UNIVERSITY OF SANTO TOMAS

COLLEGE OF SCIENCE MEDICAL BIOLOGY BATCH 2027

FIL PANIMULANG PAGSASALIN
1ST SEMESTER 2023-2024

ARALIN 4: AKTUWAL NA PAGSASALIN

COURSE OUTLINE c. Ambagan ng mga salitang katutubo =

Multikultural na batayan ng Filipino.
1. Proseso ng Pagsasalin d. Pagkilala sa katutubong tunog ng mga titik
2. Mga Prinsipyo sa Pagsasalin na F, J, V, at Z
3. 7 Gabay sa Pagtutumbas ng Salita 3. Kung manghihiram ng katumbas sa mga dayuhang
4. Neolohismo wika, unang gamíting panumbas ang mga
5. 4 na Katangian ng Angkop na Katumbas ng salitang hiram mula sa Español
Pahayag sa Pagsasalin sa Filipino - Ambagan vs. Panghihiram
6. Mga Paraan sa Pagsasaling Idyomatiko - Wikang katutubo vs. Wikang banyaga
7. Estruktura - Pang-atin vs. Pangkanila
REFERENCE a. Hispanismo sa Filipino (Spanish to Filipino)
b. Higit na umaalinsunod ang wikang Español sa
Adapted from: Powerpoint Lecture of Prof. G. Ectobanez bigkas at baybay na Filipino kaysa Ingles

PDF Links:
https://docs.google.com/document/d/1LSVhzQoHiEvnmh
W-lRXvYvfbLBfC2dETygno_Y17mQU/edit

4. May mga salitang Ingles na higit

katanggap-tanggap gamiting panumbas kahit
PROSESO NG PAGSASALIN
panatilihin sa orihinal
● Paghahanda sa Pagsasalin
- Maaari nang gamítin nang buo at hindi na
● Aktuwal na Pagsasalin
kailangang ireispel sa Filipino kung gagamitin ang
● Ebalwasyon ng Salin
mga salitang:
coronavirus, contact tracing, lockdown, laptop,
MGA PRINSIPYO SA PAGSASALIN smartphone, hamburger, fries, at maraming iba
– Prinsipyo bilang isa pa
Unawain nang mabuti ang tekstong isasalin. Basahin nang - Dahil sa pagkilala sa mga tunog na F,J,V, at Z,
paulit-ulit hanggang makuha ang diwa. maaari na ring hiramin nang buo ang sumusunod
– Prinsipyo bilang dalawa na salitang Ingles:
Kapag naunawaan na ang kahulugan o diwa ng ST,
tumbasan na ito sa TL.
● Tumbasan ng TL at SL ang pangunahing hamon sa
proseso ng pagsasalin.

7 GABAY SA PAGTUTUMBAS NG SALITA

- para sa pagsasalin mula Filipino papuntang Ingles 5. May mga salitang banyaga ding maaaring ireispel
sa Filipino.
1. Hanapin ang katumbas mula sa kaban ng salita ng - Halimbawa:
wikang Filipino na nakabatay sa Tagalog. protocol- protokol
janitor - dyanitor
channel - tsanel

2. Hanapin ang katumbas mula sa ambag ng mga

wikang katutubo sa Pilipinas.
- Hindi lahat ng salitang hiram mula sa Ingles at iba
● Mayroong 130 katutubong wika sa Pilipinas.
pang wika ay maaaring agad na isa-Filipino.
● Ang wikang katutubo ay mga karagatan ng mga
BAKIT ??
salitang nagpapahayag ng pagiging multikultural
1. Nagiging kakatwa (awkward)
ng mga Pilipino.
katawa-tawa ang anyo sa Filipino, hal.
a. Malay - mapanuri at malikhaing
“prens prays” (French fries), “bukey”
paggamit ng mga salitang katutubo
(bouquet)
bilang panumbas sa mga konseptong
2. Nagiging higit pang mahirap basahin
banyaga.
ang bagong anyo kaysa orihinal, hal.
b. Ginagamit din ang mga katutubong wika
“karbon day-oksyad” (carbon dioxide),
upang mas maging tiyak ang panumbas
“debu” (debut), “dyuti-fri” (duty free)
sa Filipino.

