INTERNACIONALNI UNIVERZITET TRAVNIK

SAOBRAĆAJNI FAKULTET
TRAVNIK

UČENJE NA DALJINU ( DISTANCE LEARNING )

SEMINARSKI RAD

Predmet: Elektronsko poslovanje

Profesor: Prof. dr. Muharem Kozić Student: Ivica Glavaš

Asistent : Mr. Larisa Ramić ,dipl.ing. Br. indeksa: S-26-I/11

Travnik, juni 2014.

SADRŽAJ
Strana

1. UVOD.....................................................................................................................................1

2. POVIJEST UČENJA NA DALJINU I E-UČENJE........................................................2

2.1. Karakteristike sistema za učenje na daljinu.....................................................................4

3. UČENJE PREKO INTERNETA........................................................................................5

4. PREDNOSTI UČENJA NA DALJINU..............................................................................6

5. STEPENI OBRAZOVANJA PUTEM UČENJA NA DALJINU...................................8

6. PREDNOSTI UVOĐENJA E-UČENJA U FORMALNOM I NEFORMALNOM

OBRAZOVANJU.....................................................................................................................9

7. CONTENT MANAGEMENT SYSTEM ( CMS )...........................................................10

7.1. „Čist“ CMS....................................................................................................................10
7.2. Weblog Content Management Server............................................................................10
7.3. CMS orijentiran ka sarađivanju (C-CMS ili Groupware)..............................................11
7.4. Content-Communtiy-Collaboration Management Systems (C3MS).............................12
7.5. Wiki sistemi...................................................................................................................12

8. ZAKLJUČAK....................................................................................................................14

9. LITERATURA..................................................................................................................15
1. UVOD

S obzirom da se nalazimo u vremenu velikih promjena, vremenu u kojem tehnologija u svim

oblastima života svakodnevno napreduje, tako napreduje i područje obrazovnih tehnologija.
Prije svega, samo obrazovanje postaje potrebnije nego ikad. Osim klasičnog obrazovanja,
pojavljuje se potreba sticanja novog znanja, kako u školi, fakultetu, tako kasnije i na radnom
mjestu. Predviđa se da će svaki radnik morati proći kroz proces sticanja novog znanja i
potpuno novih vještina barem dvaput u toku svoje karijere. To je rezultat stalnih promjena
tehnologije i procedura na radnom mjestu. Dobar primjer za to jeste uvođenje kompjuterske
tehnologije u gotova sva područja ljudske djelatnosti.

Uvođenje obrazovnih tehnologija pruža nove mogućnosti razvoja komunikacija među

ljudima. Tako se razni dopisni tečajevi i slični projekti nastoje zamijeniti klasičnim oblikom
obrazovanja u učionici. Ovakvi oblici obrazovanja, učenja kod kojih nema neposrednog
kontakta osobe koja vodi proces obrazovanja (učitelj, mentor) i osoba koje obrazovanje
primaju (učenici, studenti) naziva se ''udaljeno'' obrazovanje (engl. ''Distance Education'') ili
''učenje na daljinu'' (engl. ''e – Learning''). Ovakvo obrazovanje našlo je svoju primjenu u
različitim situacijama, npr. kada učenici nisu u mogućnosti prisustvovati predavanjima zbog
posla ili geografske udaljenosti.

Učenje na daljinu omogućava stalno učenje („lifelong learning“), studenti se profesionalno,

nezavisno usavršavaju na mjestu i vremenu koje sami odaberu, prolaze kroz materijal za
učenje onom brzinom i onoliko puta koliko bi željeli. Kada se govori o učenju na daljinu često
je u upotrebi niz termina: Distance Learning, Distance Training, Distance Education,
eLearning (e-Learning, „e“Learning), Online (On-line) Education, Virtual Instruction,
Virtual Education. Shvaćanje ovih termina kao sinonima nije slučajno. Svima njima
zajedničko je da pretpostavljaju proces učenja u kojem su izvor znanja i primalac fizički
udaljeni i u kojem je njihov odnos posredovan primjenom IKT-a (informaciono –
komunikacione tehnologije), a pojedinačno oslikavaju nijansiranje opcija unutar samog
procesa učenja na daljinu.

1
2. POVIJEST UČENJA NA DALJINU I E-UČENJE

Učenje na daljinu nastalo je mnogo prije nego što bismo najprije pomislili. Naravno, ne u
obliku u kojem ga mi danas poznajemo i koristimo, ali ono je imalo istu ulogu – prevazići
fizičku udaljenost zbog prenošenja znanja, iako je tek od skoro ušao u širu upotrebu, sistem
učenja na daljinu svoje početke bilježi još prije više od 100 godina. Pionir „Distance
Learning-a“ bio je Isaac Pitman, učitelj stenografije. On je primjenio učenje na daljinu u radu
sa svojim studentima još 1840. godine u Engleskoj. Zadavao im je da prepisuju kratke poruke
iz Biblije i vraćaju mu na pregled poštom. Održavao je komunikaciju sa studentima širom
zemlje i podjednako uspješno im prenosio znanje. Takav način obučavanja studenata, preteča
današnjeg učenja na daljinu, pokazao je odmah svoju kvalitativnu, ekonomičnu, pragmatičnu
stranu i slobodniju, u odnosu na tradicionalne metode, primjenu.

