Chương 1

TỔNG QUAN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO

Mục tiêu chương 1:

Phân biệt giữa rủi ro và sự bất định.

Phân biệt giữa rủi ro thuần túy và rủi ro suy
đoán.
Phân biệt giữa rủi ro có thể phân tán và rủi ro
không thể phân tán.
Nhận biết ba cấp độ của sự bất định.
Quy trình quản trị rủi ro
1
MỘT VÀI VÍ DỤ

2
Tháng 4.2016, tại 4 tỉnh ven biển miền Trung
gồm Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa
Thiên - Huế đã xảy ra sự cố hải sản chết bất
thường, ảnh hưởng tới an ninh, môi trường, xã
hội.
Nguyên nhân: Những vi phạm và sự cố trong
quá trình thi công vận hành thử nghiệm tổ hợp
nhà máy của công ty Formosa Hà Tĩnh là
nguyên nhân gây ra ô nhiễm môi trường biển
nghiêm trọng, làm hải sản tại 4 tỉnh miền Trung
chết bất thường. Mức bồi thường 500 triệu
USD (11.500 tỉ đồng)

3
Sáng 14/6/2016, tiêm kích Su-30MK2 số
hiệu 8585 gặp nạn ở vùng biển phía đông
Nghệ An, gần đảo Mắt khi đang bay huấn
luyện. Trên máy bay có thiếu tá Nguyễn
Hữu Cường và thượng tá Trần Quang
Khải. Một ngày sau, thiếu tá Cường được
tàu ngư dân cứu sống.
Nguyên nhân: sự cố trong buồng lái dẫn
đến phi công phải nhảy dù thoát hiểm.
4
Ngày 16/6, Tìm kiếm cứu nạn máy bay Su-
30MK2, máy bay Casa-212 số hiệu 8983
của Lữ đoàn 918 do Đại tá Lê Kiêm Toàn,
Lữ đoàn trưởng, Lữ đoàn 918 lái chính bị
mất liên lạc tại vùng biển phía Nam Đông
Nam đảo Bạch Long Vĩ (Hải Phòng), trên
máy bay có 9 đồng chí đã hy sinh.
Nguyên nhân: thời tiết thực tế lúc đó biến
động thất thường, không ổn định, máy bay
bay ở độ cao thấp
5
Sáng 18/8, Bí thư Tỉnh ủy Yên Bái Phạm
Duy Cường và Trưởng Ban Tổ chức Tỉnh
ủy Ngô Ngọc Tuấn đã bị Chi cục trưởng
Chi cục kiểm lâm Đỗ Cường Minh dùng
súng bắn chết.

6
Tổng dư nợ của Hoàng Anh Gia Lai
(HAG) đến quí 1/2016 lên tới 34.099 tỷ
đồng, chưa tính nợ gốc, mỗi ngày làm
việc HAG phải trả 13,5 tỷ tiền lãi vay,
đây là một điều không tưởng trong khi
ngành nông nghiệp và bất động sản
không mấy thuận lợi

7
 Nguyên nhân
2 mảng kinh doanh chính là nông nghiệp và
bất động sản không mấy khả quan, nợ nần
quá lớn, riêng nợ đến hạn phải trả cũng
9.621 tỷ. Năm 2015, HAG liên tiếp gặp khó
trong hoạt động kinh doanh, tài chính,
những kỳ vọng về hiệu quả chăn nuôi bò,
cao su, mía đường và cả bất động sản đều
có dấu hiệu giảm sút.
Đến giữa tháng 4/2016, giá cổ phiếu HAG
ở mức 6.900 đồng, sụt giảm hơn 70% và
đang ở ngưỡng thấp nhất tính từ khi lên
8
sàn.
1.1. Khái niệm rủi ro

9
 Tröôøng phaùi truyeàn thoáng (tieâu cöïc).

- Ruûi ro laø ñieàu khoâng laønh, khoâng toát, baát

ngôø xaûy ñeán (töø ñieån tieáng Vieät xuaát baûn
naêm 1995)
- Theo Giaùo sö Nguyeãn Laân “ ruûi ro (ñoàng
nghiaõ vôùi ruûi) laø söï khoâng may”.
- Theo töø ñieåm Oxford “ ruûi ro laø khaû naêng
gaëp nguy hieåm hoaëc bò ñau ñôùn thieät haïi…”

