You are on page 1of 88

nona daTuaSvili

Wadraki
nona daTuaSvili

Wadraki
moswavlis rveuli

I klasi
maswavleblis wigni
nona daTuaSvili

Wadraki
I klasi

maswavleblis wigni

grifminiWebulia saqarTvelos ganaTlebisa da


mecnierebis saministros mier 2023 wels

gamomcemloba `klio~
nona daTuaSvili

Wadraki, I klasi
maswavleblis wigni

redaqtori
manana baliaSvili

kompiuteruli uzrunvelyofa
nana esarTia

© nona daTuaSvili, 2023


© gamomcemloba `klio~, 2023

yvela ufleba daculia

ISBN 978-9941-496-53-0
pirveli gamocema _ 2023

Sps `gamomcemloba klio~


aRmaSeneblis gamziri 181,
Tbilisi, 0112
tel.: (995 32) 234 04 30
E-mail: book@klio.ge
www.klio.ge
www.facebook.com/kliopublishing
sarCevi

zogadi rekomendaciebi Wadrakis maswavlebels .......................................... 4


Wadrakis standarti ...................................................................................... 6
maswavleblis wignisa da moswavlis rveulis struqtura .......................... 9
damxmare resursebi maswavleblisaTvis ....................................................... 10
Tematuri matricebi ....................................................................................... 10

Tema I. Wadrakis dafa ...................................................................................... 12


1. Wadrakis warmoSoba.................................................................................. 19
2. Wadrakis dafis geometria ...................................................................... 22
Tema II. Wadrakis figurebis moZraobisa da TamaSis wesebi
3. Wadrakis figurebis dasaxeleba da maTi siZliere ............................. 28
4. Wadrakis figurebis sawyisi ganlageba .................................................. 30
5. mefis moZraobis wesebi ............................................................................ 32
6. `ayvana~ ..................................................................................................... 35
7. etlis moZraobis wesebi .......................................................................... 37
8. `qiSi~ ........................................................................................................ 39
9. `SamaTi~...................................................................................................... 42
10. paikis moZraobis wesebi ......................................................................... 44
11. kus moZraobis wesebi ............................................................................. 47
12. mxedris moZraobis wesebi ...................................................................... 50
13. lazieris moZraobis wesebi ................................................................... 53
14. `muqara~, `ormagi muqara~, `dacva~ ....................................................... 56
15. roqis gakeTebis wesebi .......................................................................... 58
16. yaimis wesebi ............................................................................................ 62
17. figurebis Rirebuleba .......................................................................... 65
Tema III. saWadrako ena _ notacia
18. ujrebis dasaxeleba ................................................................................ 67
Tema IV. erTsvliani SamaTebi
19. SamaTi lazieriT ..................................................................................... 70
20. SamaTi etliT ........................................................................................... 72
21. SamaTi kuTi .............................................................................................. 74
22. SamaTi mxedriT ........................................................................................ 76
23. SamaTi paikiT ........................................................................................... 77
Tema V. miniaturuli saWadrako partiebi
24. mokle partiebi da `sabavSvo SamaTi~ .................................................. 78

3
zogadi rekomendaciebi Wadrakis maswavlebels

pirvel klasSi Wadrakis swavlebisas bevri ram unda gaiTvaliswinoT; kerZod,


pirveli klasis moswavleebis asakobrivi Taviseburebebi (midrekileba TamaSisa da
garTobisken, swrafi gonebrivi daRla, uyuradReboba) da is faqtori, rom bavSvebi
jer mxolod iwyeben codnis siRrmeebTan ziarebas, amitom bevri ram, rac Wadrakis
swavlebasTan aris dakavSirebuli, SeiZleba maTTvis rTuli gasagebi aRmoCndes. am-
denad, Wadrakis swavlebisas maqsimaluri moTmineba unda gamoiCinoT da gakveTile-
bis didi nawili TamaSis elementebiT warmarToT ise, rom bavSvebisTvis damRleli
ar aRmoCndes. gakveTili ar unda mimdinareobdes monologis reJimSi da moswav-
leebs maqsimaluri SesaZlebloba unda mieceT CarTulobisaTvis. swored amgvari
mosazrebiT vxelmZRvanelobdi winamdebare meToduri saxelmZRvanelos Sedgenisas.
Wadrakis sagans sxva saswavlo disciplinebisagan gansxvavebuli specifika
axasiaTebs, gakveTilis axsna mxolod zepirsityvierad, dafisa da figurebis da-
xmarebis gareSe, praqtikulad SeuZlebelia. amdenad, gakveTilis mimdinareobisas
unda gamoiyenoT damxmare masala: sademonstracio an magnituri dafa an/da sama-
gido Wadraki, imis gaTvaliswinebiT, skolas romeli moepoveba. gakveTilis msvle-
lobis dros wignSi mocemuli didaqtikuri amocanebi TvalsaCinoebisaTvis sade-
monstracio dafaze ganixileT. didaqtikuri specialuri amocanebis garCevis dros
moswavleebis mier gakeTebuli ganzogadebebi, gamovlenili kanonzomierebebi da
gamotanili daskvnebi daexmareba maT moZebnon saukeTeso saWadrako gagrZelebebi
(svlebi), agreTve, moaxdinon sakuTari araswori svlebis analizi _ TviTrefleqsia,
rac SesaZleblobas miscemT Tavidan aicilon identuri Secdomebi.
miuxedavad imisa, rom Wadraki 2022 wlidan savaldebulo disciplinad iqca
skolebSi, igi Tavisi SinaarsiT TamaSs warmoadgens, bavSvebs ki yvelaferi xiblavT,
rac TamaSTan aris dakavSirebuli, amitom Wadrakis figurebis svlebis Seswavlis
Semdeg moswavleebs gakveTilis mimdinareobis garkveul monakveTSi (15, 20 wT) mie-
ciT Wadrakis TamaSis SesaZlebloba, amiT isini ganvlil Teoriul codnas praqti-
kas daukavSireben da ufro martivad moaxdenen codnis ganmtkicebas.
maswavleblis wignisa da moswavlis rveulis Sinaarsobrivi mxare (gamoyenebuli
resursebi _ damxmare saWadrako masala; didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod;
kompleqsuri/proeqtuli davalebebi) iZleva SesaZleblobas diferencirebuli swav-
lebisaTvis, rac Tqven mier Sesabamis marTvas da wignSi mocemuli rekomendaciebis
Sesrulebas saWiroebs. konstruqtivistuli paradigmis gaTvaliswinebiT wigni age-
bulia ise, rom yvela Temas logikurad da Tanmimdevrulad mosdevdes momdevno
da moswavlem moaxdinos gonebaSi codnis ageba. maswavleblis wignSi gamoyenebuli
winare codnis gaaqtiurebaze orientirebuli kiTxvebi da damxmare interaqtiuli
SekiTxvebi dagexmarebaT moswavlis Sinagani Zalebis gaRviZebasa da mis sagakveTilo
procesSi srulad CarTvaSi (aqtualizebaSi).
wignSi gamoyenebuli damxmare resursebis meSveobiT Tqven SeZlebT codnis
gaRrmavebas Wadrakis Sesaxeb. meTodur saxelmZRvanelos ara aqvs pretenzia misi
Sinaarsobrivi mxaris yovlismomcvelobaze, amdenad, wignSi miTiTebuli resurse-
bi SesaZloa TqvenTvis inspiracia aRmoCndes axali aqtivobebis mofiqrebasa da

4
dagegmvaSi, imisTvis, rom sagakveTilo procesi ufro sainteresod da efeqturi
gaxadoT.
kompleqsuri davalebebi, romelic Tematur blokebSi Semaval sakiTxebs gaa-
erTianebs da moicavs klasSi jgufurad an Sin, mSoblis daxmarebiT Sesasrulebel
mravalferovan davalebebs, Tqven Tavad unda marToT klasis mzaobis gaTvaliswi-
nebiT. vinaidan pirveli klasis moswavleebma jer ar ician wera-kiTxva, kompleqsu-
ri davalebebi metwilad miemarTeba xatvas, gamoWrasa da gaferadebas, rac ufro
saxalisos gaxdis aqtivobas da SesaZleblobas mogcemT, minimumamde daiyvanoT
mSoblis CarTuloba davalebis Sesrulebis procesSi, moswavleebs ki SemoqmedebiT
unarebs gamoumuSavebs.
wignis TiToeuli sakiTxi gulisxmobs moswavlis rveulSi Sesabamisi davale-
bis Sesrulebas. gaiTvaliswineT, rom pirveli klasis moswavleebma jer ar ician
kiTxva, amitom moswavlis rveulidan davalebis piroba rac SeiZleba gasagebad ga-
numarteT. savaraudod, moswavles davalebis Sin Sesrulebisas mSoblis daxmareba
mainc dasWirdeba, ris Sesaxebac mSoblis informirebac moaxdineT.
dabolos, nu SeSindebiT, winamdebare meToduri saxelmZRvanelo SesaZleblo-
bas mogcemT Wadrakis gakveTili warmarToT im SemTxvevaSic ki, Tu Wadrakis Seswav-
lisa da skolaSi misi swavlebis gamocdileba ar gagaCniaT.
gisurvebT warmatebebs!

5
Wadrakis standarti

Sesavali
Wadrakis swavla-swavlebas gansakuTrebuli funqcia aqvs dawyebiTi safexuris
misiisa da miznebis realizebaSi. aq aqcentirebulad muSavdeba funqciur-kompo-
nenturi unarebi, romelTa aqtualizebac xels Seuwyobs sxva sagnebis swavleba-
sac.
Wadraki xels uwyobs iseTi unarebis ganviTarebas, rogoricaa kritikuli azrov-
neba, SemoqmedebiToba, komunikacia, TanamSromloba, moqalaqeoba da xasiaTi/
neba/wrToba.

miznebi da amocanebi
Wadrakis swavlebis procesSi moswavlem unda SeZlos:
1. Wadrakis figurebis SesaZleblobebis gaanalizeba; ideebis generireba Wadrakis
TamaSisas / saWadrako amocanebis Sesrulebisas (kritikuli azrovneba, Semoqme-
debiToba):
• moiyvanos argumentebi imasTan dakavSirebiT, Tu ra azri devs TiToeuli
svlis ukan (magaliTad, mocemul poziciaSi qiSis mogeriebis saSualebebis
gaanalizebisas);
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanebze muSaobisas poziciis Sefaseba (maga-
liTad, daculi da daucveli figurebis erTmaneTisgan garCeva); sxva msgavsi
situaciebis gaxseneba/analogiebis amocnoba;
• TamaSis dros (magaliTad, daucvel figuraze ieriSisas, Zlier figuraze
ieriSisas, centris dakavebis mcdelobisas, mefeze ieriSisas) sakuTari Se-
saZleblobebis obieqturad gaanalizeba; varaudebis gamoTqma sxvadasxva si-
tuaciaSi figuris RirebulebasTan dakavSirebiT; figurebis Rirebulebebis
erTmaneTTan Sedareba;
• figurebis Rirebulebis gadafaseba (magaliTad, mefeze Setevis dros) TamaSis
dros gakeTebuli daskvnebis/ gamoTqmuli varaudebis safuZvelze; yuradRe-
bis gamaxvileba detalebze, romlebmac figuris Rirebulebis gadafaseba ga-
moiwvia;
• ideebis ganzogadeba/alternativebis Zieba TamaSis dros warmoqmnili proble-
mis gadasaWrelad/dasaxuli miznebis gansaxorcieleblad; analizis procesSi
detalebze yuradRebis miqceva;
• algoriTmebis/kanonzomierebebis aRmoCena da gaanalizeba Wadrakis TamaSis
procesSi (magaliTad, Sav da TeTr ujrebTan, vertikalur, horizontalur da
diagonalur xazebTan dakavSirebiT).

2. Tanaklaselebsa da maswavlebelTan TanamSromloba saWadrako situaciebis


analizis procesSi (komunikacia, TanamSromloba, moqalaqeoba):
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanaze muSaobisas maswavleblis/Tanaklasele-
bis aqtiuri mosmena; sakuTari saTqmelis naTlad da Sinaarsianad gamoxatva;

6
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanaze muSaobisas Riaobisa da keTilganwyo-
bis gamoxatva maswavleblis/Tanaklaselebis mimarT;
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanaze muSaobisas Semwynareblobis gamov-
lena gansxvavebuli mosazrebebis/komentarebis mimarT;
• Wadrakis dafasTan TamaSis qcevis wesebis dacva (misalmeba, gamarjvebis
milocva).

3. TviTrefleqsia saWadrako amocanebze muSaobis procesSi (xasiaTi/neba).


• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanaze muSaobisas konkretuli miznis dasax-
va; miznis miRwevisTvis saWiro gegmisa da strategiebis gaanalizeba;
• Wadrakis TamaSisas/saWadrako amocanaze muSaobisas sakuTari SesaZleblobe-
bisa da interesebis Seswavla da gaanalizeba.

Sinaarsobrivi prioritetebi
saswavlo kursis farglebSi zemoT mocemuli kompetenciebis ganviTareba unda
moxdes Semdeg sakiTxebze dayrdnobiT:

ZiriTadi sakiTxebi qvesakiTxebi kavSiri sxva sagnebTan

saWadrako dafa • TeTri da Savi ujrebi sakoordinato sibrtye;


(figurebis sawyisi pozicia, koordinati; geometria
Cveneba); _ oTxkuTxedi, kvadrati,
• horizontaluri, geometriuli figurebi;
vertikaluri da
diagonaluri xazebi;
• saWadrako dafis nawilebi cifrebis codna; Canaweris
(mag.: TeTrebis naxevari, gakeTeba (koordinatis Cawera).
Savebis naxevari, centri,
lazieris flangi, mefis
flangi);
• saWadrako notacia.

Wadrakis figurebi, • mefe, lazieri, etli, ku, orientireba sivrceSi,


moZraobis wesebi mxedari, paiki; figurebis sibrtyeze, koordinati,
feri; paraleluri gadatana,
• figurebis raodenoba; kanonzomiereba;
• figurebis moZraobis
wesebi;
• roqi (mokle, grZeli); ricxvebi (algebra) (Sesabamisoba
• figurebis Rirebuleba. figurasa da mis Rirebulebas
Soris, figuris Zalebis
Sedareba).

figurebis • mefe, lazieri, etli, ku, orientireba sivrceSi,


sawyisi ganlageba mxedari, paiki; figurebis sibrtyeze, koordinati,
saWadrako dafaze, feri. paraleluri gadatana,
qcevis wesebi kanonzomiereba.

7
ZiriTadi sakiTxebi qvesakiTxebi kavSiri sxva sagnebTan

saWadrako partiis • qiSi; logika; kombinatorikis sawyisebi


mizani: qiSi, SamaTi • SamaTi; _ variantebis daTvla; kritikuli
• muqara, dacva; azrovneba.
• pati, Sedegi (mogeba, wageba,
yaimi).

TamaSi sawyisi • figurebis ganviTareba; logika; kombinatorikis


poziciidan • SamaTi erT svlaSi; sawyisebi _ variantebis daTvla;
• SamaTi or svlaSi; kritikuli azrovneba; grafebis
• mokle saWadrako partiebi sawyisebi.
(sabavSvo SamaTi _
SesaZlebelia ganxiluli
iyos SamaTi 2,3,4 svlaSi).

8
maswavleblis wignisa da moswavlis rveulis struqtura

maswavleblis wignSi aRwerilia: gakveTilis mizani; gakveTilis scenari;


damxmare kiTxvebi; damxmare diagramebi maswavleblisTvis; specialuri didaqtikuri
amocanebi klasSi savarjiSod; warmodgenilia damxmare resursebi (sainformacio
sakomunikacio saSualebebi); saswavlo da saTamaSo saWadrako platformebi _
videogakveTilebi; saswavlo failebi; sainformacio saWadrako bmulebi da failebi;
filmebi da literaturuli nawarmoebebi Wadrakze; Tematur blokebSi Semavali
sakiTxebis gamaerTianebeli kompleqsuri davalebebi.
maswavleblis wigni da moswavlis rveuli Tematuri blokebisa da maT arealSi
Semavali sakiTxebis gaTvaliswinebiT TanxvedraSia erTmaneTTan. moswavlis
rveulSi warmodgenili sakiTxebis dasaxeleba rig SemTxvevebSi identuri ar aris
maswavleblis wignis, rac imiT aixsneba, rom moswavlis aRqma, misi codnisa da
cxovrebiseuli gamocdilebis gaTvaliswinebiT, gansxvavebulia maswavleblis
aRqmisagan da ufro martiv frazeologias moiTxovs. amdenad, moswavlis rveulSi
zogierTi sakiTxis dasaxeleba gamartivebuli saxiT aris warmodgenili da naklebad
datvirTulia terminebiT; garda amisa, saTaurebis SerCevisas vxelmZRvanelobdiT
mosazrebiT, rom isini saxaliso da interesis aRmZvreli yofiliyo bavSvebisaTvis.
maswavleblis wigni da moswavlis rveuli Sedgeba 5 Temisa da 24 sakiTxisagan.
maswavleblis wignis mixedviT Sedgenil moswavlis rveulSi mocemulia:
mravalferovani davalebebi saWadrako diagramebiTa da dakavSirebis magaliTebiT;
davalebis pirobaTa did nawils win uZRvis nimuSebi saWadrako diagramebis saxiT.
moswavlis rveuli Sedgeba ZiriTadad Semdegi davalebebisagan: dakavSirebis
davalebebi, sadac moswavlem suraTebi an saWadrako aRniSvnebi unda daakavSiros
maT dasaxelebebTan; diagramaze Sesasrulebeli davalebebi, sadac moswavlem war-
modgenili nimuSis _ patara diagramis _ daxmarebiT unda Seasrulos davaleba did
diagramaze (gaaferados, isari gaavlos, moniSnos); mosaniSni davalebebi, romelic
oTxi diagramis saxiT aris warmodgenili _ aq moswavlem, davalebis pirobis Sesa-
bamisad, unda ipovos swori diagrama da moniSnos igi.

