OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON, SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA

Ang
P5
Tomo V | Bilang 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023 TAPATAN ADM: I shall return

B Balawas
muling pagbabalik sa instraksiyong modular

“ Sa pagsuporta sa Alternative
Delivery Mode, hindi lamang
natin masisiguro ang kaligtasan at
kalusugan ng mga kabataan, kundi
pati na rin ang kanilang kinabukasan

N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

Editoryal
EARTH HOUR
BA KAMO OCCIMIN

“
ELECTRIC
Ilang dekadang problema
na, na nakasanayan na PROVIDER
sa pamumuhay ng mga
4
Occi
Mindoreno.
p.

HANDA NA. Ipinakita ng mga batang

PESian ang kanilang pagiging organisado
at maasahan sa oras ng sakuna, ika-9 ng MGA NILALAMAN
Marso, 2023, Paaralang Elementarya ng
Payompon.
| Larawan ni Jylen Kaith V. BonBon
LATHALAIN
Bagong EJEp
ng hangin
6
p.

LATHALAIN
24 Oras na
chibugan sa
kalsada p. 8
MAS MAGANDA ANG HANDA ISPORTS
Atletang p. 12
Earthquake drill pinasinayaan sa PES PESian sumabak
sa Prov’l Sports
Meet
Janna Ysabel T. Mur cia
ISPORTS
Ika-9 ng Marso ng sama-samang GOLDEN BOY
pinasinayaan ng mga guro katulong ang Gintong medalya
mga SSG officer ang earthquake drill sa sa Long jump
ibinulsa ni Beltran
Payompon Elementary School.
p. 12
Mula sa pamumuno ni Gng. Leslie
Anne Y. Balboa bilang School DRRM
Coordinator ipinaliwanag sa mga
mag-aaral ang kahalagahan ng pagiging
handa sa oras ng sakuna na higit na
makatutulong at makapagliligtas
ng buhay hindi lang ng mag-aaral
na nakirinig pati na sa kanilang
mga pamilya at mga kalapit na
komunidad.

Muling pagbabalik ng MDL

Modular Distance Learning ibinalik sa PES
James Ivan T. Cadahin
Sa bisa ng Divsion
Memorandum blg. 126 serye
2023 ipinatupad at pinag-
utos ang kalahating araw na
pasok para sa pagpapairal nga
Alternative Delivery Mode
bunsod ng krisis sa enerhiya
sa buong lalawigan ng Occidental
Mindoro, Abril 20, 2023.
Ipinag-uutos sa lahat ng mga
paaralan sa buong lalawigan ay mag
patupad ng kalahatin araw na
pag pasok.
Ipinapakita din sa nasabing
memorandum ang mga suhestyong
schedule na maaring sundin ng
paaralan.
Isa ang Paaralang Elementarya ng
Payompon sa mga magpapatupad
nito na siya ring nagbigay daan
sa agarang pag kakaroon ng
pagpupulong ng mga magulang sa
nasabing paaralan.
Iminumungkahi ng
memorandum na sa umaga lang
magkaklase ang mga guro sa
mga mag-aaral at bibigyan ng
mga gawain at modyul para sa
hapon. Ito ay upang maituloy
at hindi maputol ang pag-aaral
at mabawi ang oras na wala ang
mga mag-aaral sa paaralan.
02
Ang
B Balawas balita
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

Gandang PESian Dr. Eje itinalagang bagong Punongguro ng

tinanghal sa Buwan Paaralang Elementarya ng Payompon
ng mga Puso ni Keyah Ayana L. Bernardo PIRMA.
Sabay na
ni Juander Paul D. Altares Ika-31 ng Enero nang nagpirmahan
GANDANG PESian. Isinalin na ang bagong korona nag turn over at opisyal na sina Dr.
Eje at Gng.
ni Bianca O. Balderas at Dwyne Lester Avila para sa naging si Dr. Dylene R. Eje Adarlo para
susunod na King and Queen of hearts, Capitol Ground, ang panibagong punongguro sa maigsing
Mamburao Occ. Mndoro, ika-28 ng Pebrero, 2023. ng Paaralang Elementarya turnover
ng Payompon. Mismong si ceremony,
Payompon
Dr. Rosalie E. Tiuzen ang Elementary
nagpasinaya ng maigsi ngunit School, Ika-30
mahalagang turn over ceremony ng Enero, 2023
kasabay nito nagpirmahan
ang in-coming at out-going na
Punongguro.
Kasama sa nasabing maigsing turn over pagpakilala at sa uri ng liderato meron si Dr.
ceremony ang mga guro ng Paaralang Elementarya Eje.
ng Payompon. Marangal na binati at pinahayag ng Ang pagkakaroon ng panibagong
mga guro ng Payompon ang bagong Punongguro. Punongguro ng Paaralang Elementarya ng
Muling pinatunayan ng mga PESian Matapos ay pinakilala isa-isa ni Gng. Johnaly Payompon ay magbubunsod ng panibagong
na hindi lang sila pang-akademiko Solinap Adarlo (outgoing na Punongguro) ang sistemang iiral para sa mas ikakabuti at
kundi may ipapakitang ganda rin sa bawat guro kasabay ng kanilang mga gawaing ikauunlad ng pagbibigay na kalidad ng
pagtatanghal sa Parade of beauties, ginagampanan sa paaralan. edukasyon sa mga mag-aaral, magulang at
Capitol training Center, Ika-28 ng Maigsi ngunit malaman ang pagpapahayag ng miyembro ng kumunidad.
Pebrero, 2023.
Nilayon ng nasabing pagtatanghal na Oustanding Teacher taga-PES
maibalik ang self confidence ng mg bata
PESian at matutong humarap sa mga tao G. Alcaide pinarangalang Outsatanding
nang dahil sa nakalipas na mga taon na
umiiral ang pandemya.
Teacher of the year ni Bianca O. Balderas
Dagdag pa rito ay nilayon din ng Ika-14 ng Pebrero ng parangalan Edukasyon.
pagtatanghal na makaipon ng pondo si G. Joash Sandino T. Alcaide bilang Isa nga sa mga gurong PESian ang
para sa pagsasaayos ng water system ng natatanging Guro ng taon -isang guro sa ginawaran ng parangal dahil sa kanyang
Paaralang Elementarya ng Payompon. Paaralang Elementarya ng Payompon sa natatanging pagganap ng tungkulin. “Para sa
Ang pagdevelop ng self confidence Gawad Lilok, Capitol Training Center, lahat ng guro na ang dahilan ng pagpupursige
ng mga mag-aaral ay isang mahalagang Mamburao, Occidental Mindoro. ay kanyang mga estudyante at sa mga kaguro
Ang Gawad Lilok ay isa sa mga ko sa PES. Padayon Payompon!” ang naging
bagay na nakaaapekto sa kanilang pinaka prestihiyosong parangal sa mga
paglagong personal at holistic na mensahe ni G. Alcaide habang tinatanggap niya
natatanging manggagawa sa Kagawaran ng ang kanyang parangal sa podium.
pakikitungo at pakikisalamuha.

