UNIVERSITETI I ARTEVE

FAKULTETI I ARTIT
SKENIK
DEPARTAMENTI REGJI TEATRI

PROGRAMI I STUDIMIT MASTER NE REGJI TEATRI,SPEKTAKLI DHE

MESUESI

Detyrë Kursi
Lënda:
PSIKOLOGJI ZHVILLIMI

“ADOLESHENCA”

Studenti
Kristi SPAHO

Tiranë, 2023

1
Adoleshenca është një periudhë e ndjeshme dhe e rëndësishme në zhvillimin e
një individit, dhe psikologjia ka shpjeguar këtë periudhë duke u bazuar në disa
modele dhe teori të ndryshme. Këtu po citoj disa shpjegime psikologjike të
adoleshencës:

1. Teoria e Zhvillimit të Erik Erikson-it:

Erikson paraqiti modelin e zhvillimit të jetës, dhe për adoleshencën, ai identifikoi
fazën e identitetit kundrejt rolit. Sipas tij, adoleshentët përballen me sfidën e
gjetjes së identitetit të tyre në shoqëri. Erikson identifikoi fazën e identitetit
kundrejt rolit për adoleshencën. Ai argumentoi se adoleshentët duhet të zgjedhin
dhe të përcaktojnë identitetin e tyre, duke përpjekur të gjejnë një ekuilibër mes
nevojave të tyre për pavarësi dhe pranim nga shoqëria. Nëse adoleshentët nuk i
adresojnë këto sfida, ata mund të përjetojnë konfuzion identiteti. Erikson
identifikoi 8 fazat e zhvillimit të jetës, dhe për adoleshencën, theksoi fazën e
identitetit kundrejt rolit. Ai argumentoi se adoleshentët duhet të zgjedhin mes
identitetit të tyre dhe pritshmërive shoqërore. Përplasjet midis synimeve
individuale dhe presioneve shoqërore mund të shkaktojnë një periudhë të quajtur
"krizë identiteti", ku adoleshentët përballojnë pyetje thelbësore për kush janë.

2. Teoria e Zhvillimit Kognitiv të Jean Piaget:

Piaget theksoi ndryshimet kognitive gjatë adoleshencës, duke përfshirë zhvillimin
e aftësive për të menduar abstrakt dhe për të analizuar kompleksitetin e situatave.
Piaget identifikoi fazën formale operacionale për adoleshencën, e cila
karakterizohet nga aftësia për të menduar abstrakt dhe për të trajtuar koncepte të
kompleksuara dhe situata të ndërlikuara. Aftësitë kognitive të adoleshentëve
rriten, përfshirë aftësinë për të planifikuar, analizuar dhe trajtuar situata
komplekse. Piaget identifikoi katër faza të zhvillimit kognitiv dhe për adoleshencën
theksoi fazën formale operacionale. Kjo është periudha kur adoleshentët
zhvillojnë aftësinë për të menduar abstrakt dhe për të përdorur logjikën formale.
Aftësitë e tyre për të analizuar situata komplekse dhe për të kuptuar koncepte të
abstrakta ndikojnë në mënyrën e tyre të menduarit dhe të kuptuarit e botës

2
3. Teoria e Zhvillimit Moral të Lawrence Kohlberg-ut:

Kohlberg zhvilloi një teori të zhvillimit moral, e cila përfshin fazat e ndryshme të
mendimit moral. Ai argumentoi se adoleshentët zhvillojnë një kuptim më të thellë
dhe të kompleksuar të morales. Kohlberg paraqiti tri nivelet e zhvillimit moral, dhe
adoleshentët përfshihen në nivelin e shpërndarjes së ligjit dhe nivelin e principit
etike. Adoleshentët mund të shfaqin një kuptim më të thellë të vlerave morale
dhe të rriten në kapacitetin për të ndërtuar mendime etike të pavarura. Kohlberg
propozoi 6 faza zhvillimi moral të ndara në 3 nivele. Adoleshentët janë në nivelin
postkonvencional, ku vlerat dhe normat e tyre morale janë të pavarura nga
autoritetet dhe ligji. Përvoja e adoleshencës mund të ndikojë në zhvillimin e
vlerave etike dhe në aftësitë e tyre për të marrë vendime morale.

4. Modeli i Stresit dhe Kopjimit të Richard Lazarus-it:

Lazarus analizoi si individët përjetojnë dhe trajtojnë stresin. Për adoleshencën, ai

theksoi mënyrat se si ata përdorin strategji të ndryshme te kopjimit për të
përballuar sfidat dhe tensionet. Lazarus theksoi rëndësinë e perceptimit të
individit për njësitë e stresit dhe mënyrën se si ata trajtojnë ato, duke përfshirë
strategjitë e kopjimit. Adoleshentët, duke përjetuar stres dhe sfida të ndryshme,
mund të zhvillojnë mënyra të ndryshme të kopjimit, duke përfshirë zgjidhje
pozitive dhe efektive të problemeve. Lazarus përqëndrohet në kuptimin e stresit
dhe mënyrën se si individët trajtojnë dhe përballojnë atë. Adoleshentët mund të
zhvillojnë aftësi të përshtatshme të kopjimit dhe të mësojnë se si të trajtojnë
situata të vështira në mënyrë efektive.

3
5. Teoria e Ndikimit Shoqëror dhe Sjelljes Sociale të Albert Bandura-s:

Bandura analizoi rolin e ndikimit shoqëror në formimin e sjelljes së individit. Për

adoleshencën, ai theksoi se ndikimi i shoqërisë dhe i modeleve të tjera është i
rëndësishëm për zhvillimin e tyre. Bandura identifikoi rolin e modeleve dhe
ndikimin e shoqërisë në zhvillimin e sjelljes. Adoleshentët mund të ndërtojnë
sjellje të reja duke iu përshtatur modeleve të tjera dhe duke marrë shembuj nga
ndikimi shoqëror. Adoleshentët mund të zhvillojnë aftësi sociale dhe emocionale
të reja, duke ndikuar dhe duke u përshtatur në mjedisin shoqëror. Bandura
identifikoi konceptin e "vëzhgimit të modeleve" dhe rolin e rëndësishëm të
ndikimit shoqëror në zhvillimin e sjelljes së individit. Adoleshentët mund të
mësojnë sjellje të reja duke iu përshtatur modeleve të tjera. Ndikimi i shoqërisë
dhe përcaktimi i modeleve të përshtatshme shoqërore mund të ndihmojnë në
formimin e sjelljes së adoleshentëve.

6. Teoria e Sfideve të Identitetit të James Marcia-s:

Marcia zhvilloi një model të ndryshme të identitetit adoleshent, duke përfshirë

kërkimin e identitetit, krizën identitare, përdorimin e strategjive, dhe arritjen e një
identiteti të qëndrueshëm. Marcia identifikoi katër kategori të ndryshme identiteti
adoleshent: identiteti i konsoliduar, eksploruar, angazhuar dhe i konfuzuar.
Adoleshentët mund të përjetojnë procese të ndryshme, duke eksploruar dhe
përcaktuar identitetin e tyre në mënyra të ndryshme. Sipas tij, adoleshentët mund
të eksplorojnë dhe të ndërtojnë identitetin e tyre në mënyra të ndryshme. Për
adoleshentët, procesi i identifikimit dhe eksplorimit të ndryshme mund të sjellë
në përcaktimin e identitetit të tyre dhe angazhimin në role të ndryshme në
shoqëri.

4
Këto teori dhe modele janë pjesë e kornizës së gjerë të psikologjisë adoleshente
dhe ndihmojnë në kuptimin e shumë aspekteve të ndryshme të kësaj periudhe të
zhvillimit. Këto shpjegime përcaktojnë disa nga konceptet kyçe të secilës teori dhe
si ato lidhen me procesin e adoleshencës. Është e rëndësishme per tu thelluar në
literaturën shkencore për të kuptuar se si këto teori mund të aplikohen në situata
specifike.

5
BIBLIOGRAFIA:
- 1 Referenca: Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. Norton.
- 2 Referenca: Piaget, J. (1972). The psychology of the child. Basic Books.
- 3 Referenca: Kohlberg, L. (1969). Stage and sequence: The cognitive-
developmental approach to socialization. In D. A. Goslin (Ed.), Handbook of
socialization theory and research (pp. 347-480). Rand McNally.
- 4 Referenca: Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping.
Springer.
- 5 Referenca: Bandura, A. (1977). Social learning theory. Prentice Hall.
- 6 Referenca: Marcia, J. E. (1966). Development and validation of ego-identity
status. Journal of Personality and Social Psychology, 3(5), 551-558.