9
damxmare resursebi maswavleblisaTvis

saswavlo da saTamaSo saWadrako platformebi:


1. 2020 teleskola, Wadraki
https://www.youtube.com/watch?v=1kXY4ipUqYw&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR
2. https://el.ge/users/profile/coach
3. https://lichess.org/
4. https://www.chess.com/ka/chadraki
5. https://www.chesskid.com/
6. https://chadraki.ge/
7. https://www.youtube.com/@chadraki
8. https://www.youtube.com/@Geochess
9. https://www.facebook.com/Geochess.org
10. https://www.chessable.com/

damxmare saWadrako masala:


1. lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
2. sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007 w.
https://vdocuments.mx/ivashchenko-sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-
combinations.html?page=2
3. sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w.
https://shorturl.at/PY279
4. merab TxeliZe, `SeviswavloT Wadraki~, leqciebis kursi
https://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/275500/1/Sheviscavlot_Chadraki_Leqciebis_
Kursi.pdf
sainformacio saWadrako bmulebi:
1. https://geochess.ge/
2. https://www.chesstv.ge/
3. https://www.facebook.com/chesstv.ge
4. https://www.youtube.com/channel/UCgWKoYgeG_3rzq4d2gSqmow
filmebi Wadrakis Sesaxeb:
1. https://adjaranet.to/drama/13952-dedoflis-gambiti-qartulad.html
2. https://kinogo.so/76856-shahmatnaja-novella-1960.html
3. https://www.imovies.cc/ka/movies/878558058/The-Royal-Game/RUS/MEDIUM
4. https://www.youtube.com/watch?v=kkOweffr3II
5. https://www.imovies.cc/ka/movies/450142198/Pawn-Sacrifice/RUS/MEDIUM
6. https://adjaranet.to/filmebi/8216-lujinis-dacva-qartulad.html
7. https://www.youtube.com/watch?v=uRC_3pgpeRw
8. https://vimeo.com/ondemand/glorytothequeen/521961916
9. https://www.youtube.com/watch?v=lwLM9bgE3tY
10. https://mykadri.com/3934-mowadrake-qartulad-queen-to-play-qartulad.html

10
11. https://www.facebook.com/watch/?v=673802707329640
12. http://croconet.ge/7045-critical-thinking.html
13. https://www.youtube.com/watch?v=H5gfAYJUkXE
14. https://www.youtube.com/watch?v=YhrUFssohM4
15. https://www.imdb.com/video/vi769963033/?playlistId=tt4341582&ref_=tt_ov_vi
16. https://www.youtube.com/watch?v=PBCLUTCRM9w
17. https://www.youtube.com/watch?v=eROCgik8zMk
18. https://www.youtube.com/watch?v=gQShw80vens

literaturuli nawarmoebi Wadrakis Sesaxeb:


1. uolter tevisi _ `lazieris gambiti~,
https://saba.com.ge/books/details/16627
2. Stefan cvaigi _ `saWadrako novela~,
https://www.aura.ge/311-klasika/6248-shtefan-cvaigi--satchadrako-novela.html
3. vladimer nabokovi _ `luJinis dacva~
https://saba.com.ge/books/details/16559
4. fridrix diurenmati _ `moWadrake~
https://borbalo.blogspot.com/2015/02/blog-post.html?view=classic

11
Tematuri matricebi
1
Tema I. Wadrakis dafa

sakiTxebi:
1. Wadrakis jadosnuri samyaro
2. Wadrakis dafis bilikebi
samizne cneba: logika, kanonzomiereba

sakvanZo SekiTxva: rogor Sevqmna Wadrakis dafa ise, rom ar davarRvio misi
struqtura da rogor gavaformo Cem mier Seqmnili dafis ukana mxare?
Seni davaleba:
Seqmeni Wadrakis dafa; amisaTvis gamoiyene saxatavi furceli, SearCie sasurveli
zoma dafis ujrebis dasaxazad da Semdeg sxvadasxva saxatavi masaliT gaaferade
ujrebi.
daxatuli Wadrakis dafis meore mxare gaaforme ilustraciebiT. daxate
siuJeti Wadrakis warmoSobis istoriis Sesaxeb. amis Semdeg Seni Wadrakis dafa
galamazdeba da Zvirfasi gaxdeba SenTvis.
davalebis Sesasruleblad dagWirdeba: saxatavi furceli, feradi fanqrebi,
flomasterebi, makrateli, saxazavi, guaSis saRebavebi da a.S., Seni fantaziisa
da survilis mixedviT.

samizne cnebasTan
dakavSirebuli
Sefasebis kriteriumi naSromSi prezentaciisas
mkvidri warmodgenebi
moswavles SeuZlia: xazgasmiT warmoaCine:
moswavlem unda
gaacnobieros rom:

samizne cneba 1. Wadrakis dafis 1. rogoria Wadrakis


logika, kanonzomiereba ujrebis swori ferTa dafa? ra nawilebisgan
gamisa da ganlagebis Sedgeba igi?
Wadrakis TamaSisTvis
amocnoba; 2. ramdeni ujraa
saWiroa:
2. Wadrakis dafis ganTavsebuli
• Wadrakis dafa;
vertikaluri rigebisa TiToeul vertikalur
• Wadrakis dafaze rigze?
da ujrebis raodenobis
ganlagebuli 3. ramdeni ujraa
dasaxeleba;
rigebis cnoba. ganTavsebuli
3. Wadrakis dafis
horizontaluri TiToeul
rigebisa da ujrebis horizontalur
raodenobis dasaxeleba; rigze?
4. Wadrakis dafis 4. ris meSveobiT
vertikalebisa da aRiniSneba
horizontalebis horizontaluri da
aRniSvna; vertikaluri rigebi?
5. saubari Wadrakis 5. sad da rogor
warmoSobis istoriaze. warmoiSva Wadraki?

12
kompleqsuri davalebis ganxorcielebisTvis saWiro resursi:
videoinstruqcia _ rogor davxatoT Wadrakis dafa
https://www.youtube.com/watch?v=I4i6OkgxnoE

moswavlis rveuli, davalebebi gv. 9-15

kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi,


SekiTxvebi)

etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba

maswavlebeli moswavleebs esaubreba Wadrakis dafis Sesaxeb; uxsnis, rom dafa-


ze aris Savi da TeTri ujrebi, dafaze rva horizontaluri da rva vertikaluri
rigia, amis codna moswavles daexmareba Wadrakis dafis SeqmnaSi.
Seni davalebaa: Seqmna Wadrakis dafa; amisaTvis gamoiyene saxatavi furceli,
SearCie sasurveli zoma dafis ujrebis dasaxazad da Semdeg sxvadasxva saxatavi
masaliT gaaferade ujrebi.
daxatuli Wadrakis dafis meore mxare gaaforme ilustraciebiT. daxate siuJe-
ti Wadrakis warmoSobis istoriis Sesaxeb. amis Semdeg Seni Wadrakis dafa gala-
mazdeba da Zvirfasi gaxdeba SenTvis.
davalebis Sesasruleblad dagWirdeba: saxatavi furceli, feradi fanqrebi,
flomasterebi, makrateli, saxazavi, guaSis saRebavebi da a.S., Seni fantaziisa
da survilis mixedviT.

etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

sakiTxi 1: Wadrakis jadosnuri samyaro


aqtivoba 1: maswavlebeli atarebs mini-leqcias Temaze „Wadrakis warmoSoba“.
aqtivoba 2: moswavleebi rveulSi asruleben labirinTis ilustrirebul
davalebas, romelic Wadrakis warmoSobis istorias ukavSirdeba.
moswavlis rveulSi ix. davaleba gv.6
1. sad da rodis gamoigones Wadrakis TamaSi?
2. vin gamoigona Wadraki?
3. vis miarTves saCuqrad Wadrakis TamaSi?
4. ra moiTxova sinma Wadrakis gamogonebis sanacvlod?
5. SeZlo Tu ara mefem misi survilis Sesruleba?

13
sakiTxi 2: Wadrakis dafis bilikebi
aqtivoba 3: maswavlebeli atarebs interaqtiul gakveTils Temaze „Wadrakis
dafis bilikebi“.
aqtivoba 4: specialuri didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod,
vertikaluri da horizontaluri rigebis dasaxelebaze.
kiTxvebi:
• rogoria Wadrakis dafa? ra nawilebisgan Sedgeba igi?
• ramdeni ujraa ganTavsebuli TiToeul vertikalur rigze?
• ramdeni ujraa ganTavsebuli TiToeul horizontalur rigze?
• ris meSveobiT aRiniSneba horizontaluri da vertikaluri rigebi?
• ras gamoiyeneb saWadrako dafis Sesaqmnelad?
• ris meSveobiT daxazav Wadrakis dafas?
• ra principiT gaaferadeb Wadrakis dafis ujrebs?
• ramden rigs daxazav, rom dafa miiRo?

kompleqsuri davalebis Sesrulebisa da prezentaciis procesSi maswavleblis


mier dasmuli SekiTxvebi konkretul moswavlesTan individualuri muSaobis
sawarmoeblad
aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi:
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
ras iTvaliswinebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• visTan da rogor iTanamSromle kompleqsur davalebaze muSaobis
procesSi? vin mogca raime rCeva? ramdenad dagexmara rCevebi?
axseni, ra codna da gamocdileba SeiZine kompleqsur davalebaze muSaobis
procesSi:
• ra sakiTxs Seexeba Sen mier Seqmnili kompleqsuri davaleba?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris
gagebas isurvebdi?
• visTvis da ratom aris Sen mier Seqmnili kompleqsuri davaleba
sasargeblo da saintereso?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?
Seafase, ramdenad produqtiuli da saintereso iyo kompleqsur davalebaze
muSaobis procesi:
• Seafase, ramdenad gamogivida davalebis Sesruleba; ramdenad emTxveva is
maswavleblis molodinebs?
• ra gaakeTe damoukideblad? raSi dagWirda sxvebis daxmareba?
• ra faqtorebi gaiTvaliswine / unda gaiTvaliswino saimisod, rom Seni
kompleqsuri davalebis prezentacia msmenelisTvis gasagebi da misaRebi
iyos?
• Seni azriT, riT da ramdenad gansxvavdeba Sen mier Sesrulebuli davaleba
Tanaklaselebis naSromebisgan?
• ras gaakeTebdi sxvagvarad, axla rom iwyebde davalebaze muSaobas?

14
2
Tema I. Wadrakis dafa
Tema II. Wadrakis figurebis gacnoba da TamaSis wesebi
Tema IV. erTsvliani SamaTebi

sakiTxi/qvesakiTxi:
• Wadrakis dafis bilikebi;
• Wadrakis figurebi;
• rogor dadis mefe;
• rogor dadis etli;
• `SamaTi~;
• rogor dadis paiki;
• rogor dadis ku;
• rogor dadis mxedari;
• rogor dadis lazieri;
• SamaTi lazieriT;
• SamaTi etliT;
• SamaTi kuTi;
• SamaTi mxedriT;
• SamaTi paikiT.

samizne cneba: logika, kanonzomiereba


sakvanZo SekiTxva: rogor Sevqmna martivi saSamaTo poziciebi ise, rom ar
davarRvio SamaTis Casmis wesi (dafaze iyos asaxuli SamaTi) da figurebis
moZraobis swori mimarTuleba?
kompleqsuri davaleba:
Sesaqmnelia martivi saSamaTo amocanebi.
Seni davalebaa:
gaixsene Wadrakis figurebis Zala da maTi gadaadgilebis mimarTuleba, daakavSire
Wadrakis figurebi erTmaneTTan da Seqmeni martivi saSamaTo poziciebi, sadac
TeTri an Savi feris figurebi SamaTs Causvamen erT svlaSi mowinaaRmdegis
mefes.
amisTvis unda daxato saWadrako diagrama, rac ar gagiWirdeba, radgan wina
kompleqsuri davaleba ukve Sesrulebuli gaqvs. am diagramaze unda Caxato
Wadrakis figurebi, romelTa daxatva Sen ukve iswavle moswavlis rveulidan
gv.24, 31, 44, 49, 53, 58. naSromi warmoadgine Tabaxis furclebze.

15
samizne cnebasTan
dakavSirebuli
Sefasebis kriteriumi naSromSi prezentaciisas
mkvidri warmodgenebi
moswavles SeuZlia: xazgasmiT warmoaCine:
moswavlem unda
gaacnobieros rom:

samizne cneba 1. Wadrakis dafis 1. rogoria Wadrakis


logika, kanonzomiereba amocnoba, dafa? ra nawilebisgan
1. Wadrakis vertikalebis, Sedgeba Wadrakis
TamaSisTvis horizontalebis, dafa?
saWiroa Wadrakis diagonalebisa da 2. ramdeni sxvadasxva
dafa, figurebi figurebis dasaxeleba; figuraa WadrakSi?
da TamaSis wesebis 2. saWadrako figurebis 3. daasaxele figurebi
codna; moZraobis wesebis axsna da aRwere, ra wesiT
2. Wadrakis figurebi da Cveneba. moZraobs TiToeuli.
saWadrako dafaze
sxvadasxva
mimarTulebiT
gadaadgildebian.

kompleqsuri davalebis ganxorcielebisTvis saWiro resursebi:


moswavlis rveuli _ davalebebi: gv. 24, 31, 40, 44, 49, 53, 58, 83-95.
videoinstruqcia:
1. rogor Sevqmna Wadrakis dafa
https://www.youtube.com/watch?v=I4i6OkgxnoE

2. rogor davxato Wadrakis figurebi


https://www.youtube.com/watch?v=XSZBE6AnM8Y

16
kompleqsuri davalebis ganxorcielebis etapebi (aqtivobebi, resursebi,
SekiTxvebi)

etapi I – kompleqsuri davalebis pirobis gacnoba

Seqmeni erTsvliani martivi amocanebi, daxate Wadrakis diagrama, romelzec


Caxatav Wadrakis figurebs erTsvliani saSamaTo muqarebiT.
maswavlebeli moswavleebs esaubreba Wadrakis dafis Sesaxeb:
• ra ferebisgan Sedgeba saWadrako dafa?
• ras ewodeba vertikali da horizontali?
• ramdeni vertikaluri rigia dafaze?
moswavle gaaferadebs Wadrakis dafis ujrebs, moswavlis rveulidan gv. 9-15.

etapi II – kompleqsur davalebaze muSaoba

Wadrakis figurebis gacnoba da TamaSis wesebi


sakiTxi/qvesakiTxi:
• Wadrakis figurebi;
• rogor dadis mefe;
• rogor dadis etli;
• `SamaTi~;
• rogor dadis paiki;
• rogor dadis ku;
• rogor dadis mxedari;
• rogor dadis lazieri.
aqtivoba: maswavlebeli ramdenime gakveTilze xsnis Wadrakis figurebis
gadaadgilebis wesebs.
kiTxvebi:
• ramdeni sxvadasxva figuraa WadrakSi?
• rogor ar SeuZliaT figurebs gadaadgileba?
• rogor, ra wesiT moZraobs ku?
• rogor, ra wesiT moZraobs etli?
• rogor, ra wesiT moZraobs lazieri?
• rogor, ra wesiT moZraobs mefe?
• rogor, ra wesiT moZraobs mxedari?
moswavlis rveulSi ixileT davalebebi gverdebze: 24, 31, 40, 44, 49, 53-61.

17
etapi III – kompleqsur davalebaze muSaoba

Tema IV: erTsvliani SamaTebi


sakiTxebi:
• SamaTi lazieriT;
• SamaTi etliT;
• SamaTi kuTi;
• SamaTi mxedriT;
• SamaTi paikiT.
aqtivoba: maswavlebeli specialuri didaqtikuri amocanebis meSveobiT
avarjiSebs moswavleebs erTsvliani SamaTebis CasmaSi.
kiTxvebi:
• rogor Seiqmneba saSamaTo poziciebi lazieriT?
• rogor Seiqmneba saSamaTo poziciebi etliT?
• rogor Seiqmneba saSamaTo poziciebi mxedriT?
• rogor Seiqmneba saSamaTo poziciebi kuTi?
• rogor Seiqmneba saSamaTo poziciebi paikiT?
aqtivoba: moswavlis rveulSi ixileT davalebebi (gverdebze: 83-95)

kompleqsuri davalebis Sesrulebisa da prezentaciis procesSi maswavleblis


mier dasmuli SekiTxvebi konkretul moswavlesTan individualuri muSaobis
sawarmoeblad
aRwere, rogor mimdinareobs/warimarTa davalebaze muSaobis procesi:
• rogor gegmav/dagegme kompleqsur davalebaze muSaobis procesi?
ras iTvaliswinebdi samuSao procesis dagegmvisas?
• visTan da rogor iTanamSromle kompleqsur davalebaze muSaobis
procesSi? vin mogca raime rCeva? ramdenad dagexmara rCevebi?
axseni, ra codna da gamocdileba SeiZine kompleqsur davalebaze muSaobis
procesSi:
• ra sakiTxs Seexeba Sen mier Seqmnili kompleqsuri davaleba?
• ra icodi Sesaswavli sakiTxis Sesaxeb? ra gaige axali? damatebiT ris
gagebas isurvebdi?
• visTvis da ratom aris Sen mier Seqmnili kompleqsuri davaleba
sasargeblo da saintereso?
• ra xerxebi gamoiyene saswavlo masalis ukeT gasaazreblad? / kompleqsuri
davalebis ukeT Sesasruleblad?
Seafase, ramdenad produqtiuli da saintereso iyo kompleqsur davalebaze
muSaobis procesi:
• Seafase, ramdenad gamogivida davalebis Sesruleba; ramdenad emTxveva is
maswavleblis molodinebs?
• ra gaakeTe damoukideblad? raSi dagWirda sxvebis daxmareba?
• ra faqtorebi gaiTvaliswine/unda gaiTvaliswino saimisod, rom Seni kompleqsuri
davalebis prezentacia msmenelisTvis gasagebi da misaRebi iyos?
• Seni azriT, riT da ramdenad gansxvavdeba Sen mier Sesrulebuli davaleba
Tanaklaselebis naSromebisgan?
• ras gaakeTebdi sxvagvarad, axla rom iwyebde davalebaze muSaobas?

