Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

BAB 1

BAB 1
Bunga matahari ialah bunga yang unik
dari segi pola biji benihnya. Biji benihnya
ANDA AKAN MEMPELAJARI tersusun secara spiral dan mengikut arah Nombor Fibonacci bermula daripada persoalan
tertentu. Jumlah biji benih pada spiral seorang ahli matematik berbangsa Itali, iaitu
itu boleh dibentuk melalui suatu nombor Leonardo of Pisa atau Fibonacci dalam bukunya
1.1 Pola yang dikenali sebagai Nombor Fibonacci. ‘Liber Abaci’ tentang populasi arnab. Persoalan
Biji benih ini biasanya terdiri daripada dua yang dikemukakan adalah jika seekor arnab
1.2 Jujukan jenis spiral. Misalnya, 21 spiral mengikut betina dan arnab jantan ditempatkan di dalam
arah jam dan 34 spiral lawan arah jam. sebuah ruang, berapakah pasangan arnab dapat
1.3 Pola dan Jujukan Nombor 21 dan 34 adalah di antara nombor dihasilkan dalam setahun? Jika setiap pasangan
dalam jujukan Fibonacci. arnab akan menghasilkan satu pasangan yang
baharu pada setiap bulan, maka penghasilan
populasi arnab ini menghasilkan jujukan seperti
yang berikut 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, … . Nombor ini
dikenali sebagai Nombor Fibonacci. Nombor
Fibonacci ini disusun dengan menambah
nombor sebelumnya. Contohnya, pasangan
arnab tadi ialah 1 + 1, maka populasi arnab
telah bertambah menjadi 2. Seterusnya, hasil
RANGKAI KATA tambah dua nombor sebelumnya 1 dan 2, maka
populasi arnab telah bertambah menjadi 3,
begitu juga yang seterusnya.
• Pola nombor • Number pattern
• Nombor ganjil • Odd number
• Nombor genap • Even number Untuk maklumat lanjut:
• Nombor Fibonacci • Fibonacci Number
• Segi Tiga Pascal • Pascal's Triangle
• Jujukan • Sequence
• Ungkapan algebra • Algebraic expression http://rimbunanilmu.my/mat_t2/ms001
• Sebutan • Term

MASLAHAT BAB INI

Konsep pola dan jujukan boleh diaplikasi

dalam seni bina, rekaan fesyen, sains,
ilmu falak, kimia, fizik dan teknologi.
Konsep pola dan jujukan boleh diaplikasi
dalam seni bina, rekaan fesyen, sains,
viii ilmu falak, kimia, fizik dan teknologi. 1 1
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

AKTIVITI KREATIF
BAB 1

BAB 1
Tujuan: Mengenal corak Tujuan: Mengenal pola
Bahan: Kentang, bawang, batang sawi, kertas lukisan dan cat air Bahan: Pensel warna, pembaris, pensel dan kertas grid
Langkah: Langkah:
1. Sediakan sehelai kertas lukisan. 1. Murid membentuk kumpulan.
2. Dengan pengawasan guru, murid dikehendaki memotong kentang, bawang dan batang 2. Buka fail MS003 untuk memperoleh kertas grid yang telah disediakan.
sawi seperti gambar yang di bawah. 3. Setiap kumpulan dikehendaki melukis corak seperti yang di QR CODE
bawah dan warnakannya.
4. Kemudian, lukiskan pula corak yang keempat, kelima dan Imbas QR Code atau
keenam. Seterusnya, warnakannya. layari http://rimbunanilmu.
my/mat_t2/ms003 untuk
memperoleh kertas grid.

3. Gunakan bahan-bahan tersebut untuk mengecap pada kertas lukisan.
4. Selepas itu, keringkan cetakan.
5. Lengkapkan jadual di bawah.
Nombor corak 1 2 3 4 5 6 7 8
Bilangan segi empat 1 4 7

6. Bentangkan hasil dapatan anda.

5. Nyatakan corak yang diperoleh.
Perbincangan:
Daripada aktiviti di atas, murid dapat mengenal pelbagai jenis corak dari alam semula jadi. Corak (i) Nyatakan susunan corak yang dapat diperhatikan.
ini disusun sehingga menghasilkan suatu susunan yang lebih menarik. (ii) Hitung bilangan segi empat sama untuk corak yang ketujuh dan kelapan.

Daripada aktiviti di atas, bilangan segi empat sama yang dibentuk ialah 1, 4, 7, ... iaitu menambah 3
1.1 Pola kepada nombor sebelumnya. Penambahan 3 ini dikenali sebagai pola.

1.1.1 Mengenal pola nombor Pola ialah aturan atau corak tertentu dalam senarai nombor atau objek.
Mengenal dan
memerihalkan pola
pelbagai set nombor dan
Tujuan: Mengenal corak objek dalam kehidupan CONTOH 1
Bahan: Kain batik sebenar, dan seterusnya
membuat rumusan Lukis corak seterusnya bagi gambar rajah di bawah dan nyatakan polanya.
Langkah:
tentang pola. (a) (b)
1. Perhatikan rajah di sebelah yang
menunjukkan corak pakaian tradisional
masyarakat di Malaysia. Penyelesaian:
Perbincangan: (a) (b)
(i) Apakah corak yang dapat dilihat?
(ii) Bagaimanakah susunan corak tersebut?
Pola: Menambah dua titik kepada Pola: Menambah satu segi tiga kepada
corak sebelumnya. corak sebelumnya.
Daripada aktiviti di atas, dapat diketahui bahawa corak yang dilihat berbentuk poligon dan berulang.

