Soğutma Tertibatsız ve Soğutma

Tertibatlı, Atmosferik Basınçlı ve

Alçak Basınçlı Depolama
Tanklarının Havalandırılması

API STANDARDI 2000

BEŞİNCİ BASKI, NİSAN 1998

1
API ÇEVRESEL, SAĞLIK VE EMNİYET MİSYONU VE TEMEL
PRENSİPLERİ

Amerikan Petrol Enstitüsü üyeleri, bir yandan enerji kaynaklarını ekonomik olarak
geliştirmekte ve tüketicilere yüksek kaliteli ürünler ve hizmetler sunmakta, diğer
yandan çalışmalarımızın çevreye uygunluğunu daha da iyileştirmek üzere devamlı
gayretlerini özveri ile sürdürmektedirler.

Kamu, hükümet ve diğerleri ile, tabii kaynakları çevre bilinci ile geliştirerek ve
kullanarak çalışmamız ve aynı zamanda gerek üyelerimizin gerekse kamunun sağlık
ve emniyetini korumamız gerektiği doğrultusundaki sorumluluklarımızın bilincindeyiz.
Bu sorumlulukları yerine getirmek üzere, API üyeleri, risklerin önceliklerini tespit
etmek ve düşük maliyetli işletme uygulamaları gerçekleştirmek üzere, bilimi bilinçli bir
şekilde kullanarak, işlerini aşağıdaki prensipler doğrultusunda yürütmeyi taahhüt
etmektedirler:

 Hammaddelerimiz, ürünlerimiz ve çalışmalarımıza dair toplumsal ihtiyaçların

bilincinde olmak ve bunlara cevap vermek.

 Santral ve tesislerimizi işletirken, hammadde ve ürünlerimizi kullanırken,

çevrenin, üyelerimizin ve kamu emniyet ve sağlığının korunmasına özen
göstermek.

 Yeni ürün ve süreçlerin planlanmasında ve geliştirilmesinde, emniyet, sağlık ve

çevre bilincine öncelik tanımak.

 Sanayiye ilişkin önemli emniyet, sağlık ve çevre tehlikelerine dair bilgileri, ilgili
yetkililere, elemanlara, müşterilere ve kamuya derhal bildirmek ve koruyucu
önlemler tavsiye etmek.

 Hammaddelerimizin, ürünlerimizin ve atık maddelerimizin emniyetli bir şekilde

kullanımı, nakliyesi ve atılması doğrultusunda, müşterilere, nakliyecilere ve
diğerlerine danışmanlık sağlamak.

 Tabii kaynakları ekonomik olarak geliştirmek ve üretmek; enerjiyi randımanlı

şekilde kullanmak suretiyle, bu kaynakları muhafaza etmek.

 Hammaddelerimizin, ürünlerimizin, süreçlerimizin ve atık maddelerimizin,

emniyet, sağlık ve çevre üzerindeki etkilerine dair araştırmalar yürütmek veya
bunları desteklemek suretiyle, bilginin yaygınlaştırılmasını sağlamak.

 Genel emisyonların ve atık üretiminin azaltılması doğrultusunda özveri ile

çalışmak.

 Çalışmalarımızdan kaynaklanan tehlikeli maddelerin işlenmesi ve atık

uygulamalarının oluşturduğu problemleri çözmek üzere diğerleri ile birlikte
çalışmak.

 Toplumu, çalışma alanlarını ve çevreyi korumak üzere, sorumlu yasalar,

yönetmelikler ve standartlar oluşturulması doğrultusunda, hükümet ve diğerleri ile
dayanışma göstermek.

 Benzer hammaddeleri, petrol ürünlerini ve atıkları üreten, işleyen, kullanan,

nakleden ya da atan diğerleri ile deneyimleri paylaşmak ve onlara yardım
önermek suretiyle, bu prensip ve uygulamaları yaygınlaştırmak.

2
Soğutma Tertibatsız ve Soğutma
Tertibatlı, Atmosferik Basınçlı ve
Alçak Basınçlı Depolama
Tanklarının Havalandırılması

İmalat, Dağıtım ve Pazarlama Departmanı

API STANDARDI 2000

BEŞİNCİ BASKI, NİSAN 1998

3
 ÖZEL NOTLAR
API yayınlarının, genel özelliklerle ilgili problemleri ele aldığı muhakkaktır. Özel
durumlara ilişkin olarak, mahallî, eyalet ve federal kanun ve yönetmelikleri
incelenmelidir.
API; üyelerin, imalatçıların veya tedarikçi firmaların, üyelerini ve maruz kalan diğer
kişileri, sağlık ve emniyet risk ve önlemlerine dair ikaz etme ve uygun eğitim ve
donanımlarını sağlama doğrultusundaki görevlerini üstlenmeyi veya mahallî, eyalet
ve federal kanunlar çerçevesindeki yükümlülüklerini üstlenmeyi taahhüt
etmemektedir.
Özel malzeme ve şartlara ilişkin olarak emniyet ve sağlık riskleri ile uygun önlemlere
dair bilgiler, işverenden, söz konusu malzemenin imalatçı veya tedarikçi firmasından
veya malzeme emniyet bilgi raporundan temin edilmelidir.
Herhangi bir API yayınında yer alan hiçbir şey, imtiyaz mektubu kapsamındaki
herhangi bir yöntemin, cihazın veya ürünün imalatı, satışı veya kullanılması için,
zımnen veya başka herhangi bir şekilde bir hak verildiği yolunda yorumlanmamalıdır.
Ayrıca, yayında yer alan hiçbir şey, imtiyaz mektuplarının ihlalinden ötürü
yükümlülükler karşısında herhangi bir şahsın sigorta edilmesi olarak
yorumlanmamalıdır.
Genel olarak, API standartları, en azından beş yılda bir gözden geçirilmekte ve revize
edilmekte, tekrar teyit edilmekte veya geri çekilmektedir. Bazen, bu gözden geçirme
işlemine, iki yıla kadar, bir defalık bir uzatma da yapılabilmektedir. Bu yayın,
yayınlanma tarihinden itibaren beş yıl sonra, veya bir uzatma yapılmış ise, uzatmanın
tekrar yayınlanmasını müteakip, geçerli bir API standardı olmayacaktır. Yayının
durumu, API İmalat, Dağıtım ve Pazarlama Departmanından teyit edilebilir [telefon
(202) 682-8000]. API yayınlarının ve malzemelerinin katalogu API (1220 L Street,
N.W., Washington, D.C. 20005) tarafından yıllık olarak basılmakta ve üç ayda bir
güncellenmektedir.
Bu belge, gelişim sürecinde uygun ihbar ve iştiraki temin eden API standardizasyon
prosedürleri çerçevesinde hazırlanmış olup, bir API standardı olarak tayin edilmiştir.
Bu standardın içeriğinin yorumlanmasına dair sorular veya bu standardın geliştirilmiş
olduğu prosedürlere dair görüş ve sorular, İmalat, Dağıtım ve Pazarlama Departmanı
direktörüne, (Amerikan Petrol Enstitüsü, 1220 L Street, N.W., Washington, D.C.
20005) yazılı olarak yöneltilmelidir. Bu yayında yeralan malzemenin tümünü veya
herhangi bir kısmını çoğaltmak veya tercüme ettirmek üzere talepler de, aynı şekilde
direktöre yöneltilmelidir.
API standartları, ispatlanmış, kusursuz mühendislik ve işletme uygulamalarının
yaygınlaştırılmasını sağlamak üzere yayınlanmaktadır. Bu standartlar, Bu
standartların ne zaman ve nerede kullanılacağına dair kusursuz mühendislik
hükümleri verilmesi gereksiniminin önüne geçme gayesi taşımamaktadır. API
standartlarının formülasyonu ve yayınlanması, hiçbir surette, diğer kişilerin, diğer
herhangi bir uygulamayı kullanmasını önleme gayesi taşımamaktadır.
Ekipman veya malzemeleri, bir API standardının markalama şartları doğrultusunda
markalayan her imalatçı firma, söz konusu standardın geçerli tüm şartlarına uygunluk
göstermek üzere, tek sorumludur. API, söz konusu ürünlerin, geçerli API standardına
gerçekten uygunluğunu temsil, temin veya garanti etmemektedir.
Her hakkı mahfuzdur. Bu çalışmanın hiçbir kısmı, yayıncının önceden yazılı müsaadesi
olmaksızın, gerek elektronik, gerek mekanik, fotokopi veya kayıt yoluyla ya da başka herhangi
bir şekilde, hiçbir surette çoğaltılamaz, bir kayıt sisteminde kaydedilemez veya iletilemez.
Yayıncı ile İrtibat: API Publishing Services, 1220 L Street, N.W., Washington, D.C. 20005.
Copyright © 1998 Amerikan Petrol Enstitüsü

4
 ÖNSÖZ

Bu standart, yer seviyesi üstü likit petrol depolama tanklarının ve vakumlu basınç ile
inçkareye 15 pound (1.034 bar) basınçları arasında çalışmak üzere tasarlanmış yer
seviyesi üstü ve yer altı soğutma tertibatlı depolama tanklarının normal ve acil durum
buhar havalandırma gereksinimlerini kapsamaktadır. Bu standartta, aşırı basıncın
veya vakumun sebepleri; havalandırma şartlarının tespit edilmesi; havalandırma
şekilleri; havalandırma cihazlarının seçimi, monte edilmesi ve bakımı; boşaltma
cihazlarının test edilmesi ve işaretlenmesi ele alınmaktadır.

Bu standart, petrol işleme sanayiinde ve ilgili sanayilerdeki kalifiye mühendislerin bilgi

ve tecrübelerinin derlenmesi ile geliştirilmiştir. Bu standarttaki buhar havalandırma
şartları, heksan kullanılan çalışmaları esas almaktadır. Petrol ürünleri için
hazırlanmış olan bu standart diğer malzemelere de uygulanabilir; ancak, bu
standardın, başka malzemelere uygulanması durumunda, kusursuz mühendislik
incelemeleri ve muhakemeleri de yapılmalıdır.

Belirli bir tankın mühendislik etütleri, söz konusu tank için uygun havalandırma
kapasitesinin, bu standarda göre tahmin edilen havalandırma kapasitesi olmadığını
ortaya koyabilir. Tank havalandırma şartlarına bağlı olan birçok değişken, tüm mekan
ve şartlar için geçerli olan mutlak ve basit kurallar tespit edilmesini elverişsiz
kılmaktadır. İçinde sıvı ısıtılan tanklarda, kuyulardan veya sıvı tutulan herhangi bir
yerden içine sıvı aktarılan tanklarda ve boru hattı dalgalanmalarına maruz kalan
tanklarda daha büyük havalandırma kapasiteleri gerekli olabilir. Alev kesici kullanan
veya belirli şartlar altında basınç oluşmasına yol açan diğer kısıtlamaları olan
tanklarda da, daha büyük havalandırma kapasiteleri gerekli olabilir.

Bu standart, harici yüzer çatı tankları ya da serbest havalandırmalı dahili yüzer çatı
tankları için geçerli değildir.

API yayınları, isteyen herkes tarafından kullanılabilir. İhtiva edilen bilgilerin

doğruluğunun ve güvenilirliğinin temin edilmesi için, Enstitü tarafından her türlü
gayret gösterilmiştir; ancak, Enstitü, Bu yayınla ilgili hiçbir temsil, temin veya garanti
vermemektedir ve bu vesile ile, bunun kullanımından kaynaklanan kayıp veya hasara
dair veya Bu yayının tezat gösterebileceği her türlü federal, eyalet veya belediye
yönetmeliklerinin ihlaline ilişkin her türlü yükümlülük veya sorumluluğu sarih olarak
reddetmektedir.

Tavsiye edilecek revizyonlar teşvik edilmektedir ve İmalat, Dağıtım ve Pazarlama

Departmanı direktörüne (Amerikan Petrol Enstitüsü, 1220 L Street, N.W.,
Washington, D.C. 20005) yöneltilmelidir.

5
ASBEST (AMYANT) VEYA ALTERNATİF MALZEMELERİN KULLANIMINA
İLİŞKİN ÖNEMLİ BİLGİLER

Bazı API standartlarında tarif edilen ekipmanların belirli parçaları için asbest
belirtilmekte veya atıfta bulunulmaktadır. Bu, petrolün işlenmesindeki yangın
tehlikelerinin asgariye indirilmesinde son derece faydalı olmaktadır. Ayrıca, birçok
rafine sıvı hizmeti ile uyumlu olması açısından, genel bir sızdırmazlık malzemesidir.

Birtakım ciddi ve olumsuz sağlık etkileri ile asbest arasında ilişki kurulmaktadır,
bunlar arasında, akciğer kanseri, asbestosis ve mezotelioma (göğüs ve batın çevresi
kanseri) gibi öldürücü hastalıklar da yer almaktadır. Asbeste maruz kalma derecesi,
ürüne göre ve buna ait iş uygulamalarına göre farklılık göstermektedir.

ABD Çalışma Bakanlığı, Mesleki Emniyet ve Sağlık İdaresi’nin (OSHA), Asbest,

Tremolit, Antofilit ve Aktinolit için Mesleki Emniyet ve Sağlık Standardı’nın (29,
Federal Yönetmelikler Kanunu, Kısım 1910.1001) en son sayısına; ABD Çevre
Koruma Dairesi, Asbest Milli Emisyon Standardı’na (40, Federal Yönetmelikler
Kanunu, Kısım 61.140’dan, 61.156’ya); ABD Çevre Koruma Dairesi’nin (EPA) asbest
ürünlerinin etiketlendirme şartları ve aşamalı olarak yasaklanmasına dair kuralına
(Kısım 763.160-179) bakınız

Halihazırda, birtakım uygulamalarda, asbestin yerine geçecek bir dizi alternatif

malzeme kullanımda ve geliştirilme aşamasındadır. İmalatçılar ve kullanıcılar,
uygulayacakları ekipmanın şartnamelerini ve çalıştırma şartlarını yerine getirebilecek
etkili alternatif malzemeler geliştirmek ve kullanmak üzere teşvik edilmektedir.

ÖZEL ÜRÜNLER VEYA MALZEMELERE İLİŞKİN OLARAK EMNİYET VE SAĞLIK

BİLGİLERİ, İŞVERENDEN, SÖZ KONUSU ÜRÜN VEYA MALZEMENİN İMALATÇI
VEYA TEDARİKÇİ FİRMASINDAN VEYA MALZEME EMNİYET BILGİ
RAPORUNDAN TEMİN EDİLEBİLİR.

6
 İÇİNDEKİLER

Sayfa
0 GİRİŞ 1
1 KAPSAM 1
2 REFERANSLAR 1
2.1 Standartlar 1
2.2 Diğer Referanslar 1
3 TERİMLERİN TANIMI 1
4 SOĞUTMA TERTİBATSIZ YER SEVİYESİ ÜSTÜ TANKLAR 2
4.1 Genel 2
4.2 Aşırı Basınç veya Vakumun Sebepleri 2
4.3 Havalandırma Gereksinimlerinin Tespit Edilmesi 4
4.4 Havalandırma Şekilleri 12
4.5 Havalandırma Cihazlarının Seçilmesi, Montajı ve Bakımı 13
4.6 Havalandırma Cihazlarının Test Edilmesi ve İşaretlenmesi 15
5 SOĞUTMA TERTİBATLI YER SEVİYESİ ÜSTÜ VE YER ALTI TANKLAR 17
5.1 Genel 17
5.2 Aşırı Basınç veya Vakumun Sebepleri 17
5.3 Havalandırma Gereksinimlerinin Tespit Edilmesi 19
5.4 Havalandırma Şekilleri 21
5.5 Havalandırma Cihazlarının Seçilmesi, Montajı ve Bakımı 25
5.6 Havalandırma Cihazlarının Test Edilmesi ve İşaretlenmesi 26
EK A TABLO 1 VE 2 İÇİN NORMAL HAVALANDIRMA ESASLARI 27
EK B TABLO 3 VE 5 İÇİN ACİL DURUM HAVALANDIRMA ESASLARI 29
EK C HAVALANDIRMA CİHAZ TİPLERİ VE ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİ 33
Şekiller
1 Boşaltma Yöntemi Katsayısı Kullanılan Havalandırma Cihazları Kapasite Testleri
için Tipik Oran Sınırları 16
B-1 Aleve Maruz Kalma Durumunda Acil Durum Havalandırma Şartlarının Tespit
Eğrisi 31
C-1 Açık Havalandırma 33
C-2 Yanyana Basınçlı/Vakumlu Havalandırma 35
C-3 Büyük Ağırlık Yüklü Acil Durum Havalandırması 35
C-4 Direct Uygulamalı Havalandırma 36
C-5 Havalandırma Kapasitesi/Aşırı Basınç Özelliği 37
C-6 Pilot Tarafından Kullanılan Basınçlı Havalandırma (Tek Diyafram) 38
C-7 Pilot Tarafından Kullanılan Basınçlı Havalandırma (Çift Diyafram) 39

7
 Sayfa
Tablolar
1A Normal Havalandırma Şartları (Sıvı Akışı/ Saat/Barel başına SCFH Hava)
A. İngiliz Ölçüleri 4
1B Normal Havalandırma Şartları (Sıvı Akışı/ Saat/Metreküp başına Nm³ /saat Hava)
B. Metrik Ölçüler 5
2A Termal Havalandırma Kapasitesi Şartları
A. İngiliz Ölçüleri 6
2B Termal Havalandırma Kapasitesi Şartları
B. Metrik Ölçüler 7
3A Islak Yüzeylerde Aleve Maruz Kalma için Acil Durum Havalandırma Şartları
A. İngiliz Ölçüleri 9
3B Islak Yüzeylerde Aleve Maruz Kalma için Acil Durum Havalandırma Şartları
B. Metrik Ölçüler 9
4A Soğutma Tertibatsız Yer Seviyesi Üstü Tanklar için Çevre Şartları
A. İngiliz Ölçüleri 10
4B Soğutma Tertibatsız Yer Seviyesi Üstü Tanklar için Çevre Şartları
B. Metrik Ölçüler 11
5A Islak Yüzeylerde Aleve Maruz Kalma için Acil Durum Havalandırma Şartları
A. İngiliz Ölçüleri 22
5B Islak Yüzeylerde Aleve Maruz Kalma için Acil Durum Havalandırma Şartları
B. Metrik Ölçüler 22
6A Soğutma Tertibatlı Yer Seviyesi Üstü ve Kısmen Yeraltı Tanklar için Çevre
Şartları
A. İngiliz Ölçüleri 23
6B Soğutma Tertibatlı Yer Seviyesi Üstü ve Kısmen Yeraltı Tanklar için Çevre
Şartları
B. Metrik Ölçüler 24
C-1 Havalandırma Cihazlarının Çalışma Özellikleri 34

8
 Hava Basınçlı ve Alçak Basınçlı Depolama Tanklarının Havalandırılması

0 Giriş
Bu standartta verilen havalandırma şartları, çelik tanklarda depolanan heksan
etütlerini esas almaktadır. Bu sonuçları, diğer sıvılara ve metalik olmayan tanklarda
kullanırken kusursuz mühendislik muhakemesi uygulanmalıdır.

Belirli bir tankın detaylı mühendislik etütleri ve tankın çalışma şartları, söz konusu
tank için uygun havalandırma kapasitesinin, bu standarda göre tahmin edilen
havalandırma kapasitesi olmadığını ortaya koyabilir. Bir tankın çalışma şartları, bu
standardın geliştirilmesinde kullanılanlara göre sapma gösterebilmekte ise, detaylı
mühendislik etütleri gerçekleştirilmelidir.

1 Kapsam
Bu standart, yer seviyesi üstü likit petrol veya petrol ürünleri depolama tanklarının ve
vakumlu basınç ile inçkareye 15 pound (1.034 bar) basınçları arasında çalışmak
üzere tasarlanmış yer seviyesi üstü ve yer altı soğutma tertibatlı depolama
tanklarının normal ve acil durum buhar havalandırma gereksinimlerini kapsamaktadır.
Bu standartta, aşırı basıncın veya vakumun sebepleri; havalandırma şartlarının tespit
edilmesi; havalandırma şekilleri; havalandırma cihazlarının seçimi, monte edilmesi ve
bakımı; boşaltma cihazlarının test edilmesi ve işaretlenmesi ele alınmaktadır.

2 Referanslar
Aksi belirtilmediği sürece, aşağıdaki standartlar, kurallar ve şartnamelerin en yeni
baskılarının veya revizyonlarının, atıfta bulunulan kısımları, bu vesile ile belirtilen
kapsam çerçevesinde, Bu standardın bir parçasını teşkil edecektir.

2.1 STANDARTLAR
API
Std 620 Büyük, Kaynaklı, Alçak Basınçlı Depolama Tanklarının Tasarım ve Yapımı
Std 650 Benzin Depolama için Kaynaklı Çelik Tanklar
Std 2510 Sıvı Petrol Gazı (LPG) Montajlarının Tasarımı ve Yapımı

ASME 1
PTC 19.5 Sıvı Ölçerler: Gösterge ve Cihazlara Dair Ara Ek, Kısım II-“Uygulama”
PTC 25 Basınç Boşaltma Cihazları Tank & Basınçlı Kap Kuralı, Kısım VIII, Bölüm 1,
Basınçlı Kapların Yapım Kuralları
1
Amerikan Makina Mühendisleri Derneği, 345 East 47th Street, New York, New York 10017

2.2 DİĞER REFERANSLAR

API
RP 520 Rafinerilerde Basınç Boşaltma Cihazlarının Ebatlandırılması, Seçimi ve
Monte Edilmesi, Kısım I - “Ebatlandırma ve Seçim”
RP 521 Basınç Boşaltma ve Basınç Giderme Sistemleri Kılavuzu
RP 576 Basınç Boşaltma Cihazlarının Muayenesi
Publ 2210 Petrol Ürünleri Depolayan Tankların Havalandırması için Alev Kesiciler
RP 2350 Petrol Depolama Tankları için Aşırı Doldurma Koruması
Bull 2521 Buharlaşma Kaybını Azaltmak üzere, Hava Basınçlı Tanklar için Basınç-
Vakum Havalandırma Valflerinin Kullanımı

3 Terimlerin Tanımı
Bu standardın amaçları çerçevesinde, aşağıdaki tanımlar geçerlidir:

9
3.1 birikme: Havalandırma valfi boşaltma yapmakta iken, bir tankta, müsaade edilen
azami çalışma basıncındaki artış (basınç birimi veya belirlenmiş basıncın yüzdesi
cinsinden ifade edilir). Müsaade edilen azami birikimler tipik olarak, çalıştırma için
geçerli kurallara ve yangın ihtimallerine göre belirlenir.

3.2 barel: 42 ABD galonuna eşit bir sıvı ölçü birimi (0.159 metreküp).

3.3 BTU: İngiliz Termal Birimi, bir pound suyu, bir derece Fahrenheit arttıran bir ısı
birimidir.

3.4 acil durum havalandırması: Dahili ısıtma bobinlerinde delinme ya da harici bir
yangının, gerek tank içinde gerekse tank dışında meydana gelmesi gibi anormal bir
durumda gerekli olan havalandırma.

3.5 soğutma tertibatsız tank: Malzemeyi sıvı durumda, gerek tank muhteviyatının
buharlaşması vasıtası ile gerekse devridaim eden bir soğutma sistemi vasıtası ile, bir
soğutma tertibatı olmaksızın depolayan bir konteyner. Genellikle, depolama sıcaklığı,
çevre sıcaklığına yakın veya daha yüksek olacaktır.

3.6 normal havalandırma: çalışma şartları ya da atmosfer değişikliklerine bağlı

olarak gerekli olan normal havalandırma.

3.7 aşırı basınç: Basınç birimi veya belirlenmiş basıncın yüzdesi cinsinden ifade
edilir ve valf boşaltma yapmakta iken, valf girişinde, belirlenen basıncın üzerinde
basınç artışıdır. Valf müsaade edilen azami çalışma basıncına göre ayarlanmış ise
ve giriş boru kayıpları sıfır ise, birikim ile aynıdır.

3.8 petrol: Ham petrol.