18
Tema I. Wadrakis dafa

1 Wadrakis warmoSoba

gakveTilis mizani:
Wadrakis TamaSis Sesaswavlad safuZvlis Seqmna, interesis gaRviveba; Wadrakis
warmoSobis istoriis gacnoba; misi siZvelisa da sibrZnis gacnobiereba; fantaziis
ganviTareba.
damxare resursebi:
 teleskola. `Wadraki _ gacnoba~
https://www.youtube.com/watch?v=1kXY4ipUqYw&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=1
 `rogor daviwyoT Wadrakis TamaSi _ wesebi da gzamkvlevi~
https://shorturl.at/pvw15
 chess.com https://www.chess.com/lessons/how-to-move-the-pieces/the-king-and-the-goal
 `Wadrakis istoria~ _ https://chadraki.ge/chadrakis-istoria/
 `Wadraki~ _ https://shorturl.at/exFJ1
 `saqarTvelo _ saWadrako qveyana~ _
https://www.youtube.com/watch?v=CtANrGmGiMM
 Wadraki `didgoris brZola~ _ https://www.youtube.com/watch?v=SZ41V7w3xik
 `nikoloz ostapenko _ sxvadasxva saxeobis Wadrakis koleqcioneri~
https://www.youtube.com/watch?v=Q1bLPM-D1PQ
 `andria dadiani _ ciliswamebidan WeSmaritebamde~
https://www.youtube.com/watch?v=FyYQziq9nwU

gakveTili daiwyeT interaqtiuli kiTxvebis dasmiT imisTvis, rom gauRviZoT


moswavleebs Sinagani Zalebi da CarToT sagakveTilo procesSi. gaixseneT TamaSebi,
romelTa Sesaxeb gsmeniaT (magaliTad, fexburTi, kalaTburTi da sxva), mogwonT
an SesaZloa Tavadac TamaSobT. aqtivoba dagexmarebaT moswavleebis gacnobasa da
interesebis gagebaSi, aseve SeityobT, daaxloebiT ramden moswavles aqvs warmodgena
Wadrakis TamaSis Sesaxeb. mas Semdeg, rac moswavleebTan daamyareT komunikacia,
ufro dawvrilebiT unda gaigoT maTi saWadrako cnobierebis done WadrakTan
mimarTebiT. amitom dasviT kiTxvebi: aris Tu ara klasSi moswavle, romelmac
Wadrakis TamaSi icis? Tu klasSi iqnebian moswavleebi, romlebmac ician Wadraki,
damatebiT ikiTxeT: vin gaswavlaT Wadraki? rogorc wesi, vis eTamaSebiT? kidev
sxva ra iciT an gsmeniaT Wadrakis TamaSis Sesaxeb? amgvari gamokiTxva interess
gaaRvivebs moswavleebSi, romlebmac ar ician Wadraki, radgan klasSi aucileblad
aRmoCndeba xolme ramdenime moswavle, romlebmac kargad ician Wadrakis TamaSis
wesebi. Tumca maT sayuradRebod sagangebod unda aRniSnoT: ar gegonoT, rom
bevrad upirates mdgomareobaSi xarT maTTan SedarebiT, vinc Wadrakis TamaSi jer
ar icis, radgan gakveTilis msvlelobisas bevr iseT rames SeityobT, rac TqvenTvis
aqamde ucnobi iyo.
rogor fiqrobT, sad, vis da rodis SeiZleba gamoegonebina Wadrakis TamaSi?
sinamdvileSi es aravin icis, Wadrakis warmoSobis Sesaxeb mravali legenda arse-

19
bobs, Tumca yvelaze popularuli legendis Tanaxmad, Wadrakis TamaSi Soreul
qveyanaSi – indoeTSi, Zalian didi xnis win, me-6 saukuneSi gamoigones. xom ar iciT,
ras niSnavs sityva `legenda~? legenda SeiZleba iyos an ar iyos namdvili ambavi,
amitom danamdvilebiT aravin icis, simarTlea Tu ara legendaSi moTxrobili amba-
vi. miuxedavad amisa, Wadrakis warmoSobis Sesaxeb legenda, romelsac mogiyvebiT,
Zalian popularuli da, amave dros, jadosnuria.

legenda mogviTxrobs: erTma indoelma brZenma, saxelad sinma, didi


xnis fiqrisa da Sromis Sedegad gamoigona Wadrakis TamaSi. man Tavisi
gamogoneba samefo TamaSad miiCnia da Tavisi qveynis rajas (mefis induri
tituli) miarTva. brZenma auxsna figurebis moZraobis wesebi da TamaSis
mizani – mowinaaRmdegis mefis datyveveba, ris Semdegac TamaSi srulde-
ba. raja didad kmayofili darCa naboZebi TamaSiT. man Wadrakis figu-
rebSi sakuTari amala (jari) amoicno: ku (indur da sxva enebze _ spilo),
cxeni, etlebi da paikebi, jariskacebis saxiT. mefes moewona WadrakSi
Caqsovili brZolis sibrZne da gadawyvita sinis dasaCuqreba.
rajam hkiTxa, riT dagasaCuqro kargi TamaSis gamogonebisTviso.
sinma iseTi ram sTxova mefes, risi Sesrulebac am ukanasknelma ver
SeZlo. rogor fiqrobT, ras mosTxovda sini mefes Wadrakis gamogone-
bisaTvis iseTs, rasac uZleveli da auracxeli simdidris patroni mefe
ver Seusrulebda? mieciT moswavleebs SesaZlebloba, rac SeiZleba bev-
ri da mravalferovani pasuxebi moifiqron da mxolod Semdeg ganagrZeT
istoria.
sinma upasuxa: minda, rom imdeni xorblis marcvali momceT, ramdenic
momiwevs Wadrakis saTamaSo dafidan, Tu pirvel ujraze erT marcvals
dadeben, meoreze – ors, mesameze – oTxs, meoTxeze – rvas da ase, miyole-
biT, orjer mets yovel momdevno ujraze, yvela, 64-ve ujris CaTvliTo
(geometriuli progresiis mixedviT).
rajas gaecina, sawyal kacs moSiebiao, da brZana eangariSaT da miecaT
sinisTvis kuTvnili xorblis marcvlebi. sasaxlis maTematikosebi ori
dRe-Rame angariSobdnen marcvlebis raodenobas da gaognebulni dar-
Cnen. gamovida, rom sins ekuTvnoda imdeni marcvali, romelic mTel de-
damiwas xuTsantimetriani feniT dafaravda da gadasazidad aTi aTasi
uReli xar-kameCi ar eyofoda (18.446.744.073.709.551.615 cali marcvali
_ Tvrameti kvintilion oTxas ormocdaeqvsi kvadrilion Svidas or-
mocdaoTxi trilion samocdacameti miliard Svidas cxra milion xuTas
ormocdaTerTmeti aTas eqvsas TxuTmeti). aravin icis, Tu rogor moiqca
saxtad darCenili raja, Tumca Wadrakis TamaSma da am legendam Cvenamde
moaRwia da dResac Zalian popularulia.
legendis moyolis Semdeg, didi albaTobiT, moswavleebi gaocebulni darCe-
bian da bevrma maTganma SesaZloa arc daijeros xorblis marcvlebis ambavi. Tqven
SegiZliaT maT SesTavazoT, rom mSoblebis daxmarebiT da maTTan erTad saxlSi,
kalkulatoris gamoyenebiT, gamoTvalon xorblis marcvlebis raodenoba Wadrakis
dafis ujrebis mixedviT da darwmundnen, rom moyvanili ricxvi simarTles Seesa-
bameba.
sagakveTilo drois formatidan gamomdinare, Tu mogecemaT SesaZlebloba, mou-
yeviT moswavleebs saWadrako istoriebi, bavSvebs uyvarT sainteresod gadmocemu-
li ambebis mosmena.
20
legendas Tavs Tu davanebebT da realur faqtebs daveyrdnobiT, Wadrakis Ta-
maSi marTlac Zalian Zvelia. Tavdapirvelad is indoeTidan – aziaSi, xolo Semdeg
evropaSi gavrcelda. Wadrakis winamorbedi iyo induri TamaSi `Caturanga~, rac
sanskritze (Zveli induri ena) niSnavs oTx jars, romliTac oTxi adamiani TamaSob-
da. svlis rigiToba ganisazRvreboda kamaTlis gagorebiT. varaudoben, rom indoe-
Tidan Caturanga sparseTsa da arabeTSi gavrcelda, TamaSi Seicvala da or mowi-
naaRmdeges Soris mimdinareobda kamaTlebis gareSe, svlebis rigiTobiT. arabeTSi
mas `SantranJi~ ewoda, sparseTSi gavrcelda saxelwodebiT `Sax-mat~, rac Targman-
Si mefis sikvdils niSnavs. mogvianebiT TamaSs `Saxmati~ ewoda. aziis Semdeg Wadra-
kis TamaSi XI saukuneSi evropaSic damkvidrda, sadac didi popularoba moipova da
rainduli aRzrdis programaSi iyo Setanili.
varaudoben, rom saqarTveloSi Wadraki sparseTidan VI saukunis II naxevridan
gavrcelda. amdenad, Cven Wadrakis TamaSis mdidari tradicia davagroveT. gvyavda
ori msoflio Cempioni _ nona gafrindaSvili da maia CiburdaniZe, agreTve, araerTi
saerTaSoriso ostati da didostati, rogorc qalTa, aseve vaJTa Soris. Wadraki
gansakuTrebiT uyvardaT gamoCenil qarTvel mwerlebsa da sazogado moRvaweebs:
ilia WavWavaZes, akaki wereTelsa da sxv. Cvens qveyanaSi Wadrakis popularobis
dasturad is faqtic gamodgeba, rom gaTxovebisas qals mziTevSi Wadraks atandnen,
savaraudod, rogorc ojaxSi momavali Taobis gonebrivi ganviTarebisaTvis auci-
lebel nivTs.
dRes Wadraks ukve msoflios yvela kuTxeSi, nebismieri asakisa da sqesis adamia-
nebi TamaSoben da igi inteleqtualuri da gonebrivi TamaSis unikalur saxeobad
miiCneva.

davaleba moswavlis rveulidan: `1. Wadrakis jadosnuri samyaro~.

21
2 Wadrakis dafis geometria

gakveTilis mizani:
dafis mTlianobis aRqma da masze orientireba (horizontaluri xazebis mimarTu-
leba, horizontaluri rigis ujraTa ferebi, horizontalebis aRniSvnebi, bolo
horizontalebi; vertikaluri xazebis mimarTuleba, vertikaluri rigis ujraTa
ferebi, vertikalebis aRniSvnebi, diagonaluri xazebis mimarTuleba, diagonalu-
ri rigis ujrebis ferebi; dafis centri, mefisa da dedoflis flangi, TeTrebisa
da Savebis naxevari; dafis ujrebis ferTa monacvleobis gama, dafis swori gan-
Tavseba)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadrakis dafa~ _ https://www.youtube.com/watch?v=sy_pynakUnw&list=
PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=2
 Geochess `pirveli gakveTili WadrakSi~
https://www.youtube.com/watch?v=WdSq5pQBwVE
 `rogor daviwyoT Wadrakis TamaSi _ wesebi da gzamkvlevi~
https://shorturl.at/pvw15

winare codnis gaaqtiureba: gamoikiTxeT moswavlis rveulidan davaleba 2, rome-


lic gulisxmobda Wadrakis warmoSobis Sesaxeb sakuTari zRapruli istoriis gamo-
gonebasa da naxatis Seqmnas. davalebebs Soris amoirCieT ramdenime da amosaWreli
furclis meSveobiT ganacalkeveT rveulisgan, Semdeg ki bavSvebTan erTad gaafor-
meT klasi naxatebiT.

Tqveni azriT, ramdeni adamiani TamaSobs Wadraks? Wadraks TamaSobs ori adamiani.
raze da riT TamaSoben Wadraks? Wadraks Wadrakis dafaze, Wadrakis figurebiT
TamaSoben. ra feris ujrebia Wadrakis dafaze? ujrebi Ria da muqi, tradiciulad,
TeTri da Savi ferisaa. aseTi ferTa gama SesaZleblobas iZleva ufro martivad
aRviqvaT Wadrakis dafa. Wadrakis dafa Sedgeba 64 ujrisgan, romelTagan 32 _ TeTri
da 32 _ Savi ferisaa.
Wadrakis dafaze aris horizontaluri, vertikaluri da diagonaluri xazebi,
romlebic aseve figurebis gadaadgilebis mimarTulebasac asaxaven.
a b c d e f g h
8 8

7 7
horizontaluria ganivi xazebi,
6 6
romlebic dafas marcxnidan marjvniv
5 5 da marjvnidan marcxniv kveTen.
4 4
TvalsaCinoebisaTvis sademonstracio
dafaze marcxnidan marjvniv xeli
3 3 gaayoleT horizontalur xazebs.
2 2

1 1
a b c d e f g h

22
ras xedavT dafis marjvena da marcxena mxares? dafis marjvena da marcxena mxa-
res weria ricxvebi. aRniSnuli ricxvebiT horizontaluri rigebi aRiniSneba 1-dan
8-is CaTvliT.
am numeraciis gaTvaliswinebiT WadrakSi horizontalebis rigebs vuwodebT: pir-
vel, meore, mesame, meoTxe, mexuTe, meeqvse, meSvide, merve horizontalebs. ra feri-
saa horizontalis ujrebi? isini monacvleobiT Savi da TeTri feris ujrebisagan
Sedgeba. ramdeni ujraa horizontalur rigebSi? TiToeul horizontalur rigSi
8 ujraa.
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
daalageT dafaze figurebi diagramis mixedviT an nebismieri sxva TanmimdevrobiT
da maTze miTiTebiT (radgan moswavleebma jer ar ician figurebis saxelwodebebi)
sTxoveT amoicnon, romel horizontalur rigze dganan isini.

a b c d e f g h
8 8
davalebis piroba: romel horizontalze
7 7 dgas figurebi?
6 6
lazieri – pirvel horizontalze;
5 5 mxedari – meore horizontalze;
ku – mesame horizontalze;
4 4
paiki – meoTxe horizontalze;
3 3 etli – mexuTe horizontalze;
2 2 mefe – meeqvse horizontalze;
Savi lazieri – meSvide horizontalze;
1 1
Savi mefe – merve horizontalze.
a b c d e f g h

ra Tqma unda, ar unda gqondeT molodini, rom moswavleebi am davalebas daub-


rkoleblad gaarTmeven Tavs, radgan maT jer ar ician cifrebis cnoba, Tu, cxadia,
saxlSi an baRSi ara aqvT naswavli. davalebis pirobis azri am SemTxvevaSi imaSi
mdgomareobs, rom moswavleebma ricxvebi daakavSiron horizontalebTan da ar aRi-
qvan isini Wadrakis dafisagan ganyenebulad, risTvisac swori pasuxis ramdenime
mcdelobac sakmarisi iqneba.

23
a b c d e f g h
8 8
vertikaluria swori xazebi, romlebic dafas
7 7 qvevidan zeviT da zevidan qveviT kveTen.
6 6 TvalsaCinoebisaTvis sademonstracio dafa-
5 5 ze qvevidan zeviT xelis gayolebiT aCveneT
vertikaluri xazebi.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

ras xedavT dafis qveda da zeda nawilSi? dafis qveda da zeda nawilSi aris asoe-
bi. asoebis meSveobiT aRiniSneba ujraTa vertikaluri rigebi a-dan h-is CaTvliT.
aRniSnulis gaTvaliswinebiT WadrakSi vertikalur rigebs vuwodebT: a, b, c, d, e,
f, g, h vertikalebs. ra ferisaa vertikaluri rigebis ujrebi? vertikalebze, iseve,
rogorc horizontalebze, monacvleobs Savi da TeTri feris ujrebi. ramdeni uj-
raa vertikalur rigebSi? TiToeul vertikalur rigSi 8 ujraa.
sasurvelia dasvaT kiTxva: ramdeni Tqvengani swavlobs inglisur enas? albaT
iciT, rogor warmoiTqmis inglisur enaze asoebi; rogorc xedavT, dafis qveda da
zeda nawilSi ganTavsebuli asoebi Zalian hgavs inglisur asoebs, metic _ vizualu-
rad absoluturad identuria, Tumca es asoebi sxva enebSic gamoiyeneba, sadac
isini gansxvavebulad warmoiTqmis.
WadrakSi gamoiyeneba asoebis laTinuri warmoTqma:
a (a) da ara (ei);
b (be) da ara (bi);
c (ce) da ara (si);
d (de) da ara (di);
e (e) da ara (i);
f (ef) _ warmoTqma inglisur enazec identuria;
g (Je _ franguli warmoTqma) da ara (ji);
h (haS _ franguli warmoTqma) da ara (eiC).