2 3
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

Segi Tiga Pascal

CONTOH 2
BAB 1

BAB 1
Gambar rajah di bawah menunjukkan sebuah Segi Tiga Pascal. Berpandukan segi tiga tersebut,
Nyatakan pola bagi set nombor berikut. baris seterusnya diperoleh dengan menambah nombor-nombor pada baris sebelumnya.
(a) −10, −4, 2, 8, ... (b) 17, 7, −3, −13, ... 1
(c) 2, 6, 18, 54, ... (d) 81, 27, 9, 3, ... 1 1
3
(e) 1, , 2, 5 , ... (f) −2.3, −2.6, −2.9, −3.2, ... 1 2+ 1
+
2 2 1+ 3+ 3+ 1
Penyelesaian: 1 +4 + 6 + 4 + 1

(a) −10, −4, 2, 8, ... (b) 17, 7, −3, −13, ...

Segi Tiga Pascal di atas bermula dengan nombor 1. Manakala
+6 +6 +6 −10 −10 −10 baris kedua ialah 1, 1. Semua baris Segi Tiga Pascal akan bermula
Pola: Menolak 10 daripada dan diakhiri dengan nombor 1. Nombor lain diperoleh dengan
Pola: Menambah 6 kepada
nombor sebelumnya. menjumlahkan dua nombor pada baris sebelumnya.
nombor sebelumnya.
(c) 2, 6, 18, 54, ... (d) 81, 27, 9, 3, ... Nombor 2 dalam baris ketiga diperoleh dengan menjumlahkan nombor 1
dan nombor 1 pada baris sebelumnya. Seterusnya nombor 3 pada baris
×3 ×3 ×3 ÷3 ÷3 ÷3 keempat diperoleh dengan menjumlahkan nombor 1 dan nombor 2 Segi Tiga Yang Hui
Pola: Mendarab nombor Pola: Membahagi nombor pada baris sebelumnya. Nombor 6 di baris kelima diperoleh dengan Masyarakat Cina mengenal
sebelumnya dengan 3. sebelumnya dengan 3. menjumlahkan nombor 3 dan nombor 3 pada baris sebelumnya. Segi Tiga Pascal dengan
nama Segi Tiga Yang Hui
Cuba anda lengkapkan baris yang seterusnya.
(e) 1, 3 , 2, 5 , ...
(f) −2.3, −2.6, −2.9, −3.2, ... Daripada segi tiga di atas pelbagai urutan nombor dengan pola
dan digambarkan dengan
2 2 menggunakan angka joran
tertentu boleh didapati, antaranya: yang dilukiskan dengan
−0.3 −0.3 −0.3 sistem angka tongkat.
1 1 1 Kaedah 1 Kaedah 2
+ + + Pola: Menolak 0.3 daripada 1 1
2 2 2
1 nombor sebelumnya. 1 1 1 1
Pola: Menambah kepada
2
1 2 1 1 2 1
nombor sebelumnya. 1×1 1
1 3 3 1 1 3 3 1 11 × 11 121
111 × 111 12321
Nombor genap dan nombor ganjil Nombor genap: nombor 1 4 6 4 1 1 4 6 4 1 1111 × 1111 1234321
yang boleh dibahagi 11111 × 11111 123454321
tepat dengan 2 seperti Urutan: 1, 2, 3, 4, ... Urutan: 1, 3, 6, ...
Tentukan nilai dua sebutan
CONTOH 3 2, 4, 6, 8, ... Pola: Menambah 1 Pola: Menambah 2, 3, 4, ... yang berikutnya.
Nombor ganjil: nombor Pola bagi suatu urutan nombor merupakan corak
Diberi urutan nombor 7, 12, 17, 22, 27, ..., 67. Kenal pasti dan yang tidak boleh dibahagi yang mempunyai urutan yang tertib.
nyatakan pola bagi urutan nombor tepat dengan 2 seperti
1, 3, 5, 7, ...
(i) ganjil (ii) genap CONTOH 4 Nyatakan dua sebutan
nombor berikutnya.
Penyelesaian: Lengkapkan Segi Tiga Pascal di bawah. Penyelesaian: (i) 3, 8, 15, 24, 35, ...
1 1 (ii) 7, 5, 8, 4, 9, 3, ...
7, 12, 17, 22, 27, 32, 37, 42, 47, 52, 57, 62, 67 (iii) 2, 4, 5, 10, 12, 24, 27, ...
1 1 1 1
(iv) 1, 4, 9, 18, 35, ...
(i) Nombor ganjil: 7, 17, 27, 37, 47, 57 dan 67 (ii) Nombor genap: 12, 22, 32, 42, 52 dan 62 1 2 1 1 2 1
1 3 3 1 1 3 3 1
+10 +10 +10 +10
Nombor ganjil diperoleh dengan menambah Nombor genap diperoleh dengan 1 4 6 4 1
10 kepada nombor sebelumnya. menambah 10 kepada nombor 1 5 10 10 5 1
sebelumnya. 1 6 15 20 15 6 1
4 5
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

Nombor Fibonacci 2. Nyatakan pola bagi urutan berikut.

BAB 1

BAB 1
Nombor Fibonacci merupakan suatu corak nombor yang berurutan. (a) 5, 12, 19, 26, ... (b) −1, −4 , −7, −10, ...
Bagaimanakah anda akan (c) − 4 , 0, 4, 8, ... (d) 144, 72, 36, 18, ...
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, ... membentuk segi empat 1 1 1
Fibonacci seterusnya? (e) , , 0 , − , ... (f) 11.2, −33.6, 100.8, −302.4, ...
0+1 1+1 1+2 2+3 3+5 2 4 4
3 2
Urutan ini bermula dengan 0, 1, 1 dan sebutan seterusnya diperoleh 11 3. Bagi urutan nombor 28, 37, 46, 55, ... , 145, kenal pasti dan nyatakan pola nombor bagi nombor
dengan menambah dua sebutan sebelumnya. 8
(i) ganjil (ii) genap
Misalnya, 5
4. Lengkapkan urutan Nombor Fibonacci berikut.
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, ...
1, , 2, , , , , ...
0+1 1+1 1+2 2+3 3+5
5. Lengkapkan rajah di bawah.
CONTOH 5 QR CODE 16
8 8
Lengkapkan urutan nombor di bawah. Imbas QR Code atau
layari http://rimbunanilmu. 4 4 4 4
my/mat_t2/ms006 untuk
(a) 0, 1, 1, , , , 8, 13, , ... melihat salah satu urutan 8
Fibonacci.
(b) 1, 3, , , 11, ...