PABASA. Isa sa PAGBASA SA PES UMARANGKADA

mga estudyante
ni Gng. Acedillo Remedial reading class ipinatupad sa PES
na nagreremedial ni Christine Jel F. Hetosis
lesson para
sa mapabilis Nagbunga ang mga pagsisikap ng Payompon Elementary School upang
ang abilidad maibsan ang kahirapan sa pagbabasa ng kanilang mga mag-aaral sa gitna
sa pagbasa, ng newnormal. Sa isang hakbang na hindi basta-basta, nagpasya ang
Payompon mga guro na magbigay ng higit na pansin sa mga mabagal na magbasa sa
Elementary kanilang mga klase.
School, ika-11 ng Bunsod ng pandemya at sa panahon mag-aaral ay mas nagpapakita ng pag-unlad
Oktobre, 2023. ng “new normal” sa edukasyon, lumikha sa kanilang mga kakayahan sa pagbabasa.
|Larawang kuha ni
G. Joash Sandino T. ng mga pagsubok sa pag-aaral. Para sa Sa isang panayam kay G. Mila Acedillo,
Alcaide. mga estudyante na may mga paghihirap isang guro sa Payompon Elementary School,
sa pagbabasa, ang kalagayan ay mas sinabi niya, “Ang aming layunin ay upang
nakakabahala pa. Ngunit sa kabila ng mga matulungan ang lahat ng aming mga mag-
hamon na ito, gumawa ng paraan ang mga aaral na magtagumpay sa kanilang pag-
guro ng Payompon Elementary School aaral. Sa pamamagitan ng mas malapit na
upang matugunan ang pangangailangan ng pakikipagtulungan sa mga mag-aaral na may
kanilang mga mag-aaral. mga paghihirap sa pagbabasa, nakikita namin
Sa kanilang remediation strategy, ang mga positibong resulta na nakakamit nila
nagpasya ang mga guro na maglaan sa sa kanilang mga akademikong pagtatrabaho.”
mga mag-aaral sa mas malaking bilang ng Sa kabuuan, nagpakita ang Payompon
oras upang magbigay ng mas masusing Elementary School ng isang magandang
pagtuturo sa pagbabasa. Ang mga mag-aaral halimbawa ng pagbibigay ng suporta sa mga
na mabagal magbasa ay nakatutok ng mas mag-aaral na nahihirapan sa pagbabasa.
mahabang panahon sa kanilang mga guro, Sa kabila ng mga pagsubok na dulot ng
at nakakakuha ng mas personal na atensyon pandemya, patuloy silang nagtataguyod
sa kanilang pagtuturo. Sa pamamagitan ng kahalagahan ng pagbibigay ng higit na
ng pagbibigay ng ganitong uri ng suporta, atensyon sa mga estudyante upang matiyak
nakikita ng mga guro na ang kanilang mga ang kanilang tagumpay sa pag-aaral.

TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
BRIGADA ESKWELA UMARANGKADA
Pagbubukas ng Brigada Eskwela pinasinayaan
sa Balansay Elementary School ni Danica T. Delfino
“Para sa bata para sa Bayan”, iyan
ang naging mensahe ng talumpati
ng Tagamasid Pamapurok na si Dr.
Rosalie E. Tiuzen sa pambungad na
palatuntunan para sa pagsisimula ng
Brigada Eskwela 2022 sa Balansay
Elementary School, ika-4 ng Agusto,
taong 2022.
Sama-samang pinasimulang ng iba’t-
ibang paaralan sa Distrito ng Mamburao
ang pagbubukas ng Brigada Eskwela
sa isang motorcade na siyang nag
hudyat sa kumunidad ng Mamburao na
magbubukas na ang panibagong taong
12%
Pagtaas ng
Enrollment
Cadahin
pumailanlang sa
District ispell mo
Ni Francez Kyla Katherine B. Bon
BUENA MANO. Unang sertipiko ng tagumpay Paaaralang
Elementarya ng Payompon ang tinanggap ni James Ivan
T. Cadahin para sa taong panuruan 2022-2023. Kasma
niya ang coach na si Gng. Marife R. Aguilar, Balansay
Elementary School, ika-17 ng Agosto, 2022. | Larawan ni
Jylen Kaith V. BonBon
Matagumpay na naiuwi ni James
Ivan T. Cadahin ang unang parangal sa
Pandistritong Tagisan ng Talino Iispel
mo na ginanap sa Balansay Elementary
School, ika-17 ng Agosto, 2022.
Ang nasabing pandistritong tagisan
ng talino ay naglalayong ipakita ang
tamang pamamaraan at mga tuntunin sa
pagbaybay ng wikang Filipino.
Dagdag pa rito layon din ng
kompetisyon na ito na pag-igihin ang
pagtuturo sa Filipino.
Dinaluhan din ng mga gurong
tagaugnay ng bawat paaralan sa
Mamburao upang ipakita ang kagustuhan
ng bawat isa sa mga inperson na
kompetisyon at patimpalak.
03
Ang
balita B Balawas
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O
panuruan.
Nilalayon ng Brigada Eskwela
na maihanda ang bawat paaralan
sa pagdating ng mga mag-aaral lalo
na sa taong ito ay kagagaling sa
pandemya.
Binigyang halaga din ng programa
ang pagkakaisa at pagtutulungan
ng bawat myembro ng kumunidad BAWAT ISA MAY GINAGAMPANAN. Madamdaming
upang maibigay ang sapat at mataas talumpati ni Dr. Rosalie E. Tiuzen sa pambungad na
palatuntunan sa pag bubukas ng Brigada Eskwela,
na kalidad ng edukasyon sa bawat Balansay Elementary School, ika-4 ng Agosto, 2022.
batang pumapasok sa pampublikong
Larawang kuha ni G. Joash Sandino T. Alcaide
paaralan sa distrito ng Mamburao.
“ Dumagdag ng dalawampong porsyento na
“P 5“
sa buong papulasyon ng Paaralang MAKABATA BASURA
BASURA
Elementarya ng Payompon. kailan ka
Mula sa lampas walong daan sumampa ng mahigit na siyam na makukuha
raan ang buong papulasyon ng Paaralang Elementarya ng
kailangan ng agarang
Payompon pinakamataas na papulasyon sa loob ng 5 taon.
818-910
aksyon mula sa
Municipal Solid
Waste Management
upang matugunan ang
problemang ito
TUNGKULING SINUMPAAN. Kasabay ng pagdiriwang sa
Araw ng mga Guro ay ang panunumpa ng bagong liderato ng
Teachers’ Club of Mamburao. Isa si G. Randy S. Glase Guro
sa Paaralang Elementarya ng Mamburao, na nahalal bilang
Project Manager ng organisasyon, Capitol Training, Mambu-
rao Occ. Mindoro, ika-5 ng Oktubre, 2022.|Larawang kuha ni
G. Joash Sandino T. Alcaide.
Panunumpa at padiriwang
Opesyales ng Teachers’ Club nanumpa
sa araw ng mga guro Ni Jylen kaith V. Bonbon
Bagong mukha, bagong opesyales at bagong pamumuno, ilan lamang iyan sa mga
namutawing komento sa mga bagong halal na lider ng Mamburao Teachers’ Club. Isa si
G. Randy S. Glase guro sa Paaralang Elementarya ng Payompon sa ika-anim na baitang sa
mga nanumpang lider sa nasabing organisasyon ng mga guro sa Capitol Training Center,
Mamburao, Occidental Mindoro, ika-5 ng Oktubre, 2022.
Mamburao na si Kgg. Angelina “Lyn” Tria at
Kasabay ng kanilang malugod na
panunumpa ay ang padiriwang ng mga kinatawan ng Pangsangay at Pangrehiyong
Araw ng mga Guro na ang mga bagong Opisina ng Kagawan ng Edukasyon.
opesyales ang nag-organisa at nangalap ng Tunay na pumapailanlang at nangingibabaw
mga pampapremyo para sa mga gurong hindi lamang ang mga mag -aaral ng Payompon
paparangalan. kundi pati na rin ang mga guro. Ang nasabing
Ang nasabing okasyon ay dinaluhan organisasyon ay ang tutulong sa mga guro
ng mga pinagpipitagang mga panauhin upang mas mapag-ibayo ang pagsisilbi ng
kasama rito ang Punongbayan ng mga guro sa mga mag-aaral ng distrito ng
Mamburao.
04
Ang
B Balawas balita
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

BILANG ANG BOTO. Mga botanteng

mag-aaral na maagang pumasok MAS MAGANDA
ANG MAY ALAM
upang makauna sa pagboto
sa SELG Election, kasabay
ang maagang pag-organisa ng
COMMELEC, Payopon Elementary
School, Ika-26 ng Mayo, 2023
SELG eleksyon sa
PES umarangkada
ni Jylen Kaith V. Bonbon

DEMOKRASIYANG PANG-ELEMENTARYA
PESian nagluklok ng panibagong pamunuan
ni Christine Jel F. Hetosis
Ang dating SPG o Supreme Pupils Government na ngayon ay tinawag ng
Supreme Elementary Learners Government (SELG) ay ang pinaka mataas na
pamahalaan ng mga mag-aaral na sa bisa ng interim guidelines of learners
government ay umarangkada ang eleksyon ng SELG sa Payompon Elementary
School, ika-26 ng Mayo, 2023
Sapamamagitan ng bagong guidelines mula eleksyon. “Medyo nakakapagod lang po kasi
sa central office ay mas nailatag ng detalyado yung ibang bata karamihan ay mga grade 3 po
at komprehensibo ang mga bagay na dapat ay nahihirapan sila kasi first time pa lang daw
tandaan sa pagdaraaos ng SELG Eleksyon po nilang magparticipate sa ganitong activity”
na ang nasabing memorandum ay ang ang sabi ni Bb. Bianca O. Balderas na siyang
magsisilbing bibliya sa pagpapatupad ng ng kasalukuyang Pangulo ng SPG/SELG.
eleksyon. Mas naging mahirap para sa pamunuan
Ang nasabing eleksyon at mga kandidato ang naging sistema ng pagboto sa eleksyon
o mga mamumuno ay magsisimula ang ngayong taon dahil mas dumami o tumaas ang
panunungkulan sa susunod na taong papulasyon ng Payompon Elementary School
manuruan. kung kaya mas madami ang kinakailangang
Kasama sa memorandum ang bumoto sa eleksyo.
napakahalagang Constitution and By Laws “Sulit naman ang paghihintay kasi nakaboto
ng nasabing organisasyon na kung saan ito ay naman kami ng mabilis at maayos naman ang
kinakailangan nilang sunin at tuparin. naging pagboto iseshade lamang ung bilog sa
Alinsunod sa mga kautusan nito ay ang mga tapat ng pangalan ng gustong iboto.” ang banggit
responsibilidad ng isang student lider at mga ni Kian Quinones iang mag-aaral sa ika-apat na
limitasyon ng kayang kapangyarihan sa loob at baitang na bomoto sa eleksiyon sa SELG.
labas ng paaralan. Ipoproklama ng Punongguro ang mga
Dagdag pa riyan sa pangunguna ng tagumpay na mga kandidatong maglilingkod
mga kasalukuyang pamunuan ay ng SPG/ para sa susunod na taong panuruan.
SELG ay nairaos ng matiwasay ang naturang

