Manifestacije grada Niša kao turistički brend Jugoistočne Srbije

Marija Stevanović1

Apstrakt: Snažna konkurentnost na turističkom tržištu nameće stalnu potrebu za predstavljanjem

novih vrednosti nekog prostora, istraživanjem drugih delova i prezentovanjem novih turističkih
brendova. Pravi skriveni biser neke turističke atrakcije jeste kulturno nasleđe. Iako bogata kulturnim
atrakcijama, Srbija je tek u novije vreme krenula u promociju i uređenje kulturnih vrednosti. Tematika
rada se ograničava na jug Srbije, grad Niš, koji predstavlja neprocenjljivi turistički biser. Grad Niš na
raskrsnici istoka i zapada, osim po svojoj bogatoj istoriji i povoljnom geografskom položaju, ističe se i
po velikom broju festivala i manifestacija, od kulturnog i turističkog značaja za Srbiju. Niš je Srbiju
proslavio i afirmisao, kako na Balkanu, tako i u Evropi, svojim kulturnim manifestacijama,
jedinstvenim po posećenosti turista i očuvanju pravih vrednosti. U radu će biti predstavljena kulturna
baština i turistička ponuda grada Niša, kako bi se probudila svest o značaju kulturnog nasleđa u
celokupnoj turističkoj delatnosti, što će perspektivno povećati zainteresovanost turista za tradicionalne
manifestacije i festivale.

Ključne reči: Niš, manifestacije, festivali, kulturno nasleđe, turizam

Manifestations of the city of Nish as tourist brand (pearly) of Southeastern Serbia

Marija Stevanovic

Abstract: Strong competition on the tourist market imposes a constant need to present new values of
an area, by exploring new segments and presenting new tourist brands. The real hidden gem of a
tourist attraction is the cultural heritage. Although rich in cultural attractions, Serbia has just recently
started promoting and organizing cultural values. The topic of the work is limited to the south of
Serbia, the city of Nish, which represents an invaluable tourist pearl. The city of Nish at the crossroads
of east and west apart from its rich history and favorable geographical location, stands out for a large
number of festivals and events, of cultural and touristic significance for Serbia. Nish made Serbia
famous and affirmed, both in the Balkans and in Europe, with its cultural events, unique in terms of
tourist attendance and preservation of true values. The paper will present the cultural heritage and
tourist offer of the city of Nish, in order to raise awareness of the importance of cultural heritage in the
entire tourist activity, which will hopefully increase the interest of tourists in traditional events and
festivals.

Key words: Nish, manifestations, festivals, cultural heritage, tourism

Uvod

Vid turizma kojem treba posvetiti posebnu pažnju jeste manifestacioni turizam, koji dopunjuje i vrši
promociju ostalih vidova turizma, kako u svetu, tako i u Srbiji. Značaj manifestacionog turizma
potkrepljuje i podatak da se oko milion turističkih manifestacija održi godišnje u svetu koje donose
godišnji prihod od preko 25 milijardi dolara i preko 405 miliona posetilaca (Ričards, Palmer, 2010).

Manifestacioni turizam u Srbiji predstavlja poseban vid promocije, kao i dopunu turističke ponude
nekog mesta. Može imati rekreativni i kulturni značaj. Rekreativne manifestacije služe za zabavu i
1
Doktorand; Univerzitet u Beogradu - Geografski fakultet, Studentski trg 3/3, 11000 Beograd,
marijastevanovic96@gmail.com
sport, dok kulturne predstavljaju očuvanje tradicije, umetnosti i kulture. Kao reprezent su
predstavljene manifestacije koje se, unazad duži vremenski period, održavaju u Nišu raskrsnici juga i
zapada, severa i juga. Niš je najveći grad Jugoistočne Srbije, kako po površini, tako i po broju
stanovnika. Ima dugu istoriju naseljenosti, tako da su kroz Niš prošli velikani istorije, ostavili svoje
tragove, koje grad ljubomorno čuva. Razvoj manifestacionog turizma zavisi od geografskog položaja i
dostupnosti mesta gde se one dešavaju. Grad karakteriše veoma povoljan geografski, transportni i
turistički položaj. Kroz vreme na mestima, koji su osnovno obeležje grada Niša, kao što su Tvrđava,
Medijana i Niška banja, zaživeli su festivali poput Nišville jaz festival, Filmski susreti, dani bureka i
drugi.