Penyelesaian:

2 3 5 1.2 Jujukan
(a) 0, 1, 1, , , , 8, 13, 21 , ...
1.2.1 Jujukan
(b) 1, 3, 4 , 7 , 11, ...
Menerangkan maksud jujukan.

Pola merupakan suatu corak tertentu dalam sesuatu nombor atau objek. Suatu pola dalam senarai Tujuan: Mengenal pasti pola dalam urutan nombor dan corak
nombor ditentukan dengan menambah, menolak, mendarab atau membahagi nombor sebelumnya
Bahan: Lembaran kerja
manakala suatu pola dalam objek ditentukan dengan memerhati susunan objek sebelumnya.
Langkah:
1. Buka fail MS007 yang telah disediakan. QR CODE
JOM CUBA 1.1 2. Lengkapkan jadual berikut dengan melukis corak seterusnya.
Imbas QR Code atau
layari http://rimbunanilmu.
1. Lakar corak seterusnya bagi gambar di bawah.
my/mat_t2/ms007 untuk
(a) mendapatkan lembaran
kerja.

(b) Perbincangan:
(i) Nyatakan pola yang anda dapati daripada aktiviti 1, 2 dan 3.
(ii) Senaraikan urutan nombor dalam aktiviti 1, 2 dan 3.

6 7
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

Daripada aktiviti sebelumnya, susunan corak seterusnya boleh ditentukan dengan mengikut corak
CONTOH 8
BAB 1

BAB 1
sebelumnya. Suatu susunan nombor atau objek yang mengikut pola ini disebut sebagai jujukan.
Nombor segi tiga ialah
Lengkapkan jujukan berikut berdasarkan pola yang diberikan. nombor yang dibentuk
Jujukan ialah suatu set nombor atau objek yang disusun mengikut suatu pola. (a) Menolak 4 daripada nombor sebelumnya. dengan pola titik segi tiga.
1, 3, 6, 10, 15, 21, 28, 36, ...
96, , , , , , ...
1

1.2.2 Pola suatu jujukan (b) Mendarab nombor sebelumnya dengan 3.

7, , , , , , ... 3
6 Mengenal pasti dan
CONTOH
memerihalkan pola suatu
jujukan, dan seterusnya (c) Mengurangkan 8 daripada nombor sebelumnya.
Tentukan sama ada urutan nombor berikut suatu jujukan atau bukan.
melengkapkan dan
(a) –10, –6, –2, 2, 6, ... (b) 4, 5, –7, 10, –14, ... melanjutkan jujukan 21.3, , , , , , ... 6
tersebut.
Penyelesaian:
(d) Membahagi nombor sebelumnya dengan 5.
(a) –10, –6, –2, 2, 6, ... (b) 4, 5, –7, 10, –14, ...
400, , , , , , ...
+4 +4 +4 +4 +1 –12 +17 –24
10
Pola: Menambah 4 Pola: Tiada Penyelesaian:
Maka, urutan nombor ini Maka, urutan nombor ini
ialah jujukan. bukan jujukan. (a) 92, 88, 84, 80, 76, ...
(b) 21, 63, 189, 567, 1 701, ...
(c) 13.3, 5.3, −2.7, −10.7, −18.7, ...
Ahli astronomi (d) 80, 16, 3.2, 0.64, 0.128, ... 15
Jujukan nombor menggunakan pola untuk
meramal laluan komet.
JOM CUBA 1.2
CONTOH 7
1. Tentukan sama ada urutan nombor berikut ialah suatu jujukan atau bukan.
Lengkapkan jujukan nombor berikut. (a) 3, 18, 33, 48, ... (b) 100, 116, 132, 148, ...
(c) 1.0, − 1 .7, − 2 .4, 3.1, ... (d) −15, 30, 60, −120, ...
(a) 7, 13, , 25, , , ... (b) 88, , 64, 52, , , ...
(e) 1 , 1 1 , 2 1 , 3 1 , ... (f) − 0 .32, −0 .16, − 0 .8, −0 .4, ...
4 2 2 3
(c) , 0.3, , 0.027, 0.0081, , ... (d) , , 1 , 4 , , ... 2. Lengkapkan jujukan nombor di bawah.
3 6
Penyelesaian:
(a) 34, 28, , 16, , , ... (b) , , 32, 16, , 4, ...
76 , 64, 52, 40 , 28 , ...
(a) 7, 13, 19 , 25, 31 , ... (b) 88,
(c) 0.07, , 1.12 , , 17.92, ... (d) 1 1 , 1, , , , ...
+6 +6 +6 +6 −12 −12 −12 −12 −12
10

1 (e) 0.2, 2.4, 28.8, , , ... (f) , −80, −16, , , ...

(c) , 0.3, 0.09 , 0.027, 0.0081, 0.00243 , ... (d) −
1 ,
0 , 1 , 4 , 1 , ...
3 3 6
×0.3 ×0.3 ×0.3 ×0.3 ×0.3
+
1
+
1
+
1
+
1 (g) , 2 , 7 , , , ... (h) −8.1, , − 4 .1, −2.1, , ...
3 3 3 3 3 12
8 9
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

3. Lengkapkan jujukan nombor berikut berdasarkan pola yang dinyatakan. 1.3.2 Sebutan bagi suatu jujukan
BAB 1

BAB 1
(a) Menambah 7 kepada nombor sebelumnya.
Sebutan sesuatu jujukan dikenali sebagai sebutan ke-n dan ditulis
Menentukan sebutan
42, , , , , , ... sebagai Tn iaitu T ialah sebutan manakala n ialah kedudukan sebutan. tertentu bagi suatu jujukan.

