Tradycja to słowo mogące wiązać się z tożsamością narodową, albo zwyczajami rodzinnymi

lub też ceremoniałem jeden tylko osoby. Podążanie za nią definiuje człowiek, kogoś kultywującego
ceremonie religijne nazwiemy osobą religijną, z kolei człowieka obchodzącego uroczystości narodowe
nazwiemy patriotą. Są jednak osoby szukające nowych rozwiązań, ludźmi wyznaczających nowe
ścieżki byli naukowcy, wynalazcy, artyści ale również dyktatorzy, rebelianci albo rewolucjoniści.
Można powiedzieć, że odejście od tradycji jest obosieczną bronią, potrafi ona zarówno przynieść
korzyści, ale i potworne straty. W literaturze znajdujemy obydwa rezultaty rezygnacji ze standardów
jak i przypadki podążania za zwyczajami.

W dramacie Stanisława Wyspiańskie pod tytułem „Wesele” obserwujemy tradycje zarówno

szlachty jak i chłopów. W sztuce tytułowe wesele jest mezaliansem czyli niemal sztandarowym
przykładem wyłamania się pary młodej z tradycji, obserwowanym często zarówno w literaturze jak i
w życiu ludzi żyjących na przełomie XIX wieku i XX wieku, których to portret przedstawił Wyspiański.
Dzieło powstało na bazie prawdziwej uroczystości w której uczestniczył autor. Było to za mąż pójcie
Jadwigi Mikołajczykówny za Lucjana Rydla. W dramacie mamy wgląd, w protekcjonalne podejście
mieszczaństwa do chłopów. Arystokraci uważają, że tradycję chłopskie to głupoty i zabobny.
Inteligenci są na fali dekadentyzmu, Wyspiański potępia tą idee i nawołuje do walki o odzyskanie
niepodległości, podkreśla wagę chłopów w tym przedsięwzięciu.

Przedwiośnie Stefana Żeromskiego w pewnym stopniu przestrzega przed dynamicznym

wprowadzaniem zmian i odejściem od tradycji. W utworze widzimy skutki szybko przeprowadzonej w
Rosji bolszewickej rewolucji. Mającej miejsce naprawdę w październiku 1917 roku, pod
przewodnictwem Włodzimierza Lenina, które w czasie przemieniło Imperium Rosyjskie w Związek
Socjalistycznych Republik Radzieckich. Ślepa wiara w nowoczesne rozwiązania komunistów
doprowadziły do śmierci tysięcy ludzi. Główny bohater Cezary Baryka w trakcie wkraczania w
dorosłość kształtuje się na ideach zarówno tradycyjnych, takich jak patriotyzm jak i nowymi takimi jak
komunizm. Z czasem buduje swój światopogląd na obu tych nurtach.

W prozie Andrzeja Sapkowskiego również znajdziemy wątek odejścia od tradycji. Księżniczka

Cirilla Fiona Elen Riannon, po ataku cesarswa Nilfgaardu na królestwo Cintry. Zostaje porwana przez
Nilfgaarduczyka, udaje jej się uciec. Nie postępuje jednak jak większość księżniczek, po spotkaniu z
Geraltem postanawia zostać widźminką, mimo bycia poszukiwaną. Ciri miała zostać żoną cesarza, nie
chciała tego. Odrzuciła swoje szlacheckie pochodzenie i szanse na zostanie cesarzową. Wybrała to co
sprawiało jej radość, coś z czego czuła satysfakcję.

Wierność tradycji jednoczy, gwarantuje spokój ale nie wprowadza innowacji, nie rozwija. W
literaturze spotykamy bohaterów o bardzo konserwatywnych poglądach ludzi gorąco żyjących
tradycją i nawołujących do jej kultywowania. Są też osoby o nowatorskim myśleniu wyłamujący się ze
schematów. Nie można jednak powiedzieć aby zawsze jedni albo drudzy byli lepsi lub gorsi.