Comprehensive Rapid Literacy Assessment pinasinayaan sa PES

ni Daica T. Delfino
pagsusuring ito, matutukoy ng ng mga mag-aaral. Ito ay Mabuhay ang Payompon
Ipinalabas ng Payompon paaralan ang mga kahinaan nagpapalakas ng kanilang pang- Elementary School sa kanilang
Elementary School ang at lakas ng mga mag-aaral sa unawa at nagbubukas ng mga pagsasagawa ng pagsusuri
pagsusuri ng pagbasa ng mga pagbasa. Ito ay makatutulong sa oportunidad sa kanila. ng pagbasa. Patuloy sana ang
mag-aaral upang malaman mga guro na magbigay ng mga Ang pagsusuri ng pagbasa ng kanilang mga programa na
ang kanilang antas sa pagbasa. pagsasanay upang mapaunlad Payompon Elementary School naglalayong mapaunlad ang
Mahalaga ito sa pag-unawa ang kanilang kakayahan. ay nagpapakita ng kanilang kakayahan ng mga mag-aaral sa
sa kakayahan ng mga bata sa Ang pagkakaroon ng pagsisikap na mapaunlad ang pagbasa.
pagbasa. sapat na kaalaman sa pagbasa pagbasa ng kanilang mga mag-
Sa pamamagitan ng ay mahalaga sa edukasyon aaral.
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
editoryal Ang
B Balawas
05
Earth hour
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

Ang
kakulangan ng suplay ng

ba kamo
kuryente sa Occidental
Mindoro ay nagdudulot
ng malaking epekto sa
kalusugan at pag-aaral
ng mga mamamayan
Ilang dekada nang problema ang kuryente sa lalawigan ng Occidental
Mindoro, at maging sa kasalukuyang panahon isa pa rin ito sa malaking
dagok na kinakaharap ng bawat mamamayan, lalo’t higit ng mga mag-
OCCIMIN at mag-aaral. Mayroon
nang ilang estudyante
na nangailangan ng
aaral. Sa nakalipas na mga panahon kahit na napakarami na ang umupo
sa pwesto ng gobyerno’t pamahalaan, nanatili pa rin itong malaking ELECTRIC tulong medikal dahil sa
sobrang init, at marami
problema at animo’y walang kumikilos upang ito’y tugunan at bigyan ng
solusyon. PROVIDER pa rin ang nagkaka-
sakit, ngunit gustong
Animo’y 20 oras na ika nga ay “Earth Hour” hindi lamang sa pumasok at mag-aral.
munisipalidad ng Mamburao kundi sa buong lalawigan ng Occi- Sa kasalukuyan, naglag-
dental Mindoro. Kinakailangang ito ay magawan ng paraan at Occi da na ang gobernador ng
magawan ng agarang solusyon dahil ito’y hindi lamang probinsya na walang pasok
sa nakaaapekto sa negosyo sa Occidental Mindoro dahil sa tumataas na tempera-
laol’t higit sa buhay, kalusugan at pag-aaral tura at pagkawala ng pokus ng
ng mga mag-aaral ng mga Mindoreno. mga mag-aaral. Maaaring isa sa
At dahil sa problemang ito ay nakaaapekto mga solusyon ay ang paggamit
sa halos lahat, lalo na sa mga mag-aaral. ng renewable na mga enerhi-
Dahil sa init ng panahon at pagpatay ng ya tulad ng solar, at maaaring
kuryente, nababawasan ang kakayahan magpatayo ng mga wind mills at
ng mga estudyante na magbigay ng solar panel. Nararapat na maglaan
atensiyon sa klase. Ito rin ay nagiging ng pondo upang mabayaran ang
sanhi ng paglala ng hika at pagkawala utang ng NAPOCOR sa OMCPC, at
ng malay ng iba. Maraming estudyante makipagtulungan ang nasyonal na gobyer-
ang hindi makatapos ng gawain dahil sa no upang maisulong ang pagbabago para

“
hindi maayos na serbisyo ng kuryente at sa maayos na serbisyo ng kuryente. Ang
hindi makagawa ng takdang aralin dahil solusyon sa problemang ito ay hindi lamang
walang ilaw na magagamit. Batay sa datos para sa mga mag-aaral, kundi para sa buong
ng PDRRMO Occidenal Mindoro, halos mamamayan ng lalawigan ng Occidental
145 na mga estudyante ang naisugod sa Mindoro.
ospital dahil sa epekto ng problema.
Ang power crisis sa buong
Animo’y 20 oras na ika nga
lalawigan ng Occidental ay “Earth Hour” hindi lamang
Mindoro ay nagdudulot sa munisipalidad ng Mamburao
ng malaking epekto hindi
lamang sa kalusugan ng
kundi sa buong lalawigan ng
mga mamamayan kundi Occidental Mindoro.
lalo na sa mga mag-aaral.
Marami sa mga estudy-
ante ang nangangailan-
gan ng medical attention
dahil sa matinding init,
at mayroon ding mga
nagkakasakit tulad ng
hika na nagpapa-
hirap sa kanilang
pag-aaral. Mula
Marso hanggang
Abril ngayong taon,
sampung mag-aaral na
ang nahimatay at marami pa ang
nagkasakit dahil sa power crisis. Upang maibsan ang sitwasyon, nilagdaan ni Governor
Eduardo Gadiano ang pagpapawalang-bisa ng klase sa ilang araw, at magiging blended
learning na ang pag-aaral ng mga mag-aaral sa susunod na linggo. Ngunit dahil sa kaku-
Ang
B Balawas
langan ng suplay ng kuryente, hindi rin maasahan na hindi sila maapektuhan ng naturang
krisis sa kanilang mga bahay.
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN
NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
PATNUGUTAN N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