(b) Membahagi nombor sebelumnya dengan 2. Tn = sebutan ke-n

Misalnya,
96, , , , , , ... 4, 8, 12, 16, ...

Daripada jujukan di atas,

1.3 Pola dan Jujukan T1 = 4,
T2 = 8,
1.3.1 Pola suatu jujukan menggunakan nombor, Membuat generalisasi T3 = 12,
perkataan dan ungkapan algebra tentang pola suatu
Permaisuri lebah bertelur
jujukan menggunakan T4 = 16, ...
di dalam sarangnya.
nombor, perkataan dan
CONTOH 9 Sarang lebah mempunyai
ungkapan algebra. 10
CONTOH pola yang tersendiri, iaitu
Nyatakan pola bagi jujukan nombor 1, 9, 17, 25, 33, ... menggunakan berbentuk heksagon.
Nyatakan sebutan kelima bagi jujukan nombor berikut.
nombor, perkataan dan ungkapan algebra.
2, 10, 18, ...
Penyelesaian:
Penyelesaian:
(i) Nombor Seorang juruhias dalaman 22 + (2 + 2 + 1) = 32
ingin menyusun jubin Langkah 1: Tentukan pola jujukan nombor tersebut. 32 + (3 + 3 + 1) = 42
1, 9, 17, 25, 33, ... pada dinding seperti corak 2, 10, 18, ... 42 + (4 + 4 + 1) = 52
+8 +8 +8 +8 di bawah. 52 + (5 + 5 + 1) = 62
+8 +8
(i) Nyatakan dua sebutan
Maka, pola ialah +8. Pola nombor: Menambah 8 kepada nombor sebelumnya. seterusnya.
(ii) Perkataan Langkah 2: Senaraikan semua sebutan hingga sebutan kelima (ii) Nyatakan sebutan ke-n.
Apakah corak seterusnya? seperti di bawah.
1, 9, 17, 25, 33, ...
+8 +8 +8 +8
T1 = 2 T4 = 26
T2 = 10 T5 = 34 Apakah pola untuk jujukan
Maka, pola bagi jujukan di atas adalah menambah 8 kepada T3 = 18 berikut?
nombor sebelumnya. (i) 1, 4, 9, 18, 35
Ungkapan Algebra Maka, sebutan kelima ialah 34. (ii) 23, 45, 89, 177
(iii) Ungkapan Algebra ialah ungkapan yang (iii) 5, 7, 12, 19, 31
menggabungkan (iv) 0, 4, 2, 6, 4, 8
1, 9, 17, 25, 33, ... CONTOH 11
nombor, pemboleh ubah (v) 4, 7, 15, 29, 59, 117
+8 +8 +8 +8 atau simbol matematik
lain dengan operasi. Diberi jujukan nombor 65, 60, 55, 50, ... . Tentukan nombor 40
ialah sebutan yang keberapa dalam jujukan itu.
1 = 1 + 8 (0) Contoh:
9 = 1 + 8 (1) 2ab + 3c, 5a + 2b − 3c Penyelesaian:
17 = 1 + 8 (2) 1(1) 3(2) 5(5) A C E
25 = 1 + 8 (3) Langkah 1: Langkah 2:
33 = 1 + 8 (4) 65, 60, 55, 50, ... T1 = 65 T4 = 50
2(1) 4(3) 6(8) B D
T2 = 60 T5 = 45
Maka, pola bagi jujukan nombor tersebut boleh ditulis sebagai 1 + 8n dengan keadaan –5 –5 –5 Nyatakan pasangan
T3 = 55 T6 = 40 nombor yang sesuai dalam
n = 0, 1, 2, 3, 4, ... . Pola: Menolak 5 daripada
kedudukan A, B, C, D, E.
nombor sebelumnya. Maka, 40 ialah sebutan ke-6.

10 11
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

1.3.3 Penyelesaian masalah 4. Jadual di bawah menunjukkan jadual perjalanan lima buah bas dari Kuala Lumpur ke Pulau Pinang.
BAB 1

BAB 1
Bas Masa bertolak
Menyelesaikan masalah
CONTOH 12 yang melibatkan jujukan.
A 8:00 pagi
B 8:30 pagi
Spesifikasi C 9:00 pagi
D
• Saiz bekas: Sederhana
• Makanan kering dan pelet boleh digunakan E
• Pemasa disediakan untuk mengatur jadual pemberian
Berdasarkan jadual di atas, jawab soalan yang berikut.
makanan
• Menggunakan sistem terbaharu untuk mengelakkan (a) Hitung selang masa bertolak antara dua buah bas.
makanan daripada menjadi lembap atau tersumbat (b) Pada pukul berapakah bas E akan bertolak?
di dalam bekas penyimpanan (c) Pada pukul berapakah bas E akan sampai di Pulau Pinang jika perjalanan mengambil
• Boleh dikendalikan secara automatik atau manual masa selama 5 jam?
Mesin Pemberi Makanan Ikan Automatik • Paparan skrin digital