3.9 petrol ürünleri: Ham petrolden türetilen hidrokarbon maddeleri veya diğer
ürünler.

3.10 PV valfi: Ağırlık yüklü, pilot tarafından çalıştırılan ya da yaylı valf; bir tankta
gelişen aşırı basıncı ve/veya vakumu boşaltmak üzere kullanılmaktadır.

3.11 nominal boşaltma kapasitesi: standart şartlarda (SCFH veya Nm³/s)

belirlenmiş bir basınç veya vakumda, bir boşaltma cihazının, hava akışı cinsinden
ifade edilen, akış kapasitesi

3.12 soğutma tertibatlı tank: Sıvıyı, gerek tank muhteviyatının buharlaşması

vasıtası ile gerekse devridaim eden bir soğutma sistemi vasıtası ile, bir soğutma
tertibatı ile veya bu tertibat olmaksızın hava sıcaklığının altındaki bir sıcaklıkta
depolayan bir konteyner.

3.13 boşaltma cihazı: Bir tankta oluşan aşırı basıncı ve/veya vakumu boşaltmak
üzere kullanılan herhangi bir cihaz.

3.14 boşaltma basıncı: Gerekli boşaltma kapasitesinde akmakta iken, bir boşaltma
cihazının girişindeki basınç.

3.15 gerekli akış kapasitesi: En zorlu çalışma şartlarında veya acil durumlarda, bir
tankta aşırı basınç veya vakum oluşmasını önlemek üzere gerekli olan, boşaltma
cihazı akış kapasitesi.

10
3.16 SCFH: 60ºF (15.6ºC) sıcaklıkta ve inçkare başına 14.7 pound mutlak basınçta
(1.014 bar mutlak basınç), saat başına standart fit-küp hava veya gaz (serbest hava
veya serbest gaz ile aynı)

3.17 Nm³/s: 0ºC sıcaklıkta ve 1.014 bar basınçta, saat başına normal metreküp hava
veya gaz

3.18 belirlenmiş basınç: Cihazın, hizmet şartları altında açılmaya başlaması için
ayarlanmış olduğu, cihaz girişindeki gösterge basıncı (ölçülebilir yükseliş başlar).

3.19 termal nefes alma (inbreathing): Hava şartı değişikliklerinin (örneğin, atmosfer
sıcaklığında bir azalma) bir sonucu olarak, tanktaki buharın sıkışması veya
yoğuşması durumunda, hava veya gazın tank içine doğru hareket etmesi.

3.20 termal nefes verme (outbreathing): Hava şartı değişikliklerinin (örneğin,

atmosfer sıcaklığında bir artış) bir sonucu olarak, tanktaki buharların genleşmesi ve
tanktaki sıvının buharlaşması durumunda, buharların tank dışına doğru hareket
etmesi

3.21 ıslak alan: Bir tankın iç kısımda sıvıya, dış kısımda ise bir ateşten ötürü ısıya
maruz kaldığı yüzey alanı.

4 Soğutma Tertibatsız Yer Seviyesi Üstü Tanklar

4.1 GENEL
Bu kısım, soğutma tertibatsız, yer üstü seviyesindeki likit petrol veya petrol ürünleri
depolama tanklarının normal ve acil durum havalandırma gereksinimlerini
kapsamaktadır. Bu kısımda, aşırı basıncın veya vakumun sebepleri; havalandırma
şartlarının tespit edilmesi; havalandırma şekilleri; havalandırma cihazlarının seçimi,
monte edilmesi ve bakımı; boşaltma cihazlarının test edilmesi ve işaretlenmesi ele
alınmaktadır.

4.2 AŞIRI BASINÇ VEYA VAKUMUN SEBEPLERİ

4.2.1 Genel
Bir tankın içindeki aşırı basıncın veya vakumun muhtemel sebepleri tespit edilirken,
aşağıdaki şartlar dikkate alınmalıdır:

a. Tankın içine veya dışına doğru sıvı hareketi.

b. Hava değişikliklerine bağlı olarak tankın nefes alması (örneğin, basınç ve sıcaklık
değişiklikleri).
c. Ateşe maruz kalma.
d. Ekipman arızalarından ve kullanım hatalarından kaynaklanan diğer şartlar.

Bu şartlardan bazıları Kısım 4.2.2 ile Kısım 4.2.5 arasında daha geniş olarak tarif
edilmektedir. Tasarımcı tarafından dikkate alınması gereken, ancak bu standartta yer
almayan ilave şartlar da söz konusu olabilir.

4.2.2 Bir Tankın İçine veya Dışına Doğru Sıvı Hareketi

Bir tanktan dışarı sıvı akışı sonucunda, nefes alma (inbreathing) meydana gelecektir.
Bir tanktan içeri doğru sıvı akışı sonucunda ve beslenen sıvının şok buharlaşması da
dahil olmak üzere, sıvının içe doğru akışından ötürü meydana gelen buharlaşma
sonucunda nefes verme (outbreathing) meydana gelecektir.

Beslenen sıvının şok buharlaşması, tanktaki basınçta, kaynama noktasına yakın

veya kaynama noktası üzerindeki besleme açısından önem taşıyabilir.

11
4.2.3 Hava Değişiklikleri
Atmosfer sıcaklığında bir azalma veya rüzgar değişiklikleri, yağışlar vs. gibi diğer
hava değişikliklerinin yol açtığı buhar sıkışması veya yoğuşması, nefes alma sebep
olacaktır. Atmosfer sıcaklığında bir artış veya hava değişikliklerinin yol açtığı
genleşme ve buharlaşma, nefes vermeye sebep olacaktır (termal nefes alıp verme).

4.2.4 Ateşe maruz kalma

Bir tank, harici bir ateşten ötürü ısı çekerse, buharların genleşmesinden ve sıvının
buharlaşmasından ötürü, nefes verme gerçekleşecektir.

4.2.5 Diğer Şartlar

4.2.5.1 Genel
Bir tankın içindeki aşırı basıncın veya vakumun muhtemel sebepleri tespit edilirken,
ekipman arızaları ve kullanım hatalarından kaynaklanan diğer şartlar da tasarımcı
tarafından dikkate alınmalı ve değerlendirilmelidir. Bu diğer şartlar için hesaplama
metotları, bu standartta temin edilmemiştir.

4.2.5.2 Basınç Transfer Boşaltması

Diğer kaplardan, tank kamyonlarından ve tank araçlarından sıvı transferi, besleme
kabına bir gaz ile basınç uygulanması suretiyle kolaylaştırılabilir veya tamamen
gerçekleştirilebilir, ancak, ani buhar hareketi nedeni ile transferin sonunda, sıvı alan
tankta bir akış dalgası meydana gelebilir. Sıvı alan tanktaki mevcut basınca ve
serbest üst boşluğa bağlı olarak, ilave gaz hacmi, tanka aşırı basınç yapmak için
yeterli olabilir. Kontrol etme durumu ise, sıvı alan tankı, dolduran bir transferdir,
böylece tank içinde, basınç dalgasını emecek şekilde az miktarda bir yer kalır.
Pikleme cihazından sonra bir buhar tutucu kullanılıyorsa, boru pikleme esnasında da
benzer bir durumla karşılaşılabilir.

4.2.5.3 Sabit koruma pedleri

Tank muhteviyatını kirlilikten korumak, tanklarda alev almaz bir atmosfer muhafaza
etmek ve tanklardan buhar emisyonlarını azaltmak üzere, tanklarda sabit koruma
pedleri temin edilmektedir. Bir sabit koruma pedleri sisteminde, iç tank basıncını dar
bir aralıkta tutmak etmek üzere, normal olarak bir besleme regülatörü, bir de geri
basınç regülatörü yer almaktadır. Besleme regülatörünün çalışmaması, tanka sınırsız
gaz akışına, az gaz akışına yol açabilir veya gaz akışını tamamen kesebilir. Geri
basınç regülatörünün çalışmaması, aşırı basınca yol açabilir.

4.2.5.4 Harici Isı Transfer Cihazları

Muhteviyatı yüksek sıcaklıklarda muhafaza edilmesi gereken tanklar için, buhar,
ısıtılmış su ve kızgın yağ, yaygın ısıtma araçlarıdır. Bir tankın besleme kumanda
valfinde veya sıcaklık sensör biriminde bir arıza meydana gelirse veya kumanda
sistemi, ısıtma ortamının tank gömleğine akışının artmasına yol açarsa, tankta
muhafaza edilen sıvı buharlaşabilir. Buharlaşma meydana gelirse, oluşan aşırı
basınç boşaltılmalıdır.

Yüksek sıcaklıklarda muhafaza edilen bir tank boş ise, tank doldurulduğu zaman,
aşırı beslemeden ötürü buharlaşma meydana gelebilir. Bir tankın sıcaklık kumanda
sistemi, sensör birimi buhara maruz iken aktifse, tankın ısıtma ortamı, tank duvarı
azami sıcaklıkta iken, azami oranda devridaim yapabilir. Bu şartlar altında dolum
yapılması, aşırı besleme buharlaşmasına yol açabilir. Aşırı besleme buharlaşması,
duvarlar soğur soğumaz ve sıvı seviyesi sensör elemanının üzerine geçer geçmez
duracaktır.

12
Soğutma gömlekli veya bobinli tanklarda, soğutucu akış kaybının bir sonucu olarak
sıvı buharlaşma da dikkate alınmalıdır.

4.2.5.5 Dahili Isı Transfer Cihazları

Bir tankın dahili ısıtma veya soğutma cihazındaki mekanik arızalar, tank
muhteviyatını, cihazda kullanılan ısıtma veya soğutma ortamına maruz bırakabilir.
Alçak basınçlı tanklarda, cihaz arıza yaptığı zaman, ısı aktarma ortamının akış
istikametinin, tankın içine doğru olacağı varsayılabilir. Tank muhteviyatının kimyasal
uyumluluğu ve ısı transfer ortamı dikkate alınmalıdır. Isı transfer ortamının
boşaltılması (örneğin, buhar) gerekli olabilir. Cihaz tamir edilene veya değiştirilene
kadar, tank muhteviyatının yerinin düzenlenmesi de düşünülebilir.

4.2.5.6 Havalandırma Uygulama Sistemi

Bir tanktan bir ıslah işlemi için buhar toplanıyorsa veya bir havalandırma ıslah işlemi
vasıtasıyla buhar toplanıyorsa, havalandırma toplama sistemi başarısız olabilir. Bu
arıza dikkate alınmalıdır. Bir tankın emniyetini etkileyen arızalar arasında, boru
tesisatındaki sorunlardan (sıvı dolu cepler ve katı madde oluşumu) kaynaklanan geri
basınç, diğer ekipmanların baş kısma boşaltma yapması veya ekipman arızasına
bağlı tıkanma yer alabilir. Normalde, havalandırma ıslah sisteminden daha yüksek bir
basınca ayarlanmış olan ve atmosfere boşaltma yapan bir acil durum havalandırma
cihazı kullanılır. Toksik veya tehlikeli buharlar için, arızaya karşı emniyetli bir
havalandırma uygulama sistemi dikkate alınmalıdır.

4.2.5.7 Amme Hizmetlerinde Kesinti

Lokal ve tesis genelindeki enerji ve amme hizmetleri kesintileri, aşırı basınç veya
vakumun muhtemel sebepleri olarak dikkate alınmalıdır. Elektrik kesintisi, her türlü
motorlu valfi veya kumanda birimlerini doğrudan etkiler ve ayrıca, cihaz hava
beslemesini de kesebilir. Ayrıca, bir elektrik kesintisi esnasında, soğutma ve ısıtma
sıvılarında kayıplar da meydana gelebilir.

4.2.5.8 Bir Tanka Giren Sıvıdaki Sıcaklık Değişikliği

Soğutma kaybından ötürü veya ısı girişindeki bir artıştan ötürü, tanka giren akışın
sıcaklığında bir değişiklik olması, tankta aşırı basınca yol açabilir.

4.2.5.9 Kimyasal Reaksiyonlar

Bazı tankların muhteviyatı, ısı ve/veya buhar oluşturabilen kimyasal reaksiyonlara
maruz kalabilir. Kimyasal reaksiyonlara dair bazı örnekler arasında, aside veya
kullanılmış asit tanklarına dikkatsizce su ilave edilmesinin sonucu olarak buhar
ve/veya buharlaşan hafif hidrokarbonların açığa çıkması, fenol tanklarının kaçak
reaksiyonları vs. yer almaktadır. Bazı durumlarda, malzeme köpürerek, iki aşamalı
boşaltmaya sebep olabilir. Acil Durum Boşaltma Enstitüsü (DIERS) tarafından
geliştirilen teknoloji, bu durumları değerlendirmede kullanılabilir.

4.2.5.10 Sıvı Aşırı Doldurma Koruması

Aşırı sıvı doldurma korumasına dair bilgi için API Standartları 620, 2510 ve API
Tavsiye Edilen Uygulama No. 2350’ye bakınız. Aşırı sıvı doldurma, iki adet güvenilir
ve onarılabilir seviyede cihaz ve doldurma valflerini kapatmak suretiyle doldurma
işlemini bağımsız olarak durduran bağımsız yüksek seviyeli bir alarm gibi elverişli
tasarım ve işletme uygulamaları vasıtasıyla önlenebilir.

4.2.5.11 Atmosfer Basıncı Değişiklikleri

Barometrik basınçtaki bir artış veya düşüş, bir tankta, vakum veya aşırı basıncın,
muhtemel sebeplerinden biridir.

13
4.2.5.12 Kumanda Valfinin Çalışmaması
Bir tanka giden sıvı hattı üzerindeki kumanda hattının arızalanması da dikkate
alınmalıdır, çünkü söz konusu arıza, ısı alışveriş ekipmanına aşırı yüklenmeye yol
açabilir ve yüksek sıcaklıkta malzemenin tanka girmesine sebep olabilir. Bir kumanda
valfi arızası, ayrıca, bir tanka sıvı beslemesi yapan basınçlı bir kaptaki sıvı
seviyesinin, kap çıkış ağzı seviyesi altına düşmesine yol açabilir, bu da, yüksek
basınçlı buharın tanka girmesine neden olur.

4.2.5.13 Buhar Boşaltma

İzolasyonsuz bir tank buhar ile dolarsa, dış çevre soğutmasına bağlı olan yoğuşma
oranı, bu standartta belirtilen havalandırma oranlarını aşabilir. Aşırı dahili vakumu
önlemek üzere, büyük havalandırma menfezleri (açık yürüme yolları) ve tankın yavaş
yavaş soğutulması da dahil olmak üzere diğer adımlar gereklidir.

4.2.5.14 İzolasyonsuz Tanklar

Bir fırtına esnasında, istisnai ölçüde sıcak buhar alanlı izolasyonsuz tanklarda, bu
standarttaki havalandırma gereklilikleri aşılabilir. Buhar sıkışması, aşırı vakuma yol
açabilir.

120ºF’ın (48.9ºC) üzerinde buhar alan sıcaklıkları olan ısıtmalı, izolasyonsuz tanklar
için bir mühendislik incelemesi tavsiye edilmektedir.

4.3 HAVALANDIRMA GEREKLİLİKLERİNİN TESPİT EDİLMESİ

4.3.1 Genel
Aşağıdaki şartlar için havalandırma gereklilikleri verilmektedir:

a. Tanktan azami sıvı akışına bağlı nefes alma.

b. Buhar alan sıcaklığındaki azami azalmadan kaynaklanan buhar sıkışma veya
genleşmesine bağlı nefes alma (termal nefes alıp verme).
c. Tanka azami sıvı akışından ve söz konusu akışın yol açtığı azami buharlaşmadan
kaynaklanan nefes verme.
d. Buhar alan sıcaklığındaki azami artıştan kaynaklanan genleşme ve buharlaşmaya
bağlı nefes verme (termal nefes alıp verme).
e. Ateşe maruz kalmaktan kaynaklanan nefes verme.

Bu standartta, Kısım 4.2.5’te ele alınan diğer şartlara dair tasarım kılavuzları
verilmemiş olsa dahi, bunlar da dikkate alınmalıdır.

4.3.2 Normal Havalandırma Kapasitesi Şartları

Toplam normal havalandırma kapasitesi, en azından, sıvı hareketi ve termal etki için
havalandırma şartlarının toplamı olmalıdır; ancak, uçuculuğu dolayısıyla, tank
basıncının müsaade edilebilir çalışma yelpazesi sınırları dahilinde buhar üretimi veya
yoğuşması, havalandırma gerekliliklerinin tümünü veya bir kısmını sağlayabilecek
ürünler için gerekli kapasite azaltılabilir.

Yoğuşamayan maddelerin olması durumunda, bu, dikkate alınmalıdır. Tankın içine

ve dışına doğru sıvı hareketlerine bağlı olarak, nefes alma ve nefes verme için
havalandırma gereklilikleri ve termal etkilerin bir özeti, Tablo 1 ve 2’de
gösterilmektedir. Bu gereklilikler, Kısım 4.3.2.1 ve 4.3.2.2’de ele alınmaktadır.

14
 Tablo 1A—Normal Havalandırma Gereklilikleri
(SCFH Hava / Barel / Saatte Sıvı Akışı)
A. İngiliz Ölçü Birimleri
Parlama Noktası/ Nefes alma Nefes verme
Kaynama Noktasıa Dışarı Sıvı Termal İçeri Sıvı Termal
Hareketi Hareketi

Parlama Nokt.≥ 100ºF 5.6 Bknz. Tablo 2A 6 Bknz. Tablo 2A

Kaynama Nokt.≥ 300ºF 5.6 ““ 6 ““
Parlama Nokt.< 100ºF 5.6 ““ 12 ““
Kaynama Nokt.< 300ºF 5.6 ““ 12 ““
a
Parlama noktası veya kaynama noktasına dair veriler kullanılabilir. Her ikisinin de mevcut
olduğu durumlarda, parlama noktasını kullanınız (Bknz. Ek A).

Tablo 1B— Normal Havalandırma Gereklilikleri

(Nm³/s Hava / Metreküp / Saatte Sıvı Akışı)
B. Metrik Birimler
Parlama Noktası/ Nefes alma Nefes verme
Kaynama Noktasıa Dışarı Sıvı Termal İçeri Sıvı Termal
Hareketi Hareketi

Parlama Nokt ≥37.8ºC 0.94 Bknz. Tablo 2B 1.01 Bknz. Tablo 2B

Kaynama Nokt.≥148.9ºC 0.94 ““ 1.01 ““
Parlama Nokt < 37.8ºC 0.94 ““ 2.02 ““
Kaynama Nokt.< 149ºC 0.94 ““ 2.02 ““

a
Parlama noktası veya kaynama noktasına dair veriler kullanılabilir. Her ikisinin de mevcut
olduğu durumlarda, parlama noktasını kullanınız (Bknz. Ek A).

4.3.2.1 Nefes alma (Vakum Boşaltma)

4.3.2.1.1 Bir tankının dışına azami sıvı hareketi için havalandırma kapasitesi
gerekliliği, parlama noktasındaki herhangi bir sıvı için saat başına azami boşaltma
oranı başına her bir 42 US galon barel için 5.6 SCFH havaya eşdeğer olmalıdır (her
bir metreküp için 0.94 Nm³/s hava).

4.3.2.1.2 Parlama noktasındaki herhangi bir sıvı için, verilmiş bir tank kapasitesindeki
termal nefes alıp vermeye dair havalandırma kapasite gerekliliği en az, Tablo 2 Sütun
2’de gösterilen şekilde olmalıdır. Buhar alan sıcaklığının 120 ºF’ın (48.9ºC) üzerinde
muhafaza edildiği ısıtmalı izolasyonsuz tanklar için bir mühendislik incelemesi
yürütülmelidir (bknz. Kısım 4.2.5.14).

4.3.2.2 Parlama Noktası 100°F (37.8°C) Üzerinde Olan Sıvılar İçin Nefes verme
(Basınç Boşaltma)

4.3.2.2.1 Bir tankın içine doğru 100°F (37.8°C) veya üzerinde bir parlama noktası
olan veya normal kaynama noktası 300°F (148.9°C) veya üzerinde olan azami sıvı
hareketi ve sonucundaki buharlaşma için havalandırma kapasitesi gerekliliği, saat
başına azami doldurma oranı başına her bir 42 US galon barel için 6 SCFH havaya
eşdeğer olmalıdır (1.01 Nm³ /s her bir metreküp için).

Not: Aşırı sıvı doldurma koruması bu standartta ele alınmamıştır, ancak API
Standartları 620 ve API Tavsiye Edilen Uygulama No. 2350’de ele alınmaktadır.

15
4.3.2.2.2 Verilmiş bir tank için 100°F (37.8°C) veya üzerinde bir parlama noktası olan
veya normal kaynama noktası 300°F (148.9°C) veya üzerinde olan azami sıvı
kapasitesinde termal buharlaşma dahil olmak üzere, termal nefes verme için,
havalandırma gerekliliği, en azından Tablo 2 Sütun 3’te gösterildiği şekilde olmalıdır.

4.3.2.3 Parlama Noktası 100°F (37.8°C) Altında Olan Sıvılar İçin Nefes verme
(Basınç Boşaltma)

4.3.2.3.1 Bir tankının içine 100°F (37.8°C) veya altında bir parlama noktası olan veya
normal kaynama noktası 300°F (148.9°C) veya altında olan azami sıvı hareketi ve
sonucundaki buharlaşma için için havalandırma kapasitesi gerekliliği, saat başına
azami doldurma oranı başına her bir 42 US galon barel için 12 SCFH havaya
eşdeğer olmalıdır (2.02 Nm³ /s her bir metreküp için) (bu gerekliliğin temeli için Ek
A’ya bakınız).

Tank basıncında, kaynama noktasına yakın veya kaynama noktasında bir sıvı
beslenen bir tank için, yukarıda veya Tablo 1’de belirtilen kapasiteden daha yüksek
bir nefes verme kapasitesine gereksinim olabilir. Yukarıda ve Tablo 1’de belirtilen
değerler, beslenen sıvının yüzde 0.5’inin buharlaşması esasına göre verilmiştir;
besleme, kaynama noktasının üzerinde ise, önemli ölçüde daha yüksek buharlaşma
oranları gerçekleşebilir. Örneğin, heksan ile, tank basıncında kaynama noktasının
üzerindeki her bir 1°F (0.56°C) için beslemenin yüzde 0.4’ü buharlaşabilir.

Not: Aşırı sıvı doldurma korumasına dair bilgi bu standartta ele alınmamıştır, ancak
için API Standartları 620 ve API Tavsiye Edilen Uygulama No. 2350’de ele
alınmaktadır.

4.3.2.3.2 Parlama noktası 100°F’ın (37.8°C) altında olan veya normal kaynama
noktası 300°F’ın (148.9°C) altında olan herhangi bir sıvı için, verilmiş bir tank
kapasitesindeki termal nefes vermeye dair havalandırma kapasite gerekliliği en az,
Tablo 2 Sütun 4’de gösterilen şekilde olmalıdır.

4.3.3 Ateşe Maruz Kalan Tanklarda Acil Durum Havalandırma Kapasitesi

Gereklilikleri
Depolama tankları ateşe maruz kaldıkları zaman, havalandırma oranı, normal termal
etkilerin ve sıvı hareketinin bir kombinasyonu sonucu oluşan oranı aşabilir. Bu
durumlarda, tankın yapımı, ilave havalandırma kapasitesinin temin edilmesi gerekip
gerekmediğini belirleyecektir.

4.3.3.1 Çatı-Gövde Bağlantısı Zayıf Olan Tanklar

API Standardı 650’de tarif edildiği üzere, çatı-gövde bağlantısı zayıf (kırılgan) olan
sabit çatılı tankta, diğer herhangi bir bağlantıdan ziyade, çatı-gövde bağlantısı
başarısız ve normal havalandırma kapasitesinin yetersiz olması halinde, aşırı basınç,
emniyetli bir şekilde boşaltılacaktır. Bu teknik özelliklere göre inşa edilmiş bir tankta,
acil durum havalandırması için ilave herhangi bir gerekliliğin dikkate alınması
gerekmez; ancak, bağlantının başarısız olmasını önlemek üzere ilave acil durum
menfezleri kullanılabilir. Özellikle daha küçük tanklarda, zayıf bir çatı-gövde
bağlantısı gerekliliklerinin temin edilmesine özen gösterilmelidir.

16
 Tablo 2A—Termal Havalandırma Kapasitesi Gereklilikleri,
A. İngiliz Birimi

Tank Kapasitesi Nefes alma Nefes verme

(Vakum)
Sütun 1d Sütun 2a Sütun 3b Sütun 4c
Parlama Noktası Parlama noktası <
100°F veya 100°F veya Normal
Normal Kaynama Kaynama Noktası
Noktası 300°F <300°F
Barel Galon SCFH Hava SCFH Hava SCFH Hava
60 2500 60 40 60
100 4200 100 60 100
500 21000 500 300 500
1000 42000 1000 600 1000
2000 84000 2000 1200 2000
3000 126000 3000 1800 3000
4000 168000 4000 2400 4000
5000 210000 5000 3000 5000
10000 420000 10000 6000 10000
15000 630000 15000 9000 15000
20000 840000 20000 12000 20000
25000 1050000 24000 15000 24000
30000 1260000 28000 17000 28000
35000 1470000 31000 19000 31000
40000 1680000 34000 21000 34000
45000 1890000 37000 23000 37000
50000 2100000 40000 24000 40000
60000 2520000 44000 27000 44000
70000 2940000 48000 29000 48000
80000 3360000 52000 31000 52000
90000 3780000 56000 34000 56000
100000 4200000 60000 36000 60000
120000 5040000 68000 41000 68000
140000 5880000 75000 45000 75000
160000 6720000 82000 50000 82000
180000 7560000 90000 54000 90000

Notlar:
a
20,000 barel (3,180 metreküp) veya daha yüksek kapasiteli tanklar için, vakum şartı gereklilikleri,
toplam muhafaza ve tavan alanının teorik olarak hesaplanan 2 SCFH hava / fitkare (0.577 Nm³ /s /
metrekare) değerine çok yakındır. 20,000 barelden (3,180 metreküp) daha az kapasitesi olan tanklar
için, vakum şartı, her bir barel tank kapasitesi için 1 SCFH havayı (0.169 Nm³ /s/ metreküp) esas
almaktadır. Bu, buhar alanında, saatte ortalama 100°F’lık (37.8°C) bir sıcaklık değişikliğine eş değerdir
(bknz. Ek A). Buhar alan sıcaklığının 120°F’ın (48.9°C) üzerinde muhafaza edildiği yalıtımsız tanklar
için, bir mühendislik incelemesi yürütülmelidir (bknz. 4.2.5.14).
b
Parlama noktası 100°F (37.8°C) veya üzerinde olan muhteviyat için, nefes verme gerekliliği, nefes
alma gerekliliğinin yüzde 60’ı olarak kabul edilmektedir. Örneğin çatı ve gövde sıcaklığı, herhangi bir
şart altında, ani bir soğuk yağmurda düştüğü hızla yükselemez.
c
Parlama noktası 100°F (37.8°C) veya altında olan muhteviyat için, nefes verme gerekliliği, sıvı
yüzeyinde buharlaşmaya müsaade etmek için ve tank buharlarının daha yüksek olan özgül ağırlığından
ötürü, nefes alma gerekliliğine eşit olarak kabul edilmektedir.
d
Orta tank ebatları için iç değerlendirme yapınız. 180,000 barelden (30,000 metreküp) daha fazla
kapasitesi olan tanklar, ayrı etüt gerektirir. Bu tablonun esaslarına dair ilave bilgi için Ek A’ya müracaat
ediniz.

17
 Tablo 2B — Termal Havalandırma Kapasitesi için Gereklilikler
B. Metrik Birim

Tank Kapasitesi Nefes alma (Vakum) Nefes verme

Sütun 1d Sütun 2a Sütun 3b Sütun 4c
Parlama Noktası Parlama noktası <
37,8°C veya 37,8°C veya Normal
Normal Kaynama Kaynama Noktası <
Noktası 148,9°C 148,9°C
M3 Nm3 / saat Nm3 / saat Nm3 / saat
10 1,69 1,01 1,69
20 3,37 2,02 3,37
100 16,9 10,1 16,9
200 33,7 20,2 33,7
300 50,6 30,3 50,6
500 84,3 50,6 84,3
700 118 70,8 118
1000 169 101 169
1500 253 152 253
2000 337 202 337
3000 506 303 506
3180 536 388 536
4000 647 472 647
5000 787 537 787
6000 896 602 896
7000 1003 646 1003
8000 1077 682 1077
9000 1136 726 1136
10000 1210 807 1210
12000 1345 888 1345
14000 1480 969 1480
16000 1615 1047 1615
18000 1745 1126 1745
20000 1877 1307 1877
25000 2179 1378 2179
30000 2495 1497 2495

Notlar:
a
20,000 barel (3,180 metreküp) veya daha yüksek kapasiteli tanklar için, vakum şartı gereklilikleri,
toplam muhafaza ve tavan alanının teorik olarak hesaplanan 2 SCFH hava / fitkare (0.577 Nm³ /s /
metrekare) değerine çok yakındır. 20,000 barelden (3,180 metreküp) daha az kapasitesi olan tanklar
için, vakum şartı, her bir barel tank kapasitesi için 1 SCFH havayı (0.169 Nm³ /s/ metreküp) esas
almaktadır. Bu, buhar alanında, saatte ortalama 100°F’lık (37.8°C) bir sıcaklık değişikliğine eş değerdir
(bknz. Ek A). Buhar alan sıcaklığının 120°F’ın (48.9°C) üzerinde muhafaza edildiği yalıtımsız tanklar
için, bir mühendislik incelemesi yürütülmelidir (bknz. 4.2.5.14).
b
Parlama noktası 100°F (37.8°C) veya üzerinde olan muhteviyat için, nefes verme gerekliliği, nefes
alma gerekliliğinin yüzde 60’ı olarak kabul edilmektedir. Örneğin çatı ve gövde sıcaklığı, herhangi bir
şart altında, ani bir soğuk yağmurda düştüğü hızla yükselemez.
c
Parlama noktası 100°F (37.8°C) veya altında olan muhteviyat için, nefes verme gerekliliği, sıvı
yüzeyinde buharlaşmaya müsaade etmek için ve tank buharlarının daha yüksek olan özgül ağırlığından
ötürü, nefes alma gerekliliğine eşit olarak kabul edilmektedir.
d
Orta tank ebatları için iç değerlendirme yapınız. 180,000 barelden (30,000 metreküp) daha fazla
kapasitesi olan tanklar, ayrı etüt gerektirir. Bu tablonun esaslarına dair ilave bilgi için Ek A’ya müracaat
ediniz.

18
4.3.3.2 Çatı-gövde Bağlantısı Zayıf Olmayan Tanklar

Bir tank, 4.3.1.1’de tarif edildiği üzere, çatı-gövde bağlantısı zayıf olmaksızın temin
edildiği zaman, 4.3.3.2.1 ila 4.3.3.2.6 arasında verilen prosedür, ateşe maruz kalma
durumunda gerekli olan havalandırma kapasitesinin değerlendirilmesinde geçerli
olacaktır.

4.3.3.2.1 Ateşe maruz kalan tanklar için, gerekli olan havalandırma kapasitesi,
Denklem 1A veya 1B tarafından verilmektedir.

A. İngiliz Birimi

SCFH= 3,091 x QF/L x (T/m)0,5 (1A)

burada

SCFH = standart fit küp / hava saat cinsinden havalandırma gerekliliği,

Q = BTU / saat cinsinden, ateşe maruz kalmaktan ötürü ısı girdisi. Isı girdisi Ek B
Şekil B-1 veya aşağıdaki özette verilmektedir:

Islak Yüzey Alanı (Fit Kare) Tasarım Basıncı (psig) Isı Girdisi (btu / saat)
<200 15 Q=20000 A
200 ve < 1000 15 Q=199300 A 0,566
 1000 ve < 2800 15 Q=963400 A0,338
 2800 1psig ve 15 arası Q=21000 A,0,82
 2800 1 Q=14090000

A = Fitkare cinsinden, tankın ıslak yüzey alanı (bknz. Tablo 3A, Dipnotlar a ve b),

F = Tablo 4A’dan çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir

L = BTU / pound cinsinden boşaltma basıncı ve sıcaklığında, muhafaza edilen sıvının

buharlaşmasının gizli ısısı,

T = Rankine derecesi cinsinden boşaltılan buharın sıcaklığı. Normalde, boşaltılan

buharın sıcaklığının, boşaltma basıncında, muhafaza edilen sıvının kaynama
noktasına tekabül ettiği kabul edilmektedir,

M = Boşaltılmakta olan buharın moleküler ağırlığı.

B. Metrik Birim

Nm3 / saat = 881,55 x QF/L x (T/M)0,5 (1B)

burada

Nm³ / s = normal metreküp / saat hava cinsinden havalandırma gerekliliği,

Q = Watt cinsinden, ateşe maruz kalmadan ötürü ısı girdisi. Isı girdisi aşağıdaki
özette verilmektedir:

19
 Islak Yüzey Alanı (mm2) Tasarım Basıncı (barg) Isı Girdisi (watt)
<18,6 1,034 Q=63150 A
18,6 ve < 93 1,034 Q=224200 A 0,566
 93 ve < 260 1,034 Q=630400 A0,338
 260 0,07 ve 1,034 arası Q=43200 A,0,82
 260  0,07 Q=4129700

A = metrekare cinsinden tankın ıslak yüzey alanı (bknz. Tablo 3A, Dipnotlar a ve b),

F = Tablo 4B’den çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir,

L = kilojoules/kilogram (kJ/kg) cinsinden boşaltma basıncı ve sıcaklığında, muhafaza

edilen sıvının buharlaşmasının gizli ısısı,

T = Kelvin derecesi cinsinden boşaltılan buharın sıcaklığı. Normalde, boşaltılan

buharın sıcaklığının, boşaltma basıncında, muhafaza edilen sıvının kaynama
noktasına tekabül ettiği kabul edilmektedir.

M = buharın moleküler ağırlığı.

4.3.3.2.2 Daha az bir hassasiyet derecesinin tolere edilebileceği durumlarda, gerekli

havalandırma kapasitesi aşağıdaki özette belirtildiği üzere, Tablo 3 veya Denklem 2A
veya 2B’den tespit edilebilir:

İngiliz Birimi:

Islak Yüzey Alanı (fit kare) Tasarım Basıncı (psig) Gereken Havalandırma
Kapasitesi (SCFH)
<2800 15 Tablo 3A ve 4,3,3,2,3’ e bakın
2800 1 742000 (Bknz. 4.3.3.2.3)
2800 1 ve 15 arası Denklem 2A

SCFH = 1107FA 0.82 (2A)

Tablo 3A—Islak Yüzey Alanına Karşılık Ateşe Maruz Kalma Durumunda Gerekli Olan
Acil Durum Havalandırması c

A. İngiliz Birimi
Islak Alana (fitkare) Havalandırma Gerekliliği Islak Alana (fitkare) Havalandırma Gerekliliği
(SCFH) (SCFH)
20 21100 350 288000
30 31600 400 312000
40 42100 500 354000
50 52700 600 392000
60 63200 700 428000
70 73700 800 462000
80 84200 900 493000
90 94800 1000 524000
100 105000 1200 557000
120 126000 1400 587000
140 147000 1600 614000
160 168000 1800 639000
180 190000 2000 662000
200 211000 2400 704000
250 239000 2800 742000
300 265000 >2800b -

20
 Tablo 3B— Islak Yüzey Alanına Karşılık Ateşe Maruz Kalma Durumunda Gerekli
Olan Acil Durum Havalandırması c

B. Metrik Birim

Islak Alana (metrekare) Havalandırma Gerekliliği Islak Alana (metrekare) Havalandırma Gerekliliği
(Nm3/saat) (Nm3/saat)
2 608 35 8086
3 913 40 8721
4 1217 45 9322
5 1521 50 9895
6 1825 60 10971
7 2130 70 11971
8 2434 80 12911
9 2738 90 13801
11 3347 110 15461
13 3955 130 15751
15 4563 150 16532
17 5172 175 17416
19 5780 200 18220
22 6217 230 19102
25 6684 260 19910
30 7411 >260b -

a
Bir tankın veya muhafaza kabının ıslak alanı, aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
Küre ve Sferoitler: Islak alan, toplam yüzey alanın yüzde 55’ine veya zemin üzerinden 30 fit (9.14 metre)
yükseklikteki yüzey alanına eşittir (hangisi daha büyük ise).

Yatay Tanklar: Islak alan, toplam yüzey alanın yüzde 75’ine veya zemin üzerinden 30 fit (9.14 metre)
yükseklikteki yüzey alanına eşittir (hangisi daha büyük ise).

Düşey Tanklar: Islak alan, zemin üzerinden 30 fit (9.14 metre) yükseklikteki düşey muhafazanın yüzey
alanına eşittir. Zemin üzerinde düşey bir tank yerleşimi için, zemin plakalarının alanı, ıslak alana dahil
edilmemelidir. Zemin üzerinden yüksekte destekli bir düşey tank için, alt kısmın alanının bir kısmı, ilave
ıslak yüzey olarak eklenecektir. Ateşe maruz kalan alt kısım, tankın çapına ve zemin üzerinden
yüksekliğine bağlıdır. Ateşe maruz kalan alan kısmının değerlendirilmesi için, mühendislik muhakemesi
kullanılmalıdır.
b
2,800 fitkareden (260 metrekare) daha büyük ıslak yüzeyler için, Kısım 4.3.3.2.2 ve 4.3.3.2.3’e bakınız.

Not: Tablo 3 ve sırası ile Denklem 2A ve 2B’deki 1107 ve 208.2 sabitleri, atmosfer basıncında,
heksanın moleküler ağırlığı ile (86.17) ve 60°F’lık (15.6°C) bir buhar sıcaklığı varsayılarak, heksanın
buharlaşmasının gizli ısısını kullanmak sureti ile, Denklem 1 ve Şekil B-1’den türetilmiştir (144 BTU /
pound veya 334,900 J/kg). Bu metot, benzer özellikleri haiz bir çok sıvı için, kabul edilebilir bir
hassasiyet çerçevesinde sonuçlar verecektir (bknz. Ek B).

21
 Tablo 4A—Soğutma Tertibatsız Yer Üstü Tanklar için Çevre Faktörleri
A. İngiliz Birimi

Tank Tasarımı Yalıtım İletkenlik (BTU/s Yalıtım Kalınlık (in) F Faktörü

/Konfigürasyonu ft 2 °F)
Çıplak Metal Tank - 0 1,0
Yalıtımlı tanka 4,0 1 0,3b
“ 2,0 2 0,15 b
“ 1,0 4 0,075 b
“ 0,67 6 0,05 b
“ 0,5 8 0,0375 b
“ 0,4 10 0,03 b
“ 0,33 12 0,025 b
Beton tank veya ateş - - (bknz. not c)
geçirmez tank
Su uygulama tesislerid - - 1,0
Basınç giderme ve - - 1,0
boşaltma tesislerie
Yeraltında depolama - - 0
Zemin üzerinde, toprak - - 0,03
kaplı depolama
Tanktan uzakta dolum - - 0,5
yapmaf

Notlar:
a
Yalıtım, yangınla mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olacak, yanmaz olacak ve
1000°F’a (537.8°C) kadar olan sıcaklıklarda ayrışmayacaktır. Kullanıcı, yalıtımın, mevcut yangınla
mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olup olmamasının belirlenmesinden sorumludur.
Yalıtım bu kriterlere uymuyorsa, yalıtıma güvenilmemelidir. İletkenlik değerleri, 4 BTU / saat / fitkare /
°F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt / metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) bir termal iletkenlik
ile yalıtımı esas almaktadır. Kullanıcı, kullanılan yalıtımın gerçek iletkenlik değerinin tespit edilmesinden
sorumludur. Termal iletkenlik için, 4 BTU / saat / fitkare / °F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt /
metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) konservatif değeri kullanılmaktadır.
b
Bu F faktörleri, gösterilen termal iletkenlik değerlerini ve API Tavsiye Edilen Uygulama No. 521
uyarınca kabul edilen şartlar doğrultusunda, 21,000 BTU / saat / fitkare (66,200 Watt / metrekare) ısı
girdi değeri kullanılırken, 1600ºF’lik (888.9ºC) bir sıcaklık diferansiyelini esas almaktadır. Bu şartların
mevcut olmaması halinde, farklı bir F faktörü seçmek veya tankı ateşe maruz kalmaktan korumak üzere
başka önlemler temin etmek için, mühendislik muhakemesi uygulanmalıdır.
c
F faktörünü, eşdeğer bir izolasyon iletkenlik değeri için kullanınız.
d
İdeal şartlar altında, metal yüzeyleri kaplayan su tabakaları, gerçekleşen radyasyonun çoğunu
emebilir. Su uygulamasının güvenilirliği birçok faktöre bağlıdır. Havanın don yapması, yüksek rüzgarlar,
sistemlerde tıkanıklık, su tedariğinin güvenilir olmaması ve tank yüzeyi şartları, tek tipli bir su
kaplamasını engelleyebilir. Emin olunmayan bu şartlardan ötürü, çevresel faktörlerde herhangi bir
azaltmaya gidilmesi tavsiye edilmemektedir; ancak, daha önce de belirtildiği üzere, suyun uygun şekilde
uygulanması, son derece etkili olabilir.
e
Basınç giderme cihazları kullanılabilir, ancak, ateşe maruz kalma hususunda, havalandırma cihazının
ebatlandırılmasına itimat edilmeyecektir.
f
Aşağıdaki şartlar karşılanmalıdır: Tanktan, sıvı doldurma havuzuna doğru en az 50 fit’lik (15 metre),
yüzde 1’den daha az olmayan bir meyil temin edilmelidir; sıvı doldurma havuzunun kapasitesi, içine
akıtılabilecek en büyük tankın kapasitesinden daha az olmayacaktır; diğer tanklardan, sıvı doldurma
havuzlarına giden drenaj sistem güzergahları, tankı ciddi ölçüde korumasız bırakmayacaktır; ve hem
tank için, hem de diğer tanklar için sıvı doldurma havuzları (gerek uzakta olsun, gerekse diğer tanklarla
aralarında setler olsun), havuzun konumu, kapasitesine kadar dolduğu zaman, sıvı seviyesi, tanka 50
fit’den (15 metre) daha yakın olmayacak şekilde yer alacaktır.

22
 Tablo 4B— Soğutma Tertibatsız Yer Üstü Tanklar için Çevre Faktörleri

B. Metrik Birim

Tank Tasarımı Yalıtım İletkenlik (BTU/s Yalıtım Kalınlık (in) F Faktörü

/Konfigürasyonu ft 2 °F)
Çıplak Metal Tank - 0 1,0
Yalıtımlı tanka 22,7 2,5 0,3b
“ 11,4 5 0,15 b
“ 5,7 10 0,075 b
“ 3,8 15 0,05 b
“ 2,8 20 0,0375 b
“ 2,3 25 0,03 b
“ 1,9 30 0,025 b
Beton tank veya ateş - - (bknz. not c)
geçirmez tank
Su uygulama tesislerid - - 1,0
Basınç giderme ve - - 1,0
boşaltma tesislerie
Yeraltında depolama - - 0
Zemin üzerinde, toprak - - 0,03
kaplı depolama
Tanktan uzakta dolum - - 0,5
yapmaf

Notlar:
a
Yalıtım, yangınla mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olacak, yanmaz olacak ve
1000°F’a (537.8°C) kadar olan sıcaklıklarda ayrışmayacaktır. Kullanıcı, yalıtımın, mevcut yangınla
mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olup olmamasının belirlenmesinden sorumludur.
Yalıtım bu kriterlere uymuyorsa, yalıtıma güvenilmemelidir. İletkenlik değerleri, 4 BTU / saat / fitkare /
°F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt / metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) bir termal iletkenlik
ile yalıtımı esas almaktadır. Kullanıcı, kullanılan yalıtımın gerçek iletkenlik değerinin tespit edilmesinden
sorumludur. Termal iletkenlik için, 4 BTU / saat / fitkare / °F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt /
metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) konservatif değeri kullanılmaktadır.
b
Bu F faktörleri, gösterilen termal iletkenlik değerlerini ve API Tavsiye Edilen Uygulama No. 521
uyarınca kabul edilen şartlar doğrultusunda, 21,000 BTU / saat / fitkare (66,200 Watt / metrekare) ısı
girdi değeri kullanılırken, 1600ºF’lik (888.9ºC) bir sıcaklık diferansiyelini esas almaktadır. Bu şartların
mevcut olmaması halinde, farklı bir F faktörü seçmek veya tankı ateşe maruz kalmaktan korumak üzere
başka önlemler temin etmek için, mühendislik muhakemesi uygulanmalıdır.
c
F faktörünü, eşdeğer bir izolasyon iletkenlik değeri için kullanınız.
d
İdeal şartlar altında, metal yüzeyleri kaplayan su tabakaları, gerçekleşen radyasyonun çoğunu
emebilir. Su uygulamasının güvenilirliği birçok faktöre bağlıdır. Havanın don yapması, yüksek rüzgarlar,
sistemlerde tıkanıklık, su tedariğinin güvenilir olmaması ve tank yüzeyi şartları, tek tipli bir su
kaplamasını engelleyebilir. Emin olunmayan bu şartlardan ötürü, çevresel faktörlerde herhangi bir
azaltmaya gidilmesi tavsiye edilmemektedir; ancak, daha önce de belirtildiği üzere, suyun uygun şekilde
uygulanması, son derece etkili olabilir.
e
Basınç giderme cihazları kullanılabilir, ancak, ateşe maruz kalma hususunda, havalandırma cihazının
ebatlandırılmasına itimat edilmeyecektir.
f
Aşağıdaki şartlar karşılanmalıdır: Tanktan, sıvı doldurma havuzuna doğru en az 50 fit’lik (15 metre),
yüzde 1’den daha az olmayan bir meyil temin edilmelidir; sıvı doldurma havuzunun kapasitesi, içine
akıtılabilecek en büyük tankın kapasitesinden daha az olmayacaktır; diğer tanklardan, sıvı doldurma
havuzlarına giden drenaj sistem güzergahları, tankı ciddi ölçüde korumasız bırakmayacaktır; ve hem
tank için, hem de diğer tanklar için sıvı doldurma havuzları (gerek uzakta olsun, gerekse diğer tanklarla
aralarında setler olsun), havuzun konumu, kapasitesine kadar dolduğu zaman, sıvı seviyesi, tanka 50
fit’den (15 metre) daha yakın olmayacak şekilde yer alacaktır.

23
burada

SCFH = standart fit küp / hava saat cinsinden havalandırma gerekliliği,

F = Tablo 4A’dan çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir,

A = fitkare cinsinden ıslak yüzey alanı (bknz. Tablo 3A, Dipnot a).

Not: Denklem 2A aşağıdakileri esas almaktadır:

Q = 21,000A0.82

veya

Metrik Birimler:

Islak yüzey alanı Tasarım basıncı Gerekli havalandırma kapasitesi

(mm2) (barg) (Nm3/saat)
<260 ≤1,034 Tablo 3B ve 4.3.3.2.3’e bakın
≥260 ≤0,07 19910 (4.3.3.2.3’e bakın)
≥260 0,07 ile 1,034 arası Denklem 2B

Nm³ / s = 208.2FA 0.82 (2B)

burada,

Nm³ / s = normal metreküp / saat hava cinsinden havalandırma gerekliliği,

F = Tablo 4B’den çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir,

A = metrekare cinsinden ıslak yüzey alanı (bknz. Tablo 3B, Dipnot a).

Not: Denklem 2B aşağıdakileri esas almaktadır:

Q = 43,200A0.82

Emilen toplam ısı Q, Denklem 2A için BTU / saat cinsinden, Denklem 2 B için Watt
cinsindendir. Tablo 3 ve sırası ile Denklem 2A ve 2B’deki 1107 ve 208.2 sabitleri,
atmosfer basıncında, heksanın moleküler ağırlığı ile (86.17) ve 60°F’lık (15.6°C) bir
buhar sıcaklığı varsayılarak, heksanın buharlaşmasının gizli ısısını kullanmak sureti
ile, Denklem 1 ve Şekil B-1’den türetilmiştir (144 BTU / pound veya 335.000 J/kg). Bu
metot, benzer özelliklere haiz bir çok sıvı için, kabul edilebilir bir hassasiyet
çerçevesinde sonuçlar verecektir (bknz. Ek B).

4.3.3.2.3 Tablo 3’den tespit edilen toplam havalandırma oranı, Tablo 4’ten seçilen
uygun bir çevre faktörü F ile çarpılabilir ancak sadece bir adet çevre faktörüne itibar
edilmelidir.

4.3.3.2.4 Normal havalandırma için sağlanan havalandırma kapasitesine tamamen

itibar edilebilir, zira, bir yangın esnasında, normal termal etki gözardı edilebilir.
Ayrıca, tank içine herhangi bir sıvı hareketi olmayacağı da varsayılabilir.

4.3.3.2.5 Normal havalandırma cihazları yetersiz ise, toplam havalandırma

kapasitesinin en az Tablo 3 veya Denklem 1 ya da 2 tarafından gerekli kılınan

24
değerlere eşdeğer olması için, Kısım 4.4.2’de tarif edilen ilave acil durum
havalandırma cihazları temin edilmelidir.

4.3.3.2.6 Toplam havalandırma kapasitesi, Kısım 4.5.1’de belirtilen basıncı esas

alacaktır.

4.4 HAVALANDIRMA ŞEKİLLERİ

4.4.1 Normal Havalandırma

Basınç ve vakum için normal havalandırma, bir PV valfi veya alev tutucu cihazı olan
ya da olmayan açık bir menfez ile, Kısım 4.4.1.1 ila 4.4.1.5 arasındaki gerekliliklere
göre gerçekleştirilebilir. Ağırlık ve manivela donanımlı boşaltma cihazları tavsiye
edilmemektedir.

4.4.1.1 Herhangi bir boşaltma cihazı, herhangi bir elzem parçanın arızalanması
halinde, tankı koruyacak şekilde tasarlanacaktır.

4.4.1.2 Parlama noktası 100°F’ın (37.8°C) altında olan petrol veya petrol ürünleri
muhafaza edilen tanklarda ve sıvı sıcaklığının parlama noktasını aşabileceği, petrol
ve petrol ürünleri muhafaza edilen tanklarda PV valflerinin kullanılması tavsiye edilir.
Atmosfere havalandırma yapan bir PV valfi ile bağlantılı olarak bir alev tutucu
kullanılması gerekli değildir, çünkü PV valflerinin yuvaları boyunca, alev hızları buhar
hızlarından daha azdır (bknz. API Yayını No. 2210).

4.4.1.3 Parlama noktası 100°F’ın (37.8°C) altında olan petrol veya petrol ürünleri
muhafaza edilen tanklarda ve sıvı sıcaklığının parlama noktasını aşabileceği, petrol
ve petrol ürünleri muhafaza edilen tanklarda PV valflerinin yerine, alev tutucu
cihazları bulunan açık menfezler kullanılabilir.

4.4.1.4 Alev tutucusu olmayan açık menfezler, aşağıdakilerden herhangi birine

havalandırma kapasitesi sağlamak üzere kullanılabilir:

a. Muhteviyatın ısıtılmaması ve akışkan sıcaklığının, parlama noktası altında

muhafaza edilmesi kaydı ile, parlama noktası 100°F (37.8°C) veya üzerinde olan
petrol ve petrol ürünlerinin muhafaza edildiği tanklarda.
b. Petrol ve petrol ürünlerinin muhafaza sıcaklığının parlama noktası altında olduğu
ısıtmalı tanklarda.
c. 59.5 barelden (9.46 metreküp) [2,500 US galon (9,460 litre)] daha düşük kapasiteli
ve herhangi bir ürünün depolanması için kullanılan tanklarda.
d. 3,000 barelden (477 metreküp) [126,000 US galon (477,000 litre)] daha düşük
kapasiteli ve ham petrol depolanması için kullanılan tanklarda.

4.4.1.5 Yapışan paletlerden kaynaklanan tank çökmesi veya alev tutucuların

tıkanması gibi tehlikelerin, tank içine alev girmesi ihtimalinden daha büyük olduğu
karıştırılmış petrol veya nüfuz edebilen asfaltlar gibi akıcı yağlar söz konusuysa, PV
valfleri veya alev tutucu cihazlar için Kısım 4.4.1.2 ve 4.4.1.3’de verilen gerekliliklere
bir istisna olarak, açık menfezler kullanılabilir.

4.4.1.6 Havalandırma cihazlarının tiplerine ve çalışma özelliklerine dair açıklamalar

Ek C’de yer almaktadır.

4.4.1.7 Kaçak emisyon ile ilgili katı yönetmeliklerin mevcut olduğu yerlerde, açık
menfezler kabul edilmeyebilir ve menfez cihaz seçiminde, normal tank çalışması
süresince azami kaçak gereklilikleri dikkate alınmalıdır.

25
4.4.2 Acil Durum Havalandırması
Acil durum havalandırması aşağıdakilerin kullanımı ile gerçekleştirilebilir:
a. Kısım 4.4.1.2 ve 4.4.1.3’te sınırlandığı üzere, daha büyük veya ilave açık
menfezler.
b. Daha büyük veya ilave PV valfleri.
c. Anormal dahili basınç altında, kapağın kalkmasını sağlayan bir açık ağız.
d. Anormal dahili basınca maruz kaldığında kalkan bir menhol kapağı.
e. Çatı ve gövde arasında, gövdedeki ve gövde-taban bağlantısındaki en zayıf düşey
bağlantıdan daha zayıf bir bağlantı.

Not: API Standardı 650’de tarif edildiği üzere, çatı-gövde bağlantısı hassas olan
tanklarda, acil durum havalandırma cihazları gerekmez. Bu acil durum havalandırma
metodu kullanılmadan önce, özellikle daha küçük tanklarda, zayıf çatı-gövde
bağlantısı gerekliliklerinin temin edilmesine özen gösterilmelidir.

f. Basınç boşaltma amaçları için karşılaştırılabilir olduğu kanıtlanabilen diğer inşa

türleri.
g. Bir delinme disk cihazı.

4.5 HAVALANDIRMA CİHAZLARININ SEÇİLMESİ, MONTE EDİLMESİ VE BAKIMI

4.5.1 Toplam Havalandırma Gereklilikleri

4.5.1.1 Basınç

4.5.1.1.1 Basınç boşaltma cihazı veya acil durum havalandırma cihazı, en büyük tek
bir ihtimal veya ihtimallerin muhtemel ve makul kombinasyonu için gerekli olan akış
kapasitesini boşaltmaya uygun olmalıdır. Ancak, uçuculuğu dolayısıyla, tank
basıncının müsaade edilebilir çalışma yelpazesi sınırları dahilinde buhar üretimi veya
yoğuşması, havalandırma gerekliliklerinin tümünü veya bir kısmını sağlayabilecek
ürünler için gerekli kapasite azaltılabilir. Yoğuşamayan maddelerin olması
durumunda, bu, dikkate alınmalıdır.

4.5.1.1.2 Havalandırma cihazlarının, tank tasarımı ile uyumlu olmasını temin etmek
üzere, tank tasarımcısı, havalandırma cihaz şartnamelerini belirleyen kişi ve
havalandırma cihazı imalatçı firması arasında görüşme yapılması önemle tavsiye
edilmektedir. Genellikle, ayarlanan veya başlangıçtan açılan basınç, cihazların uygun
akış kapasitesine müsaade etmek üzere, tankın tasarım basıncından daha düşük
olmalıdır. Çalışma basıncı, sıcaklıktaki değişiklikler ve tank buhar alanındaki basıncı
etkileyen diğer faktörlerin yol açtığı normal değişikliklere müsaade etmek üzere,
ayarlanan basınçtan daha düşük olmalıdır. Ayarlanan basınç ve boşaltma basıncı,
tankın tasarlanmış ve imal edilmiş olduğu standardın gereklilikleri ile istikrarlı
olmalıdır. Bazı standartlar spesifik gereklilikler arz eder, ancak diğerleri etmeyebilir.

4.5.1.1.3 API Standardı 620’ye göre tasarım ve imal edilmiş tanklar için basınç
boşaltma cihaz gereklilikleri, API Standardı 620 Kısım 6’da verilmektedir. Bir basınç
boşaltma cihazının basınç ayarı, tankın üst kısmındaki basınç, tanka ait nominal
basınç oranına eşit iken ve tank muhteviyatı sıvı azami tasarım seviyesinde iken,
cihazın yer aldığı seviyedeki azami basıncı aşmamalıdır.

Normal şartlar altında, basınç boşaltma cihazlarının, basıncın, müsaade edilen azami
çalışma basıncının yüzde 10’unun üzerine çıkmasını önlemek üzere, yeterli akış
kapasitesi olmalıdır. Acil durum yangın şartlarında, cihazlar, basıncın müsaade
edilen azami çalışma basıncının yüzde 20’sinden daha fazla yükselmesini
önleyebilecek kapasitede olmalıdır.

26
4.5.1.1.4 API Standardı 650, havalandırma gerekliliklerinin takdim edilmesinde API
Standardı 620 kadar belirleyici değildir. API Standardı 650 Ek F, alçak dahili
basınçlar için tasarlanmış olan tanklardaki basınç boşaltma cihazlarının, cihazlar
nominal kapasitede iken, herhangi bir normal çalışma şartı altındaki her bir tankın
dahili basıncının, dahili tasarım basıncını veya azami tasarım basıncını aşmayacak
şekilde ebatlandırılması ve ayarlanması gerektiğini ifade etmektedir . Bu basınçlar,
API Standardı 650 Ek F’de spesifik olarak tanımlanmaktadır.

Diğer API Standardı 650 tankları için, tank çatılarının aşırı kaldırılması ve
esnetilmesini önlemek üzere, seçilen basınç boşaltma cihazları, tanklardaki basıncı
sınırlamalıdır.

Bir tankın çatısının kaldırılması ve esnetilmesi, çatının ağırlığı ile belirlenen bir
durumdur. Dahili basıncın yol açtığı toplam kuvvet, çatı ile, platformlar ve trabzanlar
gibi eklerin ağırlığını aşmamalıdır. Örneğin, basınç, 3 / 16 inçlik (4.76 mm) karbon
çelik bir çatı için, yaklaşık 1.4 inç su kolonu (3.5 mbarg) ile sınırlı olmalıdır.

4.5.1.2 Vakum
Bir vakum boşaltma cihazı, havanın veya başka bir gaz veya buharın girmesine
müsaade etmek üzere, sonuçlanabilecek aşırı vakumu önlemek üzere monte
edilmelidir; ancak, uçuculuğu dolayısıyla, tank basıncının müsaade edilebilir çalışma
yelpazesi sınırları dahilinde buhar üretimi veya yoğuşması, havalandırma
gerekliliklerinin tümünü veya bir kısmını sağlayabilecek ürünler için gerekli kapasite
azaltılabilir. Yoğuşamayan maddelerin olması durumunda, bu, dikkate alınmalıdır.

Vakum boşaltma cihazı, en büyük tek bir ihtimal veya makul ve muhtemel ihtimal
kombinasyonları için gerekli olan bir akış kapasitesini boşaltmaya uygun olmalıdır.
Muhteviyata asgari normal ısı kazanımından kaynaklanan buharlaşma oranı vasıtası
ile, vakum boşaltma kapasitesi gerekliliğinin azaltılmasına müsaade edilmektedir.
Tankın içine hava çekilmesini önlemek üzere, uygun bir kumanda ve bir gaz kaynağı
ile, bir gaz-basınçlandırma hattı temin edilebilir. Vakum boşaltma valfleri gerekliliğini
ortadan kaldırmak üzere, bir gaz basınçlandırma sisteminin tasarımı bu standardın
kapsamı dışındadır ve sadece, hava endüksiyonunun, tankının arıza yapmasına eşit
veya ondan daha fazla bir tehlike arz etmesi durumunda dikkate alınmalıdır.
Genelde, vakum boşaltma için tespit edilen ve boşaltma basınçları, tanka hasar
gelmesini önlemek üzere belirlenirler ve vakumu, tankın tasarlanmış olduğu
seviyeden daha yükseğe çıkmayacak şekilde sınırlamalıdır. Bir tankın vakum
boşaltma cihazları, tanktaki vakumun, cihazlardan tanka, belirlenen azami oranda
hava akışı olması durumunda, tankın tasarlanmış olduğu vakum seviyesini
aşmamasını temin edecek bir basınç veya vakumda açılacak şekilde ayarlanacaktır.

4.5.2 Basınç ve Vakum Boşaltma Cihazlarının Montajı

Basınç ve vakum boşaltma cihazları aşağıdakileri gerçekleştirmek üzere monte
edilecektir:
a. Buhar alanı ile direkt iletişim sağlamak ve tankın sıvı muhteviyatınca tecrit
edilmemek.

b. Tankı, bir blok valfinin veya tank ile vakum boşaltma cihazı ya da basınç veya
vakum boşaltma cihazı ile boşaltma çıkışı arasındaki valflerin kapanmasından
korumak. Bu, aşırı boşaltma kapasitesi gerçekleştirmeksizin blok valflerini
kilitlemek veya tecrit etmek ya da çok yönlü valfler, ara kilitlemeli valfler ile, aşırı
basınç veya vakum boşaltma kapasitesi sağlamak suretiyle veya bir basınç ya da
vakum boşaltma cihazının izole edilmesinin, geri kalan boşaltma kapasitesini,
gereken boşaltma kapasitesinin altına düşürmeyecek şekilde yerleştirilmiş tecritli
blok valfler ile gerçekleştirilebilir.

27
c. Herhangi bir blok valf de dahil olmak üzere, giriş ve çıkış tertibatlarının, boşaltma
cihazına gerekli akış kapasitesinin sağlanmasına müsaade etmesini temin etmek.
Basınç ve vakum cihazlarını ebatlandırırken, boşaltma şartları esnasında oluşan
giriş basınç kayıpları dikkate alınmalıdır. Kaba giriş borusunun nüfuz etmesi,
havalandırma cihazının üst kısmında kullanılan herhangi bir blok valfindeki
basınç düşüşü ve giriş boru tesisatı, bu kayıpları tespit ederken dikkate
alınmalıdır.

4.5.3 Boşaltma Boru Tertibatı

4.5.3.1 Boşaltma cihazlarından veya ortak boşaltma başlıklarından çıkan boşaltma

boru tertibatı, aşağıdakileri sağlayacak şekilde monte edilmelidir:
a. Emniyetli bir konum sağlamalıdır.
b. Mekanik hasara karşı korumalı olmalıdır.
c. Boşaltma cihazları ve ilgili boru tertibatından, havadaki nem ve yoğuşmayı hariç
tutmalı veya gidermelidir. Bu, serbest yerleşimli yağmur başlıkları veya boşaltma
boruları kullanmak suretiyle gerçekleştirilebilir, ancak, bu malzemelerin kullanımının
basınç kaybı etkileri için de bir hesap yapılmalıdır. Temin edilmekte ise, boşaltma
boruları, tanklar, boru tertibatı, ekipman ve yapılarda muhtemel alev hasarını
önlemek üzere monte edilmelidir.

d. (1) Elemanlar, tanklar, boru tertibatı, ekipman ve yapılarda alev hasarını önlemek
üzere ve (2) kapalı alanlara buhar girişini önlemek üzere boşaltma.

e. Boşaltma sıcaklığının 32°F’nin (0°C) altında olduğu durumlarda, boşaltma şartları

esnasında valf gövdesinin içinde hava devridaimini, dolayısıyla buz oluşumunu
önlemek.

f. Tanktaki buharın donmasını önlemek.

4.5.3.2 Bir tank bir bina içinde yer almakta ise, tankın havalandırma cihazları, binanın
dışına boşaltma yapacaktır. Zayıf bir çatı-gövde bağlantısı, bir bina içindeki bir tankın
acil durum havalandırması için kullanılmayacaktır.

4.5.3.3 Bir ya da daha fazla tanktan boşaltma cihazı boşaltma hatları, başlığın, bu
paragrafın diğer hükümlerine uygun olması kaydı ile, ortak bir boşaltma başlığına
bağlı olabilir. Boşaltma cihazlarının doğru şekilde çalışmasına engel olacak şekilde
yeterli geri basınç verebilecek sıvı kapanları kullanılmamalıdır. Tanktaki boşaltma
cihazlarının doğru şekilde çalışmasını önleyecek şekilde geri basınç oluşabilecek gibi
ise, diğer menfezler, boşaltma boruları, boşaltıcılar ve boşlatma cihazları, ortak
boşaltma başlığına bağlanmamalıdır. Boşaltma başlığının ebatlandırılmasında ve
dengede olmayan boşaltma cihazlarının ayarlanmış basıncının telafi edilmesinde,
boşaltma şartları esnasında oluşan geri basınçlar dikkate alınmalıdır (bknz. API
Tavsiye Edilen Uygulama No. 521).

4.5.4 Ayarlanan Basıncın Doğrulanması

Tüm basınç ve vakum boşaltma cihazlarının ayarlanan basıncı, cihazlar çalışmaya
başlamadan önce test edilmek suretiyle doğrulanmalıdır.

4.5.5 Yapım Malzemeleri

Boşaltma cihazı ve ilgili boru tertibatı için malzemeler, cihazın ve boru tertibatının
çalıştırılması için uygun olan depolanmış ürün servis sıcaklıkları ve basınçları için
seçilmelidir. Ayrıca, malzemeler, tankta depolanan ürün ile ve boşaltma esnasında,
boşaltma cihazının yakınında oluşan diğer ürünler ile uyumlu olmalıdır.

28
4.5.6 Bakım
Tavsiye edilen bakım ve muayene prosedürleri için API Bülteni 2521 ve API Tavsiye
Edilen Uygulamalar 576’ya bakınız.

4.6 HAVALANDIRMA CİHAZLARININ TEST EDİLMESİ VE İŞARETLENMESİ

4.6.1 Havalandırma Cihazlarının Test Edilmesi

4.6.1.1 Kapasitenin Tespit Edilmesi

Havalandırma cihazlarının kapasitesi, Kısım 4.6.1.1.1, 4.6.1.1.2 veya 4.6.1.1.3’te tarif
edilen test metotları ile veya 4.6.1.1.4’te tarif edilen hesaplama metodu ile
belirlenecektir.

Kısım 4.6.1.1.1, 4.6.1.1.2 ve 4.6.1.1.3’te tarif edilen test metotları için, test imkanları,
metotları ve prosedürleri ile, testlere nezaret eden kişi, bu paragrafta (4.6.1) ve
ASME PTC 25’te tarif edilen geçerli gerekliliklere uygun olacaktır; bir ihtilaf olması
halinde, bu paragraftaki gereklilikler geçerli olacaktır.

Test raporu, havalandırma cihazının ne şekilde monte ve test edildiğini ve ayrıca giriş
ve çıkış boru tertibatlarını tarif edecektir. Testte, hava haricinde başka herhangi bir
akışkan kullanılmış ise, kullanılan akışkanın ismi ile standart şartlar altındaki sıcaklığı
ve özgül ağırlığı, test raporunda belirtilecektir.

4.6.1.2 Boşaltma Metodu Katsayısı: Üç veya Daha Fazla Ebadın Spesifik

Tasarımı
Geometrik olarak benzer akış yolları olan spesifik bir tasarım için, aşağıdaki
prosedürü kullanmak sureti ile, havalandırma cihaz hatları için bir boşaltma katsayısı
tespit edilebilir.

Her biri farklı bir basınçtan en az üç ebatta en az üç cihaz (toplam dokuz cihaz), her
biri farklı bir basınçta olmak üzere test edilecektir. Test basınçlarından en az biri,
asgari tasarım basıncı veya tasarım vakumunda olacak ve biri de, azami tasarım
basıncı veya tasarım vakumunda olacaktır. Diğer test basınçları, asgari ve azami
tasarım basınçları arasında eşit olarak dağıtılacaktır. Tüm test basınçları, yuva
diskinin kalkmasının, ağzın akışı kontrol etmesine yeterli olacağı şekilde veya yuva
diskinin, sabit bir yerde durmasını sağlayarak kalkacak şekilde ayarlanacaktır.

Her bir test için boşaltma katsayısı Denklem 3 ile belirlenecektir:

K= Fiili Akış / Teorik Akış (3)

burada

K = cihazın boşaltma katsayısı.

Teorik akış, aşağıdaki şekilde belirlenecektir:

A. İngiliz Birimi

SCFH =278700 P1A √ k / MTZ(k-1) [(P /P )

2 1
2/k
- (P2/P1)k+1/k] (4A)

burada,

29
SCFH = standart fitküp/test ortamı (tipik olarak hava) saati cinsinden teorik akış
oranı,

A = inçkare cinsinden asgari cihaz akış alanı,

P1 = pound / mutlak inçkare cinsinden cihaz girişindeki basınç,

P2 = pound / mutlak inçkare cinsinden cihaz çıkışındaki basınç,

k = test ortamının özgül ısılarının oranı,

T = cihaz girişindeki mutlak sıcaklık (°F + 460),

M = test ortamının moleküler ağırlığı,

Z = giriş şartlarında değerlendirilen sıkıştırılabilme faktörü (bilinmiyorsa, Z = 1.0

kullanınız).

B. Metrik Birim

Nm3 / s =12503 P1A √ k / MTZ(k-1) [(P /P )

2 1
2/k
- (P2/P1)k+1/k] (4B)

burada,

Nm³ / s = normal metreküp / test ortamı (tipik olarak hava) saati cinsinden teorik akış
oranı,

A = santimetrekare cinsinden cihazın asgari akış alanı,

P1 = mutlak bar cinsinden cihaz girişindeki basınç,

P2 = mutlak bar cinsinden cihaz çıkışındaki basınç,

k = test ortamının özgül ısılarının oranı,

T = cihaz girişindeki mutlak sıcaklık (¡K),

M = test ortamının moleküler ağırlığı,

Z = giriş şartlarında değerlendirilen sıkıştırılabilme faktörü (bilinmiyorsa, Z = 1.0

kullanınız).

Test edilen cihazların boşaltma katsayısına karşılık her bir cihaz için mutlak basınç
oranına dair en uygun eğri saptanacaktır. Ölçülen tüm katsayılar eğrinin ± %5’lik
aralığına denk gelmelidir. (bknz. Şekil 1) Test basınç aralığındaki herhangi bir basınç
için akış kapasitesi, bu basınç oranı için teorik akışı, denk gelen boşaltma
katsayısının %95’i ile çarparak hesaplanacaktır.

4.6.1.2.1 Boşaltma Metodu Katsayısı: Ayrı Valf Metodu

Aşağıdaki prosedürü kullanmak sureti ile, her bir cihaz ebadı için, bir boşaltma
katsayısı belirlenebilir. Her biri farklı cihazdan, her bir boru ebadı ve delik ebadı
kombinasyonu ile dört cihaz test edilecektir. Test basınçlarından en az biri, asgari
tasarım basıncı veya vakumunda olacak ve test basınçlarından biri de, azami tasarım
basıncı veya vakumunda olacaktır. Diğer test basınçları, asgari ve azami tasarım

30
basınçları arasında eşit olarak dağıtılacaktır. Tüm test basınçları yuva diskinin
kaldırılmasının, ağız tarafından kontrol edilecek akış için tam olarak yeterli olacağı
veya yuva diskinin sabitlenmiş hangi stop noktasına kadar kalkacağını belirtecek
basınçta olmalıdır.

Her bir cihaz için boşaltma katsayısı Kısım 4.6.1.1.1’de tarif edildiği şekilde tespit
edilecektir. Cihazın test edilen boşaltma katsayısına karşılık her bir cihaz için mutlak
basınç oranı için en uygun eğri tespit edilmelidir. Ölçülen tüm katsayılar, eğrinin
yüzde ±5’i dahilinde olmalıdır. Test basınç aralığındaki her basınç için akış
kapasitesi, Kısım 4.6.1.1.1’de o basınç için tarif edilen teorik akışı, en uygun eğrinin
tespit ettiği basınç oranına tekabül eden boşaltma katsayısının yüzde 95’i ile
çarpmak sureti ile hesaplanacaktır.

4.6.1.2.2 Akış Kapasite Metodu: Spesifik Tasarım Tipi

Spesifik bir tasarım tipi için, her ebattan en az bir üretim havalandırma cihazı akış
testine tabi tutulacaktır. Her bir havalandırma cihazı, asgari tasarım veya vakumuna
göre ayarlanacak ve akış ölçümleri, bir akış kapasite eğrisi oluşturmak üzere,
ayarlanan basınç ve vakumun üzerinde yeterli artış basamakları ile
gerçekleştirilecektir. Bu ölçümler, bu noktalardaki akış kapasitesini tespit etmek üzere
açılış noktaları civarındaki basınçlarda, özellikle 1.10, 1.20, 1.50 ve 2.0 katı açılış
basıncında ve 1.50 ile 2.0 katı vakumdaki açılış noktasında yapılacaktır. İlave olarak,
yuva diskinin kaldırılmasının, ağız tarafından kontrol edilecek akış için tam olarak
yeterli olacağı şekilde veya yuva diskinin sabitlenmiş hangi stop noktasına kadar
kalkacağını belirtecek şekilde ölçülmelidir.

Bu veriler ayrıca, verilerin bilinenlere dayanan tahminlerinin de geçerli olduğunun

gösterilebilmesi kaydı ile, test edilen azami basınçtan yüksek olarak ayarlanmış
basınçlar veya vakumlar için bir akış kapasite eğrisi belirlemek üzere kullanılabilir.

Şekil 1—Boşaltma Katsayısı Metodu Kullanılarak Havalandırma Cihazlarının

Kapasite Testleri İçin Tipik Oran Sınırları

31
4.6.1.2.3 Hesaplama Metodu: Menhol Kapakları
Bir menhol kapağının tam olarak kaldırılabileceği herhangi bir basınç için akış
kapasitesi, Kısım 4.6.1.1.1’de tarif edilen teorik akışı 0.5 ile çarpmak suretiyle
hesaplanabilir.

4.6.1.3 Test Tankı

4.6.1.3.1 Test tankı, yüksek hızlı jetlerin, havalandırma cihazı üzerine gelmesini
önleyecek şekilde yapılacaktır.

4.6.1.3.2 Test ortamı tedarikindeki titreşimler, akış ölçümündeki hataları önlemek

üzere, bastırılmalıdır.

4.6.1.4 Havalandırma Cihazının Test için Monte Edilmesi

4.6.1.4.1 Giriş kayıplarının etkisini asgariye indirmek üzere, havalandırma cihazı, test
tankının üst kısmında, esas olarak düz olan bir alanın merkez kısmına yakın olarak
monte edilecektir. Düz alanın çapı, test edilen cihazın nominal çapından en az beş
kat daha büyük olmalıdır.

4.6.1.4.2 Havalandırma cihazı, test için, havalandırma cihazı ile aynı nominal çapa
sahip düz borulu bir meme ve nominal boru ebadının 1.5 katı uzunlukta monte
edilmelidir. Boru memesi, düz kısmın merkezinin yanından, test tankının üstüne kare
olarak girecek, memenin son kısmı, düşeye 90 derece açı yapacak ve tankın iç
kısmına tam olarak oturacaktır. Giriş köşesinin yuvarlanması, 0.031 inçlik (0.80
milimetre) bir yarıçapı aşmayacaktır.

4.6.1.5 Akış Ölçüm

4.6.1.5.1 Havalandırma cihazının test edilmesinde hava veya diğer uygun bir gaz
kullanılacaktır.

4.6.1.5.2 Hava veya gaz akışı ASME PTC 19.5’e göre ölçülecektir

4.6.1.6 Kapasite Verileri

4.6.1.6.1 Kapasite verileri, havalandırma cihazından geçen akış hacmine karşılık

tank bağlantısındaki basınç veya vakumu veren eğriler veya tablolar şeklinde takdim
edilecektir. Veriler, yuva diskinin kaldırılmasının, ağız tarafından kontrol edilecek
havalandırma cihazından akış için yeterli olacak basınç veya vakumu ya da yuva
diskinin sabitlenmiş hangi stop noktasına kadar kalkacağını belirtmelidir. Veriler,
havalandırma cihazının kapanacağı basınç veya vakumu belirtmelidir. Pilot
tarafından çalıştırılan ve ayarlanmış bir basınç ya da vakumda tamamen açılan bir
havalandırma cihazı kapasitesi, havalandırma cihazının akışının, aynı akış alanında,
teorik olarak mükemmel bir cihazın akışına oranı olan bir katsayı cinsinden ifade
edilebilir.

4.6.1.6.2 Kapasite, 60°F’ta SCFH veya 0°C’de Nm³ /s hava cinsinden ifade
edilecektir.

4.6.1.6.3 Basınçlar, ons / inçkare, psig, inç su, mbarg, barg, veya milimetre su
cinsinden ifade edilecektir.

4.6.2 Havalandırma Cihazlarının İşaretlenmesi

Her bir havalandırma cihazı, imalatçı firma tarafından, işaretlerin hizmet esnasında
kaybolmayacağı şekilde açık olarak gerekli verilerle işaretlendirilecektir.

32
İşaretlendirme, cihaz üzerinde veya cihaza sağlam olarak tespit edilmiş levha veya
levhalar üzerinde gerçekleştirilebilir.

Gerekli veriler, cihaza veya plaka üzerine basılabilir, kazılabilir, baskı yapılabilir veya
döküm ile sabitlenebilir. İlave birimler gösterilebilse de, işaretleme, asgari olarak,
aşağıdakileri içermelidir:
a. İmalatçı firmanın ismi veya belirleyici tescilli markası.
b. İmalatçı firmanın tasarım veya tip numarası.
c. Cihaz girişinin boru ebadı.
d. Geçerli olan durumlarda ayarlanan basınç ve/veya vakum Kısım 4.6.1.6.3’te
belirtilen ölçü birimi ile ifade edilecektir.
e. 60°F’de SCFH veya 0°C’de Nm³ /s cinsinden, belirtilen boşaltma basıncındaki
ölçülen hava kapasitesi.
f. 4.6.1.6.3’te belirtilen ölçü birimi ile boşaltma basıncı ve/veya vakum.

5 Soğutmalı Yer Seviyesi Üstü ve Yer Altı Tankları

5.1 GENEL
Bu kısım, vakumdan inçkare başına 15 pound (1.034 bar) basınçlar arasında
çalışmak üzere tasarlanmış soğutma tertibatlı likit petrol ürünleri depolama
tanklarının normal ve acil durum havalandırma gereksinimlerini kapsamaktadır.
Soğutmalı bir likit petrol ürün depolama tankı, çift tavanlı, çift duvarlı bir tankın iç
tankı; asma çatılı çift duvarlı bir tank; veya asma tavanlı ya da asma tavansız tek
duvarlı tank olabilir. Bu kısımda, aşırı basıncın veya vakumun sebepleri;
havalandırma şartlarının tespit edilmesi; havalandırma şekilleri; havalandırma
cihazlarının seçimi, monte edilmesi ve bakımı; boşaltma cihazlarının test edilmesi ve
işaretlenmesi ele alınmaktadır.

5.2 AŞIRI BASINÇ VEYA VAKUMUN SEBEPLERİ

5.2.1 Genel
Soğutmalı bir tankın içindeki aşırı basıncın veya vakumun muhtemel sebepleri tespit
edilirken, aşağıdaki şartlar dikkate alınmalıdır:

a. Tankın içine veya dışına doğru sıvı hareketi

b. Hava değişiklikleri (örneğin, sıcaklık ve basınç değişiklikleri).
c. Ateşe maruz kalma.
d. Ekipman arızalarından ve kullanıcı hatalarından kaynaklanan diğer şartlar.

Bu şartlardan bazıları Kısım 5.2.2 ile Kısım 5.2.5 arasında daha geniş olarak tarif
edilmektedir. Tasarımcı tarafından dikkate alınması gereken, ancak bu standartta yer
almayan ilave şartlar da söz konusu olabilir.

5.2.2 Bir Tankın İçine veya Dışına Doğru Sıvı Hareketi

Bir tanktan dışarı sıvı veya buhar akışı sonucunda, nefes alma meydana gelecektir.
Bir tanktan içeri doğru sıvı akışı ve beslenen sıvının şok buharlaşması da dahil olmak
üzere buharlaşma sonucunda, sıvının içe doğru akışından ötürü meydana gelen
buharlaşma sonucunda nefes verme meydana gelecektir.

Beslenen sıvının şok buharlaşması, tanktaki basınçta, kaynama noktasına yakın

veya kaynama noktası üzerindeki besleme açısından önem taşıyabilir. Doldurma
işlemi esnasında açığa çıkan buharlar ayrıca, sıcak doldurmadan, giriş boru tertibatı
ısı kaçağından giriş pompasının çalışmasından, tankın ve doldurma hattının
soğumasından ve gelen sıvıdan ötürü yer değiştiren buharlardan da kaynaklanabilir.

33
5.2.3 Hava Değişiklikleri
Çevre şartları (sıcaklık, rüzgar, yağışlar vs.) değişince bir tankın içinde vakum
meydana gelerek, tankın içindeki sıcaklığın ve sıvının buhar basıncının azalmasına
yol açabilir.

5.2.4 Ateşe maruz kalma

Bir tank, harici bir ateşten ötürü ısı çekerse, buharların genleşmesinden ve sıvının
buharlaşmasından ötürü, nefes verme gerçekleşecektir.

5.2.5 Diğer Şartlar

5.2.5.1 Genel

Bir tankın içindeki aşırı basıncın veya vakumun muhtemel sebepleri tespit edilirken,
ekipman arızalarından ve kullanım hatalarından kaynaklanan diğer şartlar dikkate
alınmalı ve tasarımcı tarafından değerlendirilmelidir. Bu diğer şartlar için hesaplama
metotları, bu standartta temin edilmemiştir

5.2.5.2 Basınç Transfer Boşaltması

Diğer kaplardan, tank kamyonlarından ve tank araçlarından sıvı transferi, besleme
kabına bir gaz ile basınç uygulanması suretiyle kolaylaştırılabilir veya tamamen
gerçekleştirilebilir, ancak, ani buhar hareketi nedeni ile transferin sonunda, sıvı alan
tankta bir akış dalgası meydana gelebilir. Sıvı alan tanktaki mevcut basınca ve
serbest üst boşluğa bağlı olarak, ilave gaz hacmi, tanka aşırı basınç yapmak için
yeterli olabilir. Kontrol etme durumu ise, sıvı alan tankı, dolduran bir transferdir,
böylece tank içinde, basınç dalgasını emecek şekilde az miktarda bir yer kalır.
Pikleme cihazından sonra bir buhar tutucu kullanılıyorsa, boru pikleme esnasında da
benzer bir durumla karşılaşılabilir.

5.2.5.3 Sabit koruma pedleri

Tank muhteviyatını kirlilikten korumak, tanklarda alev almaz bir atmosfer muhafaza
etmek ve tanklardan buhar emisyonlarını azaltmak üzere, tanklarda sabit koruma
pedleri temin edilmektedir. Bir sabit koruma pedleri sisteminde, iç tank basıncını dar
bir aralıkta tutmak etmek üzere, normal olarak bir besleme regülatörü, bir de geri
basınç regülatörü yer almaktadır. Besleme regülatörünün çalışmaması, tanka sınırsız
gaz akışına, az gaz akışına yol açabilir veya gaz akışını tamamen kesebilir. Geri
basınç regülatörünün çalışmaması, aşırı basınca yol açabilir.

5.2.5.4 Isı Transfer Cihazları

Soğutma gömlekli veya bobinli tanklarda, soğutucu akış kaybının bir sonucu olarak
sıvı buharlaşma da dikkate alınmalıdır.

5.2.5.5 Dahili Isı Transfer Cihazları

Bir tankın dahili soğutma cihazındaki mekanik arızalar, tank muhteviyatını, cihazda
kullanılan soğutma ortamına maruz bırakabilir. Alçak basınçlı tanklarda, cihaz arıza
yaptığı zaman, ısı aktarma ortamının akış istikametinin, tankın içine doğru olacağı
varsayılabilir. Tank muhteviyatının kimyasal uyumluluğu ve ısı transfer ortamı dikkate
alınmalıdır. Kısım 5.2.5.4’teki uygulamaya ek olarak, dahili soğutma cihazlarındaki
aşırı basınç veya vakum oluşmasının diğer potansiyel sebepleri de dikkate
alınmalıdır. Cihaz tamir edilene veya değiştirilene kadar, tank muhteviyatının yerinin
düzenlenmesi de düşünülebilir.

5.2.5.6 Havalandırma Uygulama Sistemi

Bir tanktan bir ıslah işlemi için buhar toplanıyorsa veya bir havalandırma ıslah işlemi
vasıtasıyla buhar toplanıyorsa, havalandırma toplama sistemi başarısız olabilir. Bu
arıza dikkate alınmalıdır. Bir tankın emniyetini etkileyen arızalar arasında, boru

34
tesisatındaki sorunlardan (sıvı dolu cepler ve katı madde oluşumu) kaynaklanan geri
basınç, diğer ekipmanların baş kısma boşaltma yapması veya ekipman arızasına
bağlı tıkanma yer alabilir. Normalde, havalandırma ıslah sisteminden daha yüksek bir
basınca ayarlanmış olan ve atmosfere boşaltma yapan bir acil durum havalandırma
cihazı kullanılır. Toksik veya tehlikeli buharlar için, arızaya karşı emniyetli bir
havalandırma uygulama sistemi dikkate alınmalıdır.

5.2.5.7 Amme Hizmetlerinde Kesinti

Lokal ve tesis genelindeki enerji ve amme hizmetleri kesintileri, aşırı basınç veya
vakumun muhtemel sebepleri olarak dikkate alınmalıdır. Elektrik kesintisi, her türlü
motorlu valfi veya kumanda birimlerini doğrudan etkiler ve ayrıca, cihaz hava
beslemesini de kesebilir. Ayrıca, bir elektrik kesintisi esnasında, soğutma sıvılarında
kayıplar da meydana gelebilir.

5.2.5.8 Bir Tanka Giren Sıvıdaki Sıcaklık Değişikliği

Soğutma kaybından ötürü veya ısı girişindeki bir artıştan ötürü, tanka giren akışın
sıcaklığında bir değişiklik olması, tankta aşırı basınca yol açabilir. Buhar alanına alt
soğutmalı bir ürünün alınmasının yol açtığı buhar basıncındaki azalma, bir vakum
durumu oluşturabilir.

Not: Normalde, boşaltma valfleri, ters çevirme (rollover) esnasında oluşan buharları
boşaltmak üzere ebatlandırılmamıştır. Ters çevirme esnasında açığa çıkan
buharların potensiyel bir aşırı basınç kaynağı olmasına rağmen, bu buharların
boşaltılma gerekliliklerini hesaplamak üzere, genel olarak tanınmış bir metot mevcut
değildir. Ters çevirmenin önlenmesi için bir girişimde bulunulacağı zaman, muhafaza
sisteminin uygun şekilde tasarımı ve çalışması elzemdir (bknz. API Standardı 2510
Kısım 9).

5.2.5.9 Kimyasal Reaksiyonlar

Bazı tankların muhteviyatı, ısı ve/veya buhar oluşturabilen kimyasal reaksiyonlara
maruz kalabilir. Kimyasal reaksiyonlara dair bazı örnekler arasında, asite veya
kullanılmış asit tanklarına dikkatsizce su ilave edilmesinin sonucu olarak buhar
ve/veya buharlaşan hafif hidrokarbonların açığa çıkması, fenol tanklarının kaçak
reaksiyonları vs. yer almaktadır. Bazı durumlarda, malzeme köpürerek, iki aşamalı
boşaltmaya sebep olabilir. Acil Durum Boşaltma Enstitüsü (DIERS) tarafından
geliştirilen teknoloji, bu durumları değerlendirmede kullanılabilir.

5.2.5.10 Isı Kaçağı

Soğutmalı bir tanka ısı kaçağı, tankta aşırı basınca yol açabilir.

5.2.5.11 Sıvı Aşırı Doldurma Koruması

Aşırı sıvı doldurma korumasına dair bilgi için API Standartları 620, 2510 ve API
Tavsiye Edilen Uygulama No. 2350’ye bakınız. Aşırı sıvı doldurma, iki adet güvenilir
ve onarılabilir seviyede cihaz ve doldurma valflerini kapatmak suretiyle doldurma
işlemini bağımsız olarak durduran bağımsız yüksek seviyeli bir alarm gibi elverişli
tasarım ve işletme uygulamaları vasıtasıyla önlenebilir.

5.2.5.12 Atmosfer Basıncı Değişiklikleri

Barometrik basınçtaki bir artış veya düşüş, bir tankta, vakum veya aşırı basıncın,
muhtemel sebeplerinden biridir.

5.2.5.13 Kumanda Valfinin Çalışmaması

Bir tanka giden sıvı hattı üzerindeki kumanda Valfinin arızalanması da dikkate
alınmalıdır, çünkü bir kumanda valfi arızası, malzemenin tanka akışının olumsuz
yönde etkilenmesine yol açabilir. Bir kumanda valfinin arızalanması, bir tanka giren
sıvı akış oranının artmasına yol açabilir, sıvı akış oranındaki artış, soğutucuya aşırı

35
yüklenilmesine yol açar ve yüksek sıcaklıkta malzemenin tanka girmesine sebep
olabilir. Bir kumanda valfi arızası, ayrıca, bir tanka sıvı beslemesi yapan basınçlı bir
kaptaki sıvı seviyesinin, kap çıkış ağzı seviyesi altına düşmesine yol açabilir, bu da,
kaptan buharın basınç ile tanka girmesine neden olur.

5.2.5.14 Buhar Boşaltma

Soğutmalı bir tankın izolasyonsuz bir kısmı buhar ile dolarsa, dış çevre soğutmasına
bağlı olan yoğuşma oranı, bu standartta belirtilen havalandırma oranlarını aşabilir.
Aşırı dahili vakumu önlemek üzere, büyük havalandırma menfezleri (açık çatı yolları)
ve tankın yavaş yavaş soğutulması da dahil olmak üzere diğer adımlar gereklidir.

5.2.5.15 Pompa Devridaimi

Devridaimdeki bir pompanın çalışması veya devridaim esnasında açığa çıkan buhar,
tankta aşırı basınca yol açabilir.

5.3 HAVALANDIRMA GEREKLİLİKLERİNİN TESPİT EDİLMESİ

5.3.1 Genel
Kısım 5.2.5’de tarif edilen diğer şartlar için tasarım kılavuzları bu standartta
verilmemiş olsa dahi, dikkate alınmalıdırlar.
Aşağıdaki şartlar için havalandırma gereklilikleri verilmektedir:
a. Tanktan azami sıvı akışına bağlı nefes alma.
b. Tanka azami sıvı akışından ve söz konusu akışın yol açtığı azami buharlaşmadan
kaynaklanan nefes verme.
c. Ateşe maruz kalmaktan kaynaklanan nefes verme.

5.3.2 Normal Havalandırma Kapasitesi İçin Gereklilikler

5.3.2.1 Basınç boşaltma cihazları, en büyük tek bir ihtimal ile tespit edilen, ancak
bununla sınırlı kalmayan bir akış kapasitesini veya, bir tanktan tüm çıkışların kapalı
olduğunu kabul ederek, ihtimallerin her türlü makul ve muhtemel kombinasyonunu
boşaltmaya uygun olmalıdır.

5.3.2.2 Vakum boşaltma cihazları en büyük tek bir ihtimal ile tespit edilen, ancak
bununla sınırlı kalmayan bir akış kapasitesini veya, bir tanktan tüm çıkışların kapalı
olduğunu kabul ederek, ihtimallerin her türlü makul ve muhtemel kombinasyonunu
boşaltmaya uygun olmalıdır. Muhteviyata asgari normal ısı kazanımından
kaynaklanan buharlaşma oranı vasıtası ile, vakum boşaltma kapasitesi gerekliliğinin
azaltılmasına müsaade edilmektedir. Tankın içine hava çekilmesini önlemek üzere,
uygun bir kumanda ve bir gaz kaynağı ile, bir gaz-basınçlandırma hattı temin
edilebilir. Bir gaz-basınçlandırma sistemi kullanılmakta ise, vakum boşaltma
cihazlarına ilaveten kullanılmalı ve herhangi bir kapasite payına müsaade
edilmemelidir.

5.3.2.3 Bir tankının dışına azami sıvı hareketi için havalandırma kapasitesi gerekliliği,
parlama noktasındaki herhangi bir sıvı için saat başına azami boşaltma oranı başına
her bir 42 US galon barel için 5.6 SCFH havaya eşdeğer olmalıdır (her bir metreküp
için 0.94 Nm³/s hava).

5.3.2.4 Bir tankının içine azami sıvı hareketi ve sonucundaki buharlaşma için
havalandırma kapasitesi gerekliliği, saat başına azami doldurma oranı başına her bir
42 US galon barel için 12 SCFH havaya eşdeğer olmalıdır (2.02 Nm³ /s her bir
metreküp için) (bu gerekliliğin temeli için Ek A’ya bakınız).

Tank basıncında, kaynama noktasına yakın veya kaynama noktasında bir sıvı
beslenen bir tank için, yukarıda belirtilen kapasiteden daha yüksek bir nefes verme

36
kapasitesine gereksinim olabilir. Yukarıda ve Tablo 1’de belirtilen değerler, beslenen
sıvının yüzde 0.5’inin buharlaşması esasında verilmiştir; besleme, kaynama
noktasının üzerinde ise, önemli ölçüde daha yüksek buharlaşma oranları
gerçekleşebilir. Örneğin, heksan ile, tank basıncında kaynama noktasının üzerindeki
her bir 1°F (0.56°C) için beslemenin yüzde 0.4’ü buharlaşabilir.

Not: Aşırı sıvı doldurma korumasına dair bilgi bu standartta ele alınmamıştır, ancak
API Standartları 620 ve API Tavsiye Edilen Uygulama No. 2350’de ele alınmaktadır.

5.3.3 Ateşe Maruz Kalan Tanklar için Acil Durum Havalandırma Kapasitesi
Gereklilikleri
Depolama tankları, ateşe maruz kaldıkları zaman, havalandırma oranı, diğer
şartlardan kaynaklanan oranı aşabilir. Ateşe maruz kalan tanklar için gerekli
havalandırma kapasitesini değerlendirmek üzere Kısım 5.3.3.1 ve 5.3.3.2’deki
prosedürler kullanılacaktır.

5.3.3.1 3 Ateşe Maruz Kalan Tek Duvarlı Soğutma Tertibatlı Depolama tankları
için Acil Durum Havalandırma Gereklilikleri
Ateşe maruz kalan tek duvarlı soğutma tertibatlı depolama tankları için basınç
boşaltma kapasitesi Kısım 5.3.3.1.1 ila 5.3.3.1.6 arasında belirlenen prosedürlere
göre ve Tablo 5 ile 6’daki faktörler esas alınarak tespit edilecektir.

5.3.3.1.1 Ateşe maruz tanklar için, gerekli havalandırma kapasitesi Denklem 5A veya
5B ile tespit edilecektir.

A. İngiliz Birimi

SCFH = 3,091 x QF / L x (T/M)0,5 (5A)

burada,

SCFH = standart fit küp / saat veya hava cinsinden havalandırma kapasitesi,

Q = BTU / saat cinsinden, ateşe maruz kalmaktan ötürü ısı girdisi. Isı girdisi Ek B
Şekil B-1’de veya aşağıdaki özette verilmektedir:

Islak yüzey alanı (fit kare) Tasarım basıncı (psig) Isı girdisi (btu / saat)
<200 ≤15 Q=20000A
≥ 200 ve <1000 ≤15 Q=199300 A0,566
≥1000 ve <2800 ≤15 Q=963400 A0,338
≥2800 ≤15 Q=21000A0,82

A = fitkare cinsinden, tankın ıslak yüzey alanı (bknz. Tablo 5A dipnotları),

F = Tablo 6A’dan çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir,

L = BTU / pound cinsinden boşaltma basıncı ve sıcaklığında, muhafaza edilen sıvının

buharlaşmasının gizli ısısı,

T = Rankine derecesi cinsinden boşaltılan buharın sıcaklığı. Normalde, boşaltılan

buharın sıcaklığının, boşaltma basıncında, muhafaza edilen sıvının kaynama
noktasına tekabül ettiği kabul edilmektedir,

M = boşaltılmakta olan buharın moleküler ağırlığı.

37
B. Metrik Birim

Nm3/saat = 881.000 x QF / L x (T/M)0,5 (5B)

burada

Nm³ / h = normal metreküp / saat hava cinsinden havalandırma gerekliliği,

Q = watt cinsinden, ateşe maruz kalmaktan ötürü ısı girdisi. Isı girdisi Ek B Şekil B-
1’de veya aşağıdaki özette verilmektedir:

Islak yüzey alanı (mm2) Tasarım basıncı (barg) Isı girdisi (Watts)
<18,6 ≤1,034 Q=613.150 A
≥ 18,6 ve <93 ≤1,034 Q=224.200 A0,566
≥93 ve <260 ≤1,034 Q=630.400 A0,338
≥260 ≤1,034 Q=43.200 A0,82

A = tankın metrekare cinsinden ıslak yüzey alanı, (bknz. Tablo 5B’nin dipnotları),

F = Tablo 6B’den çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir,

L = kJ/kg cinsinden boşaltma basıncı ve sıcaklığında, muhafaza edilen sıvının

buharlaşmasının gizli ısısı

T = Kelvin derecesi cinsinden boşaltılan buharın sıcaklığı. Normalde, boşaltılan

buharın sıcaklığının, boşaltma basıncında, muhafaza edilen sıvının kaynama
noktasına tekabül ettiği kabul edilmektedir.

M = boşaltılmakta olan buharın moleküler ağırlığı.

5.3.3.1.2 Daha az bir hassasiyet derecesinin tolere edilebileceği durumlarda, gerekli

havalandırma kapasitesi aşağıdaki özette belirtildiği üzere, Tablo 5 veya Denklem
5’ten tespit edilebilir:

İngiliz Birimi:

Islak yüzey alanı (fitkare) Tasarım basıncı (psig) Gereken havalandırma

kapasitesi (SCFH)
<2800 ≤15 Tablo 5A ve 5.3.3.1.3
≥ 2800 ≤15 Denklem 5A

SCFH = 1107FA 0.82 (6A)

burada,

SCFH = standart fit küp / hava saat cinsinden havalandırma gerekliliği,

F = Tablo 6A’dan çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir,

A = fitkare cinsinden ıslak yüzey alanı (bknz. Tablo 5A, Dipnot a).

Not: Denklem 6A aşağıdakileri esas almaktadır:

Q = 21,000A 0.82

veya

38
Metrik Birimler için:

Islak yüzey alanı (fitkare) Tasarım basıncı (barg) Gereken havalandırma

kapasitesi (Nm3/s)
<260 ≤1,034 barg Tablo 5B ve 5.3.3.1.3
≥ 260 ≤0,07 barg Denklem 5B

Nm³ /s = 208.2FA 0.82 (6B)

burada,

Nm³ /s = normal metreküp / saat hava cinsinden havalandırma gerekliliği,

F = Tablo 6B’den çevre faktörü. Sadece bir adet çevre faktörüne itibar edilmelidir,

A = metrekare cinsinden ıslak yüzey alanı (bknz. Tablo 5B, Dipnot a).

Not: Denklem 6B aşağıdakileri esas almaktadır:

Q = 43,200A 0.82

Emilen toplam ısı Q, Denklem 2 A için BTU / saat cinsinden, Denklem 2 B için Watt
cinsindendir. Tablo 5 ve sırası ile Denklem 5A ve 5B’deki 1107 ve 208.2 sabitleri,
atmosfer basıncında, heksanın moleküler ağırlığı ile (86.17) ve 60°F’lık (15.6°C) bir
buhar sıcaklığı varsayılarak, heksanın buharlaşmasının gizli ısısını kullanmak sureti
ile, Denklem 4 ve Şekil B-1’den türetilmiştir (144 BTU / pound veya 335,000 J/kg). Bu
metot, benzer özellikleri haiz bir çok sıvı için, kabul edilebilir bir hassasiyet
çerçevesinde sonuçlar verecektir (bknz. Ek B).

5.3.3.1.3 Tablo 5’ten tespit edilen toplam havalandırma oranı, Tablo 6’dan seçilen
uygun bir çevre faktörü F ile çarpılabilir ancak sadece bir adet çevre faktörüne itibar
edilmelidir.

5.3.3.1.4 Normal havalandırma için sağlanan havalandırma kapasitesine tamamen

itibar edilebilir, zira, bir yangın esnasında, normal termal etki gözardı edilebilir.
Ayrıca, tank içine herhangi bir sıvı hareketi olmayacağı da varsayılabilir.

5.3.3.1.5 Normal havalandırma cihazları yetersiz ise, toplam havalandırma

kapasitesinin en az Tablo 5 veya Denklem 4 ya da 5 tarafından gerekli kılınan
değerlere eşdeğer olması için, Kısım 5.4.2’de tarif edilen ilave acil durum
havalandırma cihazları temin edilmelidir.

5.3.3.1.6 Toplam havalandırma kapasitesi, Kısım 5.5.1.1’de belirtilen basıncı esas

alacaktır.

5.3.3.2 Ateşe Maruz Kalan Çift Duvarlı Soğutma Tertibatlı Depolama tankları
için Acil Durum Havalandırma Gereklilikleri

Bir ateşten kaynaklanan ısı girdisi, öncelikle, çift duvarlı, soğutma tertibatlı bir
depolama tankının duvarları arasındaki buharların genleşmesine yol açar ve ısı
girdisi ayrıca, asma tavan yalıtımlı çift duvarlı bir tankın çatı alanındaki buharların da
genleşmesine yol açar; ancak, muhafaza edilen sıvıya artan ısı girdisinin önemli
ölçüde artan bir buharlaşma oranına yol açması uzun zaman sürebilir. Artan

39
buharlaşmanın havalandırma gereklilikleri, buharların başlangıçtaki hacimli
genleşmesine müdahale edilmesi gereklilikleri ile karşılaştırıldığında az olabilir.

Çift duvarlı, soğutma tertibatlı bir depolama tankı acil durum havalandırması
karmaşık bir durum olduğu için, burada, herhangi bir hesaplama metodu takdim
edilmemektedir. Dış duvarın ıslanmamış kısımlarının yapısal bütünlüğünün bir
incelemesi de dahil olmak üzere, çift duvarlı, soğutma tertibatlı bir depolama tankı
için ateş boşaltmaya dair, kapsamlı bir analiz gerçekleştirilmelidir.

5.4 HAVALANDIRMA ŞEKİLLERİ

5.4.1 Normal Havalandırma

Normal havalandırma bir boşaltma cihazı ile gerçekleştirilmelidir (bknz. API Standardı
620).

5.4.1.1 Herhangi bir boşaltma cihazı, herhangi bir elzem parçanın arızalanması
halinde, tankı koruyacak şekilde tasarlanacaktır.

5.4.1.2 Dahili vakum tarafından hasar görebilecek bir tank için, tankı hasardan
korumaya yeterli olacak şekilde, bir vakumda açılmak üzere ayarlanmış ve
ebatlandırılmış en az bir adet vakum boşaltma cihazı temin edilmelidir.

Tablo 5A— Islak Yüzey Alanına Karşılık Ateşe Maruz Kalma için Gerekli Acil Durum
Havalandırması

A. İngiliz Birimi

Islak Alana (fitkare) Havalandırma Gerekliliği Islak Alana (fitkare) Havalandırma Gerekliliği
(SCFH) (SCFH)
20 21100 350 288000
30 31600 400 312000
40 42100 500 354000
50 52700 600 392000
60 63200 700 428000
70 73700 800 462000
80 84200 900 493000
90 94800 1000 524000
100 105000 1200 557000
120 126000 1400 587000
140 147000 1600 614000
160 168000 1800 639000
180 190000 2000 662000
200 211000 2400 704000
250 239000 2800 742000
300 265000 >2800b -

40
 Tablo 5B— Islak Yüzey Alanına Karşılık Ateşe Maruz Kalma Durumunda Gerekli
Olan Acil Durum Havalandırması c

B.Metrik Birim

Islak Alana (metrekare) Havalandırma Gerekliliği Islak Alana (metrekare) Havalandırma Gerekliliği
(Nm3/saat) (Nm3/saat)
2 608 35 8086
3 913 40 8721
4 1217 45 9322
5 1521 50 9895
6 1825 60 10971
7 2130 70 11971
8 2434 80 12911
9 2738 90 13801
11 3347 110 15461
13 3955 130 15751
15 4563 150 16532
17 5172 175 17416
19 5780 200 18220
22 6217 230 19102
25 6684 260 19910
30 7411 >260b -

Notlar:
a
Bir tankın veya muhafaza kabının ıslak alanı, aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır:
Küre ve Sferoitler: Islak alan, toplam yüzey alanın yüzde 55’ine veya zemin üzerinden 30 fit (9.14 metre)
yükseklikteki yüzey alanına eşittir (hangisi daha büyük ise).

Yatay Tanklar: Islak alan, toplam yüzey alanın yüzde 75’ine veya zemin üzerinden 30 fit (9.14 metre)
yükseklikteki yüzey alanına eşittir (hangisi daha büyük ise).

Düşey Tanklar: Islak alan, zemin üzerinden 30 fit (9.14 metre) yükseklikteki düşey gövdenin yüzey
alanına eşittir. Zemin üzerinde düşey bir tank yerleşimi için, zemin plakalarının alanı, ıslak alana dahil
edilmemelidir. Zemin üzerinden yüksekte destekli bir düşey tank için, alt kısmın alanının bir kısmı, ilave
ıslak yüzey olarak eklenecektir. Ateşe maruz kalan alt kısım, tankın çapına ve zemin üzerinden
yüksekliğine bağlıdır. Ateşe maruz kalan alan kısmının değerlendirilmesi için, mühendislik muhakemesi
kullanılmalıdır.
b
2,800 fitkareden (260 metrekare) daha büyük ıslak yüzeyler için, Kısım 5.3.3.1.3’e bakınız.

Not: Tablo 5 ve sırası ile Denklem 6A ve 6B’deki 1107 ve 208.2 sabitleri, atmosfer basıncında, heksanın
moleküler ağırlığı ile (86.17) ve 60°F’lık (15.6°C) bir buhar sıcaklığı varsayılarak, heksanın
buharlaşmasının gizli ısısını kullanmak sureti ile, Denklem 5 ve Şekil B-1’den türetilmiştir (144 BTU /
pound veya 334,900 J/kg). Bu metot, benzer özellikleri haiz bir çok sıvı için, kabul edilebilir bir
hassasiyet çerçevesinde sonuçlar verecektir (bknz. Ek B).

41
 Tablo 6A—Soğutma Tertibatlı Yerüstü ve Kısmen Yeraltı Tanklar için Çevre
Faktörleri

A. İngiliz Birimi

Tank Tasarımı Yalıtım İletkenlik (BTU/s Yalıtım Kalınlık (in) F Faktörü

/Konfigürasyonu ft 2 °F)
Çıplak Metal Tank - 0 1,0
Yalıtımlı tanka 4,0 1 0,3b
“ 2,0 2 0,15 b
“ 1,0 4 0,075 b
“ 0,67 6 0,05 b
“ 0,5 8 0,0375 b
“ 0,4 10 0,03 b
“ 0,33 12 0,025 b
Beton tank veya ateş - - (bknz. not c)
geçirmez tank
Su uygulama tesislerid - - 1,0
Basınç giderme ve - - 1,0
boşaltma tesislerie
Yeraltında depolama - - 0
Zemin üzerinde, toprak - - 0,03
kaplı depolama
Tanktan uzakta dolum - - 0,5
yapmaf

Notlar:
a
Yalıtım, yangınla mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olacak, yanmaz olacak ve
1000°F’a (537.8°C) kadar olan sıcaklıklarda ayrışmayacaktır. Kullanıcı, yalıtımın, mevcut yangınla
mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olup olmamasının belirlenmesinden sorumludur.
Yalıtım bu kriterlere uymuyorsa, yalıtıma güvenilmemelidir. İletkenlik değerleri, 4 BTU / saat / fitkare /
°F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt / metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) bir termal iletkenlik
ile yalıtımı esas almaktadır. Kullanıcı, kullanılan yalıtımın gerçek iletkenlik değerinin tespit edilmesinden
sorumludur. Termal iletkenlik için, 4 BTU / saat / fitkare / °F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt /
metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) konservatif değeri kullanılmaktadır.
b
Bu F faktörleri, gösterilen termal iletkenlik değerlerini ve API Tavsiye Edilen Uygulama No. 521
uyarınca kabul edilen şartlar doğrultusunda, 21,000 BTU / saat / fitkare (66,200 Watt / metrekare) ısı
girdi değeri kullanılırken, 1600ºF’lik (888.9ºC) bir sıcaklık diferansiyelini esas almaktadır. Bu şartların
mevcut olmaması halinde, farklı bir F faktörü seçmek veya tankı ateşe maruz kalmaktan korumak üzere
başka önlemler temin etmek için, mühendislik muhakemesi uygulanmalıdır.
c
F faktörünü, eşdeğer bir izolasyon iletkenlik değeri için kullanınız.
d
İdeal şartlar altında, metal yüzeyleri kaplayan su tabakaları, gerçekleşen radyasyonun çoğunu
emebilir. Su uygulamasının güvenilirliği birçok faktöre bağlıdır. Havanın don yapması, yüksek rüzgarlar,
sistemlerde tıkanıklık, su tedarikinin güvenilir olmaması ve tank yüzeyi şartları, tek tipli bir su
kaplamasını engelleyebilir. Emin olunmayan bu şartlardan ötürü, çevresel faktörlerde herhangi bir
azaltmaya gidilmesi tavsiye edilmemektedir; ancak, daha önce de belirtildiği üzere, suyun uygun şekilde
uygulanması, son derece etkili olabilir.
e
Basınç giderme cihazları kullanılabilir, ancak, ateşe maruz kalma hususunda, havalandırma cihazının
ebatlandırılmasına itimat edilmeyecektir.
f
Aşağıdaki şartlar karşılanmalıdır: Tanktan, sıvı doldurma havuzuna doğru en az 50 fit’lik (15 metre),
yüzde 1’den daha az olmayan bir meyil temin edilmelidir; sıvı doldurma havuzunun kapasitesi, içine
akıtılabilecek en büyük tankın kapasitesinden daha az olmayacaktır; diğer tanklardan, sıvı doldurma
havuzlarına giden drenaj sistem güzergahları, tankı ciddi ölçüde korumasız bırakmayacaktır; ve hem
tank için, hem de diğer tanklar için sıvı doldurma havuzları (gerek uzakta olsun, gerekse diğer tanklarla
aralarında setler olsun), havuzun konumu, kapasitesine kadar dolduğu zaman, sıvı seviyesi, tanka 50
fit’den (15 metre) daha yakın olmayacak şekilde yer alacaktır.

42
 Tablo 6B— Soğutma Tertibatlı Yerüstü ve Kısmen Yeraltı Tanklar için Çevre
Faktörleri

B.Metrik Birim

Tank Tasarımı Yalıtım İletkenlik (BTU/s Yalıtım Kalınlık (in) F Faktörü

/Konfigürasyonu ft 2 °F)
Çıplak Metal Tank - 0 1,0
Yalıtımlı tanka 22,7 2,5 0,3b
“ 11,4 5 0,15 b
“ 5,7 10 0,075 b
“ 3,8 15 0,05 b
“ 2,8 20 0,0375 b
“ 2,3 25 0,03 b
“ 1,9 30 0,025 b
Beton tank veya ateş - - (bknz. not c)
geçirmez tank
Su uygulama tesislerid - - 1,0
Basınç giderme ve - - 1,0
boşaltma tesislerie
Yeraltında depolama - - 0
Zemin üzerinde, toprak - - 0,03
kaplı depolama
Tanktan uzakta dolum - - 0,5
yapmaf

Notlar:
a
Yalıtım, yangınla mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olacak, yanmaz olacak ve
1000°F’a (537.8°C) kadar olan sıcaklıklarda ayrışmayacaktır. Kullanıcı, yalıtımın, mevcut yangınla
mücadele ekipmanınca yerinden çıkmaya dirençli olup olmamasının belirlenmesinden sorumludur.
Yalıtım bu kriterlere uymuyorsa, yalıtıma güvenilmemelidir. İletkenlik değerleri, 4 BTU / saat / fitkare /
°F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt / metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) bir termal iletkenlik
ile yalıtımı esas almaktadır. Kullanıcı, kullanılan yalıtımın gerçek iletkenlik değerinin tespit edilmesinden
sorumludur. Termal iletkenlik için, 4 BTU / saat / fitkare / °F / inç cinsinden kalınlıkta (9 Watt /
metrekare /°C / santimetre cinsinden kalınlıkta) konservatif değeri kullanılmaktadır.
b
Bu F faktörleri, gösterilen termal iletkenlik değerlerini ve API Tavsiye Edilen Uygulama No. 521
uyarınca kabul edilen şartlar doğrultusunda, 21,000 BTU / saat / fitkare (66,200 Watt / metrekare) ısı
girdi değeri kullanılırken, 1600ºF’lik (888.9ºC) bir sıcaklık diferansiyelini esas almaktadır. Bu şartların
mevcut olmaması halinde, farklı bir F faktörü seçmek veya tankı ateşe maruz kalmaktan korumak üzere
başka önlemler temin etmek için, mühendislik muhakemesi uygulanmalıdır.
c
F faktörünü, eşdeğer bir izolasyon iletkenlik değeri için kullanınız.
d
İdeal şartlar altında, metal yüzeyleri kaplayan su tabakaları, gerçekleşen radyasyonun çoğunu
emebilir. Su uygulamasının güvenilirliği birçok faktöre bağlıdır. Havanın don yapması, yüksek rüzgarlar,
sistemlerde tıkanıklık, su tedariğinin güvenilir olmaması ve tank yüzeyi şartları, tek tipli bir su
kaplamasını engelleyebilir. Emin olunmayan bu şartlardan ötürü, çevresel faktörlerde herhangi bir
azaltmaya gidilmesi tavsiye edilmemektedir; ancak, daha önce de belirtildiği üzere, suyun uygun şekilde
uygulanması, son derece etkili olabilir.
e
Basınç giderme cihazları kullanılabilir, ancak, ateşe maruz kalma hususunda, havalandırma cihazının
ebatlandırılmasına itimat edilmeyecektir.
f
Aşağıdaki şartlar karşılanmalıdır: Tanktan, sıvı doldurma havuzuna doğru en az 50 fit’lik (15 metre),
yüzde 1’den daha az olmayan bir meyil temin edilmelidir; sıvı doldurma havuzunun kapasitesi, içine
akıtılabilecek en büyük tankın kapasitesinden daha az olmayacaktır; diğer tanklardan, sıvı doldurma
havuzlarına giden drenaj sistem güzergahları, tankı ciddi ölçüde korumasız bırakmayacaktır; ve hem
tank için, hem de diğer tanklar için sıvı doldurma havuzları (gerek uzakta olsun, gerekse diğer tanklarla
aralarında setler olsun), havuzun konumu, kapasitesine kadar dolduğu zaman, sıvı seviyesi, tanka 50
fit’den (15 metre) daha yakın olmayacak şekilde yer alacaktır.

43
5.4.1.3 Havalandırma cihazlarının tiplerine ve çalışma özelliklerine dair açıklamalar
Ek C’de yer almaktadır.

5.4.2 Acil Durum Havalandırması

Acil durum havalandırması aşağıdakilerin kullanımı ile gerçekleştirilebilir:
a. Daha büyük veya ilave boşaltma cihazları.
b. Anormal dahili basınç altında, kapağın kalkmasını sağlayan bir açık ağız.
c. Anormal dahili basınca maruz kaldığında kalkan bir menhol kapağı.

5.5 HAVALANDIRMA CİHAZLARININ SEÇİMİ, MONTAJI VE BAKIMI

5.5.1 Toplam Havalandırma Gereklilikleri

5.5.1.1 Basınç

5.5.1.1.1 Basınç boşaltma cihazı veya acil durum havalandırma cihazı, en büyük tek
bir ihtimal ile tespit edilen, ancak bununla sınırlı kalmayan bir akış kapasitesini veya,
ihtimallerin her türlü makul ve muhtemel kombinasyonunu boşaltmaya uygun
olmalıdır.

5.5.1.1.2 Havalandırma cihazlarının, tank tasarımı ile uyumlu olmasını temin etmek
üzere, tank tasarımcısı, havalandırma cihaz şartnamelerini belirleyen kişi ve
havalandırma cihazı imalatçı firması arasında görüşme yapılması önemle tavsiye
edilmektedir. Genellikle, ayarlanan veya başlangıçtan açılan basınç, cihazların uygun
akış kapasitesine müsaade etmek üzere, tankın tasarım basıncından daha düşük
olmalıdır. Çalışma basıncı, sıcaklıktaki değişiklikler ve tank buhar alanındaki basıncı
etkileyen diğer faktörlerin yol açtığı normal değişikliklere müsaade etmek üzere,
ayarlanan basınçtan daha düşük olmalıdır. Ayarlanan basınç ve boşaltma basıncı,
tankın tasarlanmış ve imal edilmiş olduğu standardın gereklilikleri ile istikrarlı
olmalıdır. Bazı standartlar spesifik gereklilikler arz eder, ancak diğerleri etmeyebilir.

5.5.1.1.3 API Standardı 620’ye göre tasarım ve imal edilmiş tanklar için basınç
boşaltma cihaz gereklilikleri, API Standardı 620 Kısım 6’da verilmektedir. Bir basınç
boşaltma cihazının basınç ayarı, tankın üst kısmındaki basınç, tanka ait nominal
basınç oranına eşit iken ve tank muhteviyatı sıvı azami tasarım seviyesinde iken,
cihazın yer aldığı seviyedeki azami basıncı aşmamalıdır.

Normal şartlar altında, basınç boşaltma cihazlarının, basıncın, müsaade edilen azami
çalışma basıncının yüzde 10’unun üzerine çıkmasını önlemek üzere, yeterli akış
kapasitesi olmalıdır. Acil durum yangın şartlarında, cihazlar, basıncın müsaade
edilen azami çalışma basıncının yüzde 20’sinden daha fazla yükselmesini
önleyebilecek kapasitede olmalıdır.

5.5.1.2 Vakum
Bir vakum boşaltma cihazı, havanın veya başka bir gaz veya buharın girmesine
müsaade etmek için, sonuçlanabilecek aşırı vakumu önlemek üzere monte
edilmelidir. Vakum boşaltma cihazı, en büyük tek bir ihtimal ile tespit edilen, ancak
bununla sınırlı kalmayan bir akış kapasitesini veya, ihtimallerin her türlü makul ve
muhtemel kombinasyonunu boşaltmaya uygun olmalıdır. Tankın içine hava
çekilmesini önlemek üzere, uygun bir kumanda ve bir gaz kaynağı ile, bir gaz-
basınçlandırma hattı temin edilebilir. Vakum boşaltma valfleri gerekliliğini ortadan
kaldırmak üzere, bir gaz basınçlandırma sisteminin tasarımı bu standardın kapsamı
dışındadır ve sadece, hava endüksiyonunun, tankının arıza yapmasına eşit veya
ondan daha fazla bir tehlike arz etmesi durumunda dikkate alınmalıdır.

44
Genelde, vakum boşaltma için tespit edilen ve boşaltma basınçları, tanka hasar
gelmesini önlemek üzere belirlenirler ve vakumu, tankın tasarlanmış olduğu
seviyeden daha yükseğe çıkmayacak şekilde sınırlamalıdır. Bir tankın vakum
boşaltma cihazları, tanktaki vakumun, cihazlardan tanka, belirlenen azami oranda
hava akışı olması durumunda, tankın tasarlanmış olduğu vakum seviyesini
aşmamasını temin edecek bir basınç veya vakumda açılacak şekilde ayarlanacaktır.

5.5.2 Basınç ve Vakum Boşaltma Cihazlarının Takılması

Basınç ve vakum boşaltma cihazları aşağıdakileri gerçekleştirmek üzere monte

edilecektir:

a. Buhar alanı ile direkt iletişim sağlamak ve tankın sıvı muhteviyatınca tecrit
edilmemek.

b. Boşaltma şartları esnasında, girişin, yalıtım ile tıkanmasını önlemek.

c. Tankı, bir blok Valfinin veya tank ile vakum boşaltma cihazı ya da basınç veya
vakum boşaltma cihazı ile boşaltma çıkışı arasındaki valflerin kapanmasından
korumak. Bu, aşırı boşaltma kapasitesi gerçekleştirmeksizin blok valflerini
kilitlemek veya tecrit etmek ya da çok yönlü valfler, ara kilitlemeli valfler ile, aşırı
basınç veya vakum boşaltma kapasitesi sağlamak suretiyle veya bir basınç ya da
vakum boşaltma cihazının izole edilmesinin, geri kalan boşaltma kapasitesini,
gereken boşaltma kapasitesinin altına düşürmeyecek şekilde yerleştirilmiş tecritli
blok valfler ile gerçekleştirilebilir.

d. Herhangi bir blok valf de dahil olmak üzere, giriş ve çıkış tertibatlarının, boşaltma
cihazına gerekli akış kapasitesinin sağlanmasına müsaade etmesini temin etmek.

e. Soğuk buharın, tankın tavanında bir termal meyil oluşturmasını veya tankın
tavanındaki sıcaklığı düşürmesini önleyin. Asma tavan tipli çatı yalıtım sistemi
bulunan bir tankta, boşaltma valfine giriş boru tertibatı, soğuk buharın, dış çatı ile
asma tavan arasındaki sıcak alana girmesini önlemek üzere, asma tavana nüfuz
etmelidir. Bu boru tertibatının etkileri, boşaltma valf kapasitesi hesaplamalarında
dikkate alınmalıdır. Boşaltma valfleri, valf çerçevesindeki mevcut basınca göre
ebatlandırılmalıdır. Giriş basınç kayıpları ile, çıkış flanşında oluşan geri basınç da
dikkate alınmalıdır.

5.5.3 Boşaltma Boru Tertibatı

5.5.3.1 Boşaltma cihazlarından veya ortak boşaltma başlıklarından çıkan boşaltma

boru tertibatı, aşağıdakileri sağlayacak şekilde monte edilmelidir:
a. Emniyetli bir konum sağlamalıdır.
b. Mekanik hasara karşı korumalı olmalıdır.
c. Boşaltma cihazları ve ilgili boru tertibatından, havadaki nem ve yoğuşmayı hariç
tutmalı veya gidermelidir. Bu, serbest yerleşimli yağmur başlıkları veya boşaltma
boruları kullanmak suretiyle gerçekleştirilebilir, ancak, bu malzemelerin kullanımının
basınç kaybı etkileri için de bir hesap yapılmalıdır. Temin edilmekte ise, boşaltma
boruları, tanklar, boru tertibatı, ekipman ve yapılarda muhtemel alev hasarını
önlemek üzere monte edilmelidir.
d. (1) Elemanlar, tanklar, boru tertibatı, ekipman ve yapılarda alev hasarını önlemek
üzere ve (2) kapalı alanlara buhar girişini önlemek üzere boşaltma yapmalıdır.
e. Boşaltma sıcaklığının 32°F’nin (0°C) altında olduğu durumlarda, boşaltma şartları
esnasında valf gövdesinin içinde hava devridaimini, dolayısıyla buz oluşumunu
önlemelidir.

45
f. Tanktaki buharın donmasını önlemelidir.

5.5.3.2 Bir tank bir bina içinde yer almakta ise, tankın havalandırma cihazları, binanın
dışına boşaltma yapacaktır.

5.5.3.3 Bir ya da daha fazla tanktan boşaltma cihazı boşaltma hatları, başlığın, bu
paragrafın diğer hükümlerine uygun olması kaydı ile, ortak bir boşaltma başlığına
bağlı olabilir. Boşaltma cihazlarının doğru şekilde çalışmasına engel olacak şekilde
yeterli geri basınç verebilecek sıvı kapanları kullanılmamalıdır. Tanktaki boşaltma
cihazlarının doğru şekilde çalışmasını önleyecek şekilde geri basınç oluşabilecek gibi
ise, diğer menfezler, boşaltma boruları, boşaltıcılar ve boşlatma cihazları, ortak
boşaltma başlığına bağlanmamalıdır. Boşaltma başlığının ebatlandırılmasında ve
dengede olmayan boşaltma cihazlarının ayarlanmış basıncının telafi edilmesinde,
boşaltma şartları esnasında oluşan geri basınçlar dikkate alınmalıdır (bknz. API
Tavsiye Edilen Uygulama No. 520 ve 521).

5.5.3.4 Boşaltma valfleri, kaçan soğuk gaz konteynere ve çatıya monteli herhangi bir
birime hasar vermeksizin, açık havaya, engellenme olmadan boşaltma yapacak
şekilde düzenlenmelidir.

5.5.3.5 Bir havalandırma cihazı boşaltma sırası veya menfezi, su, buz, kar veya diğer
yabancı maddelerin birikmesini ve akışı engellemesini önleyecek şekilde tasarım ve
monte edilmelidir. Atmosfere boşaltma yaparken, boşaltma yukarı doğru
yönlendirilmelidir. Düşey sıralamanın bağımsız olarak desteklenmesi dikkate
alınabilir. Boşaltma valfinin, boşaltma biriktirmesinden gelen buharın alev almasından
meydana gelen, konteyner ve çatıya monteli diğer birimler üzerindeki termal etkiyi
azaltmak üzere önlemler alınmalıdır.

5.5.4 Ayarlanan Basıncın Doğrulanması

Tüm basınç ve vakum boşaltma cihazlarının ayarlanan basıncı, cihazlar çalışmaya
başlamadan önce test edilmek suretiyle doğrulanmalıdır.

5.5.5 Yapım Malzemeleri

Boşaltma cihazı ve ilgili boru tertibatı için malzemeler, cihazın ve boru tertibatının
çalıştırılması için uygun olan depolanmış ürün servis sıcaklıkları ve basınçları için
seçilmelidir. Ayrıca, malzemeler, tankta depolanan ürün ile ve boşaltma esnasında,
boşaltma cihazının yakınında oluşan diğer ürünler ile uyumlu olmalıdır (bir boşaltma
olması durumunda).

5.5.6 Bakım
Tavsiye edilen bakım ve muayene prosedürleri için API Bülteni 2521 ve API Tavsiye
Edilen Uygulamalar 576’ya bakınız.

5.6 HAVALANDIRMA CİHAZLARININ TEST EDİLMESİ VE İŞARETLENMESİ

Soğutma tertibatlı yer üstü ve yer altı tankları için havalandırma cihazlarının test
edilme işaretlendirme prosedürleri, soğutma tertibatsız yer üstü tanklara ait
prosedürler ile aynıdır (bknz. Kısım 4.6).

46
EK A—TABLO 1 VE 2 İÇİN NORMAL HAVALANDIRMA ESASLARI
Parlama noktası 100ºF’ın (37.8ºC) altında olan sıvılar için, bu standart, her bir
doldurma oranı saati başına ve her bir barel başına (2.02 Nm³ /s / metreküp) 12
SCFH hava oranında bir havalandırma kapasitesi tavsiye etmektedir. Bu miktarın
yarısı, yani 6 SCFH (1.01 Nm³ /s / metreküp) hava, sıvı hareketinden kaynaklanan
buhar yer değişimine tekabül etmektedir. İlave 6 SCFH (1.01 Nm³ /s / metreküp)
hava, yaklaşık yüzde 0.5 oranında bir buharlaşma oranı esasında tespit edilmiş olup,
eşdeğer bir havaya aktarılan yoğun buharların değişimine karşılık gelmektedir.

Yaklaşık yüzde 0.5 oranındaki buharlaşma oranı, temelde boş bir tanka pompalanan
gazolin esasına göre seçilmiştir. Bu süre çerçevesinde, ısı kazanımı en yüksektedir.
Ayrıca, sıcak hat ürünlerinin bir sonucu olarak (örneğin, boru hattının güneşe maruz
kalması) herhangi bir şok buharlaşma, bu anda en kritik durumdadır, zira dolu bir
tankta olduğu gibi, büyük bir ısı kuyusu yoktur. İlave olarak, buharlaşma da
artmaktadır, çünkü, buharlaşmayı önleyecek bir tank basıncı temelde söz konusu
değildir. Hidrokarbon buharının havaya çevrilmesi için, hava için 1’e karşılık, 1.5’luk
bir özgül ağırlık, ihtiyarî olarak seçilmiştir.

Yukarıda belirtilen ürün hareketi için havalandırma kapasitesine ilave olarak, tank
ebadını esas alan bir termal nefes alıp verme oranı da tespit edilmiştir (bknz. Tablo
2). Bu, sıvı hareketi için havalandırmaya ilavedir.

Birleşik Devletlerin güney batısında, sıcak, güneşli bir günde ani bir fırtınanın
patlamasında olduğu gibi, tankların kısa sürede soğutulabildiği tespit edilmiştir.
Vakum şartları açısından, çatı plakalarının 60ºF’a (33ºC) kadar ve gövde plakalarının
30ºF’a (17ºC) kadar soğutulabildiği tespit edilmiştir. Bu, tank buhar alanından,
muhafaza ve tavan yüzeyde yaklaşık fitkare başına saatte 20 BTU’luk (metrekare
başına 63 Watt) bir ısı kaybına çevrilebilir. Bundan, vakum (nefes alma) gereklilikleri
tespit edilmiştir. Buhar alanlarının ne kadar sürede ısıtılabileceğine (nefes verme)
dair kayıt mevcut olmadığı için, termal nefes verme için, nefes alma gerekliliklerinin
yüzde 60’ı oranında bir rakam ihtiyarî olarak seçilmiştir.

Yukarıdaki esasların tespit edilmesinde, nefes verme için gerekliliklerin bir miktar
konservatif olduğu bilinmektedir; ancak, gerek alışılmadık iklim şartlarını, gerekse,
gazolinin açığa çıkardığından daha gazla buhar açığa çıkarabilecek ürünleri dikkate
almak açısından bir miktar konservatif şekilde hareket edilmesinde fayda olduğuna
inanılmaktadır.

Ayrıca, tankın genel maliyeti dikkate alındığında, daha büyük bir havalandırma cihazı
için söz konusu olan maliyet son derece azdır. Bu korunma, pompalama oranlarının,
tasarım oranlarının az miktarda üzerine çıkarılması durumunda da, ayrıca bir emniyet
marjı sağlamaktadır.

47
EK B—TABLO 3 VE 5 İÇİN ACİL DURUM HAVALANDIRMA ESASLARI
API Tavsiye Edilen Uygulamaları 2000, Hava Basınçlı ve Alçak Basınçlı Depolama
Tanklarının Havalandırılması Kılavuzu’nun ilk baskısında yer alan acil durum
havalandırma gereklilikleri, ateşe maruz kalan bir tankın, ısıyı ortalama olarak fitkare
ıslak yüzey başına 6000 BTU / saatte (18,900 Watt / metrekare) alacağı varsayımını
esas almakta idi. Serbest bir dairesel ağızda verilen asgari acil durum boşaltma
kapasitesi, Kıta ortası ham petrolünden tipik bir ham petrol benzini damıtma
özelliklerinin detaylı bir analizinin sonuçları ile, alışılmış bir delik formülü ile, 0.7’lik
delik katsayısı ve 2.5’luk buhar özgül ağırlığı ile hesaplandı.
Ebadı ne olursa olsun, herhangi bir tank için azami acil durum havalandırma
kapasitesi 648,000 fit küp (17,400 metreküp) / saat idi. Bu acil durum havalandırma
kapasitesi aşağıdakileri esas almakta idi: 17,500 barelden (2,780 metreküp) daha
yüksek kapasiteli tanklar, ısıtıldıkları zaman, muhteviyatı, seri kaynamanın başladığı
sıcaklığa erişene kadar, o denli uzun bir süre geçmesi gerekiyordu ki, bu noktanın
erişilmesi ihtimali son derece azdı ve hatta erişilse dahi, can ve mal koruması için
gerekli önlemleri almak üzere, fazlası ile zaman kalacaktı.

Acil durum havalandırması için bu esas, Ulusal Yangın Korunma Birliği (National Fire
Protection Association) (NFPA)2 tarafından benimsenmiş ve uzun yıllar boyunca,
başarı ile kullanılmıştır. Tespit edilebildiği kadarı ile, olağanüstü küçük kapasitelere
sahip birkaç konteyner haricinde, bir tankın, bu esas çerçevesinde havalandırıldığı
zaman, yetersiz acil durum havalandırma kapasitesinden ötürü aşırı basınca bağlı
olarak arıza yaptığı hiç bir vak’a kaydedilmemiştir.

Ancak, acil durum havalandırmasının bu esaslara uygun olmadığı durumlarda,

felaketle sonuçlanan birkaç tank patlaması da gerçekleşmiştir. Bu tank patlamaları,
dikkatleri acil durum havalandırma gerekliliklerine çekmiştir. Birçok küçük çapta
yangın testi, ideal şartlar altında, fitkare başına 6,000 BTU / saatin üzerinde (18,900
Watt / metrekare) ısı girdisinin temin edilebileceğini ortaya koymuştur; ancak, büyük
ölçekli test verileri mevcut değildi. 1961 Haziran ayında, Tulsa, Oklahoma’daki
yangın denemeleri esnasında, 8 fit x 26 fit 10 inçlik (2.44 metre x 8.18 metre) yatay
bir tanka, tankın dahili basıncını yaklaşık 3 inç su kolonu (7.5 mbarg) basınç ile
sınırlandıracak şekilde ebatlandırılmış bir acil durum havalandırma cihazı donanımı
takılmıştı. Ölçümler, ateşe maruz kalma durumunda, basıncın yaklaşık 1.6 pounds /
inçkareye (110 mbarg) yükseldiğini göstermiştir. Bu testleri esas alarak, acil durum
havalandırma gerekliliklerinin tekrar incelenmesi üzerinde mutabakata varılmıştır. Bu
etüdün bir sonucu olarak, ateşe maruz kalma durumunda mevcut ısı girdisi esası
geliştirilmiştir. 2
2
Ulusal Yangın Korunma Birliği (National Fire Protection Association), 1
Batterymarch Park, P.O. Box 9101, Quincy, Massachusetts 02269-9101.

Tablo 3 ve 5, kütük grafik kağıdına basıldığı zaman, üç düz çizgiden oluşan bir
kompozit eğriyi esas almaktadır.

Eğri aşağıdaki şekilde tarif edilebilir: İlk düz çizgi 20 fitkare (1.86 metrekare) ıslak
yüzeyde 400,000 BTU / saat (117,240 Watt) ile 200 fitkare (18.6 metrekare) ıslak
yüzeyde 4,000,000 BTU / saat (1,172,400 Watt) arasında çizilmiştir. Eğrinin bu kısmı
için denklem :

Q = 20,000A (İngiliz Birimi) (B-1)

Q = 63,150A (Metrik Birim)

İkinci düz çizgi 200 fitkare (18.6 metrekare) ıslak yüzeyde 4,000,000 BTU / saat
(1,172,400 Watt) ile 1,000 fitkare (93 metrekare) ıslak yüzeyde 9,950,000 BTU / saat
(2,916,000 Watt) arasında çizilmiştir. Eğrinin bu kısmı için denklem

48
 Q = 199,300A 0.566 (İngiliz Birimi) (B-2)
Q = 224,200A 0.566 (Metrik Birim)

Üçüncü düz çizgi 1,000 fitkare (93 metrekare) ıslak yüzeyde 9,950,000 BTU / saat
(2,916,000 Watt) ıslak yüzey ile 2,800 fitkare (260 metrekare) ıslak yüzeyde
14,090,000 BTU / saat (4,129,700 Watt) arasında çizilmiştir. Eğrinin bu kısmı için
denklem

Q = 963,400A 0.338 (İngiliz Birimi) (B-3)

Q = 630,400A 0.338 (Metrik Birim)

Şekil B-1 İngiliz Birimi için kompozit eğriyi göstermektedir. 1 pound / inçkare (69
mbarg) ve altındaki basınçlar için tasarlanmış, 2,800 fitkareden (260 metrekare)
büyük ıslak yüzeyleri olan soğutma tertibatsız tanklar için, ateşe komple müdahale
etmenin mümkün olmadığı ve aşırı ısınmadan kaynaklanan metal kuvvet kaybının,
buhar oluşumu için muhtemel azami oranın hasıl olmasından önce, buhar alanında
arızaya yol açacağı sonucuna varılmıştır. Dolayısıyla, 14,090,000 BTU / saat’e
(4,129,700 Watt) eşdeğer buharın ötesinde, ilave bir havalandırma kapasitesi etkili
olmayacaktır.

Tasarım basıncı ne olursa olsun, tüm soğutma tertibatlı tanklar için ve 1 pound / inç
kare (69 mbarg) basıncın üzerindeki tüm soğutma tertibatı olmayan tanklar ile,
muhafaza kapları için, 2,800 fitkareden (260 metrekare) büyük maruz kalan yüzeyler
için, ilave havalandırmanın faydalı olduğuna inanılmaktadır, zira, bu depolama
şartları altında, sıvılar genellikle, kaynama noktalarına yakın sıcaklıklarda muhafaza
edilirler. Dolayısıyla, bu sıvıları kaynama noktalarına getirmek için gerekli olan süre,
kayda değer bir rakam olmayabilir.

Bu durumlar için, aşağıdaki esaslara göre, bir ısı girdi değeri tespit edilmelidir

Q = 21,000A 0.82 (İngiliz Birimi) (B-4)

Q = 43,200A 0.82 (Metrik Birim)

SCFH hava cinsinden toplam acil durum havalandırma gereklilikleri, yukarıdaki

paragraflarda tarif edilen ısı girdi değerlerini esas almaktadır. BTU / saat (Watt)
cinsinden olan bu ısı girdi değerleri, muhafaza edilen sıvıların, heksan özelliklerinde
olacağı ve havalandırmanın 60ºF’de (15.6ºC) gerçekleşeceği varsayımı ile, aşağıdaki
formülü kullanarak SCFH (Nm³ /s) havaya çevrilmektedir:

A. İngiliz Birimi

SCFH= 70,5 Q / LM0,5 (B-5)

burada,

SCFH = standart fit küp hava / saat cinsinden havalandırma gerekliliği,

70.5 = buharı pound cinsinden standart fit küp havaya dönüştürme faktörü,

Q = BTU / saat cinsinden toplam ısı girdisi, (hesaplanmış ıslak yüzey A’yı kullanarak
Şekil B-1’den tespit edilmiştir),

L = BTU / pound cinsinden, boşaltma şartlarında, buharlaşma gizli ısısı,

M = boşaltılmakta olan buharın moleküler ağırlığı.

49
Aşağıdaki denklemde:

SCFH = 1107A 0.82 (B-6)

1107 sabit değeri, Q yerine 21,000 BTU / saat ve heksana ait buharlaşma gizli ısısı
L’yi ve moleküler ağırlık M’yi kullanmak (sırası ile 144 BTU / pound ve 86.17)
suretiyle bir önceki denklemden türetilmiştir.

B. Metrik Birim

Nm3/s=14982 Q / LM0,5

burada,

Nm³ / s = normal metreküp hava / saat cinsinden havalandırma gerekliliği, ,

14982 = çevirme faktörü,

Q = Watt cinsinden toplam ısı girdisi, (hesaplanmış ıslak yüzey A’yı kullanarak Şekil
B-1’den tespit edilmiştir),

L = J/kg cinsinden boşaltma şartlarında, buharlaşma gizli ısısı,

M = boşaltılmakta olan buharın moleküler ağırlığı.

Aşağıdaki denklemde:
Nm³ / s = 208.2A 0.82 (B-7)

208.2 sabiti, Q yerine 43,200 W ve heksana ait buharlaşma gizli ısısı L’yi ve
moleküler ağırlık M’yi kullanmak (sırası ile 334,900 J/kg ve 86.17) suretiyle bir önceki
denklemden türetilmiştir.

Sıvının kaynama noktasının üzerindeki buharın ısınmasından kaynaklanan muhtemel

genleşme, buharın özgül ısısı veya boşaltma sıcaklığı ile 60ºF (15.6ºC) arasındaki
yoğunluk farkı dikkate alınmamıştır, zira, bu değişikliklerden bazıları telafi edicidir.

Yangın durumundaki havalandırma gerekliliklerinin tespit edilmesindeki çeşitli

metotların farklılıklarına dair ifade edilen bazı kaygılardan ötürü ve bir metot üzerinde
standartlaşmaya gidilmesi isteğine bağlı olarak alt komite, 1993-1996 arasında,
yaklaşık 100 firmayı kapsayan bir anket yapmıştır. Bu anket, bu dokümanda, API RP
520, API RP 521, NFPA dokümanları veya diğer yaygın olarak kullanılan yangın
durumu havalandırma hesaplama metotlarının kullanılması ile sağlanan emniyet
seviyeleri arasında, tespit edilebilir bir fark olmadığını ortaya koymuştur. Alt komite,
1996’da, yangın durumu havalandırma gerekliliklerinin tespit edilmesi için, endüstriyi
bir metot üzerinde standartlaştırma gayretlerini sürdürmeme kararı almıştır.

50
 A = fitkare cinsinden ıslak yüzey alanı

Not: 2,800 fitkare ıslak yüzey alanının üzerinde, toplam ısı emiliminin, 1 pound / inç kare basıncın
altında olup soğutma tertibatı olmayan tanklar için sabit kaldığı kabul edilmektedir. 1 pound / inç kare
basınç üzerinde soğutma tertibatı olmayan tanklar için ve tüm soğutma tertibatlı tanklar için, toplam ısı
emilimi, ıslak yüzey alanı ile artmaya devam eder. Eğrinin, 2,800 fitkarenin üzerinde bölünmesinin
sebedi de budur.

Şekil B-1—Ateşe Maruz Kalma Esnasında Acil Durum Havalandırma Gerekliliklerinin

Tespit Edilmesi Eğrisi

51
EK C—HAVALANDIRMA CİHAZLARININ TİPLERİ VE ÇALIŞMA ÖZELLİKLERİ

C.1 Giriş
Alçak basınçlı depolama tankları için iki temel tip basınç veya vakum menfezi
mevcuttur: doğrudan etkili menfez valfleri ve pilot tarafından çalıştırılan menfez
valfleri. Doğrudan etkili menfez valfleri, ağırlıklı veya yaylı olabilir. Yaylar, genellikle 1
pound / inç karenin (69 mbarg) üzerinde ayarlanmış basınçlar veya Ð1 pound / inç
karenin (Ð69 mbarg) altında ayarlanmış vakumlar için kullanılmaktadır. Bu
havalandırma cihazları, hem aşırı basınca karşı koruma sağlamakta, hem de ürünü
muhafaza etmektedir. Doğrudan etkili menfez valflerine, bazen, muhafaza valfleri adı
da verilir.

Başka bir havalandırma cihazı tipi, açık bir menfez, hava basıncında çalışmak üzere
tasarlanmış depolama tankları için, aşırı basınç veya vakum koruması sağlamak
üzere mevcuttur. Açık menfez, her zaman açıktır. Bu menfez, hava basıncında
çalışmak üzere dizayn edilmiş bir tankın, herhangi bir basınç değişikliğinde, nefes
alma ve vermesi yapmasına müsaade eder. Açık bir menfezde, genellikle, yağmur
veya karın, tanka girmesini önleyen bir nevi hava kapşonu veya tertibatı mevcuttur
(bknz. Şekil C-1).

Çalışma özelliklerinin bir özeti Tablo C-1’de verilmektedir.

C.2 Doğrudan Etkili Menfez Valfleri

C.2.1 TARİF
Doğrudan etkili menfez valfleri, basınç boşaltmak, vakum boşaltmak veya basınç ve
vakum kombinasyonunu boşaltmak üzere mevcuttur. Menfez valfleri kombinasyonu,
yanyana bir konfigürasyonda gerçekleştirilebilir (bknz. Şekil C-2). Basınç boşaltma
buharlarının boru vasıtası ile uzaklaştırması gerektiğinde, yanyana menfez
valflerinde veya basınç boşaltma menfez valflerinde, flanşlı çıkış donanımları da
mevcuttur.

Acil durum boşaltması sağlamak ve muayene veya bakım için bir tankın içerisine
erişime müsaade etmek üzere, daha büyük doğrudan etkili menfez valfleri de
mevcuttur. Bunlar tipik olarak 16 inç (400 mm) ila 24 inç (600 mm) arası ebatlarda
mevcutturlar (bknz. Şekil C-3). Şekil C-4, diğer doğrudan etkili menfez valf tiplerini ve
konfigürasyonlarını göstermektedir.

52
C.2.2 ÇALIŞMA PRENSİBİ
Doğrudan etkili bir menfez valfinin çalışma prensibi, paletin ağırlığına veya cihazı
kapalı tutmak üzere palet üzerine etki eden yayın kuvvetine bağlıdır. Yuva tecrit alanı
üzerine etki eden tank basıncı veya vakum, palet üzerine etki eden aksi yöndeki
kuvvete eşit olduğu zaman, havalandırma cihazı, açılmanın eşiğindedir. Basınç veya
vakumdaki daha fazla bir artış, paletin, yuvadan kalkmasına sebep olur.

Bir paletin tamamen kaldırılması için genellikle, yüzde 70 ila yüzde 100 aşırı basınç
gereklidir (bknz. Şekil C-5). Kapasite nedenlerinden ötürü tamamen yuva paletinin
tamamen kaldırılması gerektiği, ancak depolama tankındaki bir basınç sınırından
ötürü bunun gerçekleştirilemediği uygulamalarda, azaltılmış bir kaldırma ve
kapasitede, daha büyük bir havalandırma cihazı veya birçok havalandırma cihazı
kullanılmalıdır. Tanka nüfuz sayısını asgariye indirmek üzere, birçok küçük
havalandırma cihazı yerine, birkaç adet büyük havalandırma cihazı genellikle tercih
edilmektedir. Bir alternatif olarak, tamamen kaldırmaya müsaade etmek üzere, tankın
müsaade edilen azami çalışma basıncının altında bir basınç ayarı seçilebilir.

C.2.3 YUVA SIZDIRMAZLIĞI

Paletin sızdırmazlık yüzeyinde, tipik olarak, yumuşak, yapışmayan bir malzeme
kullanılır. Bu malzeme, palet ve ağız arasında daha iyi bir sızdırmazlık sağlar ve
paletin, ağza yapışmasını önler.

Doğrudan etkili bir menfez valfi, tank basınçları, ayarlanmış basıncın yüzde 75’inde
veya daha az iken, en sızdırmaz durumundadır. Tank basınçları, ayarlanmış basıncın
yüzde 90 veya üzerinde ise, yuva kaçağı, olağandır. Bir tank, ayarlanmış basınca ne
kadar yaklaşırsa, yuvalar da o kadar kaçak yapar. Ayarlanmış aynı basınçlar için,
daha büyük menfez valfleri, daha küçük menfez valflerine göre, daha fazla
sızdırmazlık sağlar. Bunun sebebi, palet oturma yüzeyindeki çevresel birim yükünün,
oturma alanı ile doğru orantılı olmasıdır.

Depolama tankındaki üründen çıkan buharlar, havaya maruz kaldığında

polimerleşirse veya buharlar kendiliğinden soğursa, yoğuşursa ve atmosfer nemini
dondurursa, yuva kaçağı, menfez valfi yuvalarının kapalı olarak yapışmasına yol
açabilir. Yapışmayı önlemek için, yuva alanına, azot gibi bir atıl gaz uygulanması
veya buhar gömlekli bir havalandırma cihazı kullanılması gerekli olabilir.

Flanşlı bağlantılarda, özellikle ağırlıklı acil durum havalandırma cihazları gibi büyük
çaplı cihazlarda, yuva kaçağı, düzgün olmayan somun torkuna bağlı olarak da
gerçekleşebilir.

53
 Tablo C-1— Havalandırma Cihazlarının Çalışma Özellikleri
Özellik
Yuva sızdırmazlığı
Kapasite / Aşırı Basınç (Şekil C-
5’e bknz)
Kurulu Basınç Aralığı – Tipik
Tipik Buhar Boşaltma
Havalandırma Cihazının Tipi
Doğrudan Etkili Pilot ile Çalıştırılan
Basınç arttıkça sızıntı oranı artar. Basınç arttıkça sızıntı oranı artar.
Sızıntı % 75’lik bir kurulumda % 30’luk bir kurulumun üstünde
sızıntı başlar tipik olarak sızıntı olmaz. % 90’lık
bir kurulumda pilotta küçük bir
sızıntı miktarı görülebilir.
Basınç veya vakum için, % Basınç veya vakum için, %
200’lük bir kurulumda normal 110’luk bir kurulumda normal
olarak elde edilen ölçülü kapasite olarak elde edilen ölçülü kapasite
Basınç-Ağırlık Yüklü Basınç- 2” WC – 15,0 psig (5
½ oz/in2 ile 16 oz/in2 arası mbarg – 1,034 mbarg arası)
(0,865” WC – 27,7” WC arası)
(2 mbarg – 69 mbarg arası)
Basınç – Yay Yüklü Vakum - -2”WC – -14,7 psig
1,0 psig – 15,0 psig arası arası (-5mbarg, 1,013 barg arası)
(69 mbarg – 1,034 barg arası)
Vakum – Ağırlık Yüklü
½ oz/in2 ile 10 oz/in2
-0,865” WC, -17,3”WC arası
(-2 mbarg, -43 mbarg arası)
Vakum – Yay Yüklü
-10 oz/in2 ile -7 oz/in2
(-43 mbarg, 0,48 barg arası)
0 % 0, % 7 arası

Kaçıcı emisyon ile ilgili katı yönetmeliklerinin mevcut olduğu yerlerde, açık menfezler
kabul edilmeyebilir ve menfez cihaz seçiminde, normal tank çalışması süresince
azami kaçak gereklilikleri dikkate alınmalıdır.

C.2.4 HAVALANDIRMA CİHAZ EBATLARI VE AYARLANAN BASINÇLAR

Doğrudan etki eden menfez valfleri tipik olarak 2 inç (50 mm) ila 12 inç (300 mm)
arasındadır; ancak, sıralı bir konfigürasyondaki menfez valfleri (bknz. Şekil C-4) 24
inçe (600 mm) varan ebatlarda olabilir. Bir menfez valfinin ebadı, havalandırma
cihazının tank bağlantısına bağlıdır.

Ağırlıklı menfez valfleri için ayarlanan tipik basınç aralıkları 16 ons / inçkare’lik
basınca kadar (69 mbarg) ve 10 ons / inçkare vakuma kadardır (-43 mbarg).
Genellikle, bu değerleri aşan basınç veya vakum ayarları için yaylı menfez valfleri
kullanılmalıdır çünkü, ilave ağırlıklar için destek yapı ve alan mevcut değildir.

Bir depolama tankına monte edildikten sonra, bir havalandırma cihazının ayarlanmış
basıncının doğrulanması, tank basıncını veya vakumunu arttırmak sureti ile
gerçekleştirilebilir. Ayarlanmış basıncı değiştirmek için, palete ağırlık ilave edilmeli
veya paletten ağırlık alınmalı, yeni bir palet kullanılmalı veya yay ayarlanmalıdır
(yaylı bir menfez valfi kullanılmakta ise).

C.3 Pilot ile Çalışan Menfez Valfleri

C.3.1 TARİF
Pilot ile çalışan menfez valfleri, basınç boşaltmak, vakum boşaltmak veya basınç ve
vakum kombinasyonunu boşaltmak üzere kullanılır. Basınç boşaltma buharlarının
boru vasıtası ile uzaklaştırması gerektiğinde, bazı menfez valflerinde, flanşlı çıkış
donanımları bulunabilir. Yanyana doğrudan etkili menfez valflerinin aksine, pilot
çalıştırmalı menfez valfleri, basınç veya vakumu, atmosfere, aynı açıklıktan boşaltır
(bknz. Şekil C-6).

54
C.3.2 ÇALIŞMA PRENSİBİ

Basınç boşaltmak için pilot ile çalıştırılan bir menfez valfi, menfez valf yuvasını kapalı
tutmak için, ağırlık veya bir yay değil, tank basıncını kullanır. Ana yuva, büyük bir
alan diyaframı üzerine etki eden tank basıncı vasıtası ile sabit olarak tutulur. Bu tank
basancı, yuva tecrit alanından daha geniş bir alanı kapsar, dolayısıyla, net basınç
kuvveti, her zaman, yuvayı kapalı tutacak istikamettedir. Diyaframın üzerindeki
hacme, kubbe adı verilir. Diyaframın arızalanması halinde, kubbe basıncı düşer ve
menfez valfi açılır.

Pilot, tank basıncını daimi olarak ölçen küçük bir kumanda valfidir. Tank basıncı,
ayarlanan basınca yükseldiğinde, pilot devreye girerek, kubbe hacmindeki basıncı
azaltır, yuvayı kapalı tutan kuvvet azalır ve yuva kalkarak, tank basıncının, menfez
valfinden boşaltma edilmesine müsaade eder. Tank basıncı azaldığı zaman, pilot
kapanır, kubbe hacmi yeniden basınçlanır ve ana yuva kapanır.

Buhar boşaltma, açılma ve kapanma basıncı arasındaki fark olarak

tanımlanmaktadır. Bu basınç farkı, basınç olarak veya ayarlanmış basıncın bir
yüzdesi olarak ifade edilir. Tipik buhar boşaltma yüzde 0 ila yüzde 7 arasındadır.
Yüzde boşaltma olan bir menfez valfi , boğulmuş bir menfez menfez valfi olarak da
bilinir. Boğulmuş menfez valfi, doğrudan etkili menfez valfine benzer, çünkü, hemen
hemen aynı basınçta açılmaya ve kapanmaya başlar; ancak, doğrudan etkili bir
menfez valfinin aksine, aşırı basıncın yüzde 10’unda veya altında, boğulmuş bir
menfez valfinde, yuva tamamen kalkar (bknz. Şekil C-5). Tank çalışma basınçlarının,
müsaade edilen azami tank basıncına çok yakın olmasına rağmen, bu kalkma
özelliği, daha küçük veya daha az havalandırma cihazı ile, aşırı basınç korumasının
gerçekleştirilmesini sağlar.

55
.

56
Şekil C-4 – Doğrudan Hareket Eden Menfezler

57
Vakum boşaltma için kullanılan pilot ile çalıştırılan menfez valfleri, yuvayı kapalı
tutmak için hava basıncını kullanırlar. Yuvayı kapalı tutan kuvvet, yuva tecrit alanı
çarpı yuva boyunca basınç değişimine eşittir. Bu basınç değişim, hava basıncı artı
tank vakumuna eşittir. Tank vakumu, tespit edilen pilota eşit olduğu zaman, pilot,
tank vakumunu, diyafram üzerindeki büyük kubbe hacmine uygulamak üzere açılır.
Diyaframın alt kısmına etki eden hava basıncı, diyafram ve yuvayı yukarı doğru iter.
Yuvanın tam olarak kaldırılmasını sağlamak için, menfez valf ayarı haricinde, tank
vakumunda ya çok az artış gereklidir, ya da hiç artış gerekli değildir. Tank vakumu
azaldığı zaman, pilot kapanır ve ana yuvayı kapatmak üzere, hava basıncı kubbeye
girer.

Diyaframın arızalanması halinde, kubbeye atmosferik hava girer ve tank vakumunun,

yuvayı kaldırmak üzere bir kuvvet farklılığı oluşturmasını engeller. Bu tür bir arızayı
önlemek üzere, çift diyaframlı menfez valfleri de mevcuttur (bknz. Şekil C-7): Bir
diyafram basıncının devreye girmesi için, diğeri ise vakumun devreye girmesi içindir.
Her bir diyafram akıştan yalıtılmış ve korunmuş durumdadır ve stresi asgariye
indirmek üzere, tam desteklidir. Vakum diyaframı, sadece, servis ömrünü uzatmak
üzere, vakum boşaltması sağlamak üzere hareket eder.

Şekil C-5—Menfezin Kapasitesi /Aşırı Basınç Özelliği

C.3.3 YUVA SIZDIRMAZLIĞI

Tüm alçak basınçlı pilot menfez valfleri, üst düzey sızdırmazlık sağlamak üzere,
yumuşak yuvalıdır. Doğrudan etki eden bir menfez Valfinin aksine, bir pilot menfez
valfinde kapalı olan yuvayı tutan kuvvet, basınç arttıkça, artar. Bu kuvvet, menfez
valfi açılmadan hemen önce, azami ölçüdedir, dolayısıyla, tank basıncı arttığı zaman
veya tank basıncı, havalandırma cihazının ayar noktasına yakın iken, kaçak
meydana gelmeyecektir. Yuvayı, ayarlanmış basınçta açmak üzere mevcut olan
kuvvet de azami ölçüdedir, zira ayarlanan basınca erişildiğinde, yuvayı kapalı tutan
kuvvet ortadan kalkar. Mevcut olan açılma kuvveti, esas olarak, yuva alanı çarpı (x)
tank basıncına eşittir.

58
C.3.4 PILOT TİPLERİ
Modüle edici ve ani koparma etkili olmak üzere, iki tip pilot etkisi mevcuttur. Modüle
edici etki için, ana menfez valfi, artan basınç ile kademeli olarak açılır ve boşaltma
basıncında, nominal boşaltma kapasitesine ulaşır. Modüle edici valfler, ayarlanmış
basınçta tekrar kapanır. Koparma etkisi için, ana valf, ayarlanmış basınçta seri olarak
açılır ve boşaltma basıncında, nominal boşaltma kapasitesine ulaşır. Buhar boşaltma
normalde ayarlanabilmektedir.
C.3.5 HAVALANDIRMA CİHAZ EBATLARI VE TESPİT EDİLEN BASINÇLAR
Pilot ile çalıştırılan alçak basınçlı menfez valfleri, tipik olarak 2 inç (50 mm) ila 12 inç
(300 mm) arasında değişmektedir.
Bir menfez Valfinin ebadı, havalandırma cihazının tank bağlantısına bağlıdır. Mevcut
sabit basınçlar 15 pound / inçkare gösterge basıncı (1.034 barg) ile 14.7 pound /
inçkare gösterge vakumu arasındadır (-1.013 barg). Asgari açılış basıncı tipik olarak
2-inç su kolon basıncı (5 mbarg) veya 2-inç su kolon vakumudur (-5 mbarg).

59
Şekil C-7—Pilot ile Çalıştırılan Basınç/Vakum (Çift Diyafram)

60
C.3.6 İSTEĞE BAĞLI ÖZELLİKLER
Pilot ile çalıştırılan menfez valfleri için birçok seçenek mevcuttur. Tespit edilmiş
basıncı doğrulamak için, monte edilmiş ve basınçlandırılmış menfez valfi vasıtası ile,
tespit edilmiş basıncın kontrol edilmesini sağlayan bir saha-test bağlantısı temin
edilebilir.

Depolama tankının basıncının giderilmesi gerekli ise, menfez valfini bir boşaltma
cihazı olarak çalıştıracak bir valf de temin edilebilir. Bu valf, menfez valfi konumunda
manüel olarak çalıştırılacağı gibi, bir kumanda odasından, uzaktan da çalıştırılabilir.

Giriş boru tertibatı basınç kayıplarının, menfez valfini hızlı devire alabileceği
montajlarda, pilota, menfez Valfinin hızlı devire girmesini önlemek üzere, giriş
borusunda yukarı doğru bir konumda, tank basıncı sensör donanımı temin edilebilir.
Uzaktan sensör/sezme donanımı olarak bilinen bu seçenek, menfez valfinin hızlı
devire girmesini önler; ancak, boşaltma kapasitesi azalacaktır çünkü kapasite,
menfez valfi girişindeki basınca bağlıdır.

Tank buharındaki parçacıklar bir problem teşkil ederse, pilot basınç sensör hattına
harici bir hassas filtre takılabilir. Pilottaki tank buharının polimerizasyonu bir problem
teşkil ederse, tank buharının pilota girmesine engel olmak üzere, pilot basınç sensör
hattında, bir sabit gaz arındırıcı parçası temin edilebilir.

Pilot ile çalıştırılan menfez valfinde, pilot kaldırma kolu ve pozisyon göstergesi
donanımı da temin edilebilir. Kaldırma kolu, çalıştırmak üzere serbest olduğunu temin
etmek üzere, pilotun manüel olarak çalıştırılmasına müsaade eder. Tank basınçlı ise,
bu kolun harekete geçirilmesi, her zaman için ana valfi açacaktır. Pozisyon
göstergesi, menfez valfi açık veya kapalı iken, kumanda odasına işaret vermek üzere
kullanılan bir diferansiyel basınç şalteridir.

61
API İle İlgili Yayınların Sipariş Formu
Fatura Adresi– “Sevkıyat Adresi” ile aynı ise işaretleyiniz
Şirket:
İsim/Bölüm.:
Adres:
Şehir:
Eyalet/Bölge:
Posta Kodu:
Ülke:
Müşterinin Gündüz Telefonu.:
Faks No.:
Ödeme Ektedir $
Ödeme Hesaptan Çekilecektir:
MasterCard Visa American Express
Hesap No.:
İsim (Kart Üzerinde Yazılı Olduğu Şekilde):
Son Kullanım Tarihi:
İmza:
Faturayı Adıma Kesiniz
P.K. No.:
Müşteri Hesap No.:
Eyalet Satış Vergisi –Amerikan Petrol Enstitüsü, aşağıdaki eyaletlere postalanan
yayınlardan satış vergisi tahsil etmek ile yükümlüdür: AL, AR, CT, DC, FL, GA, IL, IN,
IA, KS, KY, ME, MD, MA, MI, MN, MO, NE, NJ, NY, NC, ND, OH, PA, RI, SC, TN,
TX, VT, VA, WV ve WI. Satın alıcının muaf olduğu durumlar haricinde, bu eyaletlere
sevk edilen siparişlerin ödemesi, geçerli satış vergisini de içermelidir. Muaf iseniz,
eyalet muafiyet numaranızı yazınız ve mevcut muafiyet belgenizin bir nüshasını da
gönderiniz.
Muafiyet No.:
Eyalet:
Sevkıyat ve Muamele – A.B.D. ve Kanada’daki tüm siparişler, UPS veya Birinci Sınıf
Posta ile gönderilmektedir.
Diğer tüm ülkelere siparişler, Uçak Postası vasıtası ile gönderilmektedir.
A.B.D. ve Kanada’da, sipariş başına $5 muamele ücreti, artı sevkıyat maliyetleri.
Diğer tüm ülkelerde, Uçak Postası için (standart hizmet) sipariş bedelinin %25’ini
ekleyiniz.
Diğer tüm ülkelerde, Bir Sonraki Gün UPS Teslimatı için, ilave olarak sipariş
bedelinin %10’unu ekleyiniz.
Acil Sevkıyat Ücreti – FedEx, $10 ilave – müşteri FedEx hesap numarasını
belirtmelidir: ______________________________.
Bir Sonraki Gün UPS Teslimatı, $10 artı sevkıyat maliyetleri (1-9 kalem).
UPS İkinci Gün, $10 artı sevkıyat maliyetleri (1-9 kalem).
Acil Toplu Siparişler – 1-9 kalem, $10. 9 kalemin üzerinde, her bir ilave kalem için $1
ekleyiniz.
NOT: Yabancı siparişlerde, sevkıyat, FedEx hesap numarası olmaksızın acil olarak
gönderilemez.
Miktar
Sipariş Numarası İsim Toplam
Alt Toplam
Eyalet Satış Vergisi (yukarı bakınız)
Acil Sevkıyat Bedeli (sola bakınız)
Sevkıyat ve Muamele (sola bakınız)
Toplam (Amerikan Doları cinsinden)

62
*Bu yayının gelecekteki baskılarında, Beklemede Sipariş için yer almak istiyorsanız,
kutuya işaret koyunuz. Fiyatlandırma ve mevcudiyet, önceden bildirilmeksizin
değişikliğe tabidir.
Tarih:
(Ay, Gün, Yıl)
API Üyesi
(Evet ise işaretleyiniz)
Sevkıyat Adresi – (UPS Posta Kutusuna sevkıyat yapmamaktadır)
Şirket:
İsim/Bölüm:
Adres:
Şehir:
Eyalet/Bölge:
Posta Kodu:
Ülke:
Müşterinin Gündüz Telefonu.:
Faks No.:
(Yabancı Siparişler için Mecburidir)
SO* Birim Fiyatı
Posta ile Sipariş için: Amerikan Petrol Enstitüsü, Order Desk, 1220 L Street, N.W.,
Washington, DC 20005-4070
Faks ile Sipariş İçin: (202) 962-4776 Telefon ile Sipariş İçin: (202) 682-8375
Size daha iyi hizmet verebilmemiz için, sipariş verirken, bu kodu belirtiniz: C M 4 3 0
54894

C52104 RP 521, Basınç Boşaltma ve Basınç Giderme Sistemleri Kılavuzu $ 115.00

RP 520, Rafinerilerde Basınç Boşaltma Cihazlarının Ebatlandırılması, Seçilmesi ve

Montajı, Kısım I, “Ebatlandırma ve Seçme”

RP 520, Rafinerilerde Basınç Boşaltma Cihazlarının Ebatlandırılması, Seçilmesi ve

Montajı, Kısım II, “Montaj”

RP 526, Flanşlı Çelik Basınç Boşaltma Valfleri

RP 527, Basınç Boşaltma Valflerinin Yuva Sızdırmazlığı

63
Amerikan Petrol Enstitüsü, API Standartlarını esas alan ilave endüstri
kaynakları ve programları da temin etmektedir. Daha fazla bilgi için, irtibat
detayları aşağıdadır:

• Seminerler ve Atölye Çalışmaları Telefon: 202-682-8187

Faks: 202-682-8222

• Müfettiş Belgelendirme Programları Telefon: 202-682-8161

Faks: 202-962-4739

• Amerikan Petrol Enstitüsü Kalite Tescil Telefon: 202-962-4791

Faks: 202-682-8070

• Monogram Lisans Program Telefon: 202-962-4791

Faks: 202-682-8070

• Motor Yağı Lisans ve Belgelendirme Sistemi Telefon: 202-682-8233

Faks: 202-962-4739

• Petrol Test Laboratuarı Denklik Programı Telefon: 202-682-8064

Faks: 202-962-4739

• Eğitim ProgramlaroTelefon: 202-682-8490

Faks: 202-682-8222

İlave olarak, API EnCompass ™ vasıtası ile online olarak, petrol sanayii teknik,
patent ve işletme bilgilerine ulaşabilirsiniz.

Daha fazla bilgi edinmek için 212-366-4040 numaralı telefonu arayınız veya 212-366-
4298 numaraya faks gönderiniz.

API Yayınları, Programları ve Servisleri Kataloğunun ücretsiz bir nüshası için

Catalog, 202-682-8375 veya talebinizi 202-962-4776 numaralı faksa gönderiniz. Ya
da, kataloğun on-line interaktif versiyonunu Web sitemizde görebilirsiniz –
http://www.api.org.
İşinizin Doğru Yapılmasında Size Hep Yardımcıyız.

API Yayınları ve Dağıtımdan, ilave nüshalar temin edebilirsiniz:

(202) 682-8375
API Yayınları, Programları ve Servisleri Internette http://www.api.org adresinde
mevcuttur.
Sipariş No. C20005

64