Indian Society Study Material

భారతీయ సమాజం – వివాహ వ్యవ్సథ

వివాహ వ్యవ్సథ

వివాహం అనేది ఒక సామాజిక అభాయసం, దీని దవారా ఇద్ద రు వ్యకతులత మరియు వారి కతట ంబాలత ఏకమవ్ుతవయి, ఇది
దవంపత్య హకతులకత దవరితీస్ుంది. వివాహానంత్ర పదవనికి భారాయభరు ల మధ్య ఏరపడే హకతులత అని అరథం. సమాజంలో
అత్యంత్ పురాత్నమైన మత్కరమలలో వివాహం ఒకటి. వివాహం అనేది సారాత్రిక సామాజిక సంసథ . ఇది పురుషులత మరియు
స్త్ు ల
ీ న్ కతట ంబ జీవిత్ంలోకి తీస్కతవ్స్ుంది. ఈ సంసథ లో పురుషులత మరియు స్త్ు ల
ీ త పిలలలన్ కలిగి ఉండటానికి
సామాజికంగా అన్మత్రంచబడతవరు. గిలిలన్ పికారం, వివాహం అనేది సంతవనోత్పత్రు కతట ంబానిి సాథపించడవనికి
సామాజికంగా ఆమోదించబడిన మారగ ం. భారతీయ సమాజంలో వివాహ వ్యవ్సథ , వివాహం రకాలత మొద్ల ైన వివ్రాలత ఈ
కధ్నంలో చరిచంచవము.

వివాహ రకాలత

వివాహాల యొకు వివిధ్ రూపాలత ఒక వ్యకిుకి ఉని భారయలత లేదవ భరు ల సంఖ్యపై ఆధవరపడి ఉంటాయి. రండు విసు ృత్
వ్రాగలత ఏక వివాహం (ఒక జీవిత్ భాగసాామి) మరియు బహు వివాహం (ఒకరి కంటే ఎకతువ్ మంది జీవిత్ భాగసాాములత).
బహు వివాహంలో రండు పద్ధ త్ులత. ఒకటి బహుభారయత్ాం, మరొకటి బహుభరు ృత్ాం

బహుభారయత్ాం

బహుభారయత్ాంలో ఒక వ్యకిు ఒక నిరిదషట సమయంలో ఒకటి కంటే ఎకతువ్ మంది స్త్ు ల

ీ న్ వివాహం చేస్కతంటాడు. ఇది
బహుభారయత్ాం యొకు అత్యంత్ పిజాద్రణ ప ందిన రూపం మరియు ముస్తిల ంలలో ఈ రోజులోల సరాసాధవరణం కానీ ఇది
ఒకపుపడు హంద్్వ్ులలో కూడవ సాధవరణం. బహుభారాయతవానికి రండు రూపాలత ఉనవియి. సో ద్రి బహుభారాయత్ాం
(పురుషుడు ఒకరికొకరు సో ద్రీమణులత అయిన ఒకటి కంటే ఎకతువ్ మంది స్త్ు ల
ీ న్ వివాహం చేస్కతనిపుపడు) మరియు
సో ద్రత్ర బహుభారాయత్ాం (పురుషుడు ఒకరికొకరు సో ద్రీమణులత కాని ఒకటి కంటే ఎకతువ్ మంది స్త్ు ల
ీ న్ వివాహం
చేస్కోవ్డం)

1 www.bankersadda.com | Adda247.com/te/ | www.careerpower.in | Adda247 App

 Indian Society Study Material
బహుభరు ృత్ాం

ఈ రకమైన వివాహంలో, ఒక స్త్ు ీ ఒకటి కంటే ఎకతువ్ మంది పురుషులన్ వివాహం చేస్కతంది. ఇది చవలా సాధవరణం కాద్్
మరియు సో ద్ర బహుభరు ృత్ాం (అనేక మంది సో ద్రులకత ఒక భారయ) మరియు సో ద్రేత్ర బహుభరు ృత్ాం{ఒకరికొకరు
సంబంధ్ం లేని అనేక మంది పురుషుల ఒక భారయ}గా వ్రీగకరించబడింది. బహుభరు ృత్ాం, మహాభారత్ కథ న్ండి
ఉద్భవించంద్ని నముమతవరు. హునవస్ వ్ంటి పాిచీన భారతీయ తెగలలో కూడవ ఇది సాధవరణం. ఉత్ు ర భారత్దేశంలోని కొనిి
తెగలత / గాామాలలో సో ద్ర బహుభరు ృత్ాం ఇపపటికీ సాధవరణం మరియు స్త్ు ల
ీ కొరత్ కారణంగా ఆచరించబడుత్ుంది.

హంద్ూ వివాహ వ్యవ్సథ

హంద్ూ సమాజంలో 8 రకాల ైన వివాహ పద్ధ త్ులతనవియి. అవి...

1. బిహమం 2. దెైవ్ం 3. ఆరషం 4. పిజాపత్యం 5. అస్రం 6. గాంధ్రాం 7. రాక్షసం 8. పైశాచకం

• బరహమం : బిహమ వివాహం భారత్దేశంలో ఉత్ు మమైన మరియు అత్యంత్ ఆచరణవత్మకమన

ై వివాహం. ఈ వివాహ పద్ధ త్రలో,
అమామయి త్ండిి త్న కతమారు న్ వేదవలలో నేరుచకతని మంచ వ్యకిుకి బహుమత్రగా ఇసాుడు. ఈ రకమన
ై వివాహ సమయంలో,
అమామయిని వేదవలలో మంచ పరిజా ానం ఉని మగవాడికి అలంకరించ అలంకరించబడుత్ుంది. ఈ వివాహం సమయంలో
పురుషుడిని వ్ధ్్వ్ు త్ండిి ఆహాానిసాురు. కనయ త్ండిి త్న ఇషట పక
ి ారం అలతలడిని ఎంచ్కతనే పద్ధ త్ర.
• దైవం : దెైవ్ వివాహంలో, అమామయిని యజా యాగాద్్లత నిరాహంచగలిగే తెలివితేటలత, జాానం కలిగిన వ్యకిుకి కూత్ురునిచచ
చేస్తే వివాహం. మన్సమృత్రలోని IV విభాగం దెవ్
ై వివాహానిి నిరాచస్ుంది.
• ఆర్షం : ఈ వివాహంలో అమామయి త్ండిి వ్రుడికి ఏమీ ఇవ్ానవ్సరం లేద్్. ఈ వివాహంలో వ్రుడి త్ండిి వ్ధ్్వ్ు త్ండిికి రండు
ఆవ్ులత లేదవ ఎద్్దలన్ ఇసాురు. కనవయదవత్ వ్రుడి న్ంచ గోవ్ులన్ తీస్కోవ్డవనిి ధ్రామరథంగా భావిసాురు.
• ప్రజాప్త్యం : ఈ వివాహ విధవనం బిహమ వివాహంతో సమానంగా ఉంట ంది కానీ ఈ వివాహ రూపంలో కనవయదవనం లేద్్.
• ఈ నవలతగింటిలోనూ సూక్షమమన
ై తేడవలతనవి వ్ధ్్వ్ు త్ండిి త్న ఇషట పికారం, అనిి సలక్షణవలతని వ్రుడికి కతమారు నిచచ
వివాహం చేస్తే పద్ధ త్ర వీటిలో కనిపిసు ్ంది.
• అసుర్ం : ఇది వివాహానికి అత్యంత్ అసంఘటిత్ రూపం. ఈ వివాహంలో వ్రుడి న్ండి డబుు ప ందిన త్రువాత్ త్ండిి త్న
కతమారు న్ ఇసాుడు. ఈ రకమన
ై వివాహం పాిథమికంగా వ్ధ్ూవ్రుల త్ండిి మధ్య జరిగే మారిపడి.
• గాంధర్వం : ఈ రకమన
ై వివాహంలో, అమామయి మరియు అబాుయి వివాహం చేస్కోవ్డవనికి పరసపరం అంగీకరిసు ారు వివాహం
యొకు ఈ రూపంలో, త్లిల ద్ండుిల ఆమోద్ం ఎట వ్ంటి పాత్ి పో షించద్్.
• రాక్షస వివాహం : ఈ వివాహ పద్ధ త్రలో, వ్ధ్్వ్ు అపహరణకత గురవ్ుత్ుంది మరియు వివాహం నిరాహసాురు. వివాహం యొకు
ఈ రూపం అత్యంత్ ఖ్ండించబడిన వివాహ రూపం, ఎంద్్కంటే ఈ రకమన
ై వివాహం వ్ధ్్వ్ున్ అపహరించడవనిి కలిగి
ఉంట ంది, ఇది పికృత్రకి మరియు ఆచవరాలకత మాత్ిమే కాకతండవ చటాటలకత కూడవ విరుద్ధ ం.

2 www.bankersadda.com | Adda247.com/te/ | www.careerpower.in | Adda247 App

 Indian Society Study Material
• పైశాచ వివాహం : ఈ రకమన
ై వివాహంలో, మత్ు
ు లేదవ మానస్తిక రుగమత్ కారణంగా అమామయి త్న సమమత్రని ఇచేచ స్తిథత్రలో
లేనపుపడు బలవ్ంత్ంగా పళ్లల చేస్కోవ్డం.

వివాహ వ్యవ్సథ లో మారుపలత తెచచన చటాటలత

హంద్ూ వివాహ వ్యవ్సథ లో కొనిి లోపాలత కూడవ ఉనవియి. సాాత్ంత్ియంకి ముంద్్ కొనిి సమాజ ఆమోద్ం లేని కొనిి
సంపిదవయాలత వివాహ వ్యవ్సథ లో ఉనవియి. అవి.. సతీ సహగమనం, బాలయ వివాహాలత; విత్ంత్ు పునరవివాహాలన్
ఆమోదించకపో వ్డం వ్ంటివి. ఇలాంటి పద్ధ త్ులోల మారుపలత కొనిి చటాటలత తీస్కొచవచరు. హంద్ూ వివాహ వ్యవ్సథ లో
మారుపలకత కారణమైన చటాటల గురించ ఇకుడ వివ్రించవము.

సతి సహగమన నిషేధ చట్ట ం,1829: ఈ చటట ం విత్ంత్ువ్ులన్ కాలిచవేయడం లేదవ సజీవ్ంగా పాత్రపటట డం వ్ంటి వాటిని
జరిమానవ మరియు/లేదవ జైలత శిక్షతో కూడిన నరహత్యన్ శిక్షారహమైనదిగా చేస్తింది. ఈ చటట ం చవలా మంది విత్ంత్ువ్ుల
జీవితవలన్ రక్షించంది

హందూ విత్ంత్ు ప్ునరవవవాహ చట్ట ం, 1856 : ఈ చటట ం విత్ంత్ువ్ులన్ బలవ్ంత్ంగా ఆతవమహుత్ర చేస్కోకతండవ
నిరోధించంది. హంద్ూ విత్ంత్ువ్ుల ద్్స్తిథ త్రని మరుగుపరచడవనికి, పిముఖ్ సంఘ సంసురు పండిట్ ఈశార చంద్ి విదవయ
సాగర విత్ంత్ు పునరిావాహాలన్ చటట బద్ధ ం చేయాలని బ్రిటిష్ పిభుత్ాంపై ఒత్రు డి తెచవచరు. ఇది 1856లో హంద్ూ విత్ంత్ు
పునరిావాహ చటట ం అమలతలోకి వ్చచంది.

బాల్య వివాహ నిరోధక చట్ట ం, 1929: ఈ చటట ం ఏపిిల్ 1, 1930 న్ండి అమలతలోకి వ్చచంది. ఈ చటట ం పిలలల వివాహానిి
నియంత్రిసు ్ంది. ఈ చటట ం పికారం 18 ఏళ్ల లోపు అబాుయిలకత, 14 ఏళ్ల లోపు బాలికలకత వివాహాలత చేయడం నేరం.

హందూ వివాహ చట్ట ం, 1955: మే 18, 1955 న్ండి అమలతలోకి వ్చచన ఈ చటట ం కేవ్లం యుద్ధ సంబంధవలలోనే కాకతండవ
అనేక ఇత్ర సామాజిక అంశాలలో కూడవ విపల వాత్మక మారుపలన్ తీస్కతవ్చచంది. ఈ చటట ం వివాహం చేస్కోవాడవనికి ఒక
వ్యస్ున్ నిరణయించంది.

ప్రత్యయక వివాహ చట్ట ం (స్ెషల్ మయయరేజ్ యయక్టట - 1872): దీని పికారం హంద్ూ వివాహం మత్పరమైన సంసాురమైనవ, ఇది పౌర
సంబంధ్మైన వివాహం కూడవ. స్త్ు ీ పురుషుల మధ్య సామాజిక బంధవనిి ఏరపరిచే పద్ధ త్ర. కాబటిట కతలాంత్ర, మతవంత్ర
వివాహాలత ఆమోద్యోగయమని చెబుతోందీ చటట ం.

వర్కట్న నిషేధ చట్ట ం (1961): వ్రకటిం ఇవ్ాడం, తీస్కోవ్డం రండూ చటట పరంగా నిషేధ్ం

3 www.bankersadda.com | Adda247.com/te/ | www.careerpower.in | Adda247 App

 Indian Society Study Material

ముస్తిల ం వివాహ వ్యవ్సథ

హంద్్వ్ుల మత్పరమైన వివాహం కాకతండవ నిఖ్ా అని పిలతవ్బడే ముస్తిల ం వివాహం పౌర ఒపపంద్ంగా
పరిగణంచబడుత్ుంది. దీని ముఖ్యమైన లక్షాయలత: ల ైంగిక నియంత్ిణ, పిలలల సంతవనోత్పత్రు మరియు కతట ంబం యొకు
శాశాత్త్ాం, పిలలల పంపకం మరియు గృహ జీవితవనిి కామబదీధకరించడం. ముస్తిల ం వివాహం కూడవ ఒక మత్పరమైన విధి.
ఇది భకిు మరియు ఇబాద్ద త్ చరయ.

ముస్తిల ం వివాహానికి ఐద్్ లక్షణవలత ఉనవియి:

(i) పిత్రపాద్న మరియు దవని అంగీకారం,

(ii) ఒపపంద్ వివాహం చేస్కతనే సామరథయం,

(iii) సమానత్ా స్తిదధ వంత్ం,

(iv) పాిధవనయత్ వ్యవ్సథ , మరియు

(v) మహర. (వివాహం చేస్కతనే వ్యకిు స్త్ు ప

ీ ై గౌరవ్భావ్ంగా ఆమకత కొంత్ ధ్నవనిి లేదవ ఆస్తిు ని చెలిలసు ారు. దీనిి వివాహ
నిశచయం సంద్రభంలో పద్ద ల సమక్షంలో నిరణయిసాురు. వివాహ సమయంలో లేదవ వివాహానంత్రం చెలిలసు ారు. దీనిపై
వ్ధ్్వ్ుకే సరాహకతులతంటాయి.)

ఇసాలం ప్రకార్ం విడాకుల్ు మూడు ర్కాల్ుగా తీసుకోవచుు.

1. ముస్తిల ం మత్ చటట ం పికారం (కోరుట పిమేయం లేకతండవ)

2. షరియాత్ చటట ం 1937 పికారం (దీని పికారం పురుషుడు విడవకతలత తీస్కోవ్చ్చ)
3) ది డిసలూషన్ ఆఫ్ ముస్తిల ం మాయరేజ్ యాక్టట 1939 (దీని పికారం మహళ్లత విడవకతలత కోరవ్చ్చ)

కరైసువ్ వివాహ వ్యవ్సథ

సమకాలీన సమాజంలో, వివాహానిి స్తివిల్ కాంటాిక్టటగా చూసాురు, త్రచ్గా మత్పరమైన ఆచవరాలత, త్ండిి (లేదవ మత్
గురువ్ు) మరియు హాజరరన సాక్షులతో నిరాహంచబడుత్ుంది. చరిచ కమయయనిటీలలో, వివాహం చేస్కోవాలన్కతనే వ్యకతులత
త్మ ఫాద్ర (మత్ గురువ్ు)కి ముంద్్గా తెలియజేయాలి. ఈ వివ్రాలత మయడు వారాల ముంద్్ చరిచలో
పికటించబడతవయి, సంఘం అభయంత్రాలన్ అన్మత్రస్ుంది. ఏదీ త్ల త్ు కపో తే, వివాహం అన్కతనిటల గా జరుగుత్ుంది.

4 www.bankersadda.com | Adda247.com/te/ | www.careerpower.in | Adda247 App

 Indian Society Study Material
కరైసువ్ మత్ం ఏకభారయతవానికి కటట బడి ఉంట ంది, ఏకకాల బహుభారాయతవానిి నిషేధిసు ్ంది. కరైసువ్ వివాహాలత రండు చటాటలచే
నిరాహంచబడతవయి:

• భారతీయ కస
రై ు వ్ వివాహ చటట ం, 1872: భారత్దేశంలో కస
రై ు వ్ వివాహాలన్ నియంత్రిసు ్ంది.
• భారతీయ విడవకతల చటట ం, 1869: నిరిదషట పరిస్తథ త్
ి ులలో విడవకతలన్ అన్మత్రస్ుంది, కరైసువ్ులత కోరుట పికయ
ిా ల దవారా
విడవకతలత తీస్కోవ్డవనికి వీలత కలిపస్ుంది.

5 www.bankersadda.com | Adda247.com/te/ | www.careerpower.in | Adda247 App