Gambar di atas ialah mesin pemberi makanan ikan secara automatik dan spesifikasinya. Eng Wei MENJANA KECEMERLANGAN
menetapkan pemberian makanan ikannya 4 kali sehari. Pemberian makanan yang pertama pada
pukul 7:35 pagi. Pada pukul berapakah ikan itu diberi makanan untuk kali yang ketiga?
1. Padankan istilah berikut dengan pernyataan yang betul.
Memahami Merancang strategi Melaksanakan strategi Membuat Nombor yang tidak boleh dibahagi
masalah kesimpulan Segi Tiga Pascal tepat dengan 2.
Waktu 1 hari = 24 jam Pola: 6 jam Maka, ikan diberi
T1 = 7:35 pagi makanan kali Urutan ini bermula dengan 0, 1, 1
memberikan 24
1 kali = ketiga pada pukul dan sebutan seterusnya diperoleh
makanan 4 Nombor ganjil
T2 = 7:35 pagi + 6 jam dengan menambah dua sebutan
kepada ikan = 6 jam 7:35 petang.
= 1:35 petang sebelumnya.
pada kali ketiga.
T3 = 1:35 petang + 6 jam Nombor Fibonacci Nombor yang boleh dibahagi tepat
= 7:35 petang
dengan 2.
Nombor genap Aturan geometri pada pekali
binomial dalam sebuah segi tiga.
JOM CUBA 1.3

1. Tentukan pola jujukan nombor menggunakan perkataan. 2. Nyatakan pola bagi jujukan nombor yang diberikan.
(a) 4, 12, 36, 108, 324, ... (b) 256, 128, 64, 32, 16, ... (a) 7, 13, 19, 25, ... (b) 54, 50, 46, 42, ...
(c) –13, –39, –117, –351, ... (d) 1 296, 216, 36, 6, ...
2. Tentukan pola jujukan nombor di bawah menggunakan ungkapan algebra.
(a) 2, 4, 8, 16, ... (b) 5, 8, 11, 14, ... 3. Lengkapkan jadual di bawah.
(c) 3, 6, 9, 12, ... (d) 3, 1, –1, –3, ...
Jujukan Nombor Perkataan Ungkapan Algebra
3. Hitung sebutan ketujuh dan kesebelas bagi jujukan nombor di bawah. (a) 2, 4, 6, 8, ...
(a) –3, 5, 13, ... (b) 4, 5 1 , 7, ... (c) –3.7, –4.3, –4.9, ... (b) 100, 50, 25, 12.5, ...
2

12 13
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

4. Lengkapkan urutan nombor berikut. 9. Nina menyusun butang baju seperti di bawah.
BAB 1

BAB 1
(a) 1, 3, 5, , 9, , ...

(b) , , −20, −10, −5, ...

(c) 268, , , 169, 136, , ...

(a) Nyatakan pola bagi bilangan butang baju.
(d) 1 , , 1 , , 1 , ... (b) Nyatakan urutan bilangan butang baju.
2 3 6
(c) Lukiskan susunan butang baju untuk sebutan keempat.
5. Empat sebutan pertama bagi suatu jujukan ialah 9, x, –5 , – 1 2, ... (d) Hitung nilai T6.
(a) Hitung nilai x.
(b) Nyatakan pola jujukan itu menggunakan 10. Encik Hamid ingin melakukan penanaman semula pokok kelapa sawit. Jarak bagi setiap pokok
(i) nombor kelapa sawit ialah 9 m dan jarak tanaman tersebut berbentuk segi tiga sama sisi. Encik Hamid telah
(ii) perkataan melakar satu peta tanamannya seperti rajah di bawah.
(iii) ungkapan algebra

6. Lengkapkan Nombor Fibonacci di bawah.

9m
0, 1, 1, , , , ...

7. Gambar rajah di bawah menunjukkan lima aras pertama untuk Segi Tiga Pascal. Lengkapkan
Segi Tiga Pascal tersebut. Nyatakan bagaimana Segi Tiga Pascal itu dibentuk.
Jika Encik Hamid menanam 18 batang pokok kelapa sawit, berapakah luas tanah beliau?
1
11. Raiyan telah pergi ke klinik untuk berjumpa dengan doktor kerana demam selesema yang
1 1 berlanjutan melebihi tiga hari. Doktor telah memberikan tiga jenis ubat, iaitu ubat demam,
antibiotik dan ubat selesema. Bantu Raiyan untuk membuat jadual pemakanan ubat jika dia
1 1 bermula makan ubat pada pukul 8:30 pagi.

Ubat 1 2 3
1 1
Demam
1 1
Antibiotik

Selesema

Ubat demam = 2 biji 3 kali sehari

8. Empat sebutan pertama bagi suatu jujukan ialah 11, x, –5 , –13, ... Antibiotik = 1 biji 2 kali sehari
(a) Hitung nilai x. Ubat selesema = 1 biji 1 kali sehari
(b) Nyatakan sebutan ke-10, T10.

14 15
 Bab 1 Pola dan Jujukan Bab 1 Pola dan Jujukan

REFLEKSI DIRI
INTI PATI BAB
BAB 1

BAB 1
Pola Jujukan Pada akhir bab ini, saya dapat:

1. Mengenal dan memerihalkan pola pelbagai set nombor dan objek dalam
kehidupan sebenar.
Pola ialah suatu aturan atau corak tertentu dalam
Jujukan ialah suatu susunan
senarai nombor atau objek. 2. Menerangkan maksud jujukan.
nombor atau objek yang
mengikut pola tertentu.
Pola bagi pelbagai set nombor 3. Mengenal pasti dan memerihalkan pola suatu jujukan.
(i) Nombor genap dan nombor ganjil
4, 9, 14, 19, ...
4. Melengkapkan dan melanjutkan jujukan.
+5 +5 +5
nombor genap: 4, 14, 24, ...
Pola dan Jujukan 5. Membuat generalisasi tentang pola suatu jujukan menggunakan nombor,
+10 +10
perkataan dan ungkapan algebra.
nombor ganjil: 9, 19, 29, ...
+10 +10
6. Menentukan sebutan tertentu bagi suatu jujukan.
(ii) Segi Tiga Pascal
1 Pola sesuatu jujukan merupakan corak yang
1 1 mempunyai urutan yang tertib. 7. Menyelesaikan masalah yang melibatkan jujukan.
1 2 1
1 3 3 1
1 4 6 4 1

