AP 7

Ang Yamang Tao sa Asya

Patuloy ang paglaki ng populasyon sa daigdig. Ito ay isa sa mga suliraning kinakaharap
ng ilang mga bansa sa daigdig sa kasalukuyang panahon. Ayon sa ulat ng United States
Census Bureau tinatayang ang kabuuang bilang ng populasyon ng daigdig ay umaabot sa
7.005 bilyon. Sinasabi sa ulat na 60 bahagdan ng kabuuang populasyon sa daigdig ay
nanggaling sa Asya.

Patunay dito ay ang dalawang bansa na may pinakamalaking populasyon na

matatagpuan sa AsyaKaya mahalagang mapag-aralan at masuri ang katangian ng
populasyon ng mga bansa sa Asya. Sa pag-aaral na gagawin kinakailangang mabigyang
kahulugan ang pangunahing salita na karaniwang ginagamit sa pagtataya ng implikasyon ng
populasyon sa pag-unlad ng kabuhayan ng isang lugar gaya ng sumusunod:

1. Populasyon – tumutukoy sa dami ng tao sa isang lugar/bansa;

2. Population Growth Rate- bahagdan ng bilis ng pagdami ng tao sa isang bansa bawat
taon;

3. Life Expectancy- inaasahang haba ng buhay;

4. Gross Domestic Product (GDP)- ang kabuuang panloob na kita ng isang bansa sa loob ng
isang taon;

5. GDP per capital- kita ng bawat indibidwal sa loob ng isang taon sa bansang kaniyang
panahanan. Nakukuha ito sa pamamagitan ng paghahati ng kabuuang GDP ng bansa sa
dami ng mamamayang naninirahan dito;

6. Unemployment Rate- tumutukoy sa bahagdan ng populasyong walang hanapbuhay o

pinagkakakitaan;

7. Literacy Rate- tumutukoy sa bahagdan ng populasyon na marunong bumasa at sumulat;

8. Migrasyon- pandarayuhan o paglipat ng lugar o tirahan.

AP 7 Ang Kontribusyong Asyano
Mahalagang Kontribusyon ng Kanlurang Asya

Imperyo Pag-unlad/ Kontribusyon

1. Sumerian Cuneiform, gulong, sistema

ng panukat ng timbang at
(3500 BCE)
haba at paggawa ng
Cuneiform
dike.
Pixaby.com

2. Akkadian Nagtatag ng lungsod- estado para magkaisa

ang mamamayan, pinaunlad ang sistema ng
(Circa 2700- 2230
pagsusulat, pag-usbong ng literatura.
BCE)

3. Babylonian Code of Hammurabi na may

(Circa 1790- 1595 282 batas at maikakategorya
BCE) ito bilang retributive justice o
paggawad ng katarungan
batay sa bigat ng kasalanan.

Pixaby.com

Kodigo ni Hammurabi

4. Assyrian Kauna-unahang pangkat ng tao na

nakabuo ng epektibong sistema ng
(Circa 745- 612
pamumuno sa imperyo, epektibong
BCE)
serbisyo postal, gumagamit ng dahas
at bakal, nagtayo ng kauna- unahang
aklatan, nagpatayo ng Iginuhit ni: Eden Grace A. Paluca

mga maayos at magandang Clay Tablet

kalsada.

5. Chaldean Hanging Garden of Babylon, konsepto ng zodiac sign

at horoscope, ziggurat na itinuturing na Tore ni Babel
(612- 539 BCE)
sa bibliya.
6. Lydian Sistemang barter, paggamit ng
barya sa pakikipagkalakalan.
(680- 547
BCE)

Unang Barya
Pixaby.com

7. Alpabeto, konsepto ng kolonya na nangangahulugang

Phoenician istasyon o bagsakan ng mga kalakal, naglalakihang
sasakyang pandagat.
(Circa
1200- 800
BCE)
Pixaby.com
Phoenician Alphabet

8. Hebreo Bibliya ang naging pundasyon Hebrew Bible

ng kanilang pananampalataya,
(Circa
pagsamba sa iisang Diyos o
1000- 722
monotheism
BCE
Pixaby.com