PUNONG PATNUGOT - James Ivan T. Cadahin, TAGAPAYO - Joash Sandino T. Alcaide

Bebeth B. Rimando
KAWAKSING PATNUGOT - Jana Ysabelle T. Murcia, Butch Noriel A. Lambit
PATUNGOT NG BALITA - Francez Kyla Katherine B. Bon, Daisy D. Taras
PATNUGOT SA LATHALAIN - Keya Ayana L. Bernardo PUNONGGURO - Dylene R. Eje, PhD
TAGAMASID PAMPUROK - Rosalie E. Tiuzen, EdD
PATNUGOT NG AGHAM - Danica T. Delfino PANDISTRITONG TAGAPAG -UGNAY - Eufemia A. Salazar
PATNUGOT SA ISPORTS - Christine Jel F. Hetosis,
PUNONGDIBUHISTA - Juander Paul D. Altares, PANGSANGAY NA TAGAPAG-UGNA NG PAMPAARALANG
TAGAKUHA NG LARAWAN - Jylen Kaith V. Bonbon, PAMAMAHAYAG SA FILIPINO - Eduardo D. Ellarma, PhD
ASDS - Rodel S. Magnaye
TAGAANYO - Reinz Peter Dominique G. Laomoc, SDS - Loida P. Adornado, PhD, CESO VI
MGA KONTRIBYUTOR - Bianca O. Balderas, Jonachelle Keisha M. Custodio.
06
Ang
B Balawas opinyon
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

ADM: I shall return,

B muling pagbabalik sa instraksiyong modyular
Napakalaking hamon ang kinakaharap ng buong lalawigan ng Occidental Mindoro
dahil sa krisis sa enerhiya na nararanasan ngayon. Upang maprotektahan ang kalusugan
at kaligtasan ng mga mag-aaral, ipinag-utos na ng Division Memorandum blg. 126 serye
2023 na magkakaroon ng kalahating araw na pasok para sa pagpapatupad ng Alternative
TAPATAN Delivery Mode sa mga paaralan.

James Ivan T. Cadahin
Bagama’t nakakalungkot na mawalan ng
oras sa pag-aaral ang mga mag-aaral, hindi
natin dapat ikompromiso ang kaligtasan
at kalusugan nila. Hindi na bago sa ating
lahat na ang mga blackout at brownout
ay may malaking epekto hindi lamang sa
sektor ng edukasyon, kundi sa ekonomiya at ikompromiso ang
kalusugan ng mga tao. Kaya’t sa panahong
ito, mahalagang maglaan tayo ng oras at
pagkakataon upang makapag-adapt sa mga
mga kabataan.
kaganapan.
May mga mag-aaral na mahihirapan
sa pag-access ng online classes dahil
sa kakulangan ng kuryente at internet
connection. Kaya’t sa pagpapatupad ng
Alternative Delivery Mode, hindi lamang
natin masisiguro na makakapagpatuloy
ang edukasyon nila, ngunit pati na rin ang
kalusugan at kaligtasan ng mga mag-aaral ay
maiingatan.
“
Sa panahon ngayon, hindi natin dapat
ikompromiso ang edukasyon ng mga kabataan.
Sa panahon Sa halip, dapat nating bigyan sila ng mas
ngayon, hindi magandang oportunidad na makapag-aral kahit
natin dapat na may mga pagsubok na kinakaharap ang
lipunan. Sa pagpapatupad ng kalahating araw na
pasok, hindi lamang natin nabibigyan ng oras
edukasyon ng ang mga mag-aaral na makapag-aral, ngunit
nagbibigay din ito ng oportunidad sa kanila na
magkaroon ng mas magandang kalusugan at
Sa halip, dapat kaligtasan.
nating bigyan Sa lahat ng ito, mahalaga ang papel ng mga
magulang at guro sa pagtitiyak na magpapatuloy
sila ng mas “ ang edukasyon ng kanilang mga anak at mag-
magandang aaral. Sa pagsuporta sa Alternative Delivery
Mode, hindi lamang natin masisiguro ang
oportunidad kaligtasan at kalusugan ng mga kabataan,
kundi pati na rin ang kanilang kinabukasan sa
pamamagitan ng edukasyon.

Basura, basura,
kailan ka makukuha B
Tamang paghihiwalay ng mga basura ay isa sa mga paraan upang mapangalagaan
ang kalikasan at kalusugan ng mga tao. Sa kabila ng mga kampanya at programa para
sa proper waste segregation, marami pa rin ang hindi nakakasunod dito lalo na sa mga
pampublikong paaralan tulad ng Payompon Elementary School. Ngunit hindi lang ito
dahil sa kawalan ng kamalayan o kakulangan sa edukasyon, kundi dahil din sa hindi
MAKABATA
regular na pagkolekta ng basura ng Municipal Solid Waste Management. Jana Ysabelle T. Murcia