(iii) Nombor Fibonacci

Pola Suatu Jujukan
0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, ...
Tajuk: Blok futuristik
Bahan: Cawan kertas, botol mineral, gam, pembaris dan gunting

Setiap kumpulan dikehendaki menyediakan satu blok bangunan yang bercirikan masa
Nombor Ungkapan Algebra Sebutan bagi Suatu Jujukan
hadapan (futuristik) menggunakan cawan kertas dan botol mineral.
3, 6, 9, 12, 15, ... 3, 6, 9, 12, 15, ...
Warnakan hasil binaan dan namakan blok tersebut.
+3 +3 +3 +3 ditulis sebagai 3n‚
Pola: Penambahan 3 n = 1, 2, 3, ... − 9 , −11, −13, −15, −17, ... Bentangkan hasil binaan setiap kumpulan.
T1 T2 T3 T4 T5

Perkataan Sebutan pertama, T1 = −9

Sebutan kedua, T2 = −11
4, 7, 10, 13, 16, ... Sebutan ketiga, T3 = −13
Jujukan bermula dengan nombor 4 dan Sebutan keempat, T4 = −15
menambah 3 kepada nombor sebelumnya. Sebutan kelima, T5 = −17

16 17
 Nama: ........................................................................................... Kelas: ..................................... Tarikh: .....................................

BAB 1: Pola dan Jujukan

Patterns and Sequences

PBD 1.1 Pola Buku Teks: m.s. 2 – 7

A. Lukis bentuk yang seterusnya bagi setiap yang berikut.

Pautan Digital
Draw the next shape for each of the following. SP1.1.1 TP2

1.

2.

B. Nyatakan pola bagi setiap urutan yang berikut.

State the pattern of each of the following sequences. SP1.1.1 TP2

1. 11 , 15 , 19 , 23 , … 2. 5 , –1 , –7 , –13 , …
+4 +4 +4 –6 –6 –6

Menambah 4 kepada nombor sebelumnya. Menolak 6 daripada nombor sebelumnya.

Add 4 to the previous number. Subtract 6 from the previous number.

3. 1 , 1 , 1 , 1 , … 4. 1.0 , –0.2 , 0.04 , –0.008 , …

48 24 12 6 ÷ (–5) ÷ (–5) ÷ (–5)
×2 ×2 ×2
Membahagi nombor sebelumnya dengan (–5).
Mendarab nombor sebelumnya dengan 2. Divide the previous number by (–5).
Multiply the previous number by 2.

C. Isi tempat kosong berdasarkan urutan nombor yang berikut.

Fill in the blanks based on the following number sequence. SP1.1.1 TP2

1 , 4 , 7 , 10 , 13 , 16 , 19 , 22 , 25 , 28
1. Nombor genap/Even Number: 2. Nombor ganjil/Odd Number:
4 10 16 22 28 1 7 13 19 25

D. Lengkapkan setiap yang berikut.

Complete each of the following. SP1.1.1 TP2

1. Segi Tiga Pascal/Pascal’s Triangle: 2. Nombor Fibonacci/Fibonacci Numbers:

1 (a) 0 , 1 , 1 , 2 , 3 , 5
1 1
(b) 5 , 8 , 13 , 21 , 34 , 55
1 2 1
1 3 3 1 (c) 21 , 34 , 55 , 89 , 144 , 233
1 4 6 4 1
1 5 10 10 5 1
1

01 MAMD 2021 MATEMATIK TG2 (NM)-B1-Azie F.indd 1 11/20/20 12:44 PM

 Nama: ........................................................................................... Kelas: ..................................... Tarikh: .....................................

BAB 1: Pola dan Jujukan

Patterns and Sequences

PBD 1.2 Jujukan Buku Teks: m.s. 7 – 10

A. Tentukan sama ada setiap urutan nombor yang berikut ialah suatu jujukan atau bukan.
Determine whether each of the following sets of numbers is a sequence. SP1.2.1 TP1

1. –10 , –7 , –4 , –1 , 2 , … 2. –11 , –15 , –19 , –23 , –27 , …

+3 +3 +3 +3 –4 –4 –4 –4
Pola: Menambah 3/Pattern: Add 3 Pola: Menolak 4/Pattern: Subtract 4
Jujukan/A sequence Jujukan/A sequence

3. –1 , 2 , –4 , 8 , –16 , … 4. 60 , 30 , 15 , 3 , 1 , …
× (–2) × (–2) × (–2)× (–2) ÷2 ÷2 ÷5 ÷3
Pola: Mendarab (–2)/Pattern: Multiply by (–2) Pola: Tiada/Pattern: None
Jujukan/A sequence Bukan jujukan/Not a sequence

B. Lengkapkan setiap jujukan nombor yang berikut.

Complete each of the following number sequences. SP1.2.2 TP2

TIP
768 384 192 96 48 24 12 6 ×2 ÷2 ÷2 ÷2
, , , , , , ,
768 , 384 , 192 , 96 , 48, …
÷2 ÷2 ÷2

1. –2 –6 –10 –14 –18 –22 –26 –30

, , , , , , ,
−4 −4 −4

2. 0.1 0.3 0.9 2.7 8.1 24.3 72.9 218.7

, , , , , , ,
×3 ×3 ×3 ×3

1 1 3 1 5 3 7
3.
8 4 8 2 8 4 8
, , , , , ,
1 1 1
+ + +
8 8 8

C. Lengkapkan setiap jujukan nombor yang berikut berdasarkan pola yang diberikan.
Complete each of the following number sequences based on the given pattern. SP1.2.2 TP2

1. Menambah 7 kepada nombor sebelumnya. 2. Menolak 5 daripada nombor sebelumnya.

Add 7 to the previous number. Subtract 5 from the previous number.

3, 10 , 17 , 24 , 31 ,… 7, 2 , –3 , –8 , –13 ,…

3. Mendarab nombor sebelumnya dengan 0.1. 4. Membahagi nombor sebelumnya dengan (–5).
Multiply the previous number by 0.1. Divide the previous number by (–5).