9. Hittite Pagtuklas ng bakal, pagkilala at paggalang sa

iba’t ibang wika dahil ginamit ito sa mga
(Circa komunikasyong pandiplomasya, pagkakaroon ng
1600- 12 titulo ng lupa at mga talaan nito, imbentaryo ng
BCE) lupain at pananim na naging batayan ng
pagbubuwis ng ari- ariang nakakabit sa lupa
Mandirigmang
Hittite

10. Nagpagawa ng mahabang kalsada na

Persiano nagdugtong sa mga lungsod ng Persia
hanggang Ephesus, pilak at gintong
(Circa
barya sa pakikipagkalakan, satrapy
550- 350 Iginuhit ni: Keren Danielle
na hinati sa mga lalawigan ang buong B. Avelino
BCE) imperyo at pinamunuan ng isang Palasyo ng Persepolis
satrap, nagpagawa ng magagarang palasyo at gusali tulad ng
Persepolis.

Nagbigay diin sa karapatan at demokrasyang pamumuhay ng

lipunan
 B. Mahahalagang Kontribusyon sa Silangan at Hilagang Asya

Dinastiy Ambag/ Pangyayari

a sa
China

1. Zhou o Naniniwala ang mga tao sa Mandate of Heaven

Chou o Basbas ng Kalangitan na ang emperador ay

(1112- namumuno sa kapahintulutan ng langit.

Naimbento ang bakal na araro, sandatang
221 BCE)
crossbow at chariot. Nagpagawa ng irigasyon, dike at mga
kalsada.
Umusbong dito ang mahalagang kaisipang Confucianism,
Taoism at Legalism na humubog sa kamalayang Tsino.

2. Qin o Pinatupad ang pilosopiyang legalism, ipinatayo

Ch’in ang Great Wall of China, sinimulan ang
sistemang scholarship, binuwag ang piyudalismo
(221 –
at pinailalim sa kapangyarihan ni Shi Huang Ti ang lahat ng
206 BCE)
lupain. Sa Dinastiyang ito, dito nakuha ang pangalan ng
bansang China.

3. Han Naimbento ang kauna-unahang lexicon o diksyunaryo,

papel, porselana at water- powdered mill. Nagsimulang
(206
BCE- 220 magkaroon ng mga pagsusulit para sa serbisyo sibil o
paglilingkod sa pamahalaan.
CE)

4. Sui Nagawang pag-isahin muli ang watak- watak na teritoyo ng

China (konsolidasyon). Itinayo ang Grand Canal.
(589- 618
CE)

5. Tang Naimbento ang woodblock printing na siyang nagpabilis ng

paggawa ng mga kopya ng anumang sulatin. Nailimbag
(618- 907
ang kauna- unahang diyaryo.
CE)

6. Sung Patuloy ang pamumulaklak ng sining at panitikan.

Naimbento ang gun powder. Nagsimula ang tradisyon ng
(960 –
foot binding sa mga babae. Umunlad ang agrikultura at
1278 CE)
kalakalan sa bansang Pilipinas.
7. Yuan Nagkaroon ng maraming manlalakbay at isa na doon ang
sikat na si Marco Polo.
(1278-
1368 CE)

C.

8. Ming Naitayo ang Forbidden City na naging tahanan ng

emperador. Pinag- ibayo ang paglinang sa sining, kalakalan
(1368- 1644
at industriya. Nagawa ang mamahaling seramika na naging
CE)
pangunahing kalakal sa buong mundo.

Dinastiya sa Ambag/ Pangyayari

Korea

1. Gojoseon o Isa sa pinakamalakas na dinastiya sa Korea na itinatag ni

Lumang Dangun noong panahon ng Bronze.
Joseon (2333-
108 BCE)

2. Tatlong Pinamunuan ng mga aristokratikong mandirigma. Hiniram

Kaharian; nila ang sistema ng pamahalaang Han sa China,
Guguryeo, Buddhism, at tradisyon ng pagsusulat ng kasaysayan.
Baekje at Silla

(313- 668 CE)

3. Pinag- isang Pinamunuan ng isang magaling na hari kaya’t nasakop nito

Silla ang mga katabing kaharian. Napag-isa ang halos kabuuan
ng Korea.
(668- 935 CE)

4. Balhae Itinatag ni Dae Joeyong. Ang kulturang ito ay pinagsanib na

Tang at Goguryeo. Noong ika- 10 siglo nasakop ito ng mga
(698- 926 CE)
nomadikong Khitan.