24
a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6 Wadrakis dafaze gvaqvs centraluri da


5 5 kidis vertikalebi. rogor fiqrobT,
romeli SeiZleba iyos centraluri
4 4
vertikalebi?
3 3 centraluria d(de) da e(e) vertikalebi.
2 2 romeli SeiZleba iyos kidis vertikalebi?
1 1 kidis vertikalebia a(a) da h(haS)
a b c d e f g h
vertikalebi.

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

daalageT figurebi sademonstracio dafaze diagramis mixedviT an nebismieri


sxva TanmimdevrobiT ise, rom arcerTi vertikali ar darCes figuris gareSe.

a b c d e f g h davalebis piroba: romel vertikalze


8 8 dgas figurebi?

7 7 TeTri lazieri – a vertikalze;

6 6 etli – b vertikalze;
paiki – c vertikalze;
5 5
ku – d vertikalze;
4 4
mxedari – e vertikalze;
3 3
TeTri mefe – f vertikalze;
2 2 Savi lazieri – g vertikalze;
1 1 Savi mefe – h vertikalze.
a b c d e f g h

ra Tqma unda, arc aq unda gqondeT molodini, rom moswavleebi vertikalur


rigebze ganTavsebuli asoebis dasaxelebas SeZleben, radgan maT umetes SemTxvevaSi
pirvel klasSi saerTod ar ician ucxo enis asoebis cnoba. Tumca aqac, iseve
rogorc horizontalis SemTxvevaSi, davalebis pirobis azri imaSi mdgomareobs,
rom Tqveni karnaxiT moswavlem asoebis dakavSireba SeZlos vertikalur rigebTan.
mogvianebiT ki, meore semestrSi, rodesac maT ufro meti codna eqnebaT, SeZleben
ukeT gaarTvan Tavi ujrebis dasaxelebas.

25
garda horizontalebisa da vertikalebisa, dafaze gvaqvs aseve diagonalebi.

a b c d e f g h
8 8
diagonalebi aris daxrili xazebi, romleb-
7 7 zec mxolod erTi feris ujrebia. Wadrakis
6 6 dafaze aris TeTri da Savi feris diago-
nalebi.
5 5
TvalsaCinoebisaTvis sademonstracio da-
4 4 faze qvevidan zeviT xeli gaayoleT diago-
3 3 nalur xazebs.

2 2

1 1
a b c d e f g h

diagonaluri rigebis dasaxeleba ufro rTul princips eqvemdebareba, amitom am


etapze aRniSnuli codna moswavleebs ar sWirdebaT.

a b c d e f g h
8 8 Wadrakis dafas aqvs centraluri ujrebi.
oTxi ujra, romelic ganlagebulia dafis
7 7
Sua nawilSi, iwodeba centrad an centra-
6 6 lur ujrebad; SevecadoT, vipovoT isini
5 5
(e4, d4, e5, d5). centris kontroli Zalian
mniSvnelovania Wadrakis partiis bedis gan-
4 4 sazRvrisaTvis, rasac mogvianebiT viswav-
3 3 liT.

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 bolo horizontali 8 Wadrakis dafas demarkaciuli xazi yofs.
Tu ginaxavT dasakeci Wadraki, is yovel-
7 7
Tvis erTsa da imave adgilas, SuaSi ike-
Savebis naxevari
6 6 ceba. sworad gadakecili erTi nawili _
pirveli, meore, mesame da meoTxe horizon-
5 5
talebi TeTrebis naxevars Seadgens, xolo
4 4 mexuTe, meeqvse, meSvide da merve horizon-
TeTrebis naxevari talebi Savebis naxevaria.
3 3
pirvel da merve horizontalebs bolo
2 2
horizontalebi ewodeba.
1 bolo horizontali 1
a b c d e f g h

26
a b c d e f g h dafa sworad rom ganTavsdes, amisTvis misi
8 8 qveda marcxena kuTxis ujra yovelTvis Savi
feris unda iyos! aba, erTad vcadoT Wadra-
7 7
kis dafis Setrialeba arasworad da Tqven
6 6 darwmundebiT, rom qveda marcxena kuTxis
5 5 ujra Savis nacvlad TeTri feris iqneba.

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `2. Wadrakis dafis bilikebi~.

27
Tema II. Wadrakis figurebis moZraobisa da TamaSis wesebi

3 Wadrakis figurebis dasaxeleba da maTi siZliere

gakveTilis mizani:
Wadrakis figurebis saxelwodebebisa da maTi Zalis gacnoba (TiToeuli figuris
dasaxeleba, figurebis raodenoba, ferebi, saxeobebi, figurebis mokle aRniSvnebi
da maTi maxasiaTeblebi)

damxmare resursebi:
 `teleskola~ _ https://www.youtube.com/watch?v=vpUiqVdL5P4&list=PLK32cpo7ZlJ5Byvo
KSEh_wXCttVazOygR&index=12
 `rogor daviwyoT Wadrakis TamaSi _ wesebi da gzamkvlevi~
https://shorturl.at/pvw15
winare codnis gaaqtiureba: SemTxveviTobis principiT sademonstracio dafaze
daalageT Wadrakis figurebi ise, rom dafis arcerTi vertikaluri da horizonta-
luri rigi ar darCes figuris gareSe. romel horizontalur rigze dgas figurebi?
romel vertikalur rigze dgas figurebi? Tu moswavleebi rigebis dasaxelebas
kargad arTmeven Tavs, gamoiZaxeT dafasTan da sTxoveT Tavad dadgan nebismieri
figura Tqven mier dasaxelebuli horizontalis nebismier rigze (radgan maT jer
figurebis saxelwodebebi ar ician). ramdeni adamiani TamaSobs Wadraks? Wadraks
TamaSobs ori adamiani. ra feris figurebiT TamaSoben? moTamaSeebi TamaSoben muqi
(Savi) da Ria (TeTri) feris figurebiT. TeTrebiT moTamaSe xelmZRvanelobs TeTr
figurebs, xolo SavebiT moTamaSe _ Sav figurebs. raze da riT TamaSoben Wadraks?
Wadraks TamaSoben Wadrakis dafaze, Wadrakis figurebiT. orive moTamaSes hyavs
garkveuli _ Ria da muqi _ feris figurebi, TiToeul figuras aqvs Tavisi dasaxe-
leba. risgan damzadebuli figurebi ginaxavT? Wadrakis figurebi SeiZleba damza-
debuli iyos xisgan, plastmasisgan, metalisgan, SuSisgan, Zvlisgan. arsebobs aseve
Zalian ZviradRirebuli Wadraki – faifuris, oqrosi da Zvirfasi qvebiT mopirke-
Tebuli. Tumca, miuxedavad maTi Semqmnelebis fantaziisa da maTi garegnuli for-
misa, figurebi erTsa da imave saWadrako wesebs eqvemdebarebian.
modiT gavigoT, romeli figurebiT TamaSoben Wadraks. TamaSSi monawileobs
Semdegi figurebi: mefe, lazieri, etli, ku, mxedari da paiki (figurebis dasaxe-
lebisas TvalsaCinoebisaTvis miuTiTeT maTze sademonstracio an sxva Wadrakis
meSveobiT, romelic mogepovebaT).
Tqveni azriT, romelia yvelaze Zlieri figura? moswavleebis pasuxebis daxma-
rebiT, sademonstracio dafaze zevidan qveviT TanmimdevrobiT ganalageT figure-
bi siZlieris mixedviT. klasSi, rogorc wesi, yovelTvis moiZebnebian moswavleebi,
romlebmac ukve ician Wadrakis TamaSi da figurebis siZliere, maTi CarTuloba
danarCenebsac daexmareba ufro aqtiurad miiRon monawileoba gakveTilis msvle-
lobaSi. aseve SesaZlebloba mieciT moswavleebs Tavad daalagon figurebi sade-
monstracio dafaze, radgan msgavsi aqtivobebi maTTvis saxaliso Sesasrulebelia
da enTuziazms uRvivebs. SegiZliaT dafaze figurebis gaswvriv maTi dasaxelebebic
CamoweroT, Tumca am etapze amas didi Sedegi ar eqneba, radgan pirveli klasis
moswavleebma pirvel semestrSi jer ar ician kiTxva, Tu, ra Tqma unda, zogierT
maTgans asoebis saxlSi swavlebis gamocdileba ar gaaCnia.

28
rogor fiqrobT, TeTrebisa da Savebis banakSi erTi da imave saxeobisa da
raodenobis figurebia Tu mowinaaRmdegeebi sxvadasxva saxeobisa da raodenobis
figurebiT TamaSoben? figurebi orive banakSi erTi saxeobis da toli raodeno-
bisaa. es logikuria _ mowinaaRmdegeebi TamaSis dasawyisSi Tanabar mdgomareobaSi
unda imyofebodnen. modiT axla davTvaloT, TeTrebis banakSi ramdeni saxeobis er-
Tnairi figuraa. TeTrebis mefe? erTaderTia. lazieri? erTaderTia. etli? oria.
ku? – ori. mxedari? _ ori. paiki? _ rva. Tu mowinaaRmdegebis figurebi toli
raodenobis aris da TeTrebs ori ku hyavT, sul ramdeni TeTri da Savi ku iqneba
dafaze? sul iqneba oTxi ku. sul ramdeni mefea dafaze orive banakSi? orive ba-
nakSi ori mefea. sul ramdeni dedofalia dafaze? ori dedofali. ramdeni etlia
dafaze orive banakSi? orive banakSi oTxi etlia. ramdeni mxedaria dafaze? oTxi
mxedari. SeiZleba moswavleebs gauWirdeT pasuxebis gacema, radgan es maTematikur
unarebs moiTxovs, romlis swavlasac mxolod iwyeben, Tumca, miuxedavad amisa,
zemoT moyvanili kiTxvebi mainc dasviT da daexmareT swori pasuxebis mofiqrebaSi
sademonstracio dafaze figurebis miTiTebiT.
TamaSSi sul monawileobs 16 TeTri feris figura. ramdeni iqneba Savi feris
figura? Savi feris figurac, Sesabamisad, 16-ia.
TiToeul figuras sakuTari Tavisebureba gaaCnia, magaliTad, mefe mTavaria,
lazieri _ yvelaze Zlieri, etls da kus maTi moZraobis mimarTulebis gamo
Sorsmsrolelebs eZaxian, mxedari _ moxerxebuli, xolo paiki _ mamaci. ratom
uwodeben figurebs ase, amas mogvianebiT, maTi svlebis Seswavlisas SeityobT.

Wadrakis figurebis
Wadrakis Wadrakis
gamosaxuleba
figurebis figurebis
maTi siZlieris mixedviT
saxelwodeba abreviatura
(zevidan-qveviT)

mefe mf

lazieri l

etli e

mxedari m

ku k

p
paiki (mxolod poziciis
Caweris dros)

davaleba moswavlis rveulidan: `3. Wadrakis figurebi~.

29
4 Wadrakis figurebis sawyisi ganlageba

gakveTilis mizani:
Wadrakis figurebis sawyisi ganlagebis gacnoba (horizontalebze figurebis gan-
lageba maTi feris gaTvaliswinebiT, TiToeuli figuris ganlagebis ujra, lazie-
ris flangi, mefis flangi)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ figurebi~
https://www.youtube.com/watch?v=vassjfU9Ou8&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=4
 teleskola `Wadraki _ figurebis ganlageba~ _
https://www.youtube.com/watch?v=rr4b9FOPdKQ&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=5

winare codnis gaaqtiureba. romelia yvelaze Zlieri figura WadrakSi? yvelaze


Zlieri figuraa lazieri. ramdeni etli hyavs TeTrebs? TeTrebs hyavs ori etli. ro-
melia mTavari figura? mTavari figuraa mefe. ramdeni figura monawileobs Wadrakis
TamaSSi? 16 TeTri da 16 Savi figura.
figurebis sawyisi ganlageba _ Tavad es sityvebi migvaniSnebs, rom saubaria
figurebis sawyis poziciaze TamaSis dawyebamde. maTi ganlageba garkveul wesebs
eqvemdebareba da yvela SemTxvevaSi ucvlelia.

a b c d e f g h
8 8 meore horizontalze ganlagdeba TeTri
paikebi, xolo pirvel horizontalze
7 7
danarCeni figurebi. mesamedan meeqvse
6 6 horizontalis CaTvliT carieli sivr-
5 5 cea. meSvide horizontalze ganlagdeba
Savi paikebi, xolo merve horizontalze _
4 4
Savebis figurebi.
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

figurebis ganlageba sakmaod martivia. dafis kuTxeebSi dgas etlebi, erT


kuTxeSi dgas erTi etli, sad idgeba meore etli? meore etli idgeba dafis meore
kuTxeSi.
TvalsaCinoebisaTvis daiwyeT figurebis dalageba sademonstracio dafaze. et-
lebis mezobel ujraze mxedari dgas, sad idgeba meore mxedari? meore etlis gver-
diT. mxedris mezobel ujraze meore mxridan ku dgas, sad idgeba meore ku? meore
mxedris gverdiT. centraluri vertikalis d da e ujrebze mefe-lazieria.

30
mefe-lazieris ganlageba bavSvebs a b c d e f g h
xSirad erevaT, amitom sagangebod gausviT
8 8
xazi: mefisa da lazieris ganlageba sworad
rom daimaxsovroT, sakmarisia icodeT, rom 7 7
TeTr laziers Tavisi feris ujra uyvars, 6 6
xolo Sav laziers _ Tavisi feris ujra, rac
imas niSnavs, rom TamaSis dasawyisSi TeTri 5 5
lazieri TeTr ujraze dgas, xolo Savi 4 4
lazieri _ Sav ujraze. amis Semdeg ukve
martivia ganvsazRvroT mefis adgili _ 3 3
mefe dgas lazieris gverdiT ujraze, ise, 2 2
rogorc es diagramazea naCvenebi
1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7
dafa or nawilad iyofa. erT mxares,
6 6
romelic lazieridan iwyeba, ewodeba
5 5 lazieris flangi. misi sazRvrebia
4 4
d1-d8-a8-a1. xolo meore mxares, romelic
mefidan iwyeba, ewodeba mefis flangi. misi
3 3 sazRvrebia e1-e8-h8-h1.
2 2

1 1
a b c d e f g h

saWadrako ilustrirebul diagramaze Wadrakis TeTri (Ria) feris figurebi


qveviT, xolo Savi (muqi) feris figurebi zeviTaa ganlagebuli.
davaleba moswavlis rveulidan: `4. Wadrakis figurebis sawyisi ganlageba~.

31
5 mefis moZraobis wesebi

gakveTilis mizani:
mefis gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis mefe, sad ar SeuZlia
mefes svlis gakeTeba, rogor SeuZlia mefes ayvana)
damxmare resursebi:
 `teleskola _ mefe~ _ https://www.youtube.com/watch?v=oMNBR6RTVNg&list=PLK32cp
o7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=15
 Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~ –
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk

winare codnis gaaqtiureba. SegiZliaT CamomiTvaloT Wadrakis figurebi?


Wadrakis figurebia: mefe, lazieri, etli, ku, mxedari. romel horizontalebzea
ganlagebuli TeTri da Savi figurebi? TeTrebi ganlagebulia pirvel da meore
horizontalebze, Savebi _ merve da meSvide horizontalebze. ra aris svla? svla
aris figuris erTi gadaadgileba. rogori TanmimdevrobiT akeTeben moTamaSeebi
svlebs? moTamaSeebi rigrigobiT akeTeben TiTo svlas.
rogor fiqrobT, ris mixedviT ganisazRvreba Wadrakis figurebis siZliere?
figuris siZliere ganisazRvreba imis mixedviT, Tu ramdenad Sors SeuZlia mas
gadaadgileba da, Sesabamisad, ramdenad bevr ujras akontrolebs Wadrakis dafa-
ze. mefe am TvalsazrisiT yvelaze susti figuraa, radgan mxolod erTi ujriT
gadaadgildeba (zeviT, qveviT, marjvniv, marcxniv, diagonalurad). Tumca, miuxeda-
vad amisa, mefe mainc mTavari figuraa. rogor fiqrobT, ratom? Wadrakis TamaSis
mizania mefisTvis SamaTis Casma (anu mefeze ise damuqreba, rom mas ar hqondes ar-
sad wasasvleli), ris Semdegac TamaSi sruldeba; maSin, rodesac nebismieri figu-
ris TamaSidan gasvlis (ayvanis) SemTxvevaSi TamaSi grZeldeba. mefe erTaderTi
figuraa, romlis ayvana ar SeiZleba. mefes ar SeuZlia dadges ujraze, romelsac
mowinaaRmdegis figura emuqreba. vinaidan TamaSis bedi mefezea damokidebuli, is
mTavari da Seucvlelia Wadrakis dafaze.
ujras, romelzec figuras SeuZlia gadaadgileba, `samoZrao ujra~ ewodeba.
sademonstracio dafaze dadgiT mefe da axseniT misi moZraobis wesi qvemoT moyva-
nili instruqciis mixedviT.

a b c d e f g h
8 8

7 7
mefis svlebi
6 6 mefe gadaadgildeba mxolod erTi ujriT
5 5 irgvliv yvela mimarTulebiT _ zeviT,
qveviT, marjvniv, marcxniv, diagonalurad.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

32
sad ar SeuZlia mefes svlis gakeTeba
rogor fiqrobT, SeuZlia Tu ara mefes im ujraze dadgoma, romelzec misi feris
figura dgas?