“
Ang mga estudyante at guro ng Payompon
Elementary School ay may malaking papel sa
tamang paghihiwalay ng mga basura. Ngunit sa
kawalan ng regular na pagkolekta ng basura ng
Municipal Solid Waste Management, maraming
beses na napupuno ang mga basurahan sa loob ng
paaralan. Ito ay nagdudulot ng hindi magandang
amoy at makakasama sa kalusugan ng mga mag-
aaral at guro. Dagdag pa rito, kapag puno na ang
mga basurahan, mayroong mga estudyante na
hindi na nakakasunod sa tamang paghihiwalay ng
mga basura at basta na lamang nagtatapon ng mga
ito kung saan-saan.
Sa ganitong kalagayan, kailangan ng
agarang aksyon mula sa Municipal Solid Waste
Management upang matugunan ang problemang
ito. Dapat maglaan sila ng sapat na resources
at mag-implement ng regular na schedule sa
pagkolekta ng mga basura sa mga pampublikong
paaralan tulad ng Payompon Elementary School.
Bukod dito, kailangan din nilang magbigay ng
kailangan
sapat na edukasyon at kampanya upang mapalawak
ang kaalaman ng mga mag-aaral at guro sa tamang
ng agarang
paghihiwalay ng mga basura at ang kanilang papel
sa pangangalaga sa kalikasan.
aksyon mula
sa Municipal
Kung magkakaroon ng regular na pagkolekta
ng mga basura sa Payompon Elementary School
Solid Waste at iba pang mga pampublikong paaralan, hindi
Management lamang maiiwasan ang mga problema sa kalusugan
at kalikasan, kundi magkakaroon din ng mas
upang malaking impact sa buong komunidad. Ang mga
matugunan estudyante ay magkakaroon ng tamang kaalaman
sa pangangalaga sa kalikasan at maihahatid din
ang “ nila ito sa kanilang mga pamilya at kapitbahay. Sa
problemang ganitong paraan, magkakaroon ng mas malawakang
pagbabago at pagkakaisa sa pagpapahalaga sa
ito kalikasan at kalusugan ng bawat isa.
 07
Ang
opinyon B Balawas
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,

‘Di na muling
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

susulyap sa langit B
Sa madaling salita, isa itong tagumpay na dapat ipagmalaki ng buong komunidad
ng Payompon Elementary School. Sa pamamagitan ng koordinasyon ng Provincial
Governors Office, nagawa ng paaralan na tuparin ang mahalagang gawain ng PANIBUGHO
pag-aayos ng mga sira-sira at butas-butas na kisame sa mga silid-aralan. Keya Ayana L. Bernardo
Pinasasalamatan natin ang pamunuan

“
Animo’y siwang na siyang nagpapakita ng Payompon Elementary School sa
ng liwanag ng kalangitan na sa pagsilip kanilang katapatan at pagtugon sa mga
ay liwanag ng ulap at langit ang iyong pangangailangan ng paaralan. Ang
matatanaw at sa oras naman ng tag- inyong pagsisikap at pagkakaisa ay tunay
ulan ay para kang nakikipagpatentero Pasasalamat na pinupuri.
sa mga patak sa bubong na kailangang sa pamunuan Sa mga guro at mag-aaral ng
maiwasan. sa kanilang Payompon Elementary School, ito

katapatan
Dati, ang mga butas sa kisame ang inyong tagumpay! Binago ninyo
ay nagiging hadlang sa pag-aaral at ang inyong paaralan at pinatibay ang
nagdudulot ng kawalan ng seguridad. at pagtugon pundasyon ng edukasyon.
Ngunit ngayon, dahil sa dedikasyon sa mga
ng paaralan at suporta ng Provincial
pangangailaan Mabuhay ang Pamunuan ng
Governors Office, napatibay na ang mga
kisame, nagkaroon ng mga inspirasyonal
na disenyo, at nagbalik ng siguridad sa
ng paaralan “ Payompon Elementary School at ang
Provincial Governors Office! Patuloy
sana ang inyong paglilingkod para sa
mga silid-aralan. kinabukasan ng ating mga mag-aaral.”

Kahit saan sa PES

B internet di papalya
Sa panahon ngayon, kung saan ang teknolohiya ay patuloy na nagbabago at umaabot sa
bawat aspeto ng ating buhay, mahalagang bigyan ng pangunahing atensyon ang pagkakaroon
ng koneksyon sa internet sa mga paaralan. Ang Payompon Elementary School ay isa sa mga
LIWANAGIN paaralang nagpakita ng matagumpay na pagsisikap sa pagkakaroon ng internet connection sa
Juander Paul D. Altares buong compound ng paaralan.

Matagal nang ipinaglaban ng paaralang ito ang
sapat na access sa teknolohiya upang mapalawak
ang kaalaman at pagkatuto ng mga mag-aaral. Sa
tulong ng kooperasyon ng mga guro, magulang,
at kasama ang pamunuan ng paaralan, natamo
ng Payompon Elementary School ang tagumpay
sa pagkakaroon ng malawakang internet
connection sa kanilang mga silid-aralan.
Ang pagkakaroon ng internet connection sa
buong compound ng paaralan ay may malaking
epekto sa edukasyon ng mga mag-aaral.
Nagbibigay ito ng daan upang mas palawakin
ang kaalaman at karanasan ng mga bata. Sa
pamamagitan ng internet, mas madali ang access
sa impormasyon, pananaliksik, at pagbabahagi
ng kaalaman sa iba’t ibang bahagi ng mundo.
Higit pa rito, ang internet ay nagbubukas
ng pinto para sa mga mag-aaral na makipag-
ugnayan
“
sa iba’t ibang komunidad at kultura. Sa online
collaboration at komunikasyon, natututo ang mga
mag-aaral na ibahagi ang kanilang mga ideya,
makipagtulungan sa mga proyekto, at magkaroon
Ang paaralang ng global na perspektiba.
tulad ng PES ang Ang Payompon Elementary School ay isang
halimbawa ng dedikasyon sa pagbibigay ng
naglalatag ng dekalidad na edukasyon sa tulong ng internet.
landas tungo sa Sa pagsasaayos ng internet connection sa buong
paaralan, handa ang mga mag-aaral sa mga
isang kaunlarang hamon at oportunidad ng digital na panahon.
lipunan na Ang internet ay isang mahalagang kagamitan
sa paghubog ng kinabukasan ng mga mag-
konektado, batay aaral. Ang mga paaralang tulad ng Payompon
sa kaalaman Elementary School ang naglalatag ng landas
pagbabago ng
“
, at handa sa
tungo sa isang kaunlarang lipunan na konektado,
batay sa kaalaman, at handa sa mga pagbabago ng
mundo.
Mabuhay ang Payompon Elementary School
mundo sa kanilang tagumpay sa pagkakaroon ng internet
connection sa buong paaralan! Patuloy nawa ang
inyong paglilingkod at pagbibigay ng dekalidad
na edukasyon sa mga kabataan ngayon at sa mga
susunod na henerasyon.
08
Ang
B Balawas lathalain
TOM V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O
 Ang
lathalain B Balawas
09
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