5. Goryeo o Itinatag ni Wang Geon. Nakalikha ito ng sariling istilo ng

Koryo porselana na tinatawag na celadon.

(918- 1392 CE)

Dinastiya sa Ambag/ Pangyayari

Japan

Ang Liping Namayagpag ang eleganteng pagsusulat ng tula, sining ng

Yamato at Nara calligraphy at pananamit. Naisulat ang dakilang nobela na
“The Tale of Genji”. Lumitaw ang grupong bushi at samurai.
 Nabuo ang tradisyong militar na nakapaloob sa Bushido,
alituntunin ng karangalan kung saan mahalaga ang
katapatan, karangalan at katapangan.

D. Mahahalagang Kontribusyon sa Timog Asya

Natatanging

Pangyayari

1. Panahon ng karunungan (vedas). Ang pamumuhay ng

Panahong mga Indo- Aryan ay pagsasaka at sila ay natutong
Vedic mamuhay sa pamayanan.

2. Ang mga ulat tungkol sa pamumuhay ay galing sa mga

Panahong epiko.
Epiko

3. Nahahati ang lipunan sa

Pagtatag apat na pangkat; (1) Brahmin/
ng pari- pinakamataas, (2)
Sistemang Kshatriyas- mga
Caste mandirigma, (3) Vaishya-
mga mangangalakal o
magsasaka at (4) Sudras- mga alipin o pinakamababang
uri ng mga tao sa lipunan.

Outcaste/ Untouchables- hindi kasali sa caste, mga

gumagawa sa mga gawain tulad ng paglilinis ng daan at
palikuran.

4. Niyakap ng panahon na ito ang Buddhism. Tinuruan at

Imperyong tinulungan ang mamamayan at nagpadala ng mga
Maurya misyonero sa Ceylon (Sri Lanka) at Burma.

5. Naganap ang Golden Age o Gintong Panahon. Umunlad

Imperyong ang agham sa panahong ito. Maunlad ang mga larangan
Gupta ng astronomiya, matematika, at siruhiya (surgery).

6. Ang mga Ipinatupad ng pinunong si Akbar ang kalayaan sa

Mongol at pananampalataya. Ipinatayo ni Shah Jahan ang Taj
Imperyong Majal at Aurangzeb na nagbawal ng sugal, alak,
Mogul prostitusyon at sati (suttee).

E. Mahahalagang kontribusyon sa Timog Silangang Asya

Kaharian/ Pangyayari
Imperyo

1. Kaharian Pinagkuhanan ng mga hilaw na produkto na dinadala sa

ng Vietnam China, namana ng mga Vietnamese sa mga Tsino ang
paggamit ng apelyido, relihiyon at iba pang impluwensiya.

2. Kaharian Naging malakas ang kapangyarihan ng Funan dahil sa tulong

ng Funan at impluwensiya ng kulturang Indian at Tsina.

3. Ang Angkor Wat ang

Imperyong pinakadakilang
Angkor/ ipinagawa sa
Khmer panahong ito. Ito rin ang
pinakamatanda at
pinakamalaking
Pixaby.com
istruktura pang-
arkitektura sa Angkor Wat sa Cambodia

daigdig.

4. Kaharian Ito ay may pamayanang agrikultural na may iba’t- ibang uri ng

ng Pagan arkitektura sa bansang Myanmar.

5. Kaharian Itinatag ang darmasastra, isang kodigong legal batay sa

ng tradisyong Hindu at Thai.Naging pamantayan ito ng batas sa
Ayutthaya Thailand hanggang ika- 1767 siglo. Ang kanilang monument at
templo ay nagpapatunay ng ambag ng kahariang ito.

6. Kinikilala bilang “Dalampasigan ng Ginto” dahil sa mayaman

Imperyong sila sa mina ng ginto. Naimpluwensiyahan sila ng relihiyong
Srivijaya Buddhism ng China.

7. Kaharian Isa sa pamana ay ang Borobudur, isa itong banal na

ng kabundukan ng Java, Indonesia.
Sailendras

8. Dating may hawak sa Spice Island at binubuo dati ng mga

Imperyong bansang Laos, Vietnam, Cambodia, New Guinea, Sulu at
Majapahit Lanao.