figurebis `ayvanis~ principebis gacnoba (rogor xdeba figuris ayvana)
damxmare resursebi:
teleskola „Wadraki _ romeli figuris ayvanaa xelsayreli~
https://www.youtube.com/watch?v=81Il50PWabA&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=14
Geochess – https://www.youtube.com/watch?v=WdSq5pQBwVE
winare codnis gaaqtiureba: rogor moZraobs mefe saWadrako dafaze? mefe ga-
daadgildeba mxolod erTi ujriT zeviT, qveviT, marjvniv, marcxniv, diagonalu-
rad. SeuZlia Tu ara mefes dadges im ujraze, romelzec sakuTari feris figura
dgas? ar SeuZlia. SeuZlia Tu ara mefes dadges ujraze, sadac mowinaaRmdegis
figura dgas? SeuZlia, Tu es figura daucvelia; mefe aiyvans am figuras da dad-
geba mis ujraze, ayvanili figura ki gava TamaSidan.
`ayvana~ aris saWadrako termini, romelic aRniSnavs mowinaaRmdegis figuris
dafidan aRebas, TamaSidan mis gasvlas. Tu, magaliTad, TeTrebis figura dgas
ujraze, romelzec mowinaaRmdegis figuras SeuZlia gadaadgileba, maSin Savebis
figura aiyvans TeTrebis figuras da dadgeba mis adgilze, xolo ayvanili figura
gava TamaSidan. mefe erTaderTi figuraa, romlis ayvana dauSvebelia. SeiZleba
mefisTvis muqaris Seqmna da Tu mas wasasvleli arsad eqneba, TamaSi dasruldeba.
SaSisgan gansxvavebiT, WadrakSi ayvana aucilebeli sulac ar aris. amas wyvets
moTamaSe, poziciidan gamomdinare, xelsayrelia Tu ara es misTvis; Tu ginda,
aiyvane, ar ginda _ nu aiyvan.
ganvixiloT Cven mier ukve naswavli mefiT ayvanis wesebi.
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
mocemul SemTxvevaSi SeuZlia Tu paiki daculia mowinaaRmdegis
Tu ara mefes aiyvanos paiki? mefiT, aseT SemTxvevaSi SesaZle-
swori pasuxia SeuZlia, radgan beli iqneba Tu ara misi ayvana?
paiki ar aris daculi. ra Tqma unda, ara, radgan paiki
daculia.
35
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6 davalebis piroba:
warmoidgine, rom svlebis rigi mxolod
5 5
TeTrebs ekuTvnis. aiyvane TeTri mefiT
4 4 Savebis yvela figura.
3 3
SegiZliaT airCioT figurebis ganlagebis
2 2 gansxvavebuli varianti da misceT
moswavleebs igive davaleba: rogor
1 1
SeuZlia mefes aiyvanos figurebi.
a b c d e f g h
36
7 etlis moZraobis wesebi
gakveTilis mizani:
etlis gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis etli, rogor ar
SeuZlia etls svlis gakeTeba, rogor SeuZlia etls ayvana)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ etli~ _ https://www.youtube.com/watch?v=3UG-7ee_
gxg&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=8
Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk
4 4 8 8
3 3 7 7
2 2 6 6
1 1 5 5
a b c d e f g h 4 4
3 3
a b c d e f g h
8 8 2 2
7 7 1 1
a b c d e f g h
6 6
sad ar SeuZlia etls svlis gakeTeba
5 5
etli ver dadgeba ujraze, romelzec
4 4 Tavisive feris figura dgas, aseve, ver
3 3 gadaaxteba mas!
2 etliT ayvana
2
37
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
a b c d e f g h
8 8
davalebis piroba:
7 7 gadadgi etli sami ujriT win (zeviT);
6 3 6 gadadgi etli ori ujriT marjvniv;
gadadgi etli oTxi ujriT marcxniv;
5 2 5
gadadgi etli erTi ujriT ukan (qveviT).
4 1 4
davalebis pirobaSi dasaxelebuli
3 4 3 2 1 1 2 3 ujrebis raodenoba Tavad SegiZliaT
2 1 2 gansazRvroT etlis samoZrao ujrebis
gaTvaliswinebiT.
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
38
8 `qiSi~
gakveTilis mizani:
qiSis gamocxadebis principebis gacnoba (ra aris qiSi, rogor xdeba misi
gamocxadeba, qiSisgan Tavis dacvis gzebi)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ qiSi~ https://www.youtube.com/watch?v=mHS-Wi6iPZs&list=PL
K32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=16
Geochess `Wadraki _ muqara da dacva, mefeze Seteva _ qiSi~
https://www.youtube.com/watch?v=UnbTcR4uflE
winare codnis gaaqtiureba: romelia WadrakSi mTavari figura? mTavari figu-
raa mefe. rogor moZraobs mefe? mefe moZraobs TiTo ujraze Tavis garSemo. mefis
gareSe SeiZleba Tu ara Wadrakis TamaSi? SeuZlebelia. ra aris TamaSis mizani? Ta-
maSis mizania mowinaaRmdegis mefis datyveveba. ra aris Wadrakis figurebis mizani?
mowinaaRmdegis mefeze ieriSis mitana da sakuTari mefis dacva.