1. mefes ar SeuZlia svlis gakeTeba 2. mefes ar SeuZlia svlis gakeTeba


ujraze, romelic dakavebulia mowinaaRmdegis figuris samoZrao
misi feris figuriT! ujraze anu im ujraze, romelsac
mowinaaRmdegis figura emuqreba!
amitom mefeebi erTmaneTs Tavs ver
a b c d e f g h daesxmebian.
8 8
a b c d e f g h
7 7
8 8
6 6
7 7
5 5
6 6
4 4
5 5
3 3
4 4
2 2
3 3
1 1
2 2
a b c d e f g h
1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8 mefiT ayvana
7 7 Tu mefis samoZrao velze dgas
6 6 mowinaaRmdegis figura, SeiZleba Tu
ara mis adgilze dadgoma?
5 5
mefes SeuZlia aiyvanos mowinaaRmdegis
4 4 figura, Tu is dgas mefis samoZrao
3 3 ujraze da ar aris daculi sxva
figuriT!
2 2

1 1
a b c d e f g h

33
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
monacvleobiT gamoiZaxeT dafasTan moswavleebi (umjobesia maTi surviliT) da
sTxoveT dadgan dafaze mefe qvemoT moyvanili diagramebis mixedviT.

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6
davalebis piroba:
5 5
dadgi mefe dafis romelime kuTxis
4 4 ujraze (a1, h1, h8, a8). gadadgi
3 3 ujrebze, romlebzec mas SeuZlia
gadaadgileba. daTvale da daasaxele,
2 g2 h2 2
ramden ujraze SeuZlia mefes
1 g1 1 gadaadgileba dafis kuTxidan.
a b c d e f g h

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 d5 e5 f5 5 5 a5 b5 5

4 d4 f4 4 4 b4 4

3 d3 e3 f3 3 3 a3 b3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davalebis piroba: davalebis piroba:


dadgi mefe dafis centris erT- dadgi mefe kidis romelime
erT (e4, d4, d5, e5) ujraze. (magaliTad, a4) ujraze. gadadgi
gadadgi ujrebze, romlebzec mas ujrebze, romlebzec mas
SeuZlia gadaadgileba. daTvale SeuZlia gadaadgileba. daTvale
da daasaxele, ramden ujraze da daasaxele, ramden ujraze
SeuZlia mefes gadaadgileba dafis SeuZlia mefes gadaadgileba dafis
centridan. kididan.

davaleba moswavlis rveulidan: `5. rogor dadis mefe~.

34
6 `ayvana~

gakveTilis mizani:
figurebis `ayvanis~ principebis gacnoba (rogor xdeba figuris ayvana)
damxmare resursebi:
 teleskola „Wadraki _ romeli figuris ayvanaa xelsayreli~
https://www.youtube.com/watch?v=81Il50PWabA&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=14
 Geochess – https://www.youtube.com/watch?v=WdSq5pQBwVE
winare codnis gaaqtiureba: rogor moZraobs mefe saWadrako dafaze? mefe ga-
daadgildeba mxolod erTi ujriT zeviT, qveviT, marjvniv, marcxniv, diagonalu-
rad. SeuZlia Tu ara mefes dadges im ujraze, romelzec sakuTari feris figura
dgas? ar SeuZlia. SeuZlia Tu ara mefes dadges ujraze, sadac mowinaaRmdegis
figura dgas? SeuZlia, Tu es figura daucvelia; mefe aiyvans am figuras da dad-
geba mis ujraze, ayvanili figura ki gava TamaSidan.
`ayvana~ aris saWadrako termini, romelic aRniSnavs mowinaaRmdegis figuris
dafidan aRebas, TamaSidan mis gasvlas. Tu, magaliTad, TeTrebis figura dgas
ujraze, romelzec mowinaaRmdegis figuras SeuZlia gadaadgileba, maSin Savebis
figura aiyvans TeTrebis figuras da dadgeba mis adgilze, xolo ayvanili figura
gava TamaSidan. mefe erTaderTi figuraa, romlis ayvana dauSvebelia. SeiZleba
mefisTvis muqaris Seqmna da Tu mas wasasvleli arsad eqneba, TamaSi dasruldeba.
SaSisgan gansxvavebiT, WadrakSi ayvana aucilebeli sulac ar aris. amas wyvets
moTamaSe, poziciidan gamomdinare, xelsayrelia Tu ara es misTvis; Tu ginda,
aiyvane, ar ginda _ nu aiyvan.
ganvixiloT Cven mier ukve naswavli mefiT ayvanis wesebi.

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h
mocemul SemTxvevaSi SeuZlia Tu paiki daculia mowinaaRmdegis
Tu ara mefes aiyvanos paiki? mefiT, aseT SemTxvevaSi SesaZle-
swori pasuxia SeuZlia, radgan beli iqneba Tu ara misi ayvana?
paiki ar aris daculi. ra Tqma unda, ara, radgan paiki
daculia.

35
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6 davalebis piroba:
warmoidgine, rom svlebis rigi mxolod
5 5
TeTrebs ekuTvnis. aiyvane TeTri mefiT
4 4 Savebis yvela figura.
3 3
SegiZliaT airCioT figurebis ganlagebis
2 2 gansxvavebuli varianti da misceT
moswavleebs igive davaleba: rogor
1 1
SeuZlia mefes aiyvanos figurebi.
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `6. `ayvana~.

36
7 etlis moZraobis wesebi

gakveTilis mizani:
etlis gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis etli, rogor ar
SeuZlia etls svlis gakeTeba, rogor SeuZlia etls ayvana)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ etli~ _ https://www.youtube.com/watch?v=3UG-7ee_
gxg&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=8
 Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk

winare codnis gaaqtiureba. ra aris ayvana? ayvana aris mowinaaRmdegis figuris


gayvana TamaSidan. ra aris muqara? muqara aris ayvanis SesaZleblobis Seqmna. rome-
lia mTavari figura? mTavari figuraa mefe. romelia yvelaze Zlieri figura? yve-
laze Zlieri figuraa lazieri. lazieris Semdeg romelia yvelaze Zlieri figura?
lazieris Semdeg yvelaze Zlieri figuraa etli. ramdeni etli monawileobs Wadra-
kis TamaSSi? ori TeTri da ori Savi etli. sad dgas sawyisi ganlagebisas etlebi?
isini dganan dafis kuTxeebSi.
Semdegi figura, romelsac SeviswavliT, aris etli.
etlis svlebi
a b c d e f g h  etli gadaadgildeba horizontaluri mimar-
8 8 TulebiT nebismier ujraze marjvnidan marcxniv
da marcxnidan marjvniv, agreTve _ vertikaluri
7 7
mimarTulebiT nebismier ujraze, zevidan qveviT
6 6 da qvevidan zeviT.
5 5 a b c d e f g h

4 4 8 8

3 3 7 7

2 2 6 6

1 1 5 5
a b c d e f g h 4 4

3 3
a b c d e f g h
8 8 2 2

7 7 1 1
a b c d e f g h
6 6
 sad ar SeuZlia etls svlis gakeTeba
5 5
etli ver dadgeba ujraze, romelzec
4 4 Tavisive feris figura dgas, aseve, ver
3 3 gadaaxteba mas!
2 etliT ayvana
2

1 1  etls SeuZlia aiyvanos mowinaaRmdegis


a b c d e f g h figura, romelic mis samoZrao ujraze dgas!

37
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h
8 8
davalebis piroba:
7 7 gadadgi etli sami ujriT win (zeviT);
6 3 6 gadadgi etli ori ujriT marjvniv;
gadadgi etli oTxi ujriT marcxniv;
5 2 5
gadadgi etli erTi ujriT ukan (qveviT).
4 1 4
davalebis pirobaSi dasaxelebuli
3 4 3 2 1 1 2 3 ujrebis raodenoba Tavad SegiZliaT
2 1 2 gansazRvroT etlis samoZrao ujrebis
gaTvaliswinebiT.
1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davalebis piroba: davalebis piroba:


aiyvane etliT yvela figura rig- miiyvane etli moniSnul ujraze.
rigobiT, yovel momdevno svlaze.
am davalebis pirobis azri mdgoma-
diagramaze mocemul poziciaSi etls
reobs imaSi, rom moswavlem etlis
figurebis ayvanis ori varianti aqvs,
gadaadgilebiT aiTvisos misi moZ-
Tumca yvela figuris ayvanis piroba
raobis traeqtoria.
mxolod erTi mimarTulebis arCevis
SemTxvevaSi miiRweva.

moswavleebs Tavidan gauWirdebaT davalebis pirobis Sesruleba, amitom yo-


vel konkretul SemTxvevaSi SesTavazeT, dafaze figurebis gadaadgilebiT miagnon
swor pasuxs. aseve SesaZloa, ayvanis davalebis Sesrulebisas SemTxveviT ipovon
swori gagrZeleba, amitom damatebiT sTxoveT, aCvenon dafaze, ratom ar aris swo-
ri danarCeni variantebi.
davaleba moswavlis rveulidan: `7. rogor dadis etli~.

38
8 `qiSi~
gakveTilis mizani:
qiSis gamocxadebis principebis gacnoba (ra aris qiSi, rogor xdeba misi
gamocxadeba, qiSisgan Tavis dacvis gzebi)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ qiSi~ https://www.youtube.com/watch?v=mHS-Wi6iPZs&list=PL
K32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=16
 Geochess `Wadraki _ muqara da dacva, mefeze Seteva _ qiSi~
https://www.youtube.com/watch?v=UnbTcR4uflE
winare codnis gaaqtiureba: romelia WadrakSi mTavari figura? mTavari figu-
raa mefe. rogor moZraobs mefe? mefe moZraobs TiTo ujraze Tavis garSemo. mefis
gareSe SeiZleba Tu ara Wadrakis TamaSi? SeuZlebelia. ra aris TamaSis mizani? Ta-
maSis mizania mowinaaRmdegis mefis datyveveba. ra aris Wadrakis figurebis mizani?
mowinaaRmdegis mefeze ieriSis mitana da sakuTari mefis dacva.
`qiSi~ saWadrako terminia. es Zalian mniSvnelovani sabaziso cnebaa WadrakSi.
ras gagonebT sityva `qiS~? albaT pirveli asociacia, romelic am dros Cndeba, qaT-
mebis gaqSevasTan, dafrTxobasTan aris dakavSirebuli. daaxloebiT igive mniSvne-
loba aqvs mas WadrakSi, oRond amjerad qiSis meSveobiT mefis `SeSineba~ xdeba, ami-
tom ewodeba mas `qiSis gamocxadeba~. qiSi aris muqaris Seqmna mowinaaRmdegis mefeze.
TamaSis dros zogadad SesaZlebelia davkargoT nebismier figura, magaliTad:
lazieri, etli ku, mxedari, magram mefis dakargva, misi ayvana, rogorc es xdeba sxva
figurebis SemTxvevaSi, SeuZlebelia!
amitom mefis dacva qiSisgan savaldebuloa; misi muqaris qveS datoveba ar
SeiZleba. qiSis gamocxadeba SeuZlia nebismier figuras, garda mefisa. zogadad
qiSis gamocxadeba savaldebulo sulac ar aris, Tuki mowinaaRmdeges aqvs qiSisgan
Tavis dacvis gza, SeiZleba is sulac ar aRmoCndes raime sargeblis momtani.
sityvas `qiSi~ moTamaSeebi xmamaRla ar warmoTqvamen, radgan ivaraudeba, rom
orive moTamaSem icis TamaSi wesebi.
qiSisgan Tavis dacvis sami gza arsebobs:

1. mefiT gaqceva _ mfb8 a b c d e f g h


8 8

7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

39
2. im figuris ayvana, romelic mefes 3. sakuTari figuris gadafareba
emuqreba _ ea1 _ ea7

a b c d e f g h a b c d e f g h

8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6 davalebis piroba:
rogor SeuZlia Sav mefes daicvas
5 5
Tavi qiSisgan?
4 4
g7, f7 an h7 ujrebze gaqceviT.
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5
davalebis piroba:
gamoucxade Sav mefes qiSi.
4 4 etli e8.
3 3 ipove Tavdacvis xerxi.
2 2 etli f8 (gadafareba).

1 1
a b c d e f g h

40
a b c d e f g h
8 8

7 7
davalebis piroba:
6 6
ipove qiSisagan Tavis dacvis gza.
5 5 Sav etls ahyavs e8 etli.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `8. qiSi~.

41
9 `SamaTi~

gakveTilis mizani:
„SamaTis“ principebis gacnoba (rogor xdeba mefis datyveveba)
damxmare resursebi:
 https://lichess.org/ru/learn#/10
 https://lichess.org/ru/learn#/11
winare codnis gaaqtiureba: ra aris qiSi? qiSi aris mefeze ieriSis mitana,
damuqreba. rogor SeiZleba qiSisagan Tavis dacva? Tavis dacvis sami gza arsebobs:
mefiT gaqceva; figuris ayvana, romelic gvemuqreba da sakuTari figuris gada-
fareba. niSnavs Tu ara qiSi imas, rom TamaSi sruldeba? ara, ar niSnavs. ra aris
TamaSis mizani? TamaSis mizania mowinaaRmdegis mefis datyveveba _ daSamaTeba.
a b c d e f g h
8 8
SamaTi aris iseTi muqara mefeze, romlisgan
7 7
Tavis dacvis saSualeba am ukanasknels ar
6 6 gaaCnia.
5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h
kerZod, Tu moTamaSes ara aqvs mefis dacvis arcerTi ganxiluli gza: ar SeuZlia
svlis gakeTeba, radgan mowinaaRmdegis figurebi Tavs esxmis mefis samoZrao
ujrebs; ver ahyavs figura, romelic mas emuqreba; da arc mis romelime figuras
SeuZlia gadaefaros, aseT SemTxvevas ewodeba `SamaTis Casma~ , ris Semdegac TamaSi
sruldeba.
a b c d e f g h didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
8 8

7 7
davalebis piroba:
6 6 Casvi TeTrebiT SamaTi.
5 5 etli h8.

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

42
a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6 davalebis piroba:
Casvi SamaTi erT svlaSi.
5 5
etli e1.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6 davalebis piroba:
5 5 Casvi SamaTi erT svlaSi.
etli h4.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

sityva `SamaTs~, iseve, rogorc `qiSs~, moTamaSeebi xmamaRla ar warmoTqvamen,


radgan ivaraudeba, rom orive moTamaSem icis TamaSi wesebi.
SamaTis gamocxadeba SeuZlia nebismier figuras, garda mefisa. rogorc viciT,
mefe ver miuaxlovdeba ujras, romelic mowinaaRmdegis figuris samoZrao velzea.

davaleba moswavlis rveulidan: `9. SamaTi~.

43
10 paikis moZraobis wesebi

gakveTilis mizani:
paikis gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis paiki, rogor SeuZ-
lia gadaadgileba sawyisi poziciidan, rogor SeuZlia paiks ayvana, gavliT ayvana,
gacocxleba)
damxmare resursebi:
 teleskola. `Wadraki _ paiki~ _ https://www.youtube.com/watch?v=w2fAtqC6m3g&lis
t=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=6
 teleskola. `Wadraki _ paikis moZraoba~ _ https://www.youtube.com/watch?v=E96J
0CI7dPQ&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=7
 Geochess `mxedari da paiki~ – https://www.youtube.com/watch?v=6AGUQCRHqpY

winare codnis gaaqtiureba: ramdeni paiki monawileobs TamaSSi TeTrebis mxri-


dan? rva paiki. ramdeni paiki monawileobs TamaSSi Savebis mxridan? rva paiki. ro-
meli horizontalis rigzea sawyis ganlagebaSi TeTrebis paikebi? meore horizon-
talze. romeli horizontalis rigzea sawyis ganlagebaSi Savebis paikebi? meSvide
horizontalze.
paikebi yvelaze mravalricxovani jaria Wadrakis dafaze.

a b c d e f g h paikis svlebi
8 8

7 7

6 6  paiki moZraobs mxolod win erTi


ujriT _ bolo horizontalamde.
5 5

4 4

3 3

2 2
a b c d e f g h
1 1 8 8
a b c d e f g h
7 7

6 6
 gamonaklisia paikis sawyisi pozicia,
saidanac mas mxolod erTxel, pirvelad 5 5
SeuZlia ori ujriT win gadaadgileba. 4 4
Semdeg ki moZraobs mxolod erTi
3 3
ujriT win _ bolo horizontalamde.
TeTri paikisTvis sawyisi pozicia iqneba 2 2
meore, xolo Savi paikisTvis _ meSvide
1 1
horizontali.
a b c d e f g h

44
a b c d e f g h rogor iyvans paiki
8 8 paiki iyvans mxolod diagonalurad orive mxa-
res da dgeba ayvanili figuris adgilze.
7 7
moqmedebs paikiT ayvanis kidev erTi gansakuT-
6 6
rebuli wesi _ `gavliT ayvana~ _ Tu paiki sawyi-
5 5 si ganlagebidan ori ujriT win gadaadgilda
da mis gverdiT ujraze aRmoCndeba mowinaaR-
4 4
mdegis paiki, aseT SemTxvevaSi am ukanasknels
3 3 SeuZlia aiyvanos igi da dadges diagonalze
2 2 ayvanili paikis ukan.
1 1 gavliT ayvana SeiZleba mxolod paikis gadaad-
gilebisTanave, momdevno svlaze mowinaaRmde-
a b c d e f g h
ge kargavs am uflebas.

paikis gacocxleba
im SemTxvevaSi, Tu TeTri paiki miaRwevs merve (bolo) horizontals an Savi paiki
_ pirvel (bolo) horizontals, maT SeuZliaT gadaiqcnen nebismier figurad, mefis
garda. bolo horizontalze figuris ayvanis SemTxvevaSic moqmedebs gacocxlebis
wesi.
romel figurad gadaaqcevT paiks, es unda gadawyvitoT poziciis mixedviT.
rogorc amboben, ar arsebobs paiki, romelic ar ocnebobs dedoflobaze. Cven ukve
viciT, rom lazieri yvelaze Zlieri figuraa, amitom paikis lazierad gadaqceva anu
lazieris amgvarad `gacocxleba~ sakmaod xSirad xdeba. rogor fiqrobT, ramdeni
erTi feris lazieri SeiZleba idges erTdroulad Wadrakis dafaze? SeiZleba
daujereblad mogeCvenoT, magram Wadrakis dafaze SeiZleba idges erTi feris
9 lazieri: erTi _ Tavad TamaSSi myofi lazieri da 8 _ paikebiT gacocxlebuli.
paikis romelime figurad gacocxlebis dros paiks viRebT dafidan da mis adgilze
vsvamT sasurvel gacocxlebul figuras.