Godine 1892. Penn State University, USA je sa još dva univerziteta razvio sistem za
dostavljanje materijala za učenje u ruralnim predjelima Sjedinjenih Američkih Država kao
način pristupa širem krugu studenata koji nisu mogli da pohađaju univerzitet. Kamionetima je
distribuirana pošta sa materijalima za učenje studentima koji su živjeli daleko od obrazovnih
centara, ali su željeli da se obrazuju.

Učenje na daljinu se na početku svog razvoja primarno upotrebljavalo korišćenjem

poštanskog sistema pružajući mogućnost obrazovanja ljudima koji su bili sprječeni da
prisustvuju nastavi u klasičnim školama. Tako je prvi stepen razvoja učenja na daljinu bio
ustvari Correspondence Learning. Koristile su ga žene zbog isključenosti iz programa
institucionalnog obrazovanja koje je bilo namijenjeno tada samo muškarcima, zatim,
zaposleni građani koji su bili na radnim mjestima tijekom održavanja nastave i oni koji su
živjeli isuviše daleko od obrazovnih centara.

Sa tehnološkim razvojem, pojavile su se nove mogućnosti za učenje na daljinu: obrazovne

emisije na radiju (1920.), nastavna televizija (1950.), korišćenje satelita (1970.) i kablovske
televizije (1980.) za brz prenos obrazovnih multimedijalnih materijala na daljinu. Zajednička
karakteristika svih ovih sistema jeste da su bili jednosmjerni i asinhroni. Učenici su slušali ili
gledali obrazovne kurseve, ali ni na koji način nisu mogli da postave pitanje predavaču ili
razmjene mišljenja sa učenicima na drugom kraju svijeta koja su u isto vrijeme pratili ista
predavanja. Ova situacija se izmjenila uvođenjem sistema video konferencija (sredinom
1980.), ali je u to vrijeme ovaj sistem bio veoma skup i dostupan uskom krugu ljudi.

Univerzitet u Londonu, 1859. godine, prvi je univerzitet koji je ponudio stepen ili rang obuke
za učenje na daljinu, zasnovan na njegovom spoljašnjem programu. Drugi pionir u
institucionalizovanju ovog vida edukacije bio je Univerzitet u Južnoj Africi, koji je uveo
Correspondence Education kurseve prije 1946. godine. Najveći Distance Education
univerzitet u Velikoj Britaniji, Open University, postoji od 1969. godine. 1

1
http://www.biznisplan.net/images/Download/Ucenje_preko_Interneta.pdf
2
U Njemačkoj je sličan otvoren 1974. godine, Fern Universitat u Hagenu. Širom svijeta danas
postoji više od 90 institucija, najčešće pod nazivom Open University, koji primarno ističu
značaj učenja na daljinu.

Pojavom jeftinih ličnih računara pojavljuju se materijali za učenje koji koriste mogućnosti
računara – da se naprave lekcije koje osim teksta nose i zvuk, sliku ili filmske zapise, ali i
mogućnost da se naprave interaktivni obrazovni materijali i testovi znanja i vještina. Ovi
obrazovni materijali se u početku distribuiraju na disketama, kasnije na kompakt diskovima i
putem Interneta. Učenje uz pomoć računara dobija naziv elektronsko učenje (skraćeno e-
učenje, eng. e-learning). Nove mogućnosti za jeftino snimanje i montiranje filmova ili obradu
zvuka i slike, ranije dostupne samo profesionalnim producenatskim kućama sada su postale
pristupačne školama i nastavnicima, svima kojima je dostupan lični računar. Otvorene su
mogućnosti da multimedijalne obrazovne sadržaje prave široki krugovi nastavnika, a pojavom
Interneta i mogućnost da se ovi sadržaji razmjenjuju širom svijeta. Mnoštvo ideja i mogućnost
njihove brze razmjene i distribucije posredstvom Interneta značajno je poboljšalo kvalitet
obrazovnog materijala, a pojavilo se i interesovanje za korišćenje novih za individualizaciju
procesa učenja.

Uočena je mogućnost da se prikaz i dizajn obrazovnog materijala prilagodi učenicima sa

posebnim potrebama (npr. korišćenje ispisa vrlo velikim slovima na ekranu za slabovide
učenike ili emitovanje zvuka posredstvom računara i zvučnika koji nosi pročitani tekst
umjesto ispisa teksta). Talentovani učenici zainteresovani za oblasti u kojima postoji veoma
mali broj stručnih nastavnika mogu posredstvom Interneta da uče od nastavnika koji se nalaze
na drugom kraju svijeta. Mogućnosti da se učenje prilagodi potrebama i predispozicijama
pojedinca djelovale su neograničeno. Stvarnost je pokazala da su mnoga očekivanja od učenja
na daljinu bila pretjerana. Iako je uvođenje e-učenja, naročito u fakultetsko obrazovanje, za
mnoge obrazovne institucije postala dobra ekonomska prilika za neke i zakonska obaveza, za
sada su mogućnosti koje ovaj vid učenja pruža slabo iskorišćene. Najveću ulogu u brzom
razvoju e-učenja ima Internet i njegov razvoj. Učeniku je potreban računar i Internet veza da
bi mogao da pristupa resursima za učenje koje takođe preuzima sa Interneta. Na Internetu
postoji veliki broj besplatnih Web strana za učenje na daljinu, sa izuzetno korisnim i
raznovrsnim sadržajima. Čuveni MIT (Massachusetts Institute of Technology) je postavio
otvoreni sistem za pristup svojim nastavnim sadržajima na adresi „ http://ocw.mit.edu.“ Za
svaku izabranu temu mogu se preuzeti materijali za učenje, ispiti, a opisana su potrebna
predznanja i sadržaj kursa. Neki od ovih kurseva imaju i multimedijalne sadržaje koji se
nalaze na adresi „ http://ocw.mit.edu/OcwWeb/Global/OCWHelp/avocw.htm.“