`qiSi~ saWadrako terminia. es Zalian mniSvnelovani sabaziso cnebaa WadrakSi.
ras gagonebT sityva `qiS~? albaT pirveli asociacia, romelic am dros Cndeba, qaT-
mebis gaqSevasTan, dafrTxobasTan aris dakavSirebuli. daaxloebiT igive mniSvne-
loba aqvs mas WadrakSi, oRond amjerad qiSis meSveobiT mefis `SeSineba~ xdeba, ami-
tom ewodeba mas `qiSis gamocxadeba~. qiSi aris muqaris Seqmna mowinaaRmdegis mefeze.
TamaSis dros zogadad SesaZlebelia davkargoT nebismier figura, magaliTad:
lazieri, etli ku, mxedari, magram mefis dakargva, misi ayvana, rogorc es xdeba sxva
figurebis SemTxvevaSi, SeuZlebelia!
amitom mefis dacva qiSisgan savaldebuloa; misi muqaris qveS datoveba ar
SeiZleba. qiSis gamocxadeba SeuZlia nebismier figuras, garda mefisa. zogadad
qiSis gamocxadeba savaldebulo sulac ar aris, Tuki mowinaaRmdeges aqvs qiSisgan
Tavis dacvis gza, SeiZleba is sulac ar aRmoCndes raime sargeblis momtani.
sityvas `qiSi~ moTamaSeebi xmamaRla ar warmoTqvamen, radgan ivaraudeba, rom
orive moTamaSem icis TamaSi wesebi.
qiSisgan Tavis dacvis sami gza arsebobs:
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
39
2. im figuris ayvana, romelic mefes 3. sakuTari figuris gadafareba
emuqreba _ ea1 _ ea7
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6 davalebis piroba:
rogor SeuZlia Sav mefes daicvas
5 5
Tavi qiSisgan?
4 4
g7, f7 an h7 ujrebze gaqceviT.
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 5
davalebis piroba:
gamoucxade Sav mefes qiSi.
4 4 etli e8.
3 3 ipove Tavdacvis xerxi.
2 2 etli f8 (gadafareba).
1 1
a b c d e f g h
40
a b c d e f g h
8 8
7 7
davalebis piroba:
6 6
ipove qiSisagan Tavis dacvis gza.
5 5 Sav etls ahyavs e8 etli.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
41
9 `SamaTi~
gakveTilis mizani:
„SamaTis“ principebis gacnoba (rogor xdeba mefis datyveveba)
damxmare resursebi:
https://lichess.org/ru/learn#/10
https://lichess.org/ru/learn#/11
winare codnis gaaqtiureba: ra aris qiSi? qiSi aris mefeze ieriSis mitana,
damuqreba. rogor SeiZleba qiSisagan Tavis dacva? Tavis dacvis sami gza arsebobs:
mefiT gaqceva; figuris ayvana, romelic gvemuqreba da sakuTari figuris gada-
fareba. niSnavs Tu ara qiSi imas, rom TamaSi sruldeba? ara, ar niSnavs. ra aris
TamaSis mizani? TamaSis mizania mowinaaRmdegis mefis datyveveba _ daSamaTeba.
a b c d e f g h
8 8
SamaTi aris iseTi muqara mefeze, romlisgan
7 7
Tavis dacvis saSualeba am ukanasknels ar
6 6 gaaCnia.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
kerZod, Tu moTamaSes ara aqvs mefis dacvis arcerTi ganxiluli gza: ar SeuZlia
svlis gakeTeba, radgan mowinaaRmdegis figurebi Tavs esxmis mefis samoZrao
ujrebs; ver ahyavs figura, romelic mas emuqreba; da arc mis romelime figuras
SeuZlia gadaefaros, aseT SemTxvevas ewodeba `SamaTis Casma~ , ris Semdegac TamaSi
sruldeba.
a b c d e f g h didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
8 8
7 7
davalebis piroba:
6 6 Casvi TeTrebiT SamaTi.
5 5 etli h8.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
42
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6 davalebis piroba:
Casvi SamaTi erT svlaSi.
5 5
etli e1.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6 davalebis piroba:
5 5 Casvi SamaTi erT svlaSi.
etli h4.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
43
10 paikis moZraobis wesebi
gakveTilis mizani:
paikis gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis paiki, rogor SeuZ-
lia gadaadgileba sawyisi poziciidan, rogor SeuZlia paiks ayvana, gavliT ayvana,
gacocxleba)
damxmare resursebi:
teleskola. `Wadraki _ paiki~ _ https://www.youtube.com/watch?v=w2fAtqC6m3g&lis
t=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=6
teleskola. `Wadraki _ paikis moZraoba~ _ https://www.youtube.com/watch?v=E96J
0CI7dPQ&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=7
Geochess `mxedari da paiki~ – https://www.youtube.com/watch?v=6AGUQCRHqpY
a b c d e f g h paikis svlebi
8 8
7 7
4 4
3 3
2 2
a b c d e f g h
1 1 8 8
a b c d e f g h
7 7
6 6
gamonaklisia paikis sawyisi pozicia,
saidanac mas mxolod erTxel, pirvelad 5 5
SeuZlia ori ujriT win gadaadgileba. 4 4
Semdeg ki moZraobs mxolod erTi
3 3
ujriT win _ bolo horizontalamde.
TeTri paikisTvis sawyisi pozicia iqneba 2 2
meore, xolo Savi paikisTvis _ meSvide
1 1
horizontali.
a b c d e f g h
44
a b c d e f g h rogor iyvans paiki
8 8 paiki iyvans mxolod diagonalurad orive mxa-
res da dgeba ayvanili figuris adgilze.