8, 0.8 , 0.08 , 0.008 , 0.0008 , … 2 500 , –500 , 100 , –20 , 4 ,…

2

01 MAMD 2021 MATEMATIK TG2 (NM)-B1-Azie F.indd 2 11/20/20 12:44 PM

 Nama: ........................................................................................... Kelas: ..................................... Tarikh: .....................................

BAB 1: Pola dan Jujukan

Patterns and Sequences

PBD 1.3 Pola dan Jujukan Buku Teks: m.s. 10 – 12

A. Huraikan pola bagi setiap jujukan nombor yang berikut.

Describe the pattern of each of the following number sequences. SP1.3.1, SP1.3.2 TP3

Pola/Pattern
Jujukan nombor
Number sequence Nombor Perkataan Ungkapan algebra
Number Word Algebraic expression
+4 Menambah 4 kepada nombor 7 = 4(1) + 3
sebelumnya. 11 = 4(2) + 3
7 , 11 , 15 , 19 , … Add 4 to the previous number. 15 = 4(3) + 3
+4 +4 +4 19 = 4(4) + 3

4n + 3, n = 1, 2, 3, 4, …

1. 5 , 8 , 11 , 14 , … +3 Menambah 3 kepada nombor 5 = 3(1) + 2

+3 +3 +3 sebelumnya. 8 = 3(2) + 2
Add 3 to the previous number. 11 = 3(3) + 2
14 = 3(4) + 2

3n + 2, n = 1, 2, 3, 4, …

2. 9 , 4 , –1 , –6 , … –5 Menolak 5 daripada nombor 9 = 14 – 5(1)

–5 –5 –5 sebelumnya. 4 = 14 – 5(2)
Subtract 5 from the previous –1 = 14 – 5(3)
number. –6 = 14 – 5(4)

14 – 5n, n = 1, 2, 3, 4, …

B. Cari sebutan keenam dan kesepuluh bagi setiap jujukan nombor yang berikut.
Find the sixth term and tenth term of each of the following number sequences. SP1.3.1, SP1.3.2 TP3

1. 3, 6, 12, 24, … 2. 32, 25, 18, 11, …

3, 6, 12, 24, 48, 96, 192, 384, 768, 1 536, … 32, 25, 18, 11, 4, –3, –10, –17, –24, –31, …
×2 ×2 ×2 –7 –7 –7
T6 T10 T6 T10

Sebutan keenam/The sixth term, Sebutan keenam/The sixth term,

T6 = 96 T6 = –3

Sebutan kesepuluh/The tenth term, Sebutan kesepuluh/The tenth term,

T10 = 1 536 T10 = –31
3

01 MAMD 2021 MATEMATIK TG2 (NM)-B1-Azie F.indd 3 11/20/20 12:44 PM

 Nama: ........................................................................................... Kelas: ..................................... Tarikh: .....................................

BAB 1: Pola dan Jujukan

Patterns and Sequences

PBD 1.3 Pola dan Jujukan Buku Teks: m.s. 12 – 13

Selesaikan masalah yang berikut.

Solve the following problems. SP1.3.3 TP4 TP5

1. Jadual di sebelah menunjukkan sebahagian daripada waktu tiba Tren Waktu tiba
LRT di stesen M. Kekerapan tren dari pukul 6:00 a.m. hingga Train Arrival time
pukul 7:00 a.m. adalah sama. P 6:03 a.m.
The table shows part of the arrival times for the LRT at station M. The train
frequency from 6:00 a.m. to 7:00 a.m. is the same. Q 6:07 a.m.
(a) Nyatakan selang masa tiba antara tren R dan tren S. R 6:11 a.m.
State the time interval between the arrival times of train R and train S.
S
4 minit/minutes
T
(b) Pada pukul berapakah tren T tiba di stesen M?
At what time does train T arrive at station M?
6:19 a.m.

(c) Hitung bilangan tren yang melalui stesen M dari pukul 6:00 a.m. hingga pukul 6:30 a.m.
Calculate the number of trains passing through station M from 6:00 a.m. to 6:30 a.m.
6:03 a.m., 6:07 a.m., 6:11 a.m., 6.15 a.m. , 6.19 a.m. , 6.23 a.m. , 6.27 a.m. , 6.31 a.m.

Bilangan tren/Number of trains: 7

2. Rajah di bawah menunjukkan empat bentuk yang pertama dalam satu jujukan. Setiap segi empat sama
TIMSS
dalam bentuk itu dibahagi kepada dua segi tiga yang yang besar.
The diagram shows the first four shapes in a sequence. Each square in the shape is divided into two triangles of
equal size.
2 2 6 2 6 14 10
1 1 5 1 5 13 9
2 4 4 8 4 8 12 16
1 3 3 7 3 7 11 15
Bentuk pertama Bentuk ke-2 Bentuk ke-3 Bentuk ke-4
1st shape 2nd shape 3rd shape 4th shape
(a) Dalam jadual di bawah, isikan bilangan segi tiga dalam bentuk yang ke-4 dan bentuk yang ke-5.
In the table, fill in the number of triangles in the 4th shape and the 5th shape.

Bentuk
1 2 3 4 5
Shape
Bilangan segi tiga
2 4 8 16 16 × 2 = 32
Number of triangles

(b) Tanpa melukis atau mengira bilangan segi tiga, cari bilangan segi tiga dalam bentuk yang ke-10.
Without drawing or counting the number of triangles, find the number of triangles in the 10th shape.
KBAT Menganalisis
2 , 4 , 8 , 16 , 32 , 64 , 128 , 256 , 512 , 1 024 , …
×2 ×2 ×2 ×2 ×2 T10
Terdapat 1 024 buah segi tiga dalam bentuk yang ke-10.
There are 1 024 triangles in the 10th shape. 4

01 MAMD 2021 MATEMATIK TG2 (NM)-B1-Azie F.indd 4 11/20/20 12:44 PM

 Nama: ........................................................................................... Kelas: ..................................... Tarikh: .....................................