Prije pregleda ovih materijala student može da preuzme propratnu dokumentaciju kako bi
imao detaljniji uvid u materiju. Drugi primjer Web lokacije koja daje pristup obrazovnim
sadržajima jeste Web lokacija obrazovne institucije tehničkih nauka „ParisTech“
http://graduateschool.paristech.org, koja također nudi preuzimanje različitih materijala za
učenje na francuskom jeziku.

3
Ovi primjeri predstavljaju jednosmjerne i jednostavne primjere е-učenja gdje ne postoji
interakcija između nastavnika i učenika, niti između učenika. Stimulativno okruženje za
učenje, bilo u učionici ili na mreži, mora da omogući transfer znanja od nastavnika ka
učeniku, ali i mogućnost komunikacije između nastavnika i učenika radi razjašnjavanja i
nadogradnje znanja. Učenje u grupi vršnjaka i saradnja učenika pri učenju dio je
stimulativnog okruženja za učenje. Da bi se na mreži napravilo ovakvo virtuelno okruženje za
učenje, osmišljen je softver koji omogućava pravljenje i čuvanje multimedijalnih obrazovnih
materijala u elektronskom obliku, pojedinačno dostavljanje ovih materijala i zadataka
učenicima i testiranje znanja učenika. Svi rezultati učenja moraju se za svakog učenika
bilježiti u bazu podataka radi praćenja analize procesa učenja. Komunikacija između učenika i
nastavnika obavlja se elektronskom poštom ili putem foruma na kojima učestvuju,
razmjenjuju mišljenja i sarađuju svi učenici iz grupe.
Ovakav zatvoren i kontrolisan sistem e-učenja, koji dobro modelira stimulativno okruženje za
učenje, naziva se Learning Management System (LMS). Dobar LMS sistem treba da bude
standardizovan, odnosno treba da podržava SCORM (Sharable Content Object Reference
Model) koji predstavlja skup standarda i pravila za učenje zasnovano na Webu.

2.1. Karakteristike sistema za učenje na daljinu

Osnovne karakteristike ovakvog modela učenja:

 obrazovanje ili obuka koja se nudi učenicima na različitom mjestu od nastavnika ili
izvora informacija
 programi ili kursevi učenja na daljinu mogu biti prilagođeni različitim osobinama
učenika, a razlikuju se po tehnologiji koja se koristi, po strukturi programa (kursa), po
stepenu nadzora polaznika

Učesnici kod učenja na daljinu: 2

 osobe koje kreiraju i distribuiraju materijale za učenje i učenici
 organizatori kurseva ili programa: obrazovne i naučne institucije za svoje učenike i
studente (i za ostale), kompanije ili njihovi dijelovi za svoje zaposlene, pojedinci:
konsultanti, nastavnici,...
 polaznici kurseva (programa):
 odrasli – “netradicionalni studenti”
 zaposleni bez mogućnosti da pohađaju nastavu osobe koje
zahtijevaju više aktivnosti i interakcije kod učenja
 lica sa fizičkim ograničenjima ili poremećajima
 osobe geografski udaljene od obrazovnih centara

Ovaj model obrazovanja omogućava:

2
http://www.biznisplan.net/images/Download/Ucenje_preko_Interneta.pdf
4
  pristup materijalima za učenje, skriptama, multimedijalnim prezentacijama i ostalim
obrazovnim resursima preko Interneta, uz kontinuirano testiranje, provjeru znanja na
svim nivoima, elektronsku komunikaciju sa pofesorima i drugim polaznicima kursa
 upotreba IKT-a u svrhe učenja
 približavanje i spajanje Interneta i učenja, ili Internetom omogućeno učenje
 sticanje znanja i vještina na osnovu informacija i uputstava dostavljenih primjenom
različitih informacionih tehnologija i ostalih formi učenja na daljinu
 formalizovan sistem podučavanja i učenja posebno kreiran da bude funkcionalan na
daljinu upotrebom elektronske komunikacije
 postupak približavanja obrazovnih resursa – obezbjeđivanje uslova učenja, za više
različito udaljenih mjesta od učionice, škole ili centra u multimedijalnom obliku i/ili
kroz njihovu kombinaciju sa tradicionalnim metodama prenošenja znanja

3. UČENJE PREKO INTERNETA

Učenje putem Interneta može se definisati kao oblik edukacije u kojem se nastavni sadržaji
prezentuju polaznicima putem Interneta. Pri tome je osnovni zahtjev koji se postavlja pred
učesnike obrazovnog procesa posjedovanje računara s priključkom na Internet. Kada je riječ o
programskoj podršci koja se koristi prilikom edukacije putem Interneta, najčešće se koriste
tzv. Courseware alati, koji omogućuju skladištenje obrazovnih sadržaja na Web Serveru i
njihovo povezivanje, komunikaciju medju učesnicima obrazovnog procesa, upravljanje
učenjem te provjeru znanja putem raznih testova za samoprovjeru. 3

Obuka zasnovana na webu, wbt–web based training se vrši objavljivanjem sadržaja za

učenje na web sajtu (Internet prezentaciji) obrazovne ustanove. Prednosti ovakvog metoda
distribucije materijala za učenje su: brza distribucija, učenici preko WWW pristupaju
ponuđenom materijalu, moguće je uključiti hipermedijske materijale, servis mogu koristiti
pojedinci ili grupe istovremeno, mogućnost povezivanja, „linkovanja”, multimedijalnost
sadržaja, jednostavnost obnavljanja i publikacije sadržaja, mogućnost administriranja
pristupa, interaktivnost sadržaja itd.

E-mail je najjednostavniji oblik asinhrone interakcije i najčešće se koristi samo kao dodatak
uz druge oblike komunikacije. Prednosti korišćenja e-maila: jednostavnost pri korišćenju,
komunikacija je privatna, omogućava dovoljno vremena za razmišljanje i odgovor.

Mailing liste su servis sa sličnim oblikom interakcije, prednosti i nedostaci kao e-mail,
prednosti poštanskih listi i obezbjeđuje jednostavnost u korišćenju, prilagođenost radu s
grupom, omogućava dijeljenje studenata i organizaciju u nekoliko manjih grupa čiji učesnici
imaju određene srodne karakteristike.

3
http://www.link-elearning.com/linkdl/elearning/eLearning.php
5
On-line forumi kao i liste omogućuju javne rasprave, šalju se pitanja, odgovori, razmjenjuju
mišljenja, moguće je otvoriti vlastitu diskusijsku grupu po određenoj temi. Ovaj način
komunikacije omogućava da velike datoteke ne zauzimaju prostor na našim diskovima,
omogućavaju obučavanje prepiskom, upotrebom prenosa fajlova, za prenos materijala kursa, i
formiranje oglasnih tabli za komunikaciju sa nastavnikom.

Internet relay chat (IRC) je sinhrona komunikacija bazirana na tekstualnim porukama preko
Interneta ili Intraneta u stvarnom vremenu i omogućava povezivanje učenika s približno
jednakim znanjem, ravnopravnost učenika, objektivnost ocjene i mogućnost nadoknađivanja
propuštenog sadržaja.

Videokonferencije - Dijeljene aplikacije (Whiteboards) je način sinhrone interakcije u kojem

učenici učestvuju u zajedničkom radu na softverskoj aplikaciji. Postoje dva načina korišćenja
podjeljene aplikacije: kao sredstvo učenja kako se koristiti aplikacija i za učenje koncepata i
vještina. Prednosti ovakvog načina interakcije su simuliranje stvarnosti i podsticanje
zajedničkog učenja.

4. PREDNOSTI UČENJA NA DALJINU

Neke od prednosti i beneficija učenje na daljinu su:

Poštovanje Vašeg vremena

Svaki pojedinac ima doba dana u kojem brže funkcioniše i uspješnije radi. Također,
savremeni način života nameće brojne obaveze koje je vremenski teško uskladiti. Online
kursevi su primarno poštujući Vaše aktivnosti vremenski vrlo fleksibilni, maksimalno
prilagodljivi Vašem ritmu i dopuštaju Vam da vrijeme učenja sami odredite.

Vaš izbor mjesta učenja

Online edukacija pruža mogućnost da odaberete mjesto koje Vam najviše odgovara za učenje
ili održavanje nastave. Izborom ambijenta u kojem se osjećate najugodnije lakše i bolje se
koncentrišete, a time i najbrže ovladavate željenim gradivom. Pohađajući online kurseve u
prilici ste nova znanja steći uspješno bez obzira gdje se nalazite.

Neograničen pristup gradivu

Kao polaznici online kurseva imate mogućnost neograničeno puta ponavljati gradivo koje
želite da naučite. Bez stresa učite brzinom koja Vama odgovara. Konstantna dostupnost
materijala i stalni uvid u ono što učite omogućava Vam visok stepen samokorekcije i
napredovanja koje vidnije sami možete pratiti i provjeravati.

6
Lepeza kurseva iz različitih oblasti
Izlazeći u susret različitim interesovanjima naših polaznika i potrebama za što savremenijim i
primjenljivijim znanjima i vještinama, online kursevima smo pokrili široku lepezu oblasti.
Naši kursevi su okrenuti informacionim tehnologijama, stranim jezicima, menadžmentu,
marketingu, dizajnu i njihovoj primjeni u svim nivoima.

Pregledani i ocjenjivani „assignmenti“ pomažu Vam tokom učenja

Da bismo ovladali određenim znanjem potrebno je da ga uspješno i primjenjujemo, zar ne?
Pored teorije u svakom poslu je važna praksa, a ona zahtijeva vježbanje. Online kursevi,
pored testova, sadrže i „assigmente” (zadatke, seminarske radove, projekte i sl.) koji Vam
omogućavaju najtačniju praktičnu provjeru znanja.

Online sesije i konsultacije

Interakcija sa drugima u procesu učenja ponekada je od velikog značaja u procjenjivanju
sopstvenog znanja, razrješavanju dilema, otkrivanja novih ideja i pravaca daljeg istraživanja.
U cilju zadovoljavanja što raznovrsnijih potreba korisnika online kursevi Vam nude
mogućnost korištenja opcionih chat sesija.

Sa ili bez mentorskog vođenja

Netradicionalni, online načini edukacije Vašem izboru prepuštaju i mentorsko vođenje.
Ukoliko ocjenjujete da Vam je pogodnije pohođati kurs ili se osjećate sigurnije u procesu
učenja sa punom instruktorskom podrškom, možete izabrati kurs koji vam to obezbjeđuje.

• U svijetu danas ima više od 130 miliona online učenika

• Godišnja stopa rasta broja polaznika procjenjeno je da iznosi oko 20%.
• Na učenje na daljinu više od 23 milijarde dolara utroši se godišnje na svjetskom nivou 4

Ovi fascinantni podaci se mijenjaju svakim danom, jer broj e-learning polaznika se neprestano
uvećava. E-learning kao način sticanja osnovnog ili novog znanja, usavršavanja,
specijalizacije, prekvalifikacije, praćenja trendova u oblastima interesovanja ili rada, posebno
je prilagođen čovjeku današnjice. Podaci koji otkrivaju rast i primjenu eLearninga, ma koliko
da su iznenađujući, oslikavaju realnu potrebu savremenog čovjeka i doba u kojem živi, a ono
je doba znanja.

E-learning, najzastupljeniji oblik učenja na daljinu, pokazao se kao jedini način učenja koji
omogućava uspješno ovladavanje znanjem iz različitih oblasti pojedincima i grupama, na
svakom mjestu i u svako vrijeme. Korisnici eLearninga nalaze se po čitavom svijetu, iz
privatnog su i društvenog sektora, od studentske, preko radne populacije, do posebnih grupa.
Najveći izazov svakog društva danas jeste kako da svakom pojedincu učini mogućim
obrazovanje kao glavni dio svakodnevnog života.

5. STEPENI OBRAZOVANJA PUTEM UČENJA NA DALJINU

4
http://www.biznisplan.net/images/Download/Ucenje_preko_Interneta.pdf
7
Danas su u svijetu, posebno u SAD-u, aktuelni svi nivoi obrazovanja putem učenja na daljinu.
Od viših škola i koledž kurseva, preko bečelor, master, do specijalističkih i doktorskih
programa polaznici imaju mogućnost izbora da li će nastavu pohađati na tradicionalan način
ili online putem.

Posmatrajući rad 1000 obrazovnih ustanova širom SAD-a, Alfred P. Sloan Foundation je
otkrila da pored tradicionalnog načina učenja: 5

 65% omogućava srednjoškolsko obrazovanje online putem

 63% omogućava fakultetsko obrazovanje online putem
 44% nudi Master online program
 43% pruža specijalistički online program.

Online studentsku populaciju najvećim dijelom čine polaznici osnovnih studija. Istraživanje
Babson Survey Research Group-a o online obrazovanju u SAD-u, bazirano na analizi
aktivnosti 2000 koledža i Univerziteta, pokazalo je da je skoro 3,2 miliona studenata pohađalo
najmanje jedan online kurs tokom samo zimskog semestra 2005. godine. To je više od 2,3
miliona registrovanih nego u ranijim godinama. Uporednom analizom broja polaznika na
različim online programima i tradicionalnom došlo se do sljedećih podataka:

 82,4% studenata pohađa dodiplomske online studije, a ukupna studentska populacija

na dodiplomskim studijama tradicionalnog tipa je 85,6%
 profesionalno se online usavršava 1,2%, a na tradicionalan način 1,9%
 stepen diplomiranih studenata online putem je nešto viši od tradicionalnog i iznosi
14%, naspram 12,4% koji diplomiraju na tradicionalan način
 svake godine u SAD-u skoro milion je novih online polaznika

Po svim istraživanjima učenje na daljinu i sa kvalitativne i sa ekonomske strane pokazuje se

kao ozbiljna konkurencija tradicionalnom načinu učenja. U istraživanju koje je sprovela
Alfred P. Sloan Foundation, online obrazovanje je ocjenjeno kao dugoročna strategija od
strane: 6

 49% škola u 2003. godini, odnosno 56% u 2005. godini

 58% saveza univerziteta u 2003. godini, odnosno 72% u 2005. godini

6. PREDNOSTI UVOĐENJA E-UČENJA U FORMALNOM I

NEFORMALNOM OBRAZOVANJU

5
http://www.biznisplan.net/images/Download/Ucenje_preko_Interneta.pdf
6
http://www.biznisplan.net/images/Download/Ucenje_preko_Interneta.pdf
8
Samo uvođenje online učenja u redovnu ponudu fakulteta ili korišćenje za obuku zaposlenih
postalo je nešto što se podrazumijeva u razvijenijim zemljama. Fokus je sa tog početnog
stepena, same primjene e-learning-a, posljednjih godina prebačen na osmišljavanje što boljeg
online programa, veće i raznovrsnije ponude kurseva, obogaćivanja načina na koje se učesnici
animiraju, na koje se odgovara na njihove zahtjeve i kako najlakše mogu steći znanje.