NIŠVILLE FESTIVAL

Nišville je internacionalni džez festival koji ima dugu tradiciju i održava se u Nišu, unutar zidina
Niške tvrđave. Ovaj džez festival je najposećeniji festival jugoistočne Evrope i godinama dosledno
predstavlja evropske vrednosti multikulturalnosti i neguje muzički ukus pojedinaca. Nišville džez
festival je javna manifestacija grada Niša, a odlukom Ministarstva kulture Republike Srbije i
Manifestacija od nacionalnog značaja. Nišville je jedina kulturna manifestacija dobitnik statue
“Najbolje iz Srbije” za 2011. godinu.

U prelepom ambijentu stare turske tvrđave iz 18. veka, održavaju se koncerti internacionalnih zvezda,
ali i neafirmisanih umetnika koji tek treba da izgrade svoj stil. U okviru Nišville džez festivala,
organizuju se brojne radionice za decu i odrasle, a nakon oficijelnog programa na tvrđavi se održava i
neformalna svirka koji traje do ranih jutarnjih časova.(nisville.com)

Koncept festivala je od početka, osim na „tradicionalnijim” formama džeza, bio zasnovan pre svega na
fuziji ovog pravca sa etno tradicijama različitih delova sveta a naročito Balkana. Najpoznatiji džez
magazin na svetu, američki "DownBeat” je u opširnom prikazu festivala ocenio Nišvil kao festival
koji na najbolji mogući način istovremeno promoviše džez kao pravac nastao na američkom
kontinentu, muzičku tradiciju Balkana, ali i posebno spoj ta dva stila, čime je Nišvillle u mnogome
doprineo predstavljanju balkanske muzike kao novog svetskog trenda.

Svakako treba naznačiti edukativni značaj Nišville muzičkih radionica, koje po pravilu inspirišu mlade
talentovane muzičare, tako da se svake godine u Nišu, ali i u celoj Srbiji osnivaju novi mladi jazz
sastavi koji u relativno kratkom vremenskom periodu dobijaju šansu da nastupe što na samom Nišvilu,
što na drugim domaćim iinternacionalnim jazz festivalima. Takođe, unazad dve godine uveden je i
„Nišville Serbian Showcase“ program, koji promoviše ovdašnje mlade jazz sastave, a njihove nastupe
prati i žirira eminentna postava jazz impresarija, promotera, novinara i direktora jazz festivala iz
čitavog sveta. Između ostalog, na taj način Nišville pomaže mladim bendovima da nastupe na
festivalima širom sveta i predstave ovdašnju jazz scenu. Svake godine Nišville organizuje i besplatne
koncerte učesnika festivala u različitim gradovima Srbije i regiona.

Turistička organizacija Srbije uvrštava Nišville u svoju zvaničnu sajamsku ponudu širom Evrope, a
mnoge domaće i strane turističke organizacije i agencije pozivaju zaljubljenike u džez da u avgustu
posete Srbiju i mitski grad Niš, upravo zbog ovog jedinstvenog festival na našim prostorima. Logično,
Nišville Jazz Festival, 2015. godine, dobija prestižnu nagradu “Turistički cvet” za najbolju turističko –
kulturnu manifestaciju u Srbiji. Nišville je, 2018.godine, proglašen i za najbolji festival u Srbiji, pod
patronatom„TOP SERBIAN BRANDS 2018. (turistička organizacija Srbije).
Nišville je, do sada, ugostio neka od najvećih imena svetske i domaće džez scene. Billy Cobham, Roy
Hargrove, Tom Harrell, Benny Golson, Solomon Burke, Stanley Jordan, The Rosenberg trio, Larry
Coryell, Candy Dulfer, Miroslav Vitous, Milcho Leviev, Chico Freeman, dr Donald Byrd, Mingus
Dynasty, Grace Kelly, Joe “Defunkt” Bowie, Incognito, The Brand New Heavies, Teodosi Spasov,
Yildiz Ibrahimova, Duško Gojković, Jamie Davis, Šaban Bajramović i Esma Redžepova samo su neki
od velikih džezera koji su svojim nezaboravnim nastupima obogatili Nišvill.

EXIT Festival iz Novog Sada, Nišville International Jazz Festival iz Niša, Guča Festival –
Dragačevski Sabor Trubača iz Guče i Beer Fest iz Beograda su festivali koji se u kontinuitetu u Srbiji
održavaju preko 20 godina. Četiri najveća festivala na godišnjem nivou generišu 11,1 milijardu dinara
prometa, od čega se u budžet Republike Srbije direktno priliva čak oko 1.8 milijardi dinara. Ovo
pokazalo je istraživanje konsultantske kuće Glenfield training and consulting, koje je prezentovano,
novinarima i široj javnosti. (visitnis.org)

Kao što je napred rečeno, najpoznatiji džez magazin na svetu, američki “DownBeat” je ocenio Nišville
kao festival koji na najbolji mogući način istovremeno promoviše džez kao pravac nastao na
američkom kontinentu, muzičku tradiciju Balkana, i spoj ta dva stila. Time je, piše ovaj prestižni
časopis, „Nišville doprineo i predstavljanju Balkanske muzike kao novog svetskog muzičkog
fenomena“.(nisvillejazfestival).

Filmski susreti

Festival glumačkih ostvarenja domaćeg igranog filma Filmski susreti je konceptualno originalna
filmska manifestacija koja svake godine u poslednjoj trećini avgusta, u izvanrednom ambijentu Letnje
pozornice u Niškoj tvrđavi, prezentuje dugometražne igrane filmove nastale u domaćoj produkciji
tokom prethodne kinematografske sezone. Festival je osnovan 1966. Godine i takmičarskog je
karaktera. Organizatori i realizatori Festivala su Niški kulturni centar i Udruženje filmskih glumaca
Srbije.2

Festival glumačkih ostvarenja domaćeg igranog filma u Nišu je najstarija manifestacija posvećena
domaćem igranom filmu, ali i jedan od najstarijih filmskih festivala u regionu. Reč je o festivalu koji
ima izuzetan značaj ne samo za našu lokalnu sredinu i čitavu jugoistočnu Srbiju, nego i za istinsku
afirmaciju naše kinematografije i celokupnog srpskog glumišta, budući da su glumci bili i ostali jedina
konstantno pulsirajuća vrednost u okvirima domaće sedme umetnosti. Zadatak je festivala i da
prezentuje i afirmiše filmska (ponajpre glumačka) dostignuća u celom regionu, uglavnom putem
saradnje sa produkcijama koje su nekada bile sastavni deo jugoslovenske kinematografije

Na Filmskim susretima se svake godine dodeli najmanje osam zvaničnih festivalskih nagrada
namenjenih domaćim glumcima, uz najmanje dva potencijalna priznanja za uspešne nastupe stranih
glumaca u domaćem filmu, kao i čitav niz nezvaničnih festivalskih priznanja. Ceremonije otvaranja i
zatvaranja festivala su organizovane i propraćene dramski osmišljenim i precizno režiranim scenskim
programom i smisleno montiranim prigodnim filmskim odlomcima, a kvalitet projekcije na Letnjoj
pozornici u Tvrđavi je na već ustanovljenom visokom nivou.

2
Program razvoja turizma grada Niša sa akcionim planom za period 2018-2020.godine.
Prvi Festival 1966. je otvorio, predsednik Opštinske konferencije Socijalističkog saveza Niša Ivan
Vučković. Niški politički establišment je sa izvesnim podozrenjem dočekao festival, da bi se kasnije
sve to ispravilo i mnogi ljudi Niša su stali uz organizatore, među kojima su se posebno istakli Đorđe
Stamenković, Stojan Savić, Miodrag Apostolović, Veselin Ilić i mnogi drugi, uključujući tu i brojne
donator, i u to vreme dobrostojeće fabrike i preduzeća, koje su svojim donacijama obezbeđivale
besplatne ulaznice svojim radnicima i time razvijale ljubav prema festivalu. (Marina Ranković,2006.)

Prvi susreti su bili pravi medijski događaj. Producenti su kompletnu festivalsku reklamu iz Pule
preneli u Niš. Grad je bio svečano okićen, sav u znaku filma, a ulice pune poznatih lica sa velikog
ekrana. Prve godine, kao i par narednih, glumci su dobijali priznanja samo za prvu i drugu žensku,
odnosno mušku ulogu, i još mnogo nezvaničnih robnih nagrada. Kasnije su ustanovljene zvanične
nagrade – „Carica Teodora“, „Car Konstantin“, „Gran pri Ćele kula“, „Naisa“. (Slobodan Krstić,
1995.)

Dva fenomena bez kojih Filmski susreti u Nišu ne bi bili ono što jesu su: glumac i gledalac. Na
stalnom zadatku da se susretnu u sferi umetničkog. Naime, glumci su svojim kreacijama nastojali da
čoveka i njegov svet učine boljim, opovrgavajući Kamija, koji ih je smatrao ''vladarima u prolaznom''.
Oni su, zapravo, izbrisali prolaznost.3

Festival se održava svake godine u poslednjoj nedelji avgusta, gde se za vreme trajanja festivala
dodeljuju prestižne nagrade kao što su Naisa – koja se dodeljuje za najveće glumačko ostvarenje
festivala, Carica Teodora – nagrada za najbolju žensku ulogu, Car Konstatin – nagrada za najlepsu
mušku ulogu, kao i povelje za najbolju mušku i žensku ulogu. Najprestižnija nagrada ovog festivala
jeste nagrada Pavle Vuičič, koja se dodeljuje za izuzetan doprinos umetnosti glume na srpskoj sceni.

Zaključak

Nisville jaz festival kao i festival Filmski susreti predstavljaju osnovno obeležje grada Niša. Čine
pravu promociju ne samo na Balkanskom poluostrvu, već u celoj Evropi i upotpunjuju turističku
tražnju Niša. I jedan i drugi festival imaju drugu tradiciju održavanja. Ove godine Nišville jaz festival
održaće se 29-ti put, dok Filmski susreti imaju dužu tradiciju, pa će ove godine proslaviti 58–mi
rodjendan. Oba festivala se održavaju u avgustu mesecu, tj. u toku leta, kada je posećenost turista
velika, a održavanje festivala samo dodatno utiče na povećanje njihovog broja.. S obzirom na tradiciju
festivala Filmski susreti, veliki broj glumaca, kako sa domaće, tako i sa svetske scene prisustvuje na
ovom festivalu. Slikanje ili pozdravljanje sa omiljenim glumcem ili glumicom, ili pak muzičarem ili
bendom dzez muzike, je samo dodatni motiv i razlog dolaska u ovaj grad i poseta ovih manifestacija.
Ovo direktno i pozitivno utiče na turizam i turističku ponudu grada Niša, Takođe je značajna
finansijska korist, jer festivali imaju internacionalni karakter, pa je osim velikog broja domaćih,
lokalnih turista, značajna poseta i stranih turista. Največi broj turista dolazi ih okolnih država, sa
Balkanskog poluostrva. Medjutim, dolaze i sa severa Evrope, sa Skandinavskog poluostrva, kao i iz
centralne Evrope. Početak avgusta, kada se održava Nišville jaz festival, i kraj avgusta, kada se

3
Katalog filmova, Niš, 1980,5
održavaju Filmski susreti, Niš je najposećeniji grad cele Jugoistočne Srbije, gde dominiraju domaći
turisti.

Literatura

1. Vladimir Pogačić, Publikacija 25.festival glumačkih ostvarenja jugoslovenskog igranog filma

„Filmski susreti“ u Nišu 1990.godine, Niš, avgust 1990,16
2. Bjeljac Ž. (2010). Turističke manifestacije u Srbiji. [Tourist events in Serbia], posebna izdanja
G. I. Jovan Cvijić, knjiga 82, Beograd.
3. Katalog filmova, Niš, 1980.
4. Richards, G,. Palmer, R. (2010): Evantfull cities – Cultural menagment and urban revitalision,
Elservir
5. Slobodan Krstić, Glumci za sa vrmena 2, Niš, 1995.
6. Marina Ranković, Četrdeset godina Filmskih susreta u Nišu, Istorijski arhiv Niš, UDK
06.078(497.11 Niš): 791.635

Linkovi:

1. Turistička organizacija grada Niša - https://visitnis.org/

2. nisvillejazfestival
3. filmskisusreti