Frances Kyla Katherine B. Bon

10
Ang
B Balawas lathalain
TOM V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA

- la to
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

L a to
Larawang kuha ni G. Joash Sandino
T. Alcaide at larawang guhit ni G.
Rick Ansinso

NOON HANGANG NGAYON

James Ivan T. Cadahin
Sa gitna ng modernong panahon, masasabi pa ba
nating malayo na ang ating narating? Sa pagbubukas
ng mga bata sa mga bagong teknolohiya, tila ba
nakakalimutan na ang mga tradisyunal na laruan na kailangan pa rin nating
mayroon pa rin tayong maipagmamalaki. Ngunit hindi dapat maalala na mayroon pa
ito isawalang bahala dahil sa mga simpleng larong ito, matututo ring mga simpleng bagay
pa rin tayong maging aktibo at malikhain. na nakakatulong sa ating
Isa sa mga tradisyunal na nakatutulong upang pagkatuto at pag-unlad pag-unlad. Kaya’t bigyan
na laruan na dapat nating maipalipat-lipat ang mga ng kanilang kasanayan sa natin ng pagkakataon ang
bigyang halaga ay ang bahagi nito sa pamamagitan koordinasyon. Hindi ito mga simpleng laruan na
lato-lato. Hindi lamang ng pagpalo o paghampas ng nakakabagot na laruan at mayroon pa rin tayong
ito nakatutulong sa ating kamay na may ritmo. Hindi hindi ito mabagal tulad ng maipagmamalaki at
kasanayan sa pagpapalit- lang basta-basta ito na laruan mga video games kaya hindi magpakatotoo na kahit na sa
palit ng mga pahina, kundi dahil ito ay isang hamon sa nito kailangang i-charge bago maliit na bagay, makakatulong
nakakatulong din ito sa ating kakayahan sa paggalaw ito magamit. Bukod dito, ito sa ating pag-unlad at
ating pagpapalakas ng ng mga kamay, pagiging maaari itong laruin ng kahit pagsulong sa buhay.
koordinasyon ng katawan. mabilis ng mga mata, at sino at saan man, walang Sa larong lato-lato,
Ang lato-lato ay isang pagpapalakas ng ating limitasyon. hindi lang ito nakakatuwa,
maliit at bilog na laruan konsentrasyon. Sa kasalukuyang nakakapagpahinga,
na binubuo ng dalawang Sa mga estudyante, panahon na kung saan at nakakapagpasaya,
bahagi. Sa gitna nito ay ang laro ng lato-lato ay tila ba nalilimutan na ang nakakapagpalakas din ito ng
mayroong maliliit na butas nakakatulong sa kanilang mga tradisyunal na laruan, ating katawan at kaisipan.

Tiktokerist
Napakalaking ingay ng
TikTok sa ating bansa! Hindi na
kung bakit pati mga bata ay nahuhumaling
Jana Ysabelle T. Murcia

nakapagtataka
na rin sa pagsasayaw,
Yan siya
lipsync, a m/
lig spng.covec-
g a r -
at iba pa! Ngunit, may mga pangamba rin tayo sa kung paano ito makakaapekto sa kanilang n
awa mil sig
Lartps://siogo-de
a n
pag-aaral. Ating himayin at talakayin ang panganib at posibleng epekto ng TikTok sa t
h tok / - l
tik r-png
edukasyon ng mga kabataan. to

Sa panahon ngayon, ang mga bata ay hindi na
lamang nag-aaral sa paaralan, kundi nagkakaroon na
rin ng iba’t ibang aktibidad sa labas ng eskuwelahan.
At sa kasagsagan ng nakaraang pandemya, ang mga
bata ay mas nakatutok sa mga online na aktibidad.
Sa kasamaang palad, ang TikTok ay isa sa mga
nagpapalamon sa kanilang oras.
Ang pagkakaroon ng mga tiktok dance challenges
ay nakakapukaw ng atensyon ng mga kabataan. Dahil
dito, hindi na sila nakakapag-concentrate sa kanilang
mga gawain sa paaralan. Kadalasan ay nagiging
hadlang na ito sa kanilang pag-aaral, dahil hindi na
nila mabigyang-pansin ang kanilang mga asignatura.
Ngunit hindi lang naman ito ang epekto ng TikTok
sa kanilang pag-aaral. Dahil sa paglalaan ng mahabang
oras sa panonood ng mga video, maaaring magdulot
ito ng kalituhan at pagkaantala ng kanilang mga
gawain. Kung patuloy na mapapahaba ang kanilang panonood ng
mga video, baka ito na ang magiging kanilang priority kaysa sa
kanilang pag-aaral.
Sa kabila ng mga panganib na ito, hindi naman natin
kailangan ipagbawal ang paggamit ng TikTok sa kabataan. Sa
halip, dapat nating turuan silang magkaroon ng tamang balanse
sa kanilang mga aktibidad. Kailangan natin silang turuan ng
disiplina upang malaman nila kung kailan nila kailangan mag-
aral at kailan dapat magpahinga.
Sa huli, dapat nating tandaan na ang TikTok ay hindi dapat
maging hadlang sa kanilang pag-aaral. Hindi natin kailangan
ipagkait sa kanila ang kasiyahan na hatid ng platform na ito.
Kailangan lamang nilang malaman ang tamang oras at tamang
pagkakataon upang mag-enjoy sa kanilang mga aktibidad,
kasabay ng kanilang pagsisikap sa kanilang pag-aaral. Dahil sa
pagtutulungan ng kabataan, guro, at mga magulang, siguradong
makakamit natin ang maayos at masaya na pag-aaral ng bawat
isa.
 Ang
lathalain B Balawas
11
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