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

45
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 dadgi dafaze TeTri da Savi paikebi ise,
7 7 rom miiRo pozicia, rodesac SeZleb
gavliT ayvanas.
6 6
gavliT ayvana, rogorc wesi,
5 5 dasawyisSi moswavleebs uWirT. amitom
4 4 SeecadeT, rac SeiZleba meti davaleba
SeasrulebinoT.
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
davalebis piroba:
8 8
aiyvane paikiT yvela figura da bolo
7 7 horizontalze gaacocxle sasurveli
6 6 figura.

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `10. rogor dadis paiki~.

46
11 kus moZraobis wesebi

gakveTilis mizani:
kus gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor moZraobs ku, sad ver gaakeTebs
svlas ku, rogor SeuZlia kus figuris ayvana, TeTrujrovani da Savujrovani ku)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ ku~ _ https://www.youtube.com/watch?v=7cWjrS7t1hk&list=PL
K32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=9
 Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk

winare codnis gaaqtiureba: ra aris diagonali? diagonali daxrili xazia. ra


feria diagonalis rigis ujrebi? TeTri da Savi. ramdenujriania yvelaze grZeli
diagonali? rvaujriani. ramdenujriania yvelaze mokle diagonali? orujriani.
sad dgas ku TamaSis dasawyisSi? ku dgas mefe-dedoflis gverdiT, erTi da meore
mxridan. ramdeni ku hyavT TeTrebs? ori ku. ramdeni ku hyavT Savebs? ori ku.

a b c d e f g h kus svlebi
8 8 ku dadis marjvniv, marcxniv, zeviT, qveviT
7 7
diagonaluri mimarTulebiT yvela ujraze.
TiToeuli moTamaSis or-ori kudan
6 6 erTi dgas TeTr ujraze, meore _ Savze.
5 5
amis mixedviT kus eZaxian Savujrovans
an TeTrujrovans. kus SeuZlia
4 4 gadaadgildes mxolod Tavisi ujrisfer
3 3 diagonalebze.

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
sad ar SeuZlia kus svlis gakeTeba
8 8

7 7

6 6

5 5 1. ku ver gaakeTebs svlas im


4 4 ujraze, romelzec Tavisive
feris figura dgas!
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

47
a b c d e f g h
8 8 2. ku ver gadaaxteba sakuTar da
7 7 mowinaaRmdegis figuras!

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h ayvana kuTi
8 8 Tu kus samoZrao ujraze mowinaaRmdegis
figuraa, mas SeuZlia igi aiyvanos da
7 7
dadges mis adgilze!
6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6
davalebis piroba:
5 5 miiyvane ku moniSnul ujraze (b8)
4 4
ise, rom mowinaaRmdegis arcerTi
figura ar aiyvano.
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

48
a b c d e f g h
8 8

7 7 davalebis piroba:
aiyvane kuTi mowinaaRmdegis
6 6
yvela figura. diagramaze kus
5 5 figurebis ayvanis sami varianti
4 4 aqvs. airCie mimarTuleba,
romliTac dafaze arcerTi
3 3
figura ar darCeba.
2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `11. rogor dadis ku~.

49
12 mxedris moZraobis wesebi

gakveTilis mizani:
mxedris gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis mxedari, sad ver
gaakeTebs svlas, rogor SeuZlia aiyvanos)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ mxedari~ _ https://www.youtube.com/watch?v=uExyHrWK_
Is&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=11
 Geochess `mxedari da paiki~ – https://www.youtube.com/watch?v=6AGUQCRHqpY

winare codnis gaaqtiureba: ramdeni erTi feris mxedari monawileobs TamaSSi?


TamaSSi monawileobs ori erTi feris mxedari. sad dganan mxedrebi sawyisi ganlage-
bis dros? mxedrebi dganan etlebis gverdiT. kus ufro meti Zala aqvs Tu mxedars?
isini Tanabari siZlieris arian.

a b c d e f g h
8 8
mxedris svlebi
7 7
mxedari gadaadgildeba ori
6 6 mimarTulebiT: ori ujriT
5 5
horizontalurad _ marjvniv
an marcxniv da Semdeg erTi
4 4 ujriT win an ukan; an ori ujriT
3 3 vertikalurad _ win an ukan da
Semdeg erTi ujriT marjvniv an
2 2
marcxniv.
1 1
a b c d e f g h

ufro martivad rom davimaxsovroT, warmovidginoT mxedris moZraobis


mimarTuleba aseTi saxiT _ Г.
saWadrako mxedris amocnoba Wadrakis figurebSi sakmaod martivia, radgan mas
cxenis Tavi aqvs. cxenis msgavsad igi `daxtis~ saWadrako dafaze. swored amitom
xSirad mas `cxensac“ uwodeben, Tumca miRebuli terminia „mxedari“. mxedari
erTaderTi figuraa, romelsac SeuZlia `gadaaxtes~ mowinaaRmdegisa da sakuTar
figurebs.
TeTri ujridan mdgom mxedars SeuZlia moxvdes mxolod Sav ujraze, xolo Savi
ujraze mdgom mxedars SeuZlia moxvdes mxolod TeTr ujraze. SegiZliaT es Tavad
SeamowmoT.

50
a b c d e f g h
8 8

7 7 sad ar SeuZlia mxedars svlis gakeTeba


6 6 mxedari ver gaakeTebs svlas im
5 5 ujraze, romelzec Tavisive feris
figura dgas!
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7
mxedriT ayvana
6 6
Tu mxedris samoZrao ujraze mowinaaR-
5 5 mdegis figuraa, mxedars SeuZlia
aiyvanos igi da dadges mis adgilze!
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h
8 8

7 7 davalebis piroba:
6 6 miiyvane mxedari moniSnul (h8) ujraze;
miiyvane mxedari moniSnul (a8) ujraze;
5 5
miiyvane mxedari moniSnul (h1) ujraze.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

51
a b c d e f g h
8 8

7 7
davalebis piroba:
6 6
aiyvane mxedriT yvela figura.
5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7
davalebis piroba:
6 6 miiyvane mxedari moniSnul (a7) ujraze
ise, rom mowinaaRmdegis arcerTi
5 5
figura ar aiyvano.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `12. rogor dadis mxedari~.

52
13 lazieris moZraobis wesebi

gakveTilis mizani:
lazieris gadaadgilebis Taviseburebebis gacnoba (rogor dadis lazieri, sad ar
SeuZlia svlis gakeTeba, rogor SeuZlia laziers figuris ayvana)
damxmare resursebi:
 teleskola „Wadraki _ lazieri~ _ https://www.youtube.com/watch?v=XrH-6CsH1C8
&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=10
 Geochess `Wadraki _ SamaTi~ – https://www.youtube.com/watch?v=FDMY8DoOrS0
 Geochess `Wadraki _ etli, ku, lazieri, mefe~ –
https://www.youtube.com/watch?v=JNHoqUaSHIk

winare codnis gaaqtiureba: romelia WadrakSi yvelaze Zlieri figura? yvelaze


Zlieri figuraa lazieri. romel figuras umSvenebs gverds lazieri? lazieri dgas
mefis gverdiT. romeli feris ujra uyvars laziers? laziers uyvars sakuTari
feris ujra. ramdeni lazieri monawileobs brZolaSi? erTi TeTri da erTi Savi
feris lazieri.

a b c d e f g h
8 8

7 7 lazieris svlebi

6 6
xSirad amboben, rom lazieri ise dadis,
rogorc unda, Tumca es ar aris bolomde
5 5 simarTle.
4 4 lazieri gadaadgildeba, rogorc ku _
3 3 diagonaluri, rogorc etli _ vertikaluri
da horizontaluri mimarTulebiT nebismier
2 2
ujraze; mxedariviT xtoma ki ar SeuZlia.
1 1 lazieri yvelaze Zlieri figuraa Wadrakis
a b c d e f g h dafaze.

a b c d e f g h
8 8 sad ar SeuZlia laziers svlis gakeTeba
7 7

6 6

5 5 1. lazieri ver gaakeTebs svlas


4 4 im ujraze, romelzec Tavisive
feris figura dgas!
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

53
a b c d e f g h
2. lazieri ver gadaaxteba sakuTar
8 8
da mowinaaRmdegis figuras!
7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h lazieriT ayvana
8 8 Tu lazieris samoZrao ujraze
7 7 mowinaaRmdegis figura dgas, laziers
SeuZlia is aiyvanos da dadges mis adgilze!
6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h
8 14 21 8
7 13 20 7

6 12 19 6
davalebis piroba:
5 11 18 5 dadgi lazieri dafis romelime
4 10 17 4 kuTxis ujraze (magaliTad, a1), Semdeg
gadaaadgile ujrebze, romlebzec svlis
3 9 16 3
gakeTeba SeuZlia.
2 8 15 2

1 1 2 3 4 5 6 7 1
a b c d e f g h

54
a b c d e f g h
8 21 7 8
davalebis piroba:
7 20 6 17 7 dadgi lazieri dafis centralur
6 19 5 16 6 ujraze (magaliTad, e4), Semdeg
gadaaadgile im ujrebze, romlebzec
5 18 4 15 5 svlis gakeTeba SeuZlia.
4 11 10 9 8 12 13 14 4
3 22 1 25 3

2 23 2 26 2

1 24 3 27 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5 davalebis piroba:
laziers figurebis ayvanis ori
4 4
varianti aqvs. airCie mimarTuleba,
3 3 romliTac aiyvan dafaze figurebs
2 2 ise, rom arcerTi ar darCes.

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7 davalebis piroba:
miiyvane lazieri moniSnul (a7) ujraze
6 6
ise, rom ar aiyvano mowinaaRmdegis
5 5 arcerTi figura.
4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `13. rogor dadis lazieri~.

55
14 `muqara~, `ormagi muqara~, `dacva~

gakveTilis mizani:
„muqaris“ principebis gacnoba (rogor xdeba figuraze damuqreba, erTdroulad
muqara or figuraze, damuqreba ujraze, muqarisgan Tavis dacvis gzebi)

damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ ormagi dartyma~
https://www.youtube.com/watch?v=LAM2IJOrfV0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=25
 Geochess `Wadraki _ muqara da dacva, mefeze Seteva _ qiSi~
https://www.youtube.com/watch?v=UnbTcR4uflE

winare codnis gaaqtiureba: romelia yvelaze Zlieri figura Wadrakis dafaze?


yvelaze Zlieri figuraa lazieri. SeuZlia Tu ara laziers gadaaxtes figurebs?
ara, laziers ar SeuZlia figurebze gadaxtoma. SeuZlia Tu ara laziers gadaad-
gildes, rogorc ku da etli? diax, SeuZlia. sad dgas sawyisi ganlagebisas lazie-
ri? lazieri dgas mefis gverdiT Tavisive feris ujraze.
„muqara“ aris saWadrako termini, romelic niSnavs momdevno svliT figuris
ayvanis SesaZleblobis Seqmnas. amis ganxorcieleba SegviZlia, Tu figuras gada-
vaadgilebT ise, rom momdevno svliT SegveZleba davdgeT im ujraze, romelzec
mowinaaRmdegis figura dgas da aviyvanoT igi; agreTve SeiZleba SevqmnaT muqara
ujrebze, magaliTad, SamaTis Casmis.

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davalebis piroba: Seqmeni mefiT davalebis piroba: Seqmeni mefiT


erT svlaSi paikis ayvanis muqara. erT svlaSi etlisa da erT svlaSi
mxedris ayvanis muqara.

SegiZliaT airCioT figurebis ganlagebis sxvadasxva varianti da misceT


moswavleebs igive davaleba: rogor SeuZlia mefes daemuqros figurebs.

56
muqaris garda arsebobs kide „ormagi muqara“, es aris erTdroulad or figuraze
erTad ieriSis mitana _ damuqreba, mas aseve gavrcelebuli terminiT „Cangalsac“
uwodeben (paikiTa da mxedriT damuqrebis dros). rogor fiqrobT, ratom SeiZleba
iyos momgebiani moTamaSisTvis ormagi muqaris Seqmna? ormagi muqaris dros
moTamaSem unda airCios, romeli figura daicvas; rogorc wesi, orives dacva ver
xerxdeba da erT-erTi figura ikargeba.
SamaTis muqaris Seqmna (ujraze damuqreba) sakmaod saSiSia, radgan Tu
mowinaaRmdege Tavs ver daicavs an ver SeamCnevs muqaras, partia dasruldeba.
rogor fiqrobT, saWiroa Wadrakis TamaSSi muqarebis Seqmna? muqarebis Seqmna
mniSvnelovania, radgan mowinaaRmdege iZulebuli xdeba mudmivad Tavi daicvas da
ar aqvs dro mefeze ieriSisTvis. rogor fiqrobT, saWiroa Tavis dacva muqarisgan?
diax, saWiroa, radgan winaaRmdeg SemTxvevaSi daikargeba figura, rac mniSvnelovnad
Seasustebs im moTamaSis pozicias, romlis figurasac emuqrebian.
muqarisgan Tavis dacvis ramdenime gza/xerxi arsebobs:
1. figuris ayvana, romelic gviqmnis muqaras;
2. muqaris qveS myofi figuris gadaadgileba sxva ujraze;
3. xazis gadaketva, saidanac muqara gveqmneba (figuris gadafarebiT);
4. figuris dacva, romelsac mowinaaRmdege uqmnis muqaras;
5. sapasuxo muqaris (kontrieriSis) Seqmna, magaliTad, ufro Zlier figuraze
Tavdasxma.
rogor fiqrobT, mxedrisa da paikis muqaris dros SeiZleba Tu ara figuris
gadafareba anu im xazis gadaketva, saidanac gvemuqrebian? SeuZlebelia, paikisa da
mxedris ayvanis Taviseburebebidan gamomdinare.

davaleba moswavlis rveulidan: „12. `muqara~, `ormagi muqara~, `dacva~.

57
15 roqis gakeTebis wesebi
gakveTilis mizani:
roqis wesis gacnoba (mokle roqi, grZeli roqi, rodis ar SeiZleba roqis gakeTeba)
damxmare resursebi:
 Geochess `roqi~ – https://www.youtube.com/watch?v=8Gigw8An9rE&t=1s
 teleskola „Wadraki _ roqi~ _ https://www.youtube.com/watch?v=RhpP59Nsouw&list=PL
K32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
 https://lichess.org/ru/learn#/14
winare codnis gaaqtiureba. romelia WadrakSi mTavari figura? mTavari figuraa
mefe. rogor dadis mefe? mefe dadis erTi ujriT Tavis irgvliv mdebare ujrebze.
romel horizontalze dgas mefe sawyisi ganlagebisas? mefe dgas pirvel horizon-
talze. sad dgas etli sawyisi ganlagebisas? etli dgas dafis kuTxis ujraze. ro-
gor dadis etli? etli dadis vertikalur da horizontalur ujrebze. svlis dros
ramdenjer xdeba figuris gadaadgileba? mxolod erTxel.
dafaze erTi svliT SegiZliaT mxolod erTi figura gadadgaT, Tumca arsebobs
ori gamonaklisi. pirveli gamonaklisi CvenTvis ukve cnobilia, es aris paikis
gacocxleba – rodesac paiki bolo horizontalamde miaRwevs, is tovebs dafas da
mis nacvlad dafaze vsvamT sasurvel figuras (lazieri, etli, mxedari, ku). WadrakSi
aris kidev erTi gamonaklisi, rodesac erTi svliT erTdroulad ori figura _ mefe
da etli _ gadaadgildeba. am svlas roqi ewodeba. roqis gakeTeba TeTrebs da Savebs
mxolod erTxel SeuZliaT partiis ganmavlobaSi. roqis gakeTebisas daculi unda iyos
5 wesi, romlebsac qveviT ganvixilavT.
mefe sawyisi ganlagebidan ori ujriT gadaadgildeba marcxniv an marjvniv,
marcxena an marjvena etlisken, etli ki dgeba mefis gverdiT, mezobel ujraze meore
mxridan! mokle roqi
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4
a b c d e f g h
3 3 3 3
8 8
2 2 2 2
7 7
1 1 1 1
6 6
a b c d e f g h a b c d e f g h
5 5

4 4 gZeli roqi
3 3 a b c d e f g h a b c d e f g h
2 2 8 8 8 8

1 1 7 7 7 7
a b c d e f g h 6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

58
rodesac mefesa da etls Soris rodesac mefesa da etls Soris
manZili ori ujraa, keTdeba mokle manZili sami ujraa, keTdeba grZeli
roqi. roqi.

4 4
4 4
3 3
3 3
2 2
2 2
1 1
1 1
a b c d e f g h
a b c d e f g h

5 mdgomareoba, romlis drosac roqis gakeTeba ar SeiZleba:


1. mefe an etli ukve gamoZravebulia anu aRar dgas sawyisi ganlagebis ujraze;
2. mefesa da etls Soris dgas figura an figurebi;
3. mefes qiSi emuqreba;
4. roqis Semdeg mefe qiSis muqaris qveS moeqceva;
5. roqis dros mefe kveTs ujras, romelsac mowinaaRmdegis figura emuqreba.
maswavlebelma Tavadac kargad unda icodes da gaiazros es wesebi, radgan
moswavleebs xSirad uCndebaT kiTxva, SeiZleba Tu ara ama Tu im poziciaSi roqis
gakeTeba.

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

a b c d e f g h
8 8

7 7 davalebis piroba:
6 6 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis gakeTeba?

5 5 ar SeuZliaT, radgan mefes gakeTebuli


aqvs svla, is aRar dgas sawyisi ganlagebis
4 4 ujraze.
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

59
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis gakeTeba?
ar SeuZliaT, radgan orive etls
7 7
gakeTebuli aqvs svla, isini aRar dganan
6 6 sawyisi ganlagebis ujrebze.
5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan mefesa da etlebs
6 6 Soris figurebia.
5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan roqis Semdeg mefe
6 6 qiSis qveS xvdeba.
5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

60
a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan roqis dros mefe
6 6 kveTs ujras, romelsac mowinaaRmdegis
5 5 figura emuqreba.

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara TeTrebs roqis
gakeTeba?
7 7
ar SeuZliaT, radgan mefes qiSi
6 6 emuqreba.
5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h davalebis piroba:
8 8 SeuZliaT Tu ara Savebs roqis gakeTeba?
7 7 SeuZliaT, roqis Semdeg mefe dartymis
qveS ar dgeba da arc TeTri (h1) etlis
6 6
xazs ar kveTs.
5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `15. gansakuTrebuli svla – roqi~.

61
16 yaimis wesebi

gakveTilis mizani:
yaimis daniSnulebis gaazreba (pati, mudmivi qiSi, Teoriuli yaimi, 50 svlis wesi,
samjer gameorebis wesi).
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ pati~ _ https://www.youtube.com/watch?v=Xw2QKVJkEd8&list=
PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=21
 Geochess `Wadraki _ yaimi, pati~ – https://www.youtube.com/watch?v=113A6LcJBDM

winare codnis gaaqtiureba. ra aris Wadrakis TamaSis mizani? Wadrakis TamaSis


mizania mowinaaRmdegis mefis datyveveba, misi daSamaTeba. rodis miiRweva SamaTi?
SamaTi miiRweva mefeze ganxorcielebuli iseTi muqaris dros, rodesac mas Tavis
dacvis gza ar gaaCnia.
Wadrakis partiaSi mogeba 1 quliT fasdeba, xolo wageba _ 0 quliT. Tumca
yvela partia ar mTavrdeba TeTri an Savi figurebis mogebiT. aris kidev erTi Se-
degi – yaimi, romlis drosac partiis bedi mSvidobianad wydeba, arcerT moTamaSes
ar eTvleba wageba an mogeba. yaimi aris qulis ganawileba mowinaaRmdegeebs Soris.
yaims Tavisi wesebi gaaCnia da Semdeg SemTxvevebSi miiRweva: 1. pati; 2. mudmivi qiSi;
3. Teoriuli yaimi; 4. SeTanxmeba; 5. 50 svlis wesi; 6. samjer gameorebis wesi. Cven
ganvixilavT oTx yvelaze gavrcelebul SemTxvevas. 50 svlisa da samjer gameorebis
wesebi patara asakis bavSvebisTvis rTuli aRsaqmelia da amitom mizanSewonili ar
aris maTi axsna.

I. Teoriuli yaimi
dafaze ar aris sakmarisi figurebi SamaTis Casasmelad.
warmoidgineT, rom dafaze yvela figura gaicvala da darCnen mxolod mefee-
bi. rogor Causvams erTi maTgani meores SamaTs? veranairad! partia damTavrdeba
yaimiT, rac niSnavs, rom veravin ver moigo da arc aravis waugia. aseve, Teoriul
yaimad iTvleba da ar aris sakmarisi partiis mosagebad mefisa da zedmeti erTi kus
an erTi mxedris yola.

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

62
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
SesTavazeT moswavleebs, scadon SamaTis Casma marto kuTi, marto mxedriT da
isini darwmundebian, rom es SeuZlebelia.

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5 II. mudmivi qiSi

4 4 erT-erTi mowinaaRmdege qiSs Tavs ver


aRwevs da partia sruldeba yaimiT.
3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

III. pati 5 5

ewodeba mdgomareobas, rodesac 4 4


moTamaSes, svlis rigis miuxedavad, ar 3 3
SeuZlia arcerTi figuris gadaadgileba
2 2
da amave dros arc mefes ar emuqreba qiSi.
1 1
a b c d e f g h

63
IV. SeTanxmeba
yaimis dafiqsireba SesaZlebelia ormxrivi SeTanxmebis safuZvelze. erT-erTi
moTamaSe ambobs: `gTavazob yaims~, meore pasuxobs: `Tanaxma var~. es xdeba, magali-
Tad, im SemTxvevaSi, roca orive mowinaaRmdege CaTvlis, rom mocemul poziciaSi
partiis mogeba rTulia da brZolis gagrZeleba mxolod drois kargva iqneba.
arsebobs yaimis kide ori saxeoba, Tumca maTi axsna umcrosi klasis moswav-
leebisaTvis am etapze ar aris mizanSewonili, radgan SesaZloa maT gauWirdeT am
wesebis gageba. es saxeobebia: poziciis samjer gameoreba da 50 svlis wesi. Tu da-
faze pozicia samjer gameorda (Tanac ar aris aucilebeli, rom maT Soris daculi
iyos svlebis rigiToba), erT-erT mowinaaRmdeges Tavis svlaze SeuZlia moiTxo-
vos yaimis dafiqsireba. meore wesi: Tu mowinaaRmdegeebi konkretuli fiqsirebu-
li poziciis Semdeg 50 svlas ise iTamaSeben, rom arcerTi figura ar gaicvleba
da arcerTi paiki ar gadaadgildeba, SesaZlebelia yaimis moTxovna. Tumca aseTi
SemTxvevebi damwyebi moWadrakeebis TamaSis dros iSviaTia; did miRwevad SeiZle-
ba isic CavTvaloT, Tu isini 5 svlis ganmavlobaSi arafers gacvlian da arcerT
figuras ar datoveben dartymis qveS anu `ar dasvamen~.
davaleba moswavlis rveulidan: `16. yaimi~.

64
17 figurebis Rirebuleba

gakveTilis mizani:
figurebis Rirebulebis gacnoba (paiki, rogorc figurebis Rirebulebis sazomi;
ramdeni paikis tolia mxedari, ku, etli, lazieri; momgebiania Tu ara gacvla)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ figurebis Rirebuleba~ _ https://www.youtube.com/watch?
v=CwgPyuaNowI&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=13
 Geochess `Wadraki _ figurebis wonebi~ _
https://www.youtube.com/watch?v=AzrCmBCNXG8

winare codnis gaaqtiureba. rogoria figurebis CamonaTvali maTi siZlieris


mixedviT? mefe (mTavari), lazieri, etli, ku, mxedari. romel horizontalzea gan-
lagebuli TeTri figurebi? TeTri figurebi ganlagebulia pirvel horizontalze.
romel horizontalzea ganlagebuli TeTri paikebi? TeTri paikebi ganlagebulia
meore horizontalze. Wadrakis TamaSSi orive mowinaaRmdegis mxridan erTi da ima-
ve saxeobis figurebi monawileobs? diax, orive mowinaaRmdeges erTi da imave sa-
xeobis figurebi hyavs.
TiToeul figuras gansxvavebuli Rirebuleba aqvs. mxolod mefes ar gaaCnia
Rirebuleba, ar SeiZleba misi gacvla, igi Seufasebelia, radgan mefis gareSe
SeuZlebelia TamaSis gagrZeleba.
WadrakSi figurebis Rirebulebis sazom erTeulad gamoiyeneba paiki. lazieri
udris cxra paiks, etli udris xuT paiks, ku da mxedari, TiToeuli, udris sam
paiks.

figurebis Rirebulebis codna imisaTvis gvWirdeba, rom saWadrako partiis


dros sworad SevafasoT figurebis SesaZlo gacvla _ gvawyobs Tu ar gvawyobs.
Tumca figurebis amgvari wona mainc pirobiTia da unda gvaxsovdes, rom yovel
konkretul SemTxvevaSi poziciis mixedviT SevafasoT, gvawyobs Tu ara gacvla.
magaliTad, paiki, romelic yvelaze susti figuraa, SeiZleba ufro mniSvnelovani
Zala gaxdes, vidre mowinaaRmdegis ori lazieric ki, Tuki igi gardauval saSamaTo
muqaras qmnis, romlisgan Tavis dacvac ar arsebobs. Tumca Rirebulebis codna
mainc mniSvnelovan orientirs gvaZlevs gacvlebis swori SefasebisaTvis.

65
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
TvalsaCinoebisaTvis dafaze CamowereT figurebis Rirebulebebi. Semdeg
dawereT figurebis mokle aRniSvnebi (an daxateT figurebi) da hkiTxeT moswavleebs,
am figurebidan romeli ufro meti Rirebulebisaa. magaliTad:
k (ku) Tu e (etli)?
m (mxedari) Tu k (ku)?
k (ku) da ori paiki Tu e (etli) da paiki?
SegiZliaT figurebis Rirebulebebis gamocnobas TamaSis saxe misceT da swori
pasuxebi qulebiT SeafasoT.
SegiZliaT dafaze dadgaT figurebi ise, rom erT figuras metoqis ori figuris
ayvanis SesaZlebloba hqondes. dasviT kiTxva: romeli figuris ayvana umjobesia da
ratom? figurebis ayvana yovelTvis ar aris xelsayreli _ Tu figura daculia da
Cvens figuraze ufro sustia, gacvla momgebiani ar aris.

davaleba moswavlis rveulidan: `17. figurebis Rirebuleba~.

66
Tema III. saWadrako ena _ notacia

18 ujrebis dasaxeleba

gakveTilis mizani:
ujrebis misamarTebis gacnoba, ujrebis dasaxelebis principi
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadrakis notacia ~ _ https://www.youtube.com/watch?v=5PBOH8Q2F7
w&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=4

winare codnis gaaqtiureba: ra feris ujrebia Wadrakis dafaze? Wadrakis dafa-


ze TeTri (Ria) da Savi (muqi) ujrebia. ra ewodeba Wadrakis dafaze arsebuli xa-
zebs? horizontalebi, vertikalebi da diagonalebi. ramdeni ujraa horizontalis
rigze? horizontalis yovel rigze rva ujraa. ramdeni ujraa vertikalis rigze?
vertikalis yovel rigze rva ujraa. ramdeni ujraa yvelaze grZel da yvelaze
mokle diagonalze? yvelaze grZel diagonalze rva ujraa, yvelaze mokleze _ ori.
arsebobs Tu ara Savujrovani horizontalebi da TeTrujrovani vertikalebi? ara,
horizontalebsa da vertikalebze monacvleobs Savi da TeTri ujrebi. ra ferisaa
diagonalebi? Savi da TeTri.

notaciis srulfasovnad aTviseba arcTu ise martivi saqmea, mzad unda iyoT,
rom moswavleebs xSirad dro da Tqveni daxmareba dasWirdebaT. Tumca praqtika
cxadyofs, rom patara asakis bavSvebic ki axerxeben notaciis srulfasovnad
dauflebas. axseniT TiToeuli ujris dasaxelebis principi, Semdeg ki yovel
momdevno gakveTilze gaimeoreT da ganamtkiceT codna, radgan notacia sakmaod
mniSvnelovan rols asrulebs rogorc sagakveTilo muSaobis procesSi, aseve –
Wadrakis dafasTan damoukidebeli muSaobisas.
Wadrakis TamaSis jadosnurobaze isic metyvelebs, rom mas sakuTari – saWadrako
– ena, igive notacia gaaCnia, rac specifikuri saWadrako aRniSvnebiT saWadrako
ujrebis dasaxelebasa da Caweras niSnavs.
yvela ujras Wadrakis dafaze sakuTari dasaxeleba gaaCnia. Cven viswavleT hori-
zontaluri da vertikaluri rigebis aRniSvnebi. swored maTi meSveobiT xdeba
ujris saxelwodebis wakiTxva (anu ujris koordinatebis dadgena).
rogorc ukve viciT, vertikalebi aRiniSneba laTinuri asoebiT, romlebic
warmoiTqmis: a(a), b(be), c(ce), d(de), e(e), f(ef), g(Je), h(haS); xolo horizontalebi
aRiniSneba cifrebiT 1-dan 8-is CaTvliT.

67
a b c d e f g h
8 8
TiToeuli ujra imyofeba vertikalisa da
horizontalis kveTaze. ujris wasakiTxad
7 7 pirvelad yovelTvis vasaxlebT asos, Semdeg
6 6 ki _ ricxvs! magaliTad, dafis ujra aris
b vertikalisa da mesame horizontalis
5 5
gadakveTaze; rogor fiqrobT, ra iqneba
4 4 misi saxelwodeba? b3.
3 b3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:


daalageT figurebi sademonstracio dafaze diagramis mixedviT an nebismieri
sxva TanmimdevrobiT ise, rom arcerTi vertikali da horizontali ar darCes
figuris gareSe. dayaviT moswavleebi jgufebad. gaacaniT davalebis piroba:
warmoidgineT, rom dafaze dalagebuli figurebi saxlebia. TiToeul saxls Tavisi
misamarTi gaaCnia. dafis qveda da zeda nawilSi moTavsebuli asoebi (a, b, c, d, e, f,
g, h) aris quCebis dasaxeleba, xolo marjvniv da marcxniv dawerili cifrebi (1, 2,
3, 4, 5, 6, 7, 8) quCebis nomrebia.
gansazRvreT rigiToba jgufebs Soris. pirveli jgufis erT-erTma wevrma
unda daasaxelos, romel quCaze mdebareobs Tqven mier miTiTebuli saxli (aso)
da quCis nomeri (ricxvi). yoveli araswori pasuxis SemTxvevaSi rigi gadava
Semdeg jgufze. rodesac isev pirveli jgufis rigi dadgeba, ujris misamarTs
jgufis rigiT momdevno wevri daasaxelebs. TiToeuli swori pasuxi Sefasdeba
1 quliT da aRiniSneba dafaze. gamarjvebuli iqneba jgufi, romelic yvelaze met
qulas daagrovebs.

a b c d e f g h
8 8

7 7 mxedari – a2;
etli – b1;
6 6
mefe – c4;
5 5 lazieri – d5;
4 4
Savi paiki – e6;
Savi lazieri – f8;
3 3 Savi ku – g7;
2 2 Savi paiki – h3.
1 1
a b c d e f g h

68
moswavleebi gaafrTxileT, dro SezRudulia da maT didxans fiqris SesaZ-
lebloba ar eqnebaT. yoveli sworad gacemuli pasuxis Semdeg figura gadaanac-
vleT sxva ujraze, rom moswavleebs ar mouwioT erTi da imave ujrebis dasaxeleba.
SesaZloa TamaSma didi dro waiRos da dasruleba ver moaswroT. aseT SemTxvevaSi
momdevno gakveTilze ganagrZeT TamaSi, radgan ujrebis dasaxeleba moswavleebs
mniSvnelovnad daexmareba notaciis aTvisebaSi. SegiZliaT improvizaciasac mimar-
ToT da `ujrebis dasaxelebis~ TamaSisaTvis gansxvavebuli wesebi moifiqroT.
moswavleebma ganvlil gakveTilebze Seiswavles `qiSi~, `SamaTi,~ `mokle roqi~
da `grZeli roqi~. gaacaniT maTi saWadrako aRniSvnebi;
aseve, TeTri da Savi figurebis svlis ganmsazRvreli aR- dasaxeleba aRniSvna
niSvnebi. SamaTi #
davaleba moswavlis rveulidan: qiSi +
`18. ujrebis dasaxeleba~. mokle roqi 0-0
grZeli roqi 0-0-0
TeTrebis svla

Savebis svla

69
Tema IV. erTsvliani SamaTebi

19 SamaTi lazieriT

gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; lazieris moZ-
raobis specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi orientireba.
damxmare resursebi:
 teleskola „Wadraki _ SamaTi mefis da lazieris gamoyenebiT~ _ https://www.
youtube.com/watch?v=Z_JMc9Gh1VE&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=26
 SamaTi erT svlaSi _ https://lichess.org/learn#/12
 amocanebi _ https://www.chess.com/puzzles
 lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w.
https://shorturl.at/PY279
winare codnis gaaqtiureba: ra aris SamaTi? SamaTi aris mefisTvis iseTi muqa-
ris Seqmna, romlisgan Tavis dacva am ukanasknels ar gaaCnia. ra Sedegi dgeba Sama-
Tis SemTxvevaSi? moTamaSes, romelic gamoacxadebs SamaTs, CaeTvleba mogeba. riT
fasdeba mogeba? mogeba fasdeba 1 quliT. ra aris Wadrakis TamaSis mizani? TamaSis
mizania mogeba anu SamaTis Casma.
moswavleebis mier figurebis gadaadgilebis wesebis Seswavlisa da TamaSis miz-
nis gacnobis Semdeg SesaZlebelia Wadrakis Seswavlis momdevno etapze gadaxvideT,
romelic Wadrakis ufro safuZvlian swavlebasTan aris dakavSirebuli. auxseniT
moswavleebs, rom erTsvliani amocanebis amoxsna gaaumjobesebs maTi TamaSis dones
da daexmareba martiv saSamaTo poziciebSi swori svlis mignebaSi. rogorc wesi,
moswavleebi xalisiT erTvebian amocanebis amoxsnis procesSi. im SemTxvevaSi, Tu
poziciebis saCveneblad sademonstracio dafas gamoiyenebT, mkafiod gaacaniT ba-
vSvebs davalebis piroba. Tavdapirvelad umjobesia naklebfiguriani amocanebiT
daiwyoT, Semdeg etapobrivad SegiZliaT gaarTuloT amocana da dafaze figurebi
daamatoT. sasurvelia, amocanebis amoxsnis komponenti yovel gakveTilze figuri-
rebdes, radgan is SesaniSnavad avarjiSebs gonebas. Tu gaqvT saSualeba, ajobebs,
moswavleebs amocanebi Tabaxis furclebze amoubeWdoT _ es maT SesaZleblobas
miscems, individualurad imuSaon davalebebze. amis gakeTeba sasurvelia, radgan
diagramaze mocemuli amocana gansakuTrebiT sxartma moswavlem SeiZleba swrafad
amoxsnas, sxvebs ki aRar mieceT fiqris saSualeba. aseve, Tu resursis saxiT moge-
povebaT ramdenime samagido Wadraki, SegiZliaT moswavleebi jgufebad dayoT da
TiToeul jgufs misceT davaleba.
im SemTxvevaSi, Tu qvemoT moyvanili didaqtikuri amocanebi swrafad Sesrul-
deba, SegiZliaT gamoiyenoT resursi _ damxmare saWadrako masala (gv. 10), sadac
Zalian bevri martivi saSamaTo poziciaa. aRniSnuli resursi SemdegSic gamogadge-
baT, maT Soris, diferencirebuli swavlebisas, gansakuTrebiT maRali mzaobis mqo-
ne moswavleebTan, rogorc damatebiT saSinao davalebebad, aseve klasSi samuSaod.
xSirad xdeba xolme, rodesac klasSi aris moswavle, romelic profesiul donezea

70
dakavebuli Wadrakis SeswavliT. aseT dros misi moTxovnaa meti davalebebi, imis-
Tvis, rom saWadrako done aimaRlos, raSic SesaniSnavad dagexmarebaT resursSi
mocemuli amocanebi da eleqtronuli bmulebi.
rogor dadis lazieri? lazieri moZraobs horizontaluri, vertikaluri da
diagonaluri mimarTulebiT nebismier ujraze. im SemTxvevaSi, Tu lazieris sa-
moZrao ujraze mowinaaRmdegis figura dgas, SeuZlia Tu ara misi ayvana? laziers
SeuZlia aiyvanos figura da dadges mis adgilze. SeuZlia Tu ara laziers dadges
ujraze, romelzec sakuTari feris figura dgas? ar SeuZlia. SeuZlia Tu ara la-
ziers gadaaxtes sakuTar an mowinaaRmdegis figuras? ar SeuZlia.
kiTxvebis paralelurad mieciT moswavleebs lazieris dafaze gadaadgilebis
SesaZlebloba, raTa aCvenon misi yvela SesaZlo svla.
didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:
davalebis piroba: davalebis piroba:
ipove SamaTi lazieriT erT svlaSi. ipove SamaTi lazieriT erT svlaSi.
1. la3# 1. lf1#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davalebis piroba: davalebis piroba:


ipove SamaTi lazieriT erT svlaSi. ipove SamaTi lazieriT erT svlaSi.
1... lg7# 1... la8#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `19. SamaTi lazieriT~.

71
20 SamaTi etliT

gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; etlis
moZraobis specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi
orientireba.
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ _ https://www.youtube.com/watch?
v=lZw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ _ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
 lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w.
https://shorturl.at/PY279

winare codnis gaaqtiureba: rogor moZraobs etli? etli moZraobs horizonta-


luri da vertikaluri mimarTulebiT nebismier ujraze. im SemTxvevaSi, Tu etls
samoZrao ujraze sakuTari an mowinaaRmdegis paiki eRobeba, SeuZlia Tu ara, rom
gadaaxtes? ar SeuZlia. SeuZlia Tu ara etls aiyvanos mowinaaRmdegis figura, Tu
is etlis samoZrao ujrazea? etls SeuZlia aiyvanos es figura da dadges mis uj-
raze. SeuZlia Tu ara etls sakuTari figuris ujraze dadgoma? SeuZlebelia erT
ujraze erTdroulad ori figura rom idges.
kiTxvebis paralelurad mieciT moswavleebs SesaZlebloba, etlis dafaze
gadaadgilebiT aCvenon misi yvela SesaZlo svla.

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:


davalebis piroba: davalebis piroba:
ipove SamaTi etliT erT svlaSi. ipove SamaTi etliT erT svlaSi.
1. ed8# 1. ed1#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

72
davalebis piroba: davalebis piroba:
ipove SamaTi etliT erT svlaSi. ipove SamaTi etliT erT svlaSi.
1... ed2 # 1... eg7#

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `20. SamaTi etliT~.

73
21 SamaTi kuTi

gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; kus moZraobis
specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi orientireba.
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/watch?v=l
Zw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
 lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w.
https://shorturl.at/PY279

winare codnis gaaqtiureba: rogor moZraobs ku? ku moZraobs diagonaluri


mimarTulebiT nebismier ujraze. im SemTxvevaSi, Tu kus samoZrao ujras eRobeba
sakuTari an mowinaaRmdegis paiki, SeuZlia Tu ara masze gadaxtoma? ar SeuZlia.
SeuZlia Tu ara kus aiyvanos mowinaaRmdegis figura, Tu is mis samoZrao ujrazea?
SeuZlia aiyvanos da dadges mis ujraze. SeuZlia Tu ara kus sakuTari figuris uj-
raze dadgoma? ar SeuZlia.
kiTxvebis paralelurad mieciT moswavleebs SesaZlebloba, kus dafaze gadaad-
gilebiT aCvenon misi yvela SesaZlo svla.

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

davalebis piroba: davalebis piroba:


ipove SamaTi kuTi erT svlaSi. ipove SamaTi kuTi erT svlaSi.
1. kc3# 1... kc6#

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

74
davalebis piroba: davalebis piroba:
ipove SamaTi kuTi erT svlaSi. ipove SamaTi kuTi erT svlaSi.
1. kf1# 1... kf8#

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `21. SamaTi kuTi~.

75
22 SamaTi mxedriT

gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; kus moZraobis
specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi orientireba.

damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/watch?v=
lZw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
 lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w. https://shorturl.at/PY279

winare codnis gaaqtiureba: rogor moZraobs mxedari? mxedari gadaadgildeba


ori mimarTulebiT: ori ujriT horizontalurad _ marjvniv an marcxniv da Semdeg
erTi ujriT win an ukan; an ori ujriT vertikalurad _ win an ukan da Semdeg erTi
ujriT marjvniv an marcxniv. Tu mxedris irgvliv figurebia, SeuZlia Tu ara maT
gadaaxtes? mxedari erTaderTi figuraa, romelsac SeuZlia gadaaxtes figurebs,
rogorc Tavisas, agreTve _ mowinaaRmdegis.
kiTxvebis paralelurad mieciT moswavleebs SesaZlebloba, mxedris dafaze
gadaadgilebiT aCvenon misi yvela SesaZlo svla.

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

davalebis piroba: davalebis piroba:


ipove SamaTi mxedriT erT svlaSi. ipove SamaTi mxedriT erT svlaSi.
1. md3# 1... mg6#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `22. SamaTi mxedriT~.

76
23 SamaTi paikiT

gakveTilis mizani:
SamaTis Sesaxeb miRebuli codnis ganmtkiceba amocanebis meSveobiT; paikis
moZraobis specifikis ganmtkiceba; martiv saSamaTo poziciebSi swrafi
orientireba.
resursebi:
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/watch?v=
lZw11CBmSR0&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=18
 teleskola `Wadraki _ SamaTi erT svlaSi~ https://www.youtube.com/
watch?v=5KcdYki-OCo&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_wXCttVazOygR&index=20
 lazlo polgari, kombinaciebis da partiebis krebuli, 2006 w.
https://ausee.files.wordpress.com/2016/06/23.pdf
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1a, 2007w. https://vdocuments.mx/ivashchenko-
sergey-chess-school-1a-manual-of-chess-combinations.html?page=2
 sergei ivaSenko, Wadraki, skola 1b, 2007 w. https://shorturl.at/PY279

winare codnis gaaqtiureba: rogor moZraobs paiki? paiki moZraobs erTi


ujriT win, xolo sawyisi poziciidan _ ori ujriT win. rogor ahyavs paiks? paiks
ahyavs diagonalurad orive mxares mxolod win. ras izams paiki, Tu miaRwevs
bolo horizontals? gacocxldeba romelime figurad. ramdeni erTi feris paiki
monawileobs TamaSSi? TamaSSi monawileobs orive feris rva-rva paiki.

didaqtikuri amocanebi klasSi savarjiSod:

davalebis piroba: davalebis piroba:


ipove SamaTi paikiT erT svlaSi. ipove SamaTi paikiT erT svlaSi.
1. b4# 1... g3#
a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `23. SamaTi paikiT~.

77
Tema V. miniaturuli saWadrako partiebi

24 mokle partiebi da `sabavSvo SamaTi~

gakveTilis mizani:
martivi saWadrako partiebis gacnoba (dafaze ganviTarebuli movlenebis
gansazRvra winswrebiT, ori da meti svliT adre)
damxmare resursebi:
 teleskola `Wadraki _ sabavSvo SamaTi~
https://www.youtube.com/watch?v=WHhk_L0OVLs&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=29
 teleskola `Wadraki _ sabavSvo SamaTi~
https://www.youtube.com/watch?v=WHhk_L0OVLs&list=PLK32cpo7ZlJ5ByvoKSEh_
wXCttVazOygR&index=30

winare codnis gaaqtiureba: ras niSnavs erTsvliani SamaTebi? es aris amoca-


nebi, romelTa pirobaa figuris erTi gadaadgilebiT mefisTvis SamaTis Casma. ra
aris Wadrakis TamaSis mizani? TamaSis mizania mowinaaRmdegis mefisTvis SamaTis
gamocxadeba. rogor miiRweva SamaTi? SamaTi miiRweva im SemTxvevaSi, rodesac mefes
ise daemuqrebi, rom mas Tavis dacvis (mogeriebis) saSualeba ar eqneba.
Tqveni mizania, ara mxolod aCvenoT mokle saWadrako partiebiT gamocxadebu-
li SamaTebi, aramed aseve aswavloT svlebis Tanmimdevroba, romliTac es SamaTebi
miiRweva da gaaanalizoT daSvebuli Secdomebi. es saWiroa, pirvel rigSi, imisTvis,
rom bavSvebma Tavidan aicilon identuri Secdomebi an/da Tavad gamoiyenon SamaTis
Casmis ganxiluli teqnikebi; aseve, imisTvis, rom winswrebiT, ori an meti svliT
adre dafaze ganviTarebuli movlenebis gansazRvra SeZlon.
axseniT, rom radgan TamaSis mizania mowinaaRmdegis mefisTvis SamaTis Casma,
moTamaSeebi cdiloben, rom mas Tavisi figurebiT miuaxlovdnen. TamaSis dasawyis-
Si f2 da f7 paikebs icavs mxolod Sesabamisi feris mefe, amitom mniSvnelovania am
ujrebs gansakuTrebuli yuradReba mivaqcioT. SedarebisTvis SegiZliaT dasvaT
kiTxva, ramdeni figura icavs mefesTan yvelaze axlos mdgom e7 paiks. mas icavs
oTxi figura _ mefe, lazieri, ku da mxedari.
swored f7 paikze Tavdasxmas isaxavs miznad yvelaze gavrcelebuli, popularu-
li da Zveli saWadrako maxe _ e.w. `sabavSvo SamaTi~. igi didi popularobiT sar-
geblobs damwyeb moTamaSeebSi da sakmaod xSirad gvxvdeba maT partiebSi. amitom
misi codna aucilebelia, rom ar miiRoT sabavSvo SamaTi da, Sesabamisad, ar waagoT
partia; an/da Tavad CasvaT sabavSvo SamaTi.

78
sademonstracio dafaze qvemoT miTiTebuli svlebis Sesabamisad aCveneT saba-
vSvo SamaTis Casmis Tanmimdevroba:
1. e4 e5 2. lh5 mc6 3. kc4 (an, piriqiT, jer 2. kc4 da Semdeg 3. lh5) mf6 4. lf7#

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

Tumca, ra Tqma unda, arsebobs sabavSvo SamaTisgan Tavis dacvis gzebi, rac
moWadrakeebisTvis kargad aris cnobili. swored amitom profesiul WadrakSi `sa-
bavSvo SamaTi~ naklebad gamoiyeneba. saqme is aris, rom dacvis Semdeg pozicia TeT-
rebisTvis arc ise momgebiani xdeba, TamaSi Tanabrdeba da TeTri figurebi kargaven
maTi ferisTvis damaxasiaTebel mcire upiratesobas (vinaidan TamaSs iwyeben TeT-
rebi, iTvleba, rom maT erTi zedmeti tempi aqvT, ris gamoc mcire upiratesobas
floben).

79
vnaxoT sabavSvo SamaTisgan dacvis gzebi:
1. e4 e5 2. lh5 mc6 3. kc4 g6

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

g6-is Semdeg gamodis, rom Savebma kidev erTi svla gaakeTes figurebis
ganviTarebisTvis, maSin, rodesac TeTrebs lazieriT uwevT ukve meore svlis
TamaSi.

80
Wadrakis partiis yvelaze swrafi dasasrulia SamaTi or svlaSi, rac Savebis
uxeS SecdomasTan aris dakavSirebuli:

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8

7 7 7 7

6 6 6 6

5 5 5 5

4 4 4 4

3 3 3 3

2 2 2 2

1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

es partia naTeli magaliTia imisa, rom TamaSis dasawyisSi mefiT svlebis


gakeTeba dauSvebelia! mefe mxolod roqis meSveobiT SeiZleba davmaloT – mefis
an/da dedoflis flangze.

81
ganvixiloT yvelaze mokle saWadrako partiis meore SemTxveva: SamaTi Caismeba
or svlaSi Savi lazieriT, xolo sam svlaSi _ TeTri lazieriT (TeTri ferebiT –
h5-e8 diagonalze, xolo Savi ferebiT – h4-e1 diagonalze). partia Semdegi
svlebis TanmimdevrobiT TamaSdeba:
1. g4 e5
2. f3 (an 2. f4) lh4#

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

ganxiluli mokle partiebi kidev erTi damadasturebelia imisa, rom f paiki


gansakuTrebul yuradRebas iTxovs da misi win moZraoba Secdomaa, radgan mefe
gaSiSvlebuli rCeba.

82
igive konstruqciis mixedviT, Sesabamisi svlebis TanmimdevrobiT TeTri feris
figurebsac SeuZliaT SamaTis Casma 3 svlaSi:
1. e4 g5 2. d4 f6 3. lh5#

a b c d e f g h a b c d e f g h
8 8 8 8
7 7 7 7
6 6 6 6
5 5 5 5
4 4 4 4
3 3 3 3
2 2 2 2
1 1 1 1
a b c d e f g h a b c d e f g h

a b c d e f g h
8 8

7 7

6 6

5 5

4 4

3 3

2 2

1 1
a b c d e f g h

davaleba moswavlis rveulidan: `24. miniaturuli saWadrako partiebi~.

Wadrakis sagans saswavlo wlis ganmavlobaSi eTmoba 30 saaTi, wignSi gawerilia


24 sakiTxi. maswavlebels SeuZlia darCenili gakveTilebi datvirTos Wadrakis Tama-
SiT moswavleebs Soris da praqtikuli saxaliso davalebebiT, raSic mas daexmareba
wignSi mocemuli eleqtronuli resursebi (damxmare saWadrako masala, gv. 10).

83
www.klio.ge
ISBN 978-9941-496-53-0

9 789941 49653 0

nona daTuaSvili
nona daTuaSvili

Wadraki

Wadraki
nona daTuaSvili

Wadraki

moswavlis rveuli moswavlis rveuli

I klasi
maswavleblis wigni

dafinansebulia „moswavleebisa da maswavleblebis


saxelmZRvaneloebiT uzrunvelyofis programis“ farglebSi

You might also like