1 I 1MBIO3
 UNIVERSITY OF SANTO TOMAS
COLLEGE OF SCIENCE MEDICAL BIOLOGY BATCH 2026
FIL PANIMULANG PAGSASALIN

3. Nasisira ang kabuluhang pangkultura,

panrelihiyon, o pampolitika
pinagmulan (hal. “sosyal jastis”social
justice para sa “habyas korpus”habeas
corpus)
4. Nasisira ang kabuluhang pangkultura,
panrelihiyon, o pampolitika
pinagmulan (hal. “sosyal jastis”social
justice para sa “habyas korpus”habeas
corpus)
5. Lumilikha ng kahulugan ang bagong
anyo dahil may kahawig na salita sa
Filipino hal. “pitsa” para sa (“pizza”)
6. Hindi kailangang agad na bigyan ng bagong
katumbas ang mga salitang banyaga, mga
pangngalang pantangi, mga salitang mahirap
ireispel, at katawagang siyentipiko at teknikal.
- Hindi na kailangang tumbasan:
a. mga pangngalang pantangi na hiram sa
wikang banyaga
b. mga salitang mahirap na dagliang ireispel
c. mga katawagang siyentipiko at teknikal
Paano malalaman kung ang salita ay bahagi ng wikang
siyentipiko at teknikal?
Wikang Teknikal
- isang varayti ng wika na nagtataglay ng tiyak at
partikular na mga katangian ng bokabularyo at sa
higit na limitadong saklaw ng gramatika (Isadore
Pinchuck)
-
3 Uri ng Wikang Teknikal:
1. wikang siyentipiko (laboratoryo)
- ginagamit sa mga pananaliksik at paglalahad
ng mga teorya
- pormal, pasibo at estandardisado ang anyo.
- madalas na makikita sa mga tekstong
impormatibo at operatibo
2. wikang pangkasanayan (workshop)
3. wikang pangnegosyo (sales)
● Nakikita rin ang wikang teknikal sa mga teksto ayon
sa tiyak na larang o propesyon
ng
ng
● Isaalang alang ang estruktura ng traget na wika.
APAT NA KATANGIAN NG ANGKOP NA KATUMBAS NG
PAHAYAG SA PAGSASALIN SA FILIPINO
1. Angkop ang katumbas ng pahayag kung TUWIRAN
ITONG KATAPAT NG ORIHINAL
- magkatapat na salita sa SL at TL
- salita-sa-salitang pagsasalin
- sa paghahanap ng katumbas, maaaring gamitin ng
mga baguhang tagasalin ang salita-sa-salitang
pagsasalin bilang unang borador ng salin
- hindi lahat ng salita ay may iisang kahulugan
- kailangang pagpasyahan ng tagasalin kung alin sa
mga ito ang pinakaangkop at ito ang piliin
2. Angkop ang pagtutumbas ng pahayag kung wasto
ang pagpapakahulugan ng mensahe mula sa SL
tungo sa TL.
- Hindi sa lahat ng pagkakataon ay angkop ang
salita-sa-salitang salin
3. Gayunpaman, hindi sapat na tama lang ang mga
salitang gámit. Bukod sa accuracy, mahalaga rin
ang clarity (kalinawan) at naturalness (pagiging
natural). Magiging angkop ang pagtutumbas ng
pahayag kung bukod sa wasto ang
pagpapakahulugan ng mensahe, natural at madulas
din ang daloy ng TL

- karaniwang paraan ng pagpapahayag sa wikang

Filipino (panaguri bago ang simuno).
- ikatlong salin ang estruktura ng wikang Ingles
(simuno bago panaguri)

4. Ang ikaapat at ikalimang salin ang mga halimbawa

ng karaniwang ayos ng pangungusap na
ginagamit ng mga Filipino sa pang-araw-araw na
komunikasyon.
7. Maaari ding lumikha ng bagong salita upang
matumbasan ang mga banyagang termino.
MGA PARAAN SA PAGSASALING IDYOMATIKO
● Ang Pagsasalin ay “Muling Pagtatanim” a. Ilang halimbawa ng idyoma na magkatulad sa
● Lampas sa paghahanap lámang ng tumbasan at dalawang wika
hambingan ang pagsasalin. Maaari din itong
maging daan upang “muling magtanim” sa wikang
Filipino sa pamamagitan ng paglikha ng mga
bagong salita (Virgilio S. Almario).

NEOLOHISMO
● mula sa konsepto ng bago (neo) at logos (salita)
● Ilang neolohismo sa wikang Filipino ang mga
salitang itinala ni Lope K. Santos noong 1940.

2 I 1MBIO4
 UNIVERSITY OF SANTO TOMAS
COLLEGE OF SCIENCE MEDICAL BIOLOGY BATCH 2026
FIL PANIMULANG PAGSASALIN

b. Ilang halimbawa ng idyoma na may ibang katumbas

sa TL ngunit pareho lang ang kahulugan

c. Ilang halimbawa ng idyoma na walang katumbas

kaya maaari na lamang ibigay ang kahulugan

– Prinsipyo bilang tatlo

Isaalang-alang ang estruktura ng target na wika.

ESTRUKTURA
● Sa Filipino, ang karaniwang ayos ay nauuna ang
panaguri (predicate) bago ang paksa/simuno
(subject). Sa Ingles, ang kabaligtaran.
● hindi ganap (absolute) ang tuntuning ito sapagkat
may mga pagkakataong mas angkop panatilihin sa
simula ang paksa lalo na kung nais itong
pag-ukulan ng tuon/pokus/bigat.

– Prinsipyo bilang apat

Isaalang-alang ang target na mambabasa.

Pagtukoy sa Pinag-uukulan ng Salin

Isaalang-alang ang mga tanong na ito sa ginagawang
pagsasalin:
a. Sino ang target audience ng isinasalin?
b. Ano ang kanilang kalikasán (hal., akademiko ba,
kaswal, nagmamadali, etc.)? Ano ang uri ng wikang
gamit nila?
c. Anong kultura mayroon sila?
d. Paano matitiyak na bagay sa kanila ang salin?
Wala bang bahagi ang salin na maaarin makasalíng
ng kanilang sensibilidad, makasakít ng kanilang
damdamin, o makapagpahamak sa kanila?

– Prinsipyo bilang lima

Iayon ang mekaniks ng pagsulat sa Ortograpiyang
Pambansa

Pag-ayon sa Ortograpiyang Pambansa

1. Dahil sa matandang prinsipyong “kung ano ang
bigkas, siyáng baybay”, maaaring magkaiba-iba
ang mekaniks ng pagsulat sa buong kapuluan.
Upang magtagpo-tagpo sa pare-parehong
pag-unawa, mahalaga ang pagkakaroon ng
estandardisasyon sa paggamit ng wika.

3 I 1MBIO4