10
 Tröôøng phaùi truyeàn thoáng (tieâu cöïc).
- Trong lónh vöïc kinh doanh taùc giaû Hoà Dieäu
ñònh nghóa “ruûi ro laø söï toån thaát veà taøi saûn
hay giaûm suùt lôïi nhuaän thöïc teá so vôùi lôïi
nhuaän döï kieán.
- “ruûi ro laø nhöõng baát traéc ngoaøi yù muoán xaûy
ra trong quùa trình saûn xuaát, kinh doanh cuûa
doanh nghieäp, taùc ñoäng xaáu ñeán söï toàn taïi
vaø phaùt trieån doanh nghieäp”
- Nhö vaäy: “ruûi ro laø nhöõng thieät haïi, maát
maùt, nguy hieåm hoaëc caùc yeáu toá lieân quan
ñeán nguy hieåm, khoù khaên hoaëc ñieàu khoân11g
chaéc chaén coù theå xaûy ra cho con ngöôøi”.
 Tröôøng phaùi trung hoøa
- Ruûi ro laø söï baát traéc coù theå ño löôøng ñöôïc (Frank Knight)
- Ruûi ro laø baát traéc coù theå lieân quan ñeán nhöõng bieán coâù khoâng
mong ñôïi (Allan Willett)
- Ruûi ro laø giaù trò vaø keát quaû maø hieän thôøi chöa bieát ñeán
- Theo C.Arthur William, Jr.Micheal, L.Smith: “ruûi ro laø söï
bieán ñoäng tieàm aån ôû nhöõng keát quaû. Ruûi ro coù theå xuaát hieän
trong haàu heát caùc hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi. Khi coù ruûi ro
ngöôøi ta khoâng theå döï ñoaùn ñöôïc chính xaùc keát quûa. Söï hieän
dieän cuûa ruûi ro gaây neân söï baát ñònh. Nguy cô ruûi ro phaùt sinh
baát cöù khi naøo moät haønh ñoäng daãn ñeán khaû naêng ñöôïc hoaëc
maát khoâng theå ñoaùn tröôùc”.
- Nhö vaäy: “ruûi ro laø söï baát traéc coù theå ño löôøng ñöôïc. Ruûi ro
vöøa mang tính tích cöïc vöøa mang tính tieâu cöïc. Rui ro coù theå
mang tôùi nhöõng toån thaát, maát maùt, nguy hieåm… cho con
ngöôøi nhöng cuõng coù theå mang ñeán nhöõng cô hoäi”. 12
Bảng 1.1. Các kết quả của trò chơi tung đồng xu đặt cược $1 và $100

Đặc cược $1 Đặc cược 100$

Trò chơi
Kết quả Xác suất Kết quả Xác suất
đồng xu
+ $1 0.5 + $100 0.5
xấp ngửa - $1 0.5 - $100 0.5
Xác suất rủi ro 0.5 0.5
Giá trị trung bình $ 0.0 (+$1)(0.5)+(-$1)(0.5) $0.0 (+$100)(0.5)+(-$100)(0.5)

Bảng 1.2 Tác động của $10 đền bù cho những lần đánh cược $100

Kết quả Xác suất

Trò chơi đồng xu xấp ngửa + $110 0.5
- $90 0.5
Xác suất rủi ro 0.5
$ 10.0
Giá trị trung bình 13
(+$110)(0.5) + (-$90)(0.5)
 Giá trị tài Xác
sản (triệu suất
đồng)
Không có hóa 1000 0.75
hoạn
Có hỏa hoạn 200 0.25
Giá trị trung bình 800
tài sản
Tổn thất trung 200
bình

14
 RUÛI RO

➢ Kết luận:
▪ Ruûi ro laø söï bieán ñoäng tieàm aån ôû caùc keát
quaû, soá löôïng caùc keát quaû coù theå coù caøng lôùn,
sai leäch giöõa caùc keát quaû coù theå coù caøng cao
thì ruûi ro caøng lôùn.
▪ Ruûi ro laø moät khaùi nieäm khaùch quan vaø coù
theå ño löôøng ñöôïc.

15
1.2. Phân loại rủi ro

16
 RUÛI RO THUAÀN TUYÙ VAØ RUÛI RO
SUY ÑOAÙN

+ Ruûi ro thuaàn tuyù laø nhöõng ruûi ro daãn ñeán tình

huoáng toån thaát hay khoâng toån thaát, tröôøng
hôïp toát nhaát laø toån thaát khoâng xaûy ra.
+ Ruûi ro suy ñoaùn laø nhöõng ruûi ro daãn ñeán tình
huoáng toån thaát hoaëc sinh lôïi. Phaàn sinh lôïi
coøn goïi laø phaàn thöôûng cho ruûi ro.

17
 VÍ DUÏ
▪ Ví duï ruûi ro thuaàn tuùy: ngöôøi chuû moät chieác xe coù
ruûi ro toån thaát tieàm aån lieân quan ñeán moät vuï ñuïng
xe. Neáu coù ñuïng xe, ngöôøi ñoù seõ bò thieät haïi veà taøi
chính. Neáu khoâng, ngöôøi ñoù seõ khoâng coù lôïi gì caû,
vì theá tình traïng taøi chính cuûa ngöôøi ñoù vaãn khoâng
thay ñoåi .
▪ Ví du ruûi ro suy ñoaùn: ñaàu tö vaøo moät döï aùn voán coù
theå coù lôïi nhuaän hay coù theå thaát baïi. Nhöõng ruûi ro
thuaàn tuùy thì luoân luoân laøm ngöôøi ta khoù chòu,
nhöng nhöõng ruûi ro suy ñoaùn coù maët haáp daãn naøo
ñoù.
18
 RUÛI RO COÙ THEÅ ÑA DAÏNG VAØ
KHOÂNG THEÅ ÑA DAÏNG

+ Ruûi ro coù theå ña daïng (ruûi ro phi heä thoáng- ruûi ro

ñaëc tröng). Ñaây laø nhöõng ruûi ro thöôøng xaûy ra
trong phaïm vi heïp, mang tính rieâng coù, caù theå vaø
coù theå phaân chia, giaûm thieåu ñöôïc baèng caùch ña
daïng hoùa, baèng caùc nguoàn quyõ goùp chung.
+ Ruûi ro khoâng theå ña daïng hoùa (ruûi ro heä thoáng-
ruûi ro thò tröôøng) Ñaây laø nhöõng ruûi ro naûy sinh töø
nhöõng taùc ñoäng to lôùn cuûa thò tröôøng thöôøng naèm
ngoaøi söï kieåm soaùt cuaû doanh nghieäp vaø khoâng
theå giaûm thieåu ñöôïc baèng caùch ña daïng hoùa.
19
 RUÛI RO ÑAËC TRÖNG
1. RUÛI RO QUAÛN LYÙ
Laø nhöõng ruûi ro naûy sinh do trình ñoä yeáu keùm
cuûa ngöôøi quaûn vì vaäy quyeát ñònh do hoï ñöa ra
coù theå sai laàm gaây toån haïi thaäm chí phaù saûn
doanh nghieäp.
2. RUÛI RO TAØI SAÛN
Laø nhöõng ruûi naûy sinh do taøi saûn vaø cô caáu taøi
saûn doanh nghieäp naém giöõ.
3. RUÛI RO TAØI TRÔÏ
Laø nhöõng ruûi ro vaø traùch nhieäm phaùp lyù naûy
sinh töø cô caáu nguoàn voán cuûa doanh nghieäp.
20
1.3. Sự bất định

21
 BAÁT ÑÒNH
▪ Söï chaéc chaén laø moät traïng thaùi khoâng coù nghi ngôø.
▪ Phaûn nghóa cuûa töø chaéc chaén laø söï baát ñònh, coù nghóa
laø “nghi ngôø khaû naêng cuûa chuùng ta trong vieäc tieân
ñoaùn keát quaû töông lai cuûa moät loaït nhöõng hoaït ñoäng
hieän taïi”.
▪ Roõ raøng, thuaät ngöõ “söï baát ñònh” moâ taû moät traïng
thaùi tö töôûng. Söï baát ñònh xuaát hieän khi moät caù nhaân
baét ñaàu yù thöùc raèng khoâng theå bieát chaéc chaén keát quaû
laø gì. Baát ñònh laø moät khaùi nieäm chuû quan.

22
Các mức độ bất định
Sự bất định là sự nghi ngờ về khả năng của chúng ta
trong tiên đoán kết quả.
Sự bất định xuất hiện khi một cá nhân nhận thức được
sự rủi ro.

SỰ BẤT ĐỊNH NHỮNG ĐẶC TÍNH VÍ DỤ

Không có Những kết quả có thể tiên đoán được Những quy luật vật lý,
(tức là chắc chắn) một cách chính xác các môn khoa học tự nhiên.

Mức 1 Những kết quả được nhận ra và
(Sự bất định khách quan) xác xuất đươc biết
Mức 2 Những kết quả được nhận ra và
(Sự bất định chủ quan) xác suất không được biết
Những kết quả không được nhận ra và
Mức 3 xác suất không được biết
Những trò chơi may rủi:
bài, xúc sắc
Hỏa hoạn, tai nạn xe cộ,
sự suy đoán kinh doanh
Thám hiểm không gian,
nghiên cứu di truyền

23
Phản ứng đối với sự bất định.
Mức độ bất định ảnh hưởng đến phản ứng đối với sự bất định.
Ví dụ: Một viện nghiên cứu sẽ không sẳn sàng phát triển một
loại vắc xin chống lại một bệnh truyền nhiễm gây chết người nếu
không có một lời hứa của chính phủ trả tiền trách nhiệm pháp lý
mà những phán quyết tòa án chống lại viện nghiên cứu vì những
ành hưởng tai hại của loại vắc xin đó.
Mức độ bất định nảy sinh từ một loại rủi ro nào đó có thể phụ
thuộc vào tổ chức phải đối mặt với rủi ro.
Ví dụ: Một nhà bảo hiểm hay một tổ chức chính phủ có thể xem
rủi ro về động đất ở mức độ 2, trong khi đó các cá nhân có thể
xem động đất ở mức độ 3. Sự khác nhau trong cách nhìn này có
thể là do kết quả của năng lực đánh giá khả năng những kết quả
xảy ra. 24
Sự bất định, thông tin, và truyền thông.

Mức độ bất định phụ thuộc vào khối lượng, loại thông tin
có được để nhận ra những kết quả có thể có và đánh giá
khả năng xảy ra của chúng.
Truyền thông có thể làm giảm mức độ bất định của các
nhà đầu tư, của một tổ chức, của những người có cuộc
sống bị ảnh hưởng bởi những hoạt động của tổ chức đó.
Ví dụ: Nhà đầu tư bao gồm: Nhà đầu tư về vốn, các nhân
viên tập đoàn, các nhà bảo hiểm ký kết các hợp đồng để
đối phó với những tổn thất của tập đoàn, các nhà cung
cấp, các khách hàng và các chủ nợ.v.v…

25
Sự bất định, thông tin, và truyền thông.
Thông tin các chính sách của tổ chức để quản trị
rủi ro có thể làm giảm đi mức độ bất định của
những người có quyền lợi liên quan này.
từ đó làm cho họ sẳn lòng gia tăng quan hệ với tổ
chức trên những điều kiện thuận lợi.
Nếu không có thông tin này, những người có
quyền lợi liên quan có thể không an tâm về bản
chất các hoạt động của tổ chức đối với những vấn
đề có ảnh hưởng đến lợi ích cùa họ.
Tính bất định làm họ nâng giá hàng và dịch vụ hay
đặt giới hạn hoạt động của họ, các hoạt động này
có thể gây tác hại cho nhóm các nhà đầu tư khác,
đặc biệt là những cổ đông. 26
 CHI PHÍ CUÛA RUÛI RO VAØ BAÁT ÑÒNH
1. Chi phí toån thaát. Nghóa laø, haäu quaû cuûa ruûi ro vaø söï
baát ñònh coù theå laø moät toån thaát : taøi saûn bò phaù huûy,
ngöôøi bò thöông, töû vong, nhöõng luaät leä toøa aùn
choáng laïi moät toå chöùc.
2. Moät chi phí khaùc cuûa ruûi ro chính là chi phí baát
ñònh. Ngay caû khi khoâng coù toån thaát naøo, söï hieän
dieän cuûa ruûi ro vaø baát ñònh vaãn coù theå taïo ra chi
phí. ÔÛ möùc ñoä cô baûn, chi phí baát ñònh coù theå ñöôïc
minh hoïa bôûi “söï lo laéng”.
Chi phí cho söï baát ñònh coù theå xuaát hieän döôùi hình
thöùc lo laéng vaø sôï seät, nhöng chi phí naøy ñöôïc thaáy
roõ nhaát qua boá trí khoâng hôïp lyù nguoàn nhaân löïc cuûa
toå chöùc.
27
Rủi ro và sự bất định có một ảnh hưởng quan trọng đối với các
tổ chức ở chỗ chúng đòi hỏi một chi phí, luôn luôn được gọi là
Chi Phí Rủi Ro.

CHI PHÍ RỦI RO

Rủi
ro
Chi phí Tổn Thất Chi phí Bất Định
- Tài sản bị phá hủy - Sự lo sợ
Tổ - Người bị thương, - Những đêm mất ngủ
chức tử vong - Việc bố trí không hợp
- Những luật lệ của lý nguồn nhân lực
tòa án chống lại - Sự lưỡng lự của vài
Sự các tổ chức công ty dược phẩm
trong việc sản xuất sản
bất
phẩm mới
định
28
1.4. Quản trị rủi ro

29
 4 NGUYÊN TẮC QUẢN TRỊ RỦI RO

1. Không chấp nhận các

rủi ro không cần thiết.
2. Ra các quyết định rủi ro
ở cấp thích hợp.
3. Chấp nhận rủi ro khi lợi Rủi ro
ích nhiều hơn chi phí. Lợi ích

4. Kết hợp quản trị rủi ro

vào vận hành và hoạch
định ở mọi cấp.

30
 QUẢN TRỊ RỦI RO
(RISK MANAGEMENT)

Risk management is the process of measuring, or

assessing risk and then developing strategies to manage
the risk. In ideal risk management, a prioritization
process is followed whereby the risks with the greatest
loss and the greatest probability of occurring are handled
first, and risks with lower probability of occurrence and
lower loss are handled later.

31
KHAÙI NIEÄM QUAÛN TRÒ RUÛI RO

Quaûn trò ruûi ro laø quaù trình tieáp

caän ruûi ro moät caùch khoa hoïc vaø coù
heä thoáng nhaèm nhaän daïng, kieåm
soaùt, phoøng ngöøa vaø giaûm thieåu
nhöõng toån thaát, maát maùt, nhöõng aûnh
höôûng baát lôïi cuûa ruûi ro.
32
 NHIEÄM VUÏ NHAØ QTRR

1. Giuùp toå chöùc nhaän daïng, phaân tích ño löôøng vaø

phaân loaïi nhöõng ruûi ro ñaõ vaø seõ ñeán vôùi toå chöùc.
2. Xaây döïng vaø toå chöùc thöïc hieän chöông trình kieåm
soaùt ruûi ro, vôùi nhöõng ñieàu kieän phuø hôïp vôùi toå
chöùc ñoù.
3. Xaây döïng vaø thöïc hieän toát caùc chöông trình taøi trôï
ruûi ro:
1. Thu xeáp vaø thöïc hieän nhanh choùng caùc hôïp ñoàng baûo
hieåm.
2. Xaây döïng vaø quaûn lyù hieäu quaû caùc quyõ döï phoøng.
3. Vaän ñoäng söï uûng hoä cuûa caùc chuû theå coù lieân quan
4. Phaân tích vaø löïa choïn caùc hình thöùc taøi trôï thích hôïp 33
khaùc
 QUAÛN TRÒ RUÛI RO, QUAÛN TRÒ HOAÏT
ÑOÄNG VAØ QUAÛN TRÒ CHIEÁN LÖÔÏC

▪ Chöùc naêng quaûn trò chieán löôïc: Tìm ra söù maïng,

nhöõng chæ tieâu vaø nhieäm vuï cuûa toå chöùc, keá hoaïch
chieán löôïcù, quaù trình ñaùnh giaù ñöôïc söû duïng ñeå ño
löôøng söï tieán trieån cuûa toå chöùc.
▪ Chöùc naêng quaûn trò hoaït ñoäng: nhöõng hoaït ñoäng thöïc
söï höôùng toå chöùc ñeán nhieäm vuï : quaù trình cung caáp
haøng hoùa vaø dòch vuï, nghóa laø vôùi vieäc quaûn trò “baèng
caùch naøo toå chöùc laøm ñöôïc ñieàu noù caàn phaûi laøm”.
▪ Chöùc naêng quaûn trò ruûi ro bao goàm taát caû nhöõng hoaït
ñoäng laøm cho vieäc ñaït ñöôïc söù maïng cuûa toå chöùc moät
caùch tröïc tieáp vaø deã daøng.

34
 VÍ DUÏ
Nghieân cöùu marketing
1. Chieán löôïc: Söù maïng cuûa chuùng ta töông taùc vôùi
nhu caàu treân thò tröôøng veà nhöõng saûn phaåm/dòch vuï
cuûa chuùng ta nhö theá naøo? Chuùng ta muoán bieát caùi
gì?
2. Hoaït ñoäng: Chuùng ta ñang ñaûm baûo nhöõng ñaùnh
giaù chính xaùc vaø ñuùng luùc veà thò tröôøng nhö theá
naøo? Nghieân cöùu ñöôïc chæ ñaïo nhö theá naøo?
3. Ruûi ro: Nghieân cöùu cuûa chuùng ta coù phaûi laø ñaëc
tröng veà thöïc teá hay khoâng? Nhöõng ruûi ro maéc sai
laàm laø gì? Nhöõng ruûi ro naøo phaùt sinh töø öôùc muoán
ñaùp öùng nhu caàu thò tröôøng? 35
 5 BƯỚC TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO TỐT HƠN

Bước 1: Nhận dạng và hiểu những rủi ro chính yếu.

Bước 2: Phân loại cách đối phó với rủi ro: những rủi
ro nào nên giữ, những rủi ro nào nên chuyển giao.
Bước 3: Xác định rõ khả năng của mình và ham
muốn với rủi ro .
Bước 4: Gắn rủi ro vào tất cả các quyết định và quá
trình.
Bước 5: Xắp xếp hệ thống các mối quan hệ với
chính phủ và các tổ chức xung quanh rủi ro.
36
 Quy trình quản trị rủi ro

Nhận dạng → Đo lường →

Kiểm soát → Tài trợ rủi ro

37
Nhận dạng: Nhận dạng tất cả các sự
kiện rủi ro liên quan có thể cản trở việc
đạt các mục tiêu đề ra.
Đánh giá từng rủi ro: Dựa trên xác suất,
ảnh hưởng và xếp hạng từ cao xuống
thấp. Đánh giá các biện pháp kiểm soát
cho từng rủi ro theo: hiệu quả, chi phí
Xử lý từng rủi ro, bắt đầu từ ưu tiên cao
nhất. Truyền đạt quản trị rủi ro đến tổ
chức. Giám sát các sự cố và các chỉ
báo phát sinh rủi ro tiềm năng khác.
Định kì xem lại chiến lược rủi ro. 38
 A MODEL FOR RISK
MANAGEMENT

Qualitative
Risk Analysis

Risk Risk Response Risk Monitoring

Identification Planning and Control

Quantitative
Risk Assessment

39
 CÂU HỎI ÔN TẬP

1. Sự bất định mang một ý nghĩa nói chung là tiêu cực.

Sự bất định có mặt tích cực không? Chúng có thể là gì?
2. Học đại học tạo nên những rủi ro có cả 2 đặc tính:
rủi ro thuần tuý và rủi ro suy đoán. Hãy nhận dạng 3 rủi
ro thuần túy và 3 rủi ro suy đoán mà bạn phải đương đầu
khi theo học đại học.
3. Giải thích sự khác nhau giữa rủi ro có thể phân tán
và không thể phân tán cho 3 thí dụ minh hoạ.

40