Kapag naglalakad ka sa mga kalsada

ng Mamburao, hindi mo maiiwasan na hindi mapansin ang mga
kainan sa tabi-tabi. Marami kang makikitang nagtitinda ng mga
kakanin, kwek-kwek, fishballs, at marami pang iba! Hindi lang
ito masarap, mura pa at madaling hanapin kahit na sa mga oras na
madaling-araw.
Ngayon, may isa
na naman daw na naisip na baka may mga estudyante dito sa Mamburao na may
tinatawag na “budget,” at gusto nilang malaman kung nakakatulong ba ang street
food sa kanilang kalusugan, o hindi. Siyempre naman, hindi namin kayo iiwan sa ere, kaya
heto ang sagot namin!
Ang street food sa Mamburao ay hindi lang masarap at murang pagkain, kundi mayroon din
itong positive effects sa mga estudyante. Unang-una, dahil sa mura at madaling hanapin ang
mga ito, hindi mahirap para sa mga estudyante na makahanap ng masustansyang pagkain kahit
sa mga oras na hindi pa nabibigyan ng baon ng kanilang mga magulang.
Bukod pa rito, marami sa mga street food dito ay gawa sa masustansyang sangkap tulad ng
keso, itlog, at gulay, kaya hindi lang ito masarap kundi masustansya rin. Hindi katulad ng mga fast
food chain na kadalasan ay puno ng kemikal at preservatives, ang mga street food sa Mamburao ay fresh
at hindi malayo sa natural na lasa.
Hindi lang ito nagbibigay ng tulong sa kalusugan ng mga estudyante, kundi nagbibigay din ng bagong
experiences sa kanila. Sa halip lagi na lang silang kumakain sa mga fast food chain, mas nakakapagbigay
ito ng variety sa kanilang mga kainan, at natututo rin silang magtipid at mamili ng mabuti.
So, benta ba sa mga estudyante ang mga street food sa Mamburao? Ang sagot ay... oo naman! Hindi lang
ito mura, masarap at madaling hanapin, kundi mayroon pa itong positive effects sa kanilang kalusugan
at kabuhayan. Kaya ano pa ang hinihintay mo? Tara
na sa Mamburao at subukan ang mga street food dito!”
Mga larawang kuha ni G. Joash Sandino T.
Alcaide at G. Butch Noriel A. Lambit
12
Ang
B Balawas lathalain
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

Francez Kaye Katherine B. Bon

ng
Hangin
Pagpasok mo sa paaralan, masaya kang sasalubungin
ni Principal na parang isang kidlat na nagbibigay liwanag
sa buong lugar. Isang taong punong-puno ng enerhiya at
ngiti, at laging handang kumilos upang mapabuti ang bawat
aspeto ng paaralan. Siya ay isang babaeng lakas-kalooban,
desisyon agad na nagpapangiti sa ating lahat.

Kapag mayroong mga na pananaw at positibong

desisyon na kailangang pananaw sa buhay.
gawin, hindi nag-aalinlangan
si Principal na gumawa Kaya naman, hindi
ng malawakang aksyon. nakapagtataka kung bakit
Nangangako siya na magdadala nai-inlove ang bawat isa sa
ng mga pagbabago na kanyang personalidad. Sa
nakatutulong sa pagpapaunlad bawat panig ng paaralan,
ng mga mag-aaral at guro nakikita natin ang kanyang
sa paaralan. Hindi siya marka ng pagmamahal sa mga
nagpapatalo sa mga hamon, mag-aaral at guro. Hindi lang
kundi lumalaban nang may siya isang lider, kundi kaibigan
kasiguruhan at tiwala sa sarili. rin ng lahat.

Ngunit sa kabila ng Sa kabuuan, hindi lamang

kanyang lakas ng loob, hindi isang principal siya, siya ay
nawawalan ng ngiti si Principal. isang inspirasyon. Isang babae
Naglalakbay siya sa buhay na may malakas na kalooban,
na parang isang malakas na desisyon agad na nagpapangiti
hanging nagpapalipad ng ating sa ating lahat. Siya ay walang
mga kalooban. Hindi siya iba kundi si Dr. Dylene Robles
nabibigo sa kanyang mga laban Eje.
dahil sa kanyang malawak Larawang kuha ni G. Joash Sandino T. Alcaide
 Ang
agham B Balawas
13
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

BITUING
ISINILANG
SA
Ea r t h Danica T. Delfino
Tagumpay! Iyan ang napatunayan ng mga siyentipiko
ang isang malaking pagbabago na maaring magbigay
Matagumpay
na napatunayan
ng mga
siyentipiko
daan sa maraming malinis at abot-kayang enerhiya sa
hinaharap. Matapos ang mahigit na kalahating siglo
ng pananaliksik tungkol sa nuclear fusion, nagawa

ang isang
ng mga mananaliksik sa National Ignition Facility sa
California ang mas malaking output ng enerhiya mula
sa fusion experiments kaysa sa energy na ipinasok
sa pamamagitan ng lab’s high-powered lasers, isang
kahanga-hangang tagumpay na kilala bilang ignition o
energy gain.
Ito ay malaki ang magiging epekto sa komunidad ng
malaking
pagbabago
paaralan dahil sa mga benepisyong maaring makuha
ng mga mag-aaral at guro sa pagkakaroon ng malinis
at abot-kayang enerhiya. Ang mga reaksyon mula sa
nuclear fusion ay hindi nagpapakalat ng greenