Professional Documents
Culture Documents
ΣΥΝΟΔΙΝΟΣ ΔΗΜ. - ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
ΣΥΝΟΔΙΝΟΣ ΔΗΜ. - ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΥΓΕΙΑΣ
Δημήτρης Συνοδινός
Ph.D. Οικονομολόγος
Ορισμοί
• Τείνουν να απλουστεύουν τα χαρακτηριστικά του
αντικειμένου ή της έννοιας που επιχειρούν να
σκιαγραφήσουν.
• Μπορεί να μην περικλείουν όλες τις υπάρχουσες
εξαιρέσεις στους κανόνες υπό διατύπωση.
• Αν και δεν είναι εύκολο να τους αμφισβητήσει
κανείς, δημιουργούν την αίσθηση πως
περιγράφουν καταστάσεις που απέχουν από την
πραγματικότητα.
• Γιατί αφιερώνουμε τόσο χρόνο για ορισμούς;
Τι θα επιχειρήσουμε;
• Η επιτυχία σε κάθε υπόθεση προς διαχείριση είναι να
γνωρίζει κάποιος πολύ καλά την «φύση» και τα
χαρακτηριστικά της.
• Όσο καλύτερα έχει κάποιος χαρτογραφημένο τον τομέα
στον οποίο κινείται, έχει και περισσότερες πιθανότητες να
μπορέσει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και τις
προκλήσεις που τον συνοδεύουν.
• Για τον τομέα της Υγείας, θα δώσουμε τους απαραίτητους
ορισμούς, θα παρατηρήσουμε το Ελληνικό και Διεθνές
περιβάλλον και θα μιλήσουμε για το νομικό υπόβαθρο.
• Ίσως το πιο σημαντικό που θα κάνουμε, είναι η ιστορική
αναδρομή που θα μας δώσει πολλές απαντήσεις για την
κατάσταση που επικρατεί στον τομέα σήμερα.
Ο Υγειονομικός Τομέας
• Είναι στις μέρες μας μία αναπτυσσόμενη και
ανταγωνιστική αγορά. Όμως, δεν είχε πάντοτε αυτά τα
χαρακτηριστικά.
• Η απαρχή του τομέα βρίσκεται στην βασική
ανθρώπινη και κοινωνική ανάγκη να επιτευχθεί μία
στρατηγική αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας.
• Κάθε σύστημα υγείας στις δυτικές οικονομίες έχει την
φιλοσοφία και την ιστορική του εξέλιξη.
• Όμως στην πορεία του στο χρόνο κάθε σύστημα
εξελίσσεται ανάλογα με την γενική αντίληψη του
αγαθού της υγείας, το μέγεθος της κρατικής
παρέμβασης, τους παράγοντες που επηρεάζουν την
ζήτηση υπηρεσιών υγείας και πολλές άλλες
παραμέτρους…
Ορισμοί της Υγείας
• Οι προσεγγίσεις που οδήγησαν διαφορετικούς
συγγραφείς και Οργανισμούς σε ορισμούς που
δόθηκαν για την Υγεία μπορούν να
κατηγοριοποιηθούν σε τέσσερις κατηγορίες.
• Ορισμένοι έκαναν χρήση «αρνητικών ορισμών»
και άλλοι «θετικών ορισμών». Κάποιοι
επικεντρώθηκαν σε «λειτουργικούς ορισμούς»
και κάποιοι σε «βιωματικούς ορισμούς».
Θετικοί Ορισμοί
• Ορίζουν σαν Υγεία την ευεξία σε όλες τις πτυχές
της ύπαρξης ενός ατόμου.
• Σύμφωνα με τον ορισμό που βρίσκεται στο
εισαγωγικό και επεξηγηματικό κείμενο του
Καταστατικού του Παγκόσμιου Οργανισμού
Υγείας (Π.Ο.Υ) όπως αυτό υιοθετήθηκε το 1946, η
υγεία είναι «η κατάσταση της πλήρους
σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας και
όχι μόνο η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας».
Αρνητικοί Ορισμοί
• Προέρχονται κυρίως από την τάση για
αφαιρετική λογική που καλώς έχουν οι
Ιατρικές πρακτικές.
• Υγεία ορίζουν την απουσία συμπτωμάτων
κάποιας δυσλειτουργίας σύμφωνα με την
γνωμάτευση Ιατρού.
Λειτουργικοί και Βιωματικοί Ορισμοί
• Λειτουργικοί: Εξετάζουν την ικανότητα που
διαθέτει το άτομο να ανταποκρίνεται σε
κοινωνικούς ρόλους. (Parsons 1979)
• Βιωματικοί: Εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο
το άτομο αντιλαμβάνεται την υγεία του.
(Kelman 1975)
Ορισμοί
• «Θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα» και
«Εξασφάλιση συνθηκών για πλήρωση και
αυταξίωση της ανθρώπινης ζωής» (Π.Ο.Υ 1978)
• Οι Διεθνείς Οργανισμοί βασίστηκαν στην
οριοθέτηση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και
έχτισαν ανάλογες οδηγίες για πολιτικές που
ήταν σωστά προσανατολισμένες. Δεν ήταν όμως
ποτέ ενδυναμωμένοι και ισχυροί για να τις
επιβάλουν.
Ορισμοί (Κοινωνική Διάσταση)
• «… η υγεία σε συλλογικό επίπεδο σχετίζεται
περισσότερο με την ικανότητα της κοινωνίας να
οργανώνει τον «κοινό βίο», την παραγωγή της
τροφής, την μετακίνηση των ατόμων, την
διασφάλιση των συνθηκών εργασίας, την
διατήρηση των κοινωνικών σχέσεων και την
επίτευξη της δημιουργικότητας των πολιτών σ’
ένα κλίμα πολιτιστικής συναίνεσης, και όχι μόνο
να αντιμετωπίζει τις απειλές και τις ασθένειες,
όταν αυτές αναδύονται.»
(Αγραφιώτης 2002)
Αντίθεση και Σύνθεση
• Όπως τείνει να συμβαίνει κατά κανόνα, έτσι και
με το αγαθό της υγείας πολλές από τις
ισορροπίες που έχουν διαμορφωθεί τις έχουν
σφυρηλατήσει πολλά χρόνια αντιπαράθεσης
απόψεων και κοινωνικοοικονομικών
φιλοσοφιών.
• Στην προσπάθεια τους να επικρατήσουν
ακολούθησαν τον δρόμο της παρουσίασης των
ακραίων χαρακτηριστικών τους.
• Πάντοτε όμως, και όποτε παρέλθει αρκετός
χρόνος για ζυμώσεις, παρατηρείται σύνθεση των
συνιστωσών ανεξαρτήτως ποιες φιλοσοφίες
δείχνουν να έχουν επικρατήσει.
Ιδιωτικό και Κοινωνικό Αγαθό
• Ο ορισμός: «Η Υγεία είναι κατεξοχήν ζήτημα
οικονομικής ευθύνης και η βελτίωση της
εξαρτάται από το άτομο» (Fuchs, 1974)
παρουσιάζει την αντίληψη της σαν Ιδιωτικό
Αγαθό.
• Ενώ η υγεία είναι: «Δημόσιο Κοινωνικό
Αγαθό στο οποίο έχουν ισότιμο δικαίωμα
όλοι οι πολίτες άσχετα με την
κοινωνικοοικονομική θέση τους, την φυλή
τους ή τον τόπο κατοικίας τους» σύμφωνα με
τον Μπένο (2007).
Ιδιωτικό και Δημόσιο Αγαθό από
Πολιτική Σκοπιά
• Δημόσιο Αγαθό: Επιφυλάσσει για το κράτος
πολύ πιο ενεργό ρόλο, προκειμένου να
εξασφαλίζεται η παροχή των αναγκαίων
υπηρεσιών υγείας σε όλο τον πληθυσμό.
• Ιδιωτικό αγαθό: που πρέπει να παράγεται και
να κατανέμεται με βάση τους κανόνες της
ελεύθερης αγοράς και χωρίς κρατική
παρέμβαση.
Ιδιωτικό Αγαθό (α)
• Η υγεία λειτουργεί ως ιδιωτικό αγαθό που υπόκειται
στους νόμους της αγοράς.
- Τομέας Προσφοράς: Ιατρικές Υπηρεσίες,
Νοσοκομεία, υλικά, μεταφορές, υπηρεσίες
υποστήριξης, υπηρεσίας φιλοξενίας κτλ)
- Τομέας Ζήτησης: Οι καταναλωτές
- Ομάδα Αγαθών: Όλως των βαθμίδων αλλά κατά
κύριο λόγο ανελαστικά ως προς την τιμή.
• Ο ασθενής μπορεί να κάνει πιο ελεύθερη επιλογή
θεράποντος ιατρού.
Ιδιωτικό Αγαθό (β)
• Σε ένα σύστημα ιδιωτικής φύσης μπορεί να
επιτευχθεί η μείωση του κόστους των υπηρεσιών
υγείας, ελαχιστοποιούνται οι γραφειοκρατικές
πρακτικές, αμβλύνονται κάποια εκ των
χρηματοδοτικών προβλημάτων.
• Υποστηρίζεται η μεγαλύτερη δυνατότητα του
καταναλωτή να επιλέγει μεταξύ προσφερόμενων
υπηρεσιών και ο ανταγωνισμός μπορεί να πιέσει
το αντίτιμο των υπηρεσιών αυτών σε
χαμηλότερα επίπεδα μέσα στο φάσμα όμως των
διαμορφούμενων τιμών των ιδιωτών.
Ιδιωτικό Αγαθό (γ)
• Όμως:
- Είναι μειωμένη η ισχύς της κρατικής παρέμβασης.
- Οι καταναλωτές είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν καλά
την αγορά αναλόγων υπηρεσιών για να έχουν μεγαλύτερο
όφελος από τις διαμορφούμενες ισορροπίες.
- η ελεύθερη επιλογή των καταναλωτών περιορίζεται
σχετικά στη επιλογή εξειδικευμένου παρόχου υπηρεσιών
και λιγότερο στην ποιότητα, την ποσότητα και το κόστος
τους καθώς υπάρχει το φαινόμενο της ασύμμετρης
πληροφόρησης (ο ιατρός καθορίζει και την ζήτηση των
υπηρεσιών βάση της ίδιας της γνωμάτευσής του).
- Τονίζει τις κοινωνικές ανισότητες (οικονομικές και
γεωγραφικές).
Διαφορές Ανταγωνιστικής Αγοράς –
Αγοράς Υγείας
• Οι συνήθεις ανταγωνιστικές αγορές έχουν:
- Μεγάλο αριθμό προμηθευτών
- Ομοιογένεια συναφών προϊόντων
- Σχετικά καλή ενημέρωση καταναλωτών
- Σχετικά άμεσες πληρωμές καταναλωτών.
• Η αγορά υπηρεσιών υγείας έχει:
- Περιορισμένο αριθμό προμηθευτών
- Ετερογένεια αγαθών και προμηθευτών
- Ατελή ενημέρωση καταναλωτών
- Μερική ή και μηδενική κάλυψη δαπανών απ’ ευθείας
από τους καταναλωτές.
(Διαχωρισμός βασισμένος στον Stiglitz – 1988)
Κοινωνικό Αγαθό (α)
• Στις Υπηρεσίες Υγείας δεν μπορεί να ισχύει η
αρχή του αποκλεισμού (Arrow 1963).
- Η φύση ορισμένων ασθενειών δημιουργεί τον
κίνδυνο μετάδοσης τους.
- Μειωμένη ικανότητα του χρήστη να
διαπραγματευτεί τις τιμές και να αξιολογήσει το
προϊόν (συμπεριλαμβανομένης και της
μηδενικής πολυτέλειας χρόνου για να το κάνει).
- Πολλές φορές δεν υπάρχει η δυνατότητα
ελεύθερης επιλογής (π.χ Έκτακτα Περιστατικά)
Κοινωνικό Αγαθό (β)
• Ο κρατικός έλεγχος και ο κεντρικός
σχεδιασμός επιχειρούν να εξασφαλίσουν
αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των
υπηρεσιών.
• Επιχειρείται κρατικός έλεγχος:
- στην κατανομή πόρων
- στην προσφορά υπηρεσιών
- στο σχεδιασμό κοινωνικής πολιτικής
Κοινωνικό Αγαθό (γ)
• Όμως:
- συχνά αμφισβητείται η επίτευξη
αποδοτικότητας και ισοτιμίας ιδιαίτερα όσον
αφορά στις κρατικές κοινωνικές δαπάνες
- Η συμβατότητα με την ήδη υπάρχουσα
ελεύθερη αγορά δείχνει να μην είναι μεγάλη
- Ορισμένες φορές το ίδιο το κοινωνικό σύνολο
δεν θέλει να λογίζεται ως αποκλειστικά
υπεύθυνο απέναντι στο άτομο αφού το ίδιο το
άτομο με επιβλαβείς συμπεριφορές επιβαρύνει
την κατάσταση της υγείας του.
Κοινωνικό Αγαθό (δ)
• Επίσης:
- Παρατηρούνται προβλήματα και ελλείψεις
σε διαχειριστικά ζητήματα που εντείνονται
από την μεγάλη εναλλαγή διοικητικών
στελεχών και στελεχών με μικρή εμπειρία σε
θέματα υγείας.
- Ορισμένες φορές τα κρατικά συστήματα
κατηγορούνται για χαμηλή παραγωγικότητα.
Πολιτική Υγείας
• Εντάσσεται στις κοινωνικές πολιτικές.
• Είναι το σύνολο των κανόνων και των μέτρων
που ρυθμίζουν την παροχή, διανομή και
κατανάλωση των υπηρεσιών υγείας, με σκοπό
την διασφάλιση και την βελτίωση του επιπέδου
υγείας του πληθυσμού.
• Η εφαρμογή των κανόνων αυτών γίνεται σε
τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και διεθνές
επίπεδο
• Πέραν της θεραπείας, αφορούν και την
επικοινωνία, πληροφόρηση, πρόληψη και
υποστήριξη που είναι αναγκαίες.
Πολιτική Υγείας
• Εξαρτάται από τις εν γένει πολιτικές δομές και την
οικονομική κατάσταση μίας χώρας, όσο και από
παραμέτρους όπως ή γενική κατάσταση υγείας ενός
πληθυσμού, οι συνθήκες ζωής, ατομικές συνήθειες
κ.α.
• Τα κέντρα παραγωγής πολιτικής, εκτός από την
εκάστοτε κυβέρνηση μπορεί να είναι και τα κόμματα,
οι αυτόνομες πολιτικές μονάδες (π.χ. βουλευτές),
αυτοδιοικητικά όργανα, εκτελεστικά όργανα, φορείς
δημόσιας διοίκησης, μη κυβερνητικοί οργανισμοί,
ομάδες συμφερόντων, ομάδες πολιτών, ειδικοί σε
συμβουλευτικά όργανα και διεθνείς οργανισμοί.
• Για να σχεδιαστεί σωστά απαιτεί καλή αποτύπωση
της υπάρχουσας κατάστασης.
Αποτύπωση Επιπέδου Υγείας
• Αν και είναι ένα μέγεθος κατά μεγάλο ποσοστό
άυλο, η υγεία είναι και μετρήσιμο μέγεθος.
• Η μέτρηση του επιπέδου υγείας ενός πληθυσμού
είναι εφικτή από την μέτρηση των μεταβλητών
παραγόντων που την επηρεάζουν και από την
συσχέτιση κοινωνικοοικονομικών και
δημογραφικών παραγόντων με αυτούς.
• Για την μέτρηση του επιπέδου υγείας γίνεται
χρήση συγκεκριμένων «Δεικτών».
Δείκτες Υγείας
• Ονομάζονται οι δεδομένοι αριθμοί οι οποίοι , με
σχετική ακρίβεια και αναπαραγόμενοι σε
συγκεκριμένα χρονικά διαστήματα, μας
επιτρέπουν να παρακολουθούμε και να
εκτιμούμε την κατάσταση υγείας ενός
πληθυσμού.
• Οι δείκτες οφείλουν να διέπονται από
εγκυρότητα, αξιοπιστία, ευαισθησία, εξειδίκευση
και να επιτρέπουν την παρακολούθηση της
μακροχρόνιας εξέλιξης κάθε φαινομένου
συμβάλλοντας στην αξιολόγηση της επίτευξης
στόχων.
Σκοπός των Δεικτών
• Να καθορίζουν προτεραιότητες στη παροχή
υπηρεσιών υγείας.
• Να καθορίζουν προτεραιότητες στην έρευνα
υγείας.
• Να εντοπίζουν ομάδες ατόμων με υψηλές και
ειδικές ανάγκες και να καθορίζονται πιο εύστοχα
οι τρόποι παρέμβασης.
• Να δημιουργούν ένα συγκρίσιμο μέτρο
προϊόντος υγείας για τους σκοπούς όποιας
αναγκαίας παρέμβασης, προγραμματισμού,
σχεδιασμού και αξιολόγησης.
Προβλήματα Δεικτών
• Απαιτούν να γίνουν πολύ ισχυρές υποθέσεις για την
δημιουργία τους και χρειάζεται πολύ προσεκτική
ρύθμιση τους μετά τις πρώτες τους εφαρμογές για
πιθανές ρυθμίσεις. (Στην υγεία το να ξεκινάς από
υποθέσεις είναι λίγο ασταθές και επικίνδυνο, αλλά
δεν είναι παρά μια ανάγκη μαθηματικής και
στατιστικής φύσης.)
• Γενικεύονται δύσκολα σε διαφορετικές συνθήκες
(ετερογενείς πληθυσμούς, διαφορετικές χώρες κ.α).
• Το κόστος κατασκευής και ενημέρωσης τους είναι
μεγάλο και ο ακριβής υπολογισμός των οφελών που
αποδίδουν πρέπει να αναπτυχθεί περεταίρω για να
υποδείξει την χρησιμότητα τους.
Ο Ορθός Σχεδιασμός Δεικτών
τους Προσδίδει: (α)
• Αξιοπιστία (Reliability): Επαληθεύεται αν
επανειλημμένες έρευνες ιδίων παραμέτρων, την ίδια
περίοδο, αποδίδουν όμοια αποτελέσματα.
• Ακρίβεια (Precision): Επαληθεύεται αν αποδίδουν τον
επιθυμητό βαθμό λεπτομερειών και ανάλυσης.
• Αλήθεια (Validity): Επαληθεύεται αν αντικατοπτρίζουν
με ακρίβεια την κατάσταση χωρίς εξαιρέσεις.
• Ευαισθησία (Sensitivity): Επαληθεύεται αν οι
μεταβολές στα μετρήσιμα μεγέθη αντανακλώνται με
αντίστοιχες μεταβολές στον δείκτη.
• Πληρότητα (Comprehensiveness): Επαληθεύεται αν
υπάρχουν σε πολλά ή όλα τα κράτη και είναι μέρος
κοινά αποδεκτών πρακτικών.
Ο Ορθός Σχεδιασμός Δεικτών
τους Προσδίδει: (β)
• Συγκρισιμότητα (Comparability): Επαληθεύεται αν η
μεθοδολογία είναι ίδια ή βασίζεται σε ίδιες αρχές σε
πολλές ή όλες τις χώρες.
• Συνέπεια (Consistency): Επαληθεύεται αν είναι
συγκρίσιμοι και διαχρονικά.
• Επικαιρότητα (Timeliness): Επαληθεύεται αν η
συγκέντρωση και η επεξεργασία στοιχείων και η
δημοσιοποίηση των δεικτών γίνεται σε επιστημονικά
αποδεκτά χρονικά περιθώρια ώστε οι δείκτες να
εξυπηρετήσουν τον λόγο για τον οποίο σχεδιάστηκαν.
• Ομοιογένεια (Homogeneity): Επαληθεύεται αν δεν
υπάρχει διαχρονική μεταβολή στην γεωγραφική
περιοχή που καλύπτουν.
Θετικοί Δείκτες
• Συγγενεύουν με τους δημογραφικούς δείκτες:
- Δείκτης Γεννητικότητας
- Δείκτης Γονιμότητας
- Προσδόκιμο Επιβίωσης (ή μέσος όρος ετών
που αναμένεται να ζήσει κάποιος κατά την
χρονική στιγμή γέννησης του)
- κ.α.
Αρνητικοί Δείκτες
• Εκφράζουν κυρίως την συχνότητα
παρουσίασης προβληματικών καταστάσεων:
- Δείκτης Νοσηρότητας (επιπολασμός* νόσου)
- Δείκτης Θνησιμότητας
- Δείκτης Βρεφικής Θνησιμότητας
- κ.α.
Όπου:
Υ: Η στάθμη υγείας του πληθυσμού ή
οι παρεχόμενες υπηρεσίες
Χ1: Οι συντελεστές παραγωγής
των υπηρεσιών υγείας
Α: Το οργανωτικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο
πραγματοποιείται η διαδικασία της παραγωγής.
Στρεβλώσεις στην Αγορά
Υπηρεσιών Υγείας
• Υπάρχει πιθανή έλλειψη ανταγωνιστικών
συνθηκών και αυτό δεν ωφελεί την
πληροφόρηση όλων των εμπλεκομένων μερών
σε αγορές.
• Τεχνητή πρόκληση ζήτησης όπου χαλαρώνει το
ηθικό υπόβαθρο που καθορίζει τον ρόλο των
Ιατρών ως τμήμα της αλυσίδας παραγωγής του
τομέα της προσφοράς υπηρεσιών υγείας.
• Σε γενικές γραμμές παρατηρείται μικρότερο
ποσοστό επηρεασμού της αγοράς από τον
καταναλωτή από όση έχει σε άλλους τύπους
αγορών.
Αιτίες Όξυνσης των Στρεβλώσεων
• Μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού.
• Ύπαρξη προγραμμάτων αγωγής υγείας.
• Αριθμός ιατρών (όταν μεγάλος αριθμός μπορεί
να δώσει κίνητρα για δημιουργία ζήτησης).
• Έλεγχος για την προστασία των πολιτών/πελατών
και αποτρεπτική ισχύς των κυρώσεων (κρατικών
ή ιδιωτικών).
• Η μεγάλη αγοραστική δύναμη μπορεί να
οδηγήσει σε έντονες υγειονομικές και κοινωνικές
ανισότητες (όπως και σε όλες τις άλλες αγορές).
Το Ελληνικό Σύστημα Υγείας
• Δημόσιος Τομέας:
- Ε.Σ.Υ (Νοσοκομεία, Κ.Υ, Π.Π.Ι, Π.Ι)
- Κέντρα Αποκατάστασης
• Ευρύτερος Δημόσιος Τομέας (τοπική διοίκηση ή μη
κερδοσκοπικός):
- Δημοτικά και άλλα Ιατρεία Τοπικών Αυτοδιοικήσεων
- Ιατρεία και Συμβεβλημένοι Ιατροί Οργανισμών
Κοινωνικής Ασφάλισης
- Νοσοκομεία και υπηρεσίες Σωμάτων Στρατού και
Υπουργείου Δικαιοσύνης
• Ιδιωτικός τομέας:
- Νοσοκομεία, κλινικές, απεικονιστικά κέντρα, εργαστήρια,
κέντρα αποκατάστασης
- Ιδιώτες Ιατροί
Πριν την Αρχή…
• Σύμφωνα με τον Καπανίδη (1988), στις αρχές του 19ου Αιώνα,
οι κάτοικοι του Ελλαδικού χώρου βρίσκονται υπό οθωμανικό
καθεστώς. Αν και έχει ανέβει η διάθεση όλων για μεγαλύτερη
μόρφωση και ανάπτυξη της βιοτεχνίας, δεν έχουν γίνει
προσπάθειες για παράλληλη ανάπτυξη του τομέα
υγειονομικής περίθαλψης. Σύμφωνα με την έρευνα του
Υπουργείου Εσωτερικών το 1899, με τίτλο «Τα εν Ελλάδι
Φιλανθρωπικά Ιδρύματα», οι πρώτες υγειονομικές δομές
καταγράφονται στα Επτάνησα και αφορούν στην δημιουργία
«Νοσηλευτηρίων» με παλαιότερα το «Αττικόν» στην Ζάκυνθο
το 1661 και το «Αστικόν» στην Κέρκυρα το 1726. Αντίθετα,
στον υπόλοιπο Ελλαδικό χώρο, δεν καταγράφονται
νοσηλευτήρια παρά μόνο κατά την διάρκεια την Ελληνικής
Επανάστασης, τα οποία στήνονται πρόχειρα για να
εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των μαχών.
1η Περίοδος: 1833*-1922 (α)
• Ίδρυση των πρώτων δημόσιων νοσοκομείων
(1827 Σύρος).
• Ίδρυση της Ιατρικής Σχολής του
Πανεπιστημίου Αθηνών (1837)
• Ίδρυση Σχολής Μαιών (1838).
• Ίδρυση της πρώτης κλινικής («Πολυκλινική
Αθηνών») το 1903.
* Στις3 Φεβρουαρίου 1830 συντάχθηκε το Πρωτόκολλο που εγκαθίδρυε
ανεξάρτητο ελληνικό κράτος ενώ το 1833 αρχίζει η Οθωνική Περίοδος. Το
1833 έχει από την βιβλιογραφία οριοθετήσει την αρχή τους συστήματος
υγείας αν και ορισμένα γεγονότα χρονολογούνται νωρίτερα.
1η Περίοδος: 1833-1922 (β)
• Ίδρυση Νοσηλευτικής Σχολής του Ελληνικού
Ερυθρού Σταυρού (1911).
• Προς το τέλος αυτής της περιόδου
δημιουργήθηκαν και οι πρώτοι Νόμοι οργάνωσης
του υγειονομικού τομέα (Ν.346/1914*).
* σύμφωνα με τον οποίο προβλέπεται η δημιουργία κεντρικής υγειονομικής
υπηρεσίας στο Υπουργείο Εσωτερικών και η διασύνδεση της με την
περιφέρεια μέσω του διορισμού ενός νομίατρου σε κάθε νομό. Το 1916, στην
προσπάθεια να βοηθηθούν οι πρόσφυγες που είχαν συσσωρεύσει στην
Ελλάδα μετά τους Βαλκανικούς πολέμους, ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη η
Ανωτάτη Διεύθυνση Περιθάλψεως η οποία συγκεντρώνει σε ενιαία κρατική
υπηρεσία τις διάφορες μορφές περίθαλψης που παρεχόταν στους
πρόσφυγες. Μερικούς μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 1917, η Ανωτάτη
Διεύθυνση Περιθάλψεως καταργείται και στη θέση της ιδρύεται το Υπουργείο
Περιθάλψεως. Το 1922, με τον ν. 2882, το Υπουργείο Περίθαλψης
μετεξελίσσεται σε Υπουργείο Υγιεινής και Κοινωνικής Αντιλήψεως,
συγκεντρώνοντας το μεγαλύτερο μέρος των υγειονομικών αρμοδιοτήτων, οι
οποίες μέχρι τότε ήταν διεσπαρμένες σε διάφορα υπουργεία.
1η Περίοδος: 1833-1922 (γ)
• Β.Δ. 26/4/1919: Ίδρυση του Ινστιτούτου Παστέρ ()
• 1920 – Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας Κ.Ε.Δ.Υ.
μία προσπάθεια να αντιμετωπιστούν λοιμώδεις νόσοι.
Από το 2005, με το Ν. 3370/05, η αρμοδιότητά του
περιήλθε στο ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.
• ΝΔ της 6.9.1925: Προβλέπεται η ίδρυση της
Υγειονομικής Σχολής Αθηνών. Το Νομοθετικό
Διάταγμα δεν ενεργοποιείται.
• Ν. 4333/29: Ιδρύεται το Υγειονομικό Κέντρο Αθηνών
και η Υγειονομική Σχολή. Δημιουργείται σύμφωνα με
τις συστάσεις της Ειδικής Επιτροπής Υγιεινολόγων της
Κοινωνίας των Εθνών και είναι μία από τις πρώτες
αντίστοιχες σχολές που ιδρύθηκαν στην Ευρώπη (από
τον Ελευθέριο Βενιζέλο).
1η Περίοδος: 1833-1922 (δ)
• Έλλειψη επαρκών οικονομικών και υλικών πόρων.
• Το Κράτος και οι άλλοι φορείς παρεμβαίνουν
ασυντόνιστα και περιστασιακά για την αντιμετώπιση
προβλημάτων υγείας του πληθυσμού.
• Το Κράτος, όντας νεοσύστατο, παρεμβαίνει
αποσπασματικά και πυροσβεστικά με κύριο λόγο
κινητοποίησης την προσπάθεια καταπολέμησης
λοιμωδών νόσων.
• Ξεκινά ο σχεδιασμός από συγκεκριμένες
επαγγελματικές ομάδες για κατοχύρωση των
εργασιακών τους δικαιωμάτων μεταξύ των οποίων και
το δικαίωμα στην υγεία και την ασφάλιση αλλά η
κρατική αντίδραση είναι αναιμική και δεν υπόσχεται
εξελίξεις.
2η Περίοδος: 1922 – 1945 (α)
• Οικονομική ύφεση, μεγάλη ανεργία, υψηλός
πληθωρισμός και εισροή προσφύγων από την Μικρά
Ασία.
• 1923 - Σύσταση του Εθνικού Συνδέσμου Νοσηλευτών
Ελλάδος (ΕΣΝΕ).
• 1929 – Ο ΕΣΝΕ γίνεται μέλος του International Council
of Nurses (ICN) ή Διεθνούς Συμβουλίου Νοσηλευτών.
• Οικονομική κρίση (1930), μεγάλες μάζες πληθυσμού
σε κατάσταση φτώχιας και εξαθλίωσης. (Η.Π.Α. 1929)
• Οι πόροι δεν δίδονται για ανάπτυξη ολοκληρωμένης
υγειονομικής πολιτικής αλλά για την βελτίωση των
συνθηκών υγιεινής και κατοικίας.
• Οι επαγγελματικές ομάδες δημιουργούν ταμεία για
κάλυψη κινδύνων γήρατος, ανεργίας και ασθένειας.
2η Περίοδος: 1922 – 1945 (β)
• Η κυβέρνηση ποτέ δεν επιχείρησε να οργανώσει
ή να ενοποιήσει αυτά τα ταμεία. Προσθέτως, τα
ταμεία αυτά δεν κάλυπταν όλες τις κοινωνικές
ομάδες αν και κάποιες από αυτές εργάζονταν
(π.χ. Παιδική Εργασία).
• Οι κίνδυνοι για την υγεία των εργαζομένων
πολλαπλάσιοι λόγω ελλείψεων στοιχειωδών
θεσμοθετημένων μέτρων ασφάλειας αλλά και
πολλών περισσότερων ωρών σκληρής εργασίας
σε συνεχόμενες βάρδιες.
• Ν. 2882/22: Ίδρυση του Υπουργείου «Υγείας,
Πρόνοιας και Αντίληψης».
2η Περίοδος: 1922 – 1945 (γ)
• Οικονομική βοήθεια για βελτίωση συνθηκών
υγιεινής και δημιουργία 35 νέων προσωρινών
νοσοκομείων.
• Ν. 6298/34: Ίδρυση του Ιδρύματος
Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Ι.Κ.Α).
• Ν. 965/37: Θέσπιση προϋποθέσεων ενιαίας
οργάνωσης και λειτουργίας των δημόσιων
νοσοκομείων .
3η Περίοδος: 1945 - 1974 (α)
• Η Ελλάδα κινείται από την Γερμανική κατοχή στον
αμέσως ακόλουθο εμφύλιο πόλεμο και μέχρι την
περίοδο της δικτατορίας.
• Η χώρα μαστίζεται από γενικευμένη φτώχια, υλικές
καταστροφές, πρόωρους θανάτους και καταρράκωση
ανθρώπινων υπάρξεων από τρομερούς σωματικούς
και ψυχικούς τραυματισμούς.
• Δραματικές, πλέον, ελλείψεις σε υποδομές και
εξοπλισμό ενώ η παροχή υγειονομικής περίθαλψης
παραμένει αντικείμενο ενός συνονθυλεύματος
φορέων και υπηρεσιών.
• Πρώτες καλές επιδόσεις του κατασκευαστικού τομέα
και απαρχή μονοσήμαντης αλλά απαραίτητης τόνωσης
της Εθνικής οικονομίας.
3η Περίοδος: 1945 - 1974 (β)
• Το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος»
ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ‘50, ως αποκεντρωμένη δημόσια
υπηρεσία. Αρχικά ονομάστηκε Πυρηνικό Ερευνητικό Κέντρο
«Δημόκριτος». Αρχικός σκοπός του κέντρου ήταν η χρησιμοποίηση
των πλεονεκτημάτων της πυρηνικής ενέργειας για ειρηνικούς
σκοπούς. Το 1985, το κέντρο μετονομάστηκε σε Εθνικό Κέντρο
Έρευνας Φυσικών Επιστημών «Δημόκριτος» (Ε.Κ.Ε.Φ.Ε. «Δ») και έγινε
αυτοδιοικούμενο Ν.Π.Δ.Δ., υπό την εποπτεία της Γενικής Γραμματείας
Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπ. Ανάπτυξης. Οι επιστημονικές
δραστηριότητες του κέντρου υλοποιούνται μέσω οκτώ διοικητικά
αυτόνομων ινστιτούτων. Ενδιαφέρον έχουν:
– Το Ινστιτούτο Πυρηνικής Τεχνολογίας και Ακτινοπροστασίας
(Ι.Π.Τ.Α.).
– Το Ινστιτούτο Φυσικοχημείας (Ι.ΦΧ.).
– Το Ινστιτούτο Βιολογίας (Ι.Β.).
– Tο Ινστιτούτο Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων
(Ι.Ρ.Ρ.Π.).
3η Περίοδος: 1945 - 1974 (δ)
• Ν.Δ. 2592/53: «Περί Οργανώσεως της
Κοινωνικής Αντίληψης» επιχειρεί
αναδιοργάνωση. Υιοθετείται αποκεντρωτική
πολιτική και κοινωνικός έλεγχος των
υπηρεσιών υγείας .