7 7
moqmedebs paikiT ayvanis kidev erTi gansakuT-
6 6
rebuli wesi _ `gavliT ayvana~ _ Tu paiki sawyi-
5 5 si ganlagebidan ori ujriT win gadaadgilda
da mis gverdiT ujraze aRmoCndeba mowinaaR-
4 4
mdegis paiki, aseT SemTxvevaSi am ukanasknels
3 3 SeuZlia aiyvanos igi da dadges diagonalze
2 2 ayvanili paikis ukan.
1 1 gavliT ayvana SeiZleba mxolod paikis gadaad-
gilebisTanave, momdevno svlaze mowinaaRmde-
a b c d e f g h
ge kargavs am uflebas.
paikis gacocxleba
im SemTxvevaSi, Tu TeTri paiki miaRwevs merve (bolo) horizontals an Savi paiki
_ pirvel (bolo) horizontals, maT SeuZliaT gadaiqcnen nebismier figurad, mefis
garda. bolo horizontalze figuris ayvanis SemTxvevaSic moqmedebs gacocxlebis
wesi.
romel figurad gadaaqcevT paiks, es unda gadawyvitoT poziciis mixedviT.
rogorc amboben, ar arsebobs paiki, romelic ar ocnebobs dedoflobaze. Cven ukve
viciT, rom lazieri yvelaze Zlieri figuraa, amitom paikis lazierad gadaqceva anu
lazieris amgvarad `gacocxleba~ sakmaod xSirad xdeba. rogor fiqrobT, ramdeni
erTi feris lazieri SeiZleba idges erTdroulad Wadrakis dafaze? SeiZleba
daujereblad mogeCvenoT, magram Wadrakis dafaze SeiZleba idges erTi feris
9 lazieri: erTi _ Tavad TamaSSi myofi lazieri da 8 _ paikebiT gacocxlebuli.
paikis romelime figurad gacocxlebis dros paiks viRebT dafidan da mis adgilze
vsvamT sasurvel gacocxlebul figuras.
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
45
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 dadgi dafaze TeTri da Savi paikebi ise,
7 7 rom miiRo pozicia, rodesac SeZleb
gavliT ayvanas.
6 6
gavliT ayvana, rogorc wesi,
5 5 dasawyisSi moswavleebs uWirT. amitom
4 4 SeecadeT, rac SeiZleba meti davaleba
SeasrulebinoT.
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
davalebis piroba:
8 8
aiyvane paikiT yvela figura da bolo
7 7 horizontalze gaacocxle sasurveli
6 6 figura.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
46
11 kus moZraobis wesebi
gakveTilis mizani:
kus gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor moZraobs ku, sad ver gaakeTebs
svlas ku, rogor SeuZlia kus figuris ayvana, TeTrujrovani da Savujrovani ku)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ ku~ _ https://www.youtube.com/watch?v=7cWjrS7t1hk&list=PL
K32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=9
Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk
a b c d e f g h kus svlebi
8 8 ku dadis marjvniv, marcxniv, zeviT, qveviT
7 7
diagonaluri mimarTulebiT yvela ujraze.
TiToeuli moTamaSis or-ori kudan
6 6 erTi dgas TeTr ujraze, meore _ Savze.
5 5
amis mixedviT kus eZaxian Savujrovans
an TeTrujrovans. kus SeuZlia
4 4 gadaadgildes mxolod Tavisi ujrisfer
3 3 diagonalebze.
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
sad ar SeuZlia kus svlis gakeTeba
8 8
7 7
6 6
2 2
1 1
a b c d e f g h
47
a b c d e f g h
8 8 2. ku ver gadaaxteba sakuTar da
7 7 mowinaaRmdegis figuras!
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h ayvana kuTi
8 8 Tu kus samoZrao ujraze mowinaaRmdegis
figuraa, mas SeuZlia igi aiyvanos da
7 7
dadges mis adgilze!
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
davalebis piroba:
5 5 miiyvane ku moniSnul ujraze (b8)
4 4
ise, rom mowinaaRmdegis arcerTi
figura ar aiyvano.
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
48
a b c d e f g h
8 8
7 7 davalebis piroba:
aiyvane kuTi mowinaaRmdegis
6 6
yvela figura. diagramaze kus
5 5 figurebis ayvanis sami varianti
4 4 aqvs. airCie mimarTuleba,
romliTac dafaze arcerTi
3 3
figura ar darCeba.
2 2
1 1
a b c d e f g h
49
12 mxedris moZraobis wesebi
gakveTilis mizani:
mxedris gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis mxedari, sad ver
gaakeTebs svlas, rogor SeuZlia aiyvanos)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ mxedari~ _ https://www.youtube.com/watch?v=uExyHrWK_
Is&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=11
Geochess `mxedari da paiki~ – https://www.youtube.com/watch?v=6AGUQCRHqpY
a b c d e f g h
8 8
mxedris svlebi
7 7
mxedari gadaadgildeba ori
6 6 mimarTulebiT: ori ujriT
5 5
horizontalurad _ marjvniv
an marcxniv da Semdeg erTi
4 4 ujriT win an ukan; an ori ujriT
3 3 vertikalurad _ win an ukan da
Semdeg erTi ujriT marjvniv an
2 2
marcxniv.
1 1
a b c d e f g h
50
a b c d e f g h
8 8
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
mxedriT ayvana
6 6
Tu mxedris samoZrao ujraze mowinaaR-
5 5 mdegis figuraa, mxedars SeuZlia
aiyvanos igi da dadges mis adgilze!
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7 davalebis piroba:
6 6 miiyvane mxedari moniSnul (h8) ujraze;
miiyvane mxedari moniSnul (a8) ujraze;
5 5
miiyvane mxedari moniSnul (h1) ujraze.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
51
a b c d e f g h
8 8
7 7
davalebis piroba:
6 6
aiyvane mxedriT yvela figura.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
davalebis piroba:
6 6 miiyvane mxedari moniSnul (a7) ujraze
ise, rom mowinaaRmdegis arcerTi
5 5
figura ar aiyvano.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
52
13 lazieris moZraobis wesebi
gakveTilis mizani:
lazieris gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis lazieri, sad ar
SeuZlia svlis gakeTeba, rogor SeuZlia laziers figuris ayvana)
damxmare resursebi:
teleskola „Wadraki _ lazieri~ _ https://www.youtube.com/watch?v=XrH-6CsH1C8
&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=10
Geochess `Wadraki _ SamaTi~ – https://www.youtube.com/watch?v=FDMY8DoOrS0
Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~ –
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk
a b c d e f g h
8 8
7 7 lazieris svlebi
6 6
xSirad amboben, rom lazieri ise dadis,
rogorc unda, Tumca es ar aris bolomde
5 5 simarTle.
4 4 lazieri gadaadgildeba, rogorc ku _
3 3 diagonaluri, rogorc etli _ vertikaluri
da horizontaluri mimarTulebiT nebismier
2 2
ujraze; mxedariviT xtoma ki ar SeuZlia.
1 1 lazieri yvelaze Zlieri figuraa Wadrakis
a b c d e f g h dafaze.
a b c d e f g h
8 8 sad ar SeuZlia laziers svlis gakeTeba
7 7
6 6
2 2
1 1
a b c d e f g h
53
a b c d e f g h
2. lazieri ver gadaaxteba sakuTar
8 8
da mowinaaRmdegis figuras!
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h lazieriT ayvana
8 8 Tu lazieris samoZrao ujraze
7 7 mowinaaRmdegis figura dgas, laziers
SeuZlia is aiyvanos da dadges mis adgilze!
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 14 21 8
7 13 20 7
6 12 19 6
davalebis piroba:
5 11 18 5 dadgi lazieri dafis romelime
4 10 17 4 kuTxis ujraze (magaliTad, a1), Semdeg
gadaaadgile ujrebze, romlebzec svlis
3 9 16 3
gakeTeba SeuZlia.
2 8 15 2
1 1 2 3 4 5 6 7 1
a b c d e f g h
54
a b c d e f g h
8 21 7 8
davalebis piroba:
7 20 6 17 7 dadgi lazieri dafis centralur
6 19 5 16 6 ujraze (magaliTad, e4), Semdeg
gadaaadgile im ujrebze, romlebzec
5 18 4 15 5 svlis gakeTeba SeuZlia.
4 11 10 9 8 12 13 14 4
3 22 1 25 3
2 23 2 26 2
1 24 3 27 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 5 davalebis piroba:
laziers figurebis ayvanis ori
4 4
varianti aqvs. airCie mimarTuleba,
3 3 romliTac aiyvan dafaze figurebs
2 2 ise, rom arcerTi ar darCes.
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7 davalebis piroba:
miiyvane lazieri moniSnul (a7) ujraze
6 6
ise, rom ar aiyvano mowinaaRmdegis
5 5 arcerTi figura.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
55
14 `muqara~, `ormagi muqara~, `dacva~
gakveTilis mizani:
„muqaris“ principebis gacnoba (rogor xdeba figuraze damuqreba, erTdroulad
muqara or figuraze, damuqreba ujraze, muqarisgan Tavis dacvis gzebi)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ ormagi dartyma~
https://www.youtube.com/watch?v=LAM2IJOrfV0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=25
Geochess `Wadraki _ muqara da dacva, mefeze Seteva _ qiSi~
https://www.youtube.com/watch?v=UnbTcR4uflE
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
56
muqaris garda arsebobs kide „ormagi muqara“, es aris erTdroulad or figuraze
erTad ieriSis mitana _ damuqreba, mas aseve gavrcelebuli terminiT „Cangalsac“
uwodeben (paikiTa da mxedriT damuqrebis dros). rogor fiqrobT, ratom SeiZleba
iyos momgebiani moTamaSisTvis ormagi muqaris Seqmna? ormagi muqaris dros
moTamaSem unda airCios, romeli figura daicvas; rogorc wesi, orives dacva ver
xerxdeba da erT-erTi figura ikargeba.
SamaTis muqaris Seqmna (ujraze damuqreba) sakmaod saSiSia, radgan Tu
mowinaaRmdege Tavs ver daicavs an ver SeamCnevs muqaras, partia dasruldeba.
rogor fiqrobT, saWiroa Wadrakis TamaSSi muqarebis Seqmna? muqarebis Seqmna
mniSvnelovania, radgan mowinaaRmdege iZulebuli xdeba mudmivad Tavi daicvas da
ar aqvs dro mefeze ieriSisTvis. rogor fiqrobT, saWiroa Tavis dacva muqarisgan?
diax, saWiroa, radgan winaaRmdeg SemTxvevaSi daikargeba figura, rac mniSvnelovnad
Seasustebs im moTamaSis pozicias, romlis figurasac emuqrebian.
muqarisgan Tavis dacvis ramdenime gza/xerxi arsebobs:
1. figuris ayvana, romelic gviqmnis muqaras;
2. muqaris qveS myofi figuris gadaadgileba sxva ujraze;
3. xazis gadaketva, saidanac muqara gveqmneba (figuris gadafarebiT);
4. figuris dacva, romelsac mowinaaRmdege uqmnis muqaras;
5. sapasuxo muqaris (kontrieriSis) Seqmna, magaliTad, ufro Zlier figuraze
Tavdasxma.
rogor fiqrobT, mxedrisa da paikis muqaris dros SeiZleba Tu ara figuris
gadafareba anu im xazis gadaketva, saidanac gvemuqrebian? SeuZlebelia, paikisa da
mxedris ayvanis Taviseburebebidan gamomdinare.
57
15 roqis gakeTebis wesebi
gakveTilis mizani:
roqis wesis gacnoba (mokle roqi, grZeli roqi, rodis ar SeiZleba roqis gakeTeba)
damxmare resursebi:
Geochess `roqi~ – https://www.youtube.com/watch?v=8Gigw8An9rE&t=1s
teleskola „Wadraki _ roqi~ _ https://www.youtube.com/watch?v=RhpP59Nsouw&list=PL
K32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
https://lichess.org/ru/learn#/14
winare codnis gaaqtiureba. romelia WadrakSi mTavari figura? mTavari figuraa
mefe. rogor dadis mefe? mefe dadis erTi ujriT Tavis irgvliv mdebare ujrebze.
romel horizontalze dgas mefe sawyisi ganlagebisas? mefe dgas pirvel horizon-
talze. sad dgas etli sawyisi ganlagebisas? etli dgas dafis kuTxis ujraze. ro-
gor dadis etli? etli dadis vertikalur da horizontalur ujrebze. svlis dros
ramdenjer xdeba figuris gadaadgileba? mxolod erTxel.
dafaze erTi svliT SegiZliaT mxolod erTi figura gadadgaT, Tumca arsebobs
ori gamonaklisi. pirveli gamonaklisi CvenTvis ukve cnobilia, es aris paikis
gacocxleba – rodesac paiki bolo horizontalamde miaRwevs, is tovebs dafas da
mis nacvlad dafaze vsvamT sasurvel figuras (lazieri, etli, mxedari, ku). WadrakSi
aris kidev erTi gamonaklisi, rodesac erTi svliT erTdroulad ori figura _ mefe
da etli _ gadaadgildeba. am svlas roqi ewodeba. roqis gakeTeba TeTrebs da Savebs
mxolod erTxel SeuZliaT partiis ganmavlobaSi. roqis gakeTebisas daculi unda iyos
5 wesi, romlebsac qveviT ganvixilavT.
mefe sawyisi ganlagebidan ori ujriT gadaadgildeba marcxniv an marjvniv,
marcxena an marjvena etlisken, etli ki dgeba mefis gverdiT, mezobel ujraze meore
mxridan! mokle roqi
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
a b c d e f g h
3 3 3 3
8 8
2 2 2 2
7 7
1 1 1 1
6 6
a b c d e f g h a b c d e f g h
5 5
4 4 gZeli roqi
3 3 a b c d e f g h a b c d e f g h
2 2 8 8 8 8
1 1 7 7 7 7
a b c d e f g h 6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
58
rodesac mefesa da etls Soris rodesac mefesa da etls Soris
manZili ori ujraa, keTdeba mokle manZili sami ujraa, keTdeba grZeli
roqi. roqi.
4 4
4 4
3 3
3 3
2 2
2 2
1 1
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7 davalebis piroba:
6 6 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis gakeTeba?
2 2
1 1
a b c d e f g h
59
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis gakeTeba?
ar SeuZliaT, radgan orive etls
7 7
gakeTebuli aqvs svla, isini aRar dganan
6 6 sawyisi ganlagebis ujrebze.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan mefesa da etlebs
6 6 Soris figurebia.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan roqis Semdeg mefe
6 6 qiSis qveS xvdeba.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
60
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan roqis dros mefe
6 6 kveTs ujras, romelsac mowinaaRmdegis
5 5 figura emuqreba.
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan mefes qiSi
6 6 emuqreba.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara Savebs roqis gakeTeba?
7 7 SeuZliaT, roqis Semdeg mefe dartymis
qveS ar dgeba da arc TeTri (h1) etlis
6 6
xazs ar kveTs.
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
61
16 yaimis wesebi
gakveTilis mizani:
yaimis daniSnulebis gaazreba (pati, mudmivi qiSi, Teoriuli yaimi, 50 svlis wesi,
samjer gameorebis wesi).
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ pati~ _ https://www.youtube.com/watch?v=Xw2QKVJkEd8&list=
PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=21
Geochess `Wadraki _ yaimi, pati~ – https://www.youtube.com/watch?v=113A6LcJBDM
I. Teoriuli yaimi
dafaze ar aris sakmarisi figurebi SamaTis Casasmelad.
warmoidgineT, rom dafaze yvela figura gaicvala da darCnen mxolod mefee-
bi. rogor Causvams erTi maTgani meores SamaTs? veranairad! partia damTavrdeba
yaimiT, rac niSnavs, rom veravin ver moigo da arc aravis waugia. aseve, Teoriul
yaimad iTvleba da ar aris sakmarisi partiis mosagebad mefisa da zedmeti erTi kus
an erTi mxedris yola.
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
62
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
SesTavazeT moswavleebs, scadon SamaTis Casma marto kuTi, marto mxedriT da
isini darwmundebian, rom es SeuZlebelia.
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
III. pati 5 5
63
IV. SeTanxmeba
yaimis dafiqsireba SesaZlebelia ormxrivi SeTanxmebis safuZvelze. erT-erTi
moTamaSe ambobs: `gTavazob yaims~, meore pasuxobs: `Tanaxma var~. es xdeba, magali-
Tad, im SemTxvevaSi, roca orive mowinaaRmdege CaTvlis, rom mocemul poziciaSi
partiis mogeba rTulia da brZolis gagrZeleba mxolod drois kargva iqneba.
arsebobs yaimis kide ori saxeoba, Tumca maTi axsna umcrosi klasis moswav-
leebisaTvis am etapze ar aris mizanSewonili, radgan SesaZloa maT gauWirdeT am
wesebis gageba. es saxeobebia: poziciis samjer gameoreba da 50 svlis wesi. Tu da-
faze pozicia samjer gameorda (Tanac ar aris aucilebeli, rom maT Soris daculi
iyos svlebis rigiToba), erT-erT mowinaaRmdeges Tavis svlaze SeuZlia moiTxo-
vos yaimis dafiqsireba. meore wesi: Tu mowinaaRmdegeebi konkretuli fiqsirebu-
li poziciis Semdeg 50 svlas ise iTamaSeben, rom arcerTi figura ar gaicvleba
da arcerTi paiki ar gadaadgildeba, SesaZlebelia yaimis moTxovna. Tumca aseTi
SemTxvevebi damwyebi moWadrakeebis TamaSis dros iSviaTia; did miRwevad SeiZle-
ba isic CavTvaloT, Tu isini 5 svlis ganmavlobaSi arafers gacvlian da arcerT
figuras ar datoveben dartymis qveS anu `ar dasvamen~.
davaleba moswavlis rveulidan: `16. yaimi~.
64
17 figurebis Rirebuleba
gakveTilis mizani:
figurebis Rirebulebis gacnoba (paiki, rogorc figurebis Rirebulebis sazomi;
ramdeni paikis tolia mxedari, ku, etli, lazieri; momgebiania Tu ara gacvla)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ figurebis Rirebuleba~ _ https://www.youtube.com/watch?
v=CwgPyuaNowI&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=13
Geochess `Wadraki _ figurebis wonebi~ _
https://www.youtube.com/watch?v=AzrCmBCNXG8
65
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
TvalsaCinoebisaTvis dafaze CamowereT figurebis Rirebulebebi. Semdeg
dawereT figurebis mokle aRniSvnebi (an daxateT figurebi) da hkiTxeT moswavleebs,
am figurebidan romeli ufro meti Rirebulebisaa. magaliTad:
k (ku) Tu e (etli)?
m (mxedari) Tu k (ku)?
k (ku) da ori paiki Tu e (etli) da paiki?
SegiZliaT figurebis Rirebulebebis gamocnobas TamaSis saxe misceT da swori
pasuxebi qulebiT SeafasoT.
SegiZliaT dafaze dadgaT figurebi ise, rom erT figuras metoqis ori figuris
ayvanis SesaZlebloba hqondes. dasviT kiTxva: romeli figuris ayvana umjobesia da
ratom? figurebis ayvana yovelTvis ar aris xelsayreli _ Tu figura daculia da
Cvens figuraze ufro sustia, gacvla momgebiani ar aris.
66
Tema III. saWadrako ena _ notacia
18 ujrebis dasaxeleba
gakveTilis mizani:
ujrebis misamarTebis gacnoba, ujrebis dasaxelebis principi
damxmare resursebi:
teleskola `Wadrakis notacia ~ _ https://www.youtube.com/watch?v=5PBOH8Q2F7
w&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=4
notaciis srulfasovnad aTviseba arcTu ise martivi saqmea, mzad unda iyoT,
rom moswavleebs xSirad dro da Tqveni daxmareba dasWirdebaT. Tumca praqtika
cxadyofs, rom patara asakis bavSvebic ki axerxeben notaciis srulfasovnad
dauflebas. axseniT TiToeuli ujris dasaxelebis principi, Semdeg ki yovel
momdevno gakveTilze gaimeoreT da ganamtkiceT codna, radgan notacia sakmaod
mniSvnelovan rols asrulebs rogorc sagakveTilo muSaobis procesSi, aseve –
Wadrakis dafasTan damoukidebeli muSaobisas.
Wadrakis TamaSis jadosnurobaze isic metyvelebs, rom mas sakuTari – saWadrako
– ena, igive notacia gaaCnia, rac specifikuri saWadrako aRniSvnebiT saWadrako
ujrebis dasaxelebasa da Caweras niSnavs.
yvela ujras Wadrakis dafaze sakuTari dasaxeleba gaaCnia. Cven viswavleT hori-
zontaluri da vertikaluri rigebis aRniSvnebi. swored maTi meSveobiT xdeba
ujris saxelwodebis wakiTxva (anu ujris koordinatebis dadgena).
rogorc ukve viciT, vertikalebi aRiniSneba laTinuri asoebiT, romlebic
warmoiTqmis: a(a), b(be), c(ce), d(de), e(e), f(ef), g(Je), h(haS); xolo horizontalebi
aRiniSneba cifrebiT 1-dan 8-is CaTvliT.
67
a b c d e f g h
8 8
TiToeuli ujra imyofeba vertikalisa da
horizontalis kveTaze. ujris wasakiTxad
7 7 pirvelad yovelTvis vasaxlebT asos, Semdeg
6 6 ki _ ricxvs! magaliTad, dafis ujra aris
b vertikalisa da mesame horizontalis
5 5
gadakveTaze; rogor fiqrobT, ra iqneba
4 4 misi saxelwodeba? b3.
3 b3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7 mxedari – a2;
etli – b1;
6 6
mefe – c4;
5 5 lazieri – d5;
4 4
Savi paiki – e6;
Savi lazieri – f8;
3 3 Savi ku – g7;
2 2 Savi paiki – h3.
1 1
a b c d e f g h
68
moswavleebi gaafrTxileT, dro SezRudulia da maT didxans fiqris SesaZ-
lebloba ar eqnebaT. yoveli sworad gacemuli pasuxis Semdeg figura gadaanac-
vleT sxva ujraze, rom moswavleebs ar mouwioT erTi da imave ujrebis dasaxeleba.
SesaZloa TamaSma didi dro waiRos da dasruleba ver moaswroT. aseT SemTxvevaSi
momdevno gakveTilze ganagrZeT TamaSi, radgan ujrebis dasaxeleba moswavleebs
mniSvnelovnad daexmareba notaciis aTvisebaSi. SegiZliaT improvizaciasac mimar-
ToT da `ujrebis dasaxelebis~ TamaSisaTvis gansxvavebuli wesebi moifiqroT.
moswavleebma ganvlil gakveTilebze Seiswavles `qiSi~, `SamaTi,~ `mokle roqi~
da `grZeli roqi~. gaacaniT maTi saWadrako aRniSvnebi;
aseve, TeTri da Savi figurebis svlis ganmsazRvreli aR- dasaxeleba aRniSvna
niSvnebi. SamaTi #
davaleba moswavlis rveulidan: qiSi +
`18. ujrebis dasaxeleba~. mokle roqi 0-0
grZeli roqi 0-0-0
TeTrebis svla
Savebis svla
69
Tema IV. erTsvliani SamaTebi
19 SamaTi lazieriT
gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; lazieris moZ-
raobis specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi orientireba.
damxmare resursebi:
teleskola „Wadraki _ SamaTi mefis da lazieris gamoyenebiT~ _ https://www.
youtube.com/watch?v=Z_JMc9Gh1VE&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=26
SamaTi erT svlaSi _ https://lichess.org/learn#/12
amocanebi _ https://www.chess.com/puzzles
lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w.
https://shorturl.at/PY279
winare codnis gaaqtiureba: ra aris SamaTi? SamaTi aris mefisTvis iseTi muqa-
ris Seqmna, romlisgan Tavis dacva am ukanasknels ar gaaCnia. ra Sedegi dgeba Sama-
Tis SemTxvevaSi? moTamaSes, romelic gamoacxadebs SamaTs, CaeTvleba mogeba. riT
fasdeba mogeba? mogeba fasdeba 1 quliT. ra aris Wadrakis TamaSis mizani? TamaSis
mizania mogeba anu SamaTis Casma.
moswavleebis mier figurebis gadaadgilebis wesebis Seswavlisa da TamaSis miz-
nis gacnobis Semdeg SesaZlebelia Wadrakis Seswavlis momdevno etapze gadaxvideT,
romelic Wadrakis ufro safuZvlian swavlebasTan aris dakavSirebuli. auxseniT
moswavleebs, rom erTsvliani amocanebis amoxsna gaaumjobesebs maTi TamaSis dones
da daexmareba martiv saSamaTo poziciebSi swori svlis mignebaSi. rogorc wesi,
moswavleebi xalisiT erTvebian amocanebis amoxsnis procesSi. im SemTxvevaSi, Tu
poziciebis saCveneblad sademonstracio dafas gamoiyenebT, mkafiod gaacaniT ba-
vSvebs davalebis piroba. Tavdapirvelad umjobesia naklebfiguriani amocanebiT
daiwyoT, Semdeg etapobrivad SegiZliaT gaarTuloT amocana da dafaze figurebi
daamatoT. sasurvelia, amocanebis amoxsnis komponenti yovel gakveTilze figuri-
rebdes, radgan is SesaniSnavad avarjiSebs gonebas. Tu gaqvT saSualeba, ajobebs,
moswavleebs amocanebi Tabaxis furclebze amoubeWdoT _ es maT SesaZleblobas
miscems, individualurad imuSaon davalebebze. amis gakeTeba sasurvelia, radgan
diagramaze mocemuli amocana gansakuTrebiT sxartma moswavlem SeiZleba swrafad
amoxsnas, sxvebs ki aRar mieceT fiqris saSualeba. aseve, Tu resursis saxiT moge-
povebaT ramdenime samagido Wadraki, SegiZliaT moswavleebi jgufebad dayoT da
TiToeul jgufs misceT davaleba.
im SemTxvevaSi, Tu qvemoT moyvanili didaqtikuri amocanebi swrafad Sesrul-
deba, SegiZliaT gamoiyenoT resursi _ damxmare saWadrako masala (gv. 10), sadac
Zalian bevri martivi saSamaTo poziciaa. aRniSnuli resursi SemdegSic gamogadge-
baT, maT Soris, diferencirebuli swavlebisas, gansakuTrebiT maRali mzaobis mqo-
ne moswavleebTan, rogorc damatebiT saSinao davalebebad, aseve klasSi samuSaod.
xSirad xdeba xolme, rodesac klasSi aris moswavle, romelic profesiul donezea
70
dakavebuli Wadrakis SeswavliT. aseT dros misi moTxovnaa meti davalebebi, imis-
Tvis, rom saWadrako done aimaRlos, raSic SesaniSnavad dagexmarebaT resursSi
mocemuli amocanebi da eleqtronuli bmulebi.
rogor dadis lazieri? lazieri moZraobs horizontaluri, vertikaluri da
diagonaluri mimarTulebiT nebismier ujraze. im SemTxvevaSi, Tu lazieris sa-
moZrao ujraze mowinaaRmdegis figura dgas, SeuZlia Tu ara misi ayvana? laziers
SeuZlia aiyvanos figura da dadges mis adgilze. SeuZlia Tu ara laziers dadges
ujraze, romelzec sakuTari feris figura dgas? ar SeuZlia. SeuZlia Tu ara la-
ziers gadaaxtes sakuTar an mowinaaRmdegis figuras? ar SeuZlia.
kiTxvebis paralelurad mieciT moswavleebs lazieris dafaze gadaadgilebis
SesaZlebloba, raTa aCvenon misi yvela SesaZlo svla.
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
davalebis piroba: davalebis piroba:
ipove SamaTi lazieriT erT svlaSi. ipove SamaTi lazieriT erT svlaSi.
1. la3# 1. lf1#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
71
20 SamaTi etliT
gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; etlis
moZraobis specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi
orientireba.
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ _ https://www.youtube.com/watch?
v=lZw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ _ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w.
https://shorturl.at/PY279
72
davalebis piroba: davalebis piroba:
ipove SamaTi etliT erT svlaSi. ipove SamaTi etliT erT svlaSi.
1... ed2 # 1... eg7#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
73
21 SamaTi kuTi
gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; kus moZraobis
specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi orientireba.
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/watch?v=l
Zw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w.
https://shorturl.at/PY279
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
74
davalebis piroba: davalebis piroba:
ipove SamaTi kuTi erT svlaSi. ipove SamaTi kuTi erT svlaSi.
1. kf1# 1... kf8#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
75
22 SamaTi mxedriT
gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; kus moZraobis
specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi orientireba.
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/watch?v=
lZw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w. https://shorturl.at/PY279
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
76
23 SamaTi paikiT
gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; paikis
moZraobis specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi
orientireba.
resursebi:
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/watch?v=
lZw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w. https://shorturl.at/PY279
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
77
Tema V. miniaturuli saWadrako partiebi
gakveTilis mizani:
martivi saWadrako partiebis gacnoba (dafaze ganviTarebuli movlenebis
gansazRvra winswrebiT, ori da meti svliT adre)
damxmare resursebi:
teleskola `Wadraki _ sabavSvo SamaTi~
https://www.youtube.com/watch?v=WHhk_L0OVLs&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=29
teleskola `Wadraki _ sabavSvo SamaTi~
https://www.youtube.com/watch?v=WHhk_L0OVLs&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=30
78
sademonstracio dafaze qvemoT miTiTebuli svlebis Sesabamisad aCveneT saba-
vSvo SamaTis Casmis Tanmimdevroba:
1. e4 e5 2. lh5 mc6 3. kc4 (an, piriqiT, jer 2. kc4 da Semdeg 3. lh5) mf6 4. lf7#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
Tumca, ra Tqma unda, arsebobs sabavSvo SamaTisgan Tavis dacvis gzebi, rac
moWadrakeebisTvis kargad aris cnobili. swored amitom profesiul WadrakSi `sa-
bavSvo SamaTi~ naklebad gamoiyeneba. saqme is aris, rom dacvis Semdeg pozicia TeT-
rebisTvis arc ise momgebiani xdeba, TamaSi Tanabrdeba da TeTri figurebi kargaven
maTi ferisTvis damaxasiaTebel mcire upiratesobas (vinaidan TamaSs iwyeben TeT-
rebi, iTvleba, rom maT erTi zedmeti tempi aqvT, ris gamoc mcire upiratesobas
floben).
79
vnaxoT sabavSvo SamaTisgan dacvis gzebi:
1. e4 e5 2. lh5 mc6 3. kc4 g6
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
g6-is Semdeg gamodis, rom Savebma kidev erTi svla gaakeTes figurebis
ganviTarebisTvis, maSin, rodesac TeTrebs lazieriT uwevT ukve meore svlis
TamaSi.
80
Wadrakis partiis yvelaze swrafi dasasrulia SamaTi or svlaSi, rac Savebis
uxeS SecdomasTan aris dakavSirebuli:
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
81
ganvixiloT yvelaze mokle saWadrako partiis meore SemTxveva: SamaTi Caismeba
or svlaSi Savi lazieriT, xolo sam svlaSi _ TeTri lazieriT (TeTri ferebiT –
h5-e8 diagonalze, xolo Savi ferebiT – h4-e1 diagonalze). partia Semdegi
svlebis TanmimdevrobiT TamaSdeba:
1. g4 e5
2. f3 (an 2. f4) lh4#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
82
igive konstruqciis mixedviT, Sesabamisi svlebis TanmimdevrobiT TeTri feris
figurebsac SeuZliaT SamaTis Casma 3 svlaSi:
1. e4 g5 2. d4 f6 3. lh5#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
a b c d e f g h
8 8
7 7
6 6
5 5
4 4
3 3
2 2
1 1
a b c d e f g h
83
www.klio.ge
ISBN 978-9941-496-53-0
9 789941 49653 0
nona daTuaSvili
nona daTuaSvili
Wadraki
Wadraki
nona daTuaSvili
Wadraki
I klasi
maswavleblis wigni