PRAKTIS KE ARAH PT3 (1)

PT3 Bahagian A (b) Padankan setiap jujukan nombor yang berikut

KLON dengan polanya.
PT3
1. Antara berikut, yang manakah satu jujukan? Match each of the following number sequences
KLON
PT3 Which of the following is a sequence? with its pattern.
A 3, 6, 9, 18, … [2 markah/2 marks]
B 3, 6, 12, 18, … Jujukan nombor Pola
C 0.3, 0.7, 1.3, 1.5, … Number sequence Pattern
D 0.3, 0.6, 1.2, 2.4, … 4n + 1,
n = 1, 2, 3, ..
2. Rajah di bawah menunjukkan satu jujukan 5, 10, 15, 20, 25
5n,
nombor. n = 1, 2, 3, ..
The diagram shows a number sequence. 0, 3, 8, 15, 24
n2 – 1,
–8, –4, 0, 4, 8 n = 1, 2, 3, ..
Tentukan pola jujukan itu. 5. (a) Rajah di bawah menunjukkan dua jujukan
Determine the pattern of the sequence. nombor, P dan Q. Lengkapkan rajah itu.
A –4 B +4 The diagram shows two number sequences, P and
C ×2 D ÷2 Q. Complete the diagram.
[3 markah/3 marks]
3. Rajah di bawah menunjukkan pola bagi satu
TIMSS 32 22
jujukan nombor.
The diagram shows the pattern of a number sequence. 16 15

3 – 3 = 0 8
3 – 2 = 1
3 – 1 = 2 1 4
3 – 0 = 3
Apakah baris seterusnya dalam pola nombor itu? –6 2
What is the next line in the number pattern? P Q
A 3 – (–1) = 4 B 3–1=2 (b) Jadual di bawah menunjukkan tarikh kelas
C 3 – 10 = –7 D 3 – 11 = 8 tuisyen Matematik Nurul bagi empat minggu
yang pertama pada bulan March 2020.
Lengkapkan jadual itu.
The table shows the dates of Nurul’s Mathematics
PT3 Bahagian B tuisyen class for the first four weeks in March
4. (a) Rajah di bawah menunjukkan nombor 2020. Complete the table.
Fibonacci. [1 markah/1 mark]
HEBAT MODUL 1
The diagram shows the Fibonacci Numbers.
Minggu Tarikh
…, 13, P, 34, 55, 89, Q, … Week Date
Nyatakan nilai P dan nilai Q. 1 2/3/2020
State the values of P and Q. 2 9/3/2020
[2 markah/2 marks]
3 16/3/2020
P: 21 Q: 144 4 23/3/2020
5 5 30/3/2020

01 MAMD 2021 MATEMATIK TG2 (NM)-B1-Azie F.indd 5 11/20/20 12:44 PM

 Nama: ........................................................................................... Kelas: ..................................... Tarikh: .....................................

PT3 Bahagian C (c) Rajah di bawah menunjukkan tiga bentuk

yang pertama dalam satu jujukan.
6. (a) Rajah di bawah menunjukkan Segi Tiga The diagram shows the first three shapes in
Pascal. a sequence.
The diagram shows a Pascal’s Triangle.

1
1 1
Bentuk pertama Bentuk ke-2 Bentuk ke-3
1 2 1 1st shape 2nd shape 3rd shape

1 3 X 1 (i) Lengkapkan jadual di bawah dengan

1 4 6 4 1 menentukan bilangan segi tiga yang
diperlukan untuk membentuk bentuk
1 5 Y 10 Z 1 yang ke-4 dalam jujukan itu.
Tentukan nilai X, Y dan Z. Complete the table by determining the
Determine the values of X, Y and Z. number of triangles needed to form the 4th
shape in the sequence.
[3 markah/3 marks]
[1 markah/1 mark]
1+2=3 HEBAT MODUL 1
X=
Y= 4 + 6 = 10 Bentuk Bilangan segi tiga
Shape Number of triangles
Z= 4+1=5 1 4
2 8
(b) Rajah di bawah menunjukkan satu jujukan
3 12
KBAT
nombor.
The diagram shows a number sequence. 4 16

41, 33, 25, 17, … (ii) Tentukan bilangan segi tiga yang
diperlukan untuk membentuk bentuk
Tentukan sebutan yang merupakan integer yang ke-7 dalam jujukan itu.
positif terkecil dalam jujukan itu. Determine the number of triangles needed to
Determine the term which is the smallest positive form the 7th shape in the sequence.
integer in the sequence. [1 markah/1 mark]
[3 markah/3 marks] 4, 8, 12, 16, 20, 24, 28, …
T7 = 28
41 , 33 , 25 , 17 , 9 , 1 , –7 , … Bilangan segi tiga yang diperlukan = 28
–8 –8 –8 Number of triangles needed
Integer positif Integer negatif (iii) Tanpa melukis bentuk atau mengira
terkecil yang pertama KBAT
bilangan segi tiga, cari bilangan segi tiga
Smallest positive First negative
integer integer dalam bentuk yang ke-40.
Without drawing the shapes or counting
Maka, 1 merupakan integer positif terkecil the number of triangles, find the number of
dalam jujukan itu. triangles in the 40th shape.
Thus, 1 is the smallest positive integer in the [2 markah/2 marks]
sequence. 4 = 4(1)
8 = 4(2)
12 = 4(3)
16 = 4(4)
→ Tn = 4n
T40 = 4(40)
= 160
6

01 MAMD 2021 MATEMATIK TG2 (NM)-B1-Azie F.indd 6 11/20/20 12:44 PM