• Ν. 4169/61: Δημιουργία του Οργανισμού
Γεωργικών Ασφαλίσεων.
• Ν.Δ. 67/68: Καθιέρωση υπηρεσίας υπαίθρου
για τους νέους Ιατρούς γνωστή και ως
«αγροτικό».
3η Περίοδος: 1945 - 1974 (ε)
• 1965: Ίδρυση του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού.
Ν.Π.Ι.Δ. εποπτευόμενο από το Υπουργείο Υγείας και
Κοινωνικής Αλληλεγγύης, διοικείται από Διοικούσα
Επιτροπή, που ορίζεται από τον υπουργό. Σε αυτό
λειτουργεί και το επιστημονικό συμβούλιο, το οποίο
αποτελείται από τους διευθυντές των διευθύνσεων και
τομέων του. Σκοπός του Ι.Υ.Π. είναι να παρέχει
εξειδικευμένο έργο πρόληψης και Δημόσιας Υγείας και
να αναπτύξει ερευνητική και εκπαιδευτική
δραστηριότητα στο πεδίο της υγείας του παιδιού. Είναι
ο φορέας που υλοποιεί τα τρία εθνικά ανιχνευτικά
προγράμματα κληρονομικών νοσημάτων της νεογνικής
ηλικίας, για ολόκληρη τη χώρα.
4η Περίοδος: 1974 – 2000
Πριν το Ε.Σ.Υ
• Πρόταση του κέντρου Προγραμματισμού και
Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) για την δημιουργία
Εθνικής Υπηρεσίας Υγείας, ενοποίηση των
ασφαλιστικών φορέων και κοινωνικό σχεδιασμό για
την κάλυψη των υγειονομικών αναγκών.
• Το 1980 κατατίθεται το Σχέδιο Νόμου από τον
Υπουργό Υγείας κ. Δοξιάδη για «Μέτρα Προστασίας
της Υγείας», το οποίο και δεν υλοποιήθηκε.
• Ν. 1287/82: Λίγο πριν τον νόμο τους Ε.Σ.Υ, Ιδρύεται το
Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας – ΚΕ.Σ.Υ.
• Ν. 1316/83: Ίδρυση του Εθνικού Οργανισμού
Φαρμάκων – Ε.Ο.Φ.
4η Περίοδος: 1974 – 2000
Μετά το Ε.Σ.Υ (α)
• Με το Νόμο 1397/83 θεσπίστηκε το Εθνικό Σύστημα Υγείας
(Ε.Σ.Υ) με κύρια χαρακτηριστικά:
- αποκέντρωση
- κοινωνικός έλεγχος
- ενιαίος προγραμματισμός
- έμφαση στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και δημιουργία
των Κέντρων Υγείας
- αφιερώνονται πόροι που ανέρχονται στο 5,5% των δημοσίων
δαπανών και 8% του Α.Ε.Π για άμεση ανάπτυξη.
• 1988: Ιδρύεται το Ερευνητικό Κέντρο Ελέγχου Βιολογικών
Υλικών (Ε.Κ.Ε.ΒΥΛ. Α.Ε.). Ανώνυμη Εταιρία που σε ποσοστό 88%
ανήκει στον Ε.Ο.Φ. και 12% στον Ε.Ο.Μ.ΜΕ.Χ., και εποπτεύεται
από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.
Δραστηριοποιείται στη διενέργεια εργαστηριακών δοκιμών και
ελέγχων σε ιατροτεχνολογικά προϊόντα, με βάση ευρωπαϊκά και
διεθνή πρότυπα, ενώ από το 1998 το κέντρο πιστοποιεί
ιατροτεχνολογικά προϊόντα και χορηγεί τη σήμανση CE.
4η Περίοδος: 1974 – 2000
Μετά το Ε.Σ.Υ (β)
Ν. 2071/92:
- Δίνει τη δυνατότητα παροχής ΠΦΥ και από ιδιωτικές και δημόσιες μονάδες
εκτός ΕΣΥ.
- Διευρύνει τις παροχές των ΚΥ με υπηρεσίες αγωγής υγείας, πρόληψης,
ιατρικής της εργασίας και σχολικής υγείας.
- Υπάγει τα ΚΥ και τα ΠΙ στις διευθύνσεις υγείας των Νομαρχιών (και
οικονομικά συμπεριλαμβανομένης της χρηματοδότησης από τον
προϋπολογισμό των Νομαρχιών).
- Οι ιατροί μπορούν να επιλέγουν μεταξύ πλήρους και μερικής απασχόλησης.
• Δείκτες Υγείας:
• Π.Ο.Υ (βάση δεδομένων):
http://apps.who.int/whosis/database/core/core_select.cfm
• Ε.Ε. : http://ec.europa.eu/health-
eu/health_in_the_eu/ec_health_indicators/index_el.htm
• Ο.Ο.Σ.Α:
http://www.oecd.org/document/30/0,3343,en_2649_3463
1_12968734_1_1_1_1,00.html