Trend usavršavanja samog online obrazovanja vodi tome da online učenje ne samo da ima
ponudu koju ima i tradicionalno, već je daleko primamljivije od njega, dinamičnije i pokazuje
bolje krajnje rezultate. Studentima su na raspolaganju različite virtuelne labaratorije, učionice,
gostujući profesori, vizuelno i audio na najsavremeniji način osmišljeni zadaci. Na sve većem
broju fakulteta online putem studentima je omogućeno da stiču potrebna znanja i iz
najkompleksnijih oblasti, kao što je ljudska anatomija ili hemija. Proširenom upotrebom nove
tehnologije u online učenju gotovo da ne ostaje ni jedno polje ljudskog znanja koje se e-
learning-om ne može savladati.

Praktikovanje online obrazovanja bilježi značajno smanjenje troškova, što svakako je dodatna
olakšicama korisnicima. Jednom implementirana platforma za online učenje vremenom se
samo usavršava i ulaganje je daleko manje nego kada je riječ o tradicionalnom načinu učenja.
Na drugoj strani, po jednom online studentu, u zavisnosti od prirode samog programa,
troškovi su smanjeni od 25% do 60% u odnosu na polaznika tradicionalnog programa. 7

Fakulteti svoje troškove online obrazovanja smanjuju i formiranjem univerzitetskih saveza.

Izrada zajedničke virtuelne biblioteke namijenjene online studentima jedan je od primjera
saradnje između fakulteta. Zajedničkom virtulnom bibliotekom dostupan materijal online
studentima postaje obimniji nego što je on na jednom mjestu obezbjeđen polaznicima
tradicionalnih programa. E-learning-om fakulteti nerijetko svoju ponudu proširuju i van
fakultetskim programom za koji u fizičkom svijetu nemaju kapaciteta. Studentska populacija
je tako postala mnogo raznovrsnija i uključuje starije studente, mlađe, zaposlene, žene, ljude
ometene u razvoju, iz seoskih područja, iz inostranstva.

Potreba za usavršavanjem i prekvalifikacijom zaposlenih pokazuje se kao neizbježnost i za

pojedinca i za kompaniju u kojoj radi. Gotovo da više i ne postoji zanimanje u kojem je
jednom stečeno znanje dovoljno na duži period da bi se posao obavljao dobro. Bez sticanja
novih znanja i vještina zaposlenih nema riječi ni o napretku same kompanije.

Istraživanje Think Equity Partners-a pod nazivom Emerging Trends in Post Secondary
Education – The View to 2012 pokazuje drastičan porast potražnje za visoko obučenom
radnom snagom.U 2005. godini, po analizi online magazina Learning Circuits, koji od 2001.

7
http://www.biznisplan.net/images/Download/Ucenje_preko_Interneta.pdf
9
godine prati razvoj e-learninga, čak 69% primjene učenja na daljinu bilo je u svrhe obuke
zaposlenih.
Suočeni sa potrebom stalnog usavršavanja ili prekvalifikacije 50 miliona radnika, američke
kompanije koriste Distance Learning, iznutra i iz spolja, za sve vrste treninga. Velike
korporacije uštede milione dolara svake godine primjenjujući učenje na daljinu. Takav vid
obučavanja ujedno je efektivniji i ekonomičniji od tradicionalnih metoda učenja.

7. CONTENT MANAGEMENT SYSTEM ( CMS )

7.1. „Čist“ CMS

Ovaj tip je tradicionalan tip CMS-a, koji se istorijski također pojavio na tržištu. Prototipski mi
diskrimišemo glavnog urednika, (koji su sveobuhvatno odgovorni), koeditora (koji su
odgovorni za određene domene npr. urednik poslovanja) i autora (koji samo pišu članke ali
nemaju nikakvo pravo da ih objave na websajtu bez provjere urednika). Sa administratorske
tačke gledišta mi možemo razlikovati menadžera urednika (koji je odgovoran za kategorije i
funkcije skriptovanja CMS-a) i grafičkog urednika (koji dizajnira templejte).

Sa naše edukativne strane gledišta ova autorska prava mogu biti mapirana na edukativnim
funkcijama kao što su predavač, pomoćnik predavač, gost- predavač za sadržaj i glavni
učitelj i administrator za organizaciona pitanja. Osoba kome je namijenjen sadržaj (čitalac), je
u našem slučaju učenik odnosno polaznik. Tipični primjeri ovog tipa CMS-a su: 8

1. Mamboserver – „ http://www.mamboserver.com/ „
2. Otvoreni CMS – „ http://www.opencms.org/ „
3. Plone – „ http://plone.org/ „
4. Typo3 – „ http://typo3.org/ „
5. ZMS – „ http://www.zms-publishing.com/ „

7.2. Weblog Content Management Server

Weblog - su strane koje se sastoje od nekoliko proglasa ili različitih dijelova informacije po
strani, uglavnom aranžirane hronološki unazad od najskorijeg ka najstarijem proglasu na dnu
strane.

Zbog ovog hronološkog reda weblogovi mogu biti iskorišćeni kao alat za diskusiju za lično
razmišljanje vezano za proces. Tu postoje dve funkcije, koje su važne u edukacionom
kontekstu:
8
http://www.teol.net/cms/view.php/3242.html
10
  TrackBack - mehanizam izvještavanja, koji omogućava autorima da povežu svoje
komentare za tekuće diskusije preko interneta.
 Sindikacija - način da autori prošire sadržaje. To je u specijalnom formatu
(RSS=Rich Site Summary ili Veoma Jednostavna Sindikacija) na koji autori mogu da
se pretplate. Oni čak mogu da integrišu tekst iz izvora na koji su se pretplatili na
njihov website

Weblogovi se najbolje mogu razumijeti kao alat za diskusiju, koji ima potencijal da raširi
diskusiju po cijelom svijetu. Sa običajem da piše kratke lične komentare (“mikro sadržaje”)
weblogovi animiraju diskusiju unutra samih weblogova, gde je i nastao komentar, ali u isto
vrijeme podržava vrstu meta-razumijevanje u samom weblogu tako da širi diskusiju po
cijelom svijetu. U tom smislu weblogovi su skoro savršen par za Predavanje II ali također
može biti korišteno i za Predavanje I (npr. kao tradicionalni CMS) ili čak i bolji za
Predavanje III. Za višestruku upotrebu weblogovi su već nazvani Švajcarska Armija Alata ali
kao što ćemo tek vidjeti tu je drugi - više odgovarajući – kandidat za višenamjenski alat.
Primjeri su: 9
1. Blogger: „ http://www.blogger.com/start „
2. Manila: „ http://manila.userland.com/ „ and Radio: „ http://radio.userland.com/ „
3. Movable Type: „ http://www.movabletype.org/ „
4. pMachine: „ http://www.pmachine.com/ „
5. TypePad: „ http://www.typepad.com/ „

7.3. CMS orijentiran ka sarađivanju (C-CMS ili Groupware)

Esencijalno za ove sisteme je uobičajen razvoj i administracija podijeljenih/šerovanih

resursa. Ovdje možemo naći vrstu zaštićene interakcije specificirane grupe. Tu gdje se ove
interakcije dešavaju, ne postoji šire publike. Također ne postoje izrazite namjere za
specifičnim ciljem učenja: članovi ove radne grupe uče radeći zajedno, sarađujući. Čak i ako
bi tu mogli biti izdiferencirani sistemi autorskih prava, prototip aplikacija tretira sve članove
radne grupe isto.
U našem teoretskom okviru ovaj tip CMS-a je napodesniji za Predavanje III. Tipični primjeri
u ovoj kategoriji su:
1. BSCW: „ http://bscw.fit.fraunhofer.de/ „ and „ http://www.bscw.de/ „
2. Convea: „ http://www.convea.com/ „
3. EGroupware: „ http://www.egroupware.org/ „
4. IBM Lotus Notes: „ http://www-306.ibm.com/software/lotus/ „
5. PhpGropupware: „ http://www.phpgroupware.org/ „
7.4. Content-Communtiy-Collaboration Management Systems (C3MS)

C3MS-ovi koji su prethodno već pomenuti “nož” švajcarske armije za predavanje. Ovaj tip
CMS-a nudi mogućnost za (virtuelne) zajednice kako bi razvio specifični sadržaj domena.
9
http://www.teol.net/cms/view.php/3242.html
11
Oni koriste kolaborativne mehanizme i mnoge specijalizovane module (npr. ko je online,
rejtinge, istraživanja, preglede, kvote, itd) i veoma su orijentisani ka zajednici. C3MS-ovi
mogu raditi kao tradicionalni CMS-ovi, te kao i kolaborativni weblogovi. Kombinovanjem
svih mogućnosti na jednom websajtu, C3CMS može biti korišten za podizanje domena
specifičnog uskladištenja.

Savršen par za C3CMS je - -kao što se može pretpostaviti po njegovom imenu- model
Predavanje III. Kako različiti modeli mogu biti aktivirani ili ne, ovaj model se može vrlo lako
koristiti za druge modele predavanja. Tipični primjeri za ovaj tip CMS-ova su: 10

1. PhpNuke: „ http://phpnuke.org/ „
2. PostNuke: „ http://www.postnuke.com/ „

7.5. Wiki sistemi

Wiki sistemi preobraćaju centralnu karakteristiku CMS-ova – diferencirane sisteme autorskih

prava. Osnovni princip Wikisa može biti izražen frazom: Svi mogu da mijenjaju sve! Iza ovog
jednostavnog pristupa je sakrivena – u smislu teoretskog okvira - pretpostavka idealne
strukture komunikacije okrenute ka pristanku Habermasinanskog porijekla. I ono što je
interesantno: Iako idealizacija od strane Habermasa bivala kritikovana mnogo puta od strane
savremenih naučnika, to sve funkcioniše što se tiče Wikisa. Pogledajte na primer Wikipediu –
udruženu kompaniju za leksikon na webu.

Obično preduzeće je počelo u Januaru 2001. i do danas je sakupilo 531311 engleskih članaka.
U međuvremenu ideja se raširila na 93 jezika sa najmanje preko stotinu članaka, i gde 22 od
njih ima već više od 10000 članaka i u 8 sestrinskih projekata (Meta-Wiki, Wiktionary,
Wikibooks, Wikiquote i Wikisource). I jedna napomena: sav ovaj posao je urađen volonterski,
bez naknade.

CMS-Wiki je grupa aplikacija (WikiWebs), koja koristi specijalne markup jezike

(WikiWords) za svoj izdavački sistem. Interfejs je ekstremno jednostavan i to je možda jedan
od glavnih razloga za njihovu brzu i široku distribuciju.

Kao i Groupware, Wikis je kolaborativno orijentisani softver, ali on gura pojam kolaboracije
do krajnjih granica. Wikis razara granice specificirane grupe (svi na svijetu su slobodni da
sarađuju) i u jasno definisanom pravednom sistemu (svi mogu da pišu, čitaju, dodaju,
revidiraju, i uređuju pa čak i da brišu svaki članak). Niko nije vlasnik članka koji je on/ona
počeo.

10
http://www.teol.net/cms/view.php/3242.html
12
Pod našim teoretskim okvirom Wikis je pozicioniran u domenu Predavanja III, koje je
zapamtite predavanje sa nemarom u svakom smislu. Sve različite Wikis instalacije su ili
bazirane na različitim programskim jezicima ili imaju različite funkcije, mijenjajući originalni
Wiki. Primjeri za Wikis su: 11

1. Wiki: „ http://c2.com/cgi-bin/wiki „ (originalni Wiki)

2. Twiki: „ http://twiki.org/ „ (za poslovnu upotrebu)
3. Swiki: http://minnow.cc.gatech.edu/swiki (baziran na Squeak programskom sistemu)
4. Zwiki: „ http://www.zwiki.org/FrontPage „ (baziran na Zope-u)

8. ZAKLJUČAK

Razvoj "Distance learning-a" u svijetu danas je dostigao jednu od prelomnih tačaka. Veliki
broj svjetski priznatih visokoškolskih ustanova u svom programu studija kao obavezan izbor
savremenog načina obrazovanja primjenjuju ovu kategoriju učenja, kao ozbiljno organizovane
programe koje karakteriše veliki broj polaznika (podaci za 2003. godinu prema Američkoj
asocijaciji za učenje na daljinu, ukazuju na oko 3.000.000 studenata koji primjenjuju neku od
11
http://www.teol.net/cms/view.php/3242.html
13
formi "distance learning" u svom obrazovanju. Nabrojaćemo samo neke od najznačajnijih
institucija koje primjenjuju u svom obrazovnom radu Distance Learning: u SAD to su
National Techological University, Vestern Governors University, University of Phoenix,
California Distant Lerning Program, Columbia Network for Engineering Education, u Evropi
The International Council for Open and Distance Education – Oslo, United Kingdom Open
University, Virtual University Enterprises, University for Industry itd.

Uvođenje obrazovanja na daljinu možemo sagledati i kao evolutivan razvoj novog načina
obrazovanja. Učenje na daljinu odnosno "distance learning" ujedno je izazov i oruđe za
poboljšanje i unapređenje obrazovnih procesa kod nas i jedan je od temelja za nove i bolje
načine upravljanja znanjem. Intenzivno uvođenje informacionih tehnologija u obrazovne
procese postao je prioritet modernih visokoobrazovnih institucija širom svijeta.

Dobra svojstva ovog modela toliko su bitna da mnogi ljudi daju prednost ovom načinu
obrazovanja. Mnoge obrazovne ustanove usvajaju novu tehnologiju i prilagođavaju svoje
postojeće programe za obrazovanje na daljinu. Internet daje obrazovanju potpuno novu
dimenziju. Budućnost još više obećava. Nove tehnologije za prenos govora i slike u realnom
vremenu učinit će obrazovanje putem Interneta još kvalitetnije i popularnije, i skoro
neophodnim u 21. vijeku.

14
9. LITERATURA

1. Nikolić, Z., Komunikacione tehnologije, Fakultet za industrijski menadžment, ICIM plus –

Izdavački centar za industrijski menadžment plus, Kruševac, 2005

Internet izvori
1. http://www.distancelearning.com/Computers-&-IT-Degrees.html
(datum pristupa: 28.05.2014.)

2. http://www.teol.net/cms/view.php/3242.html
(datum pristupa: 28.05.2014)

3. http://www.link-elearning.com/linkdl/elearning/eLearning.php
(datum pristupa: 28.05.2014)

4. http://www.e-learning.com
(datum pristupa: 28.05.2014)

5. http://www.biznisplan.net/images/Download/Ucenje_preko_Interneta.pdf
(datum pristupa: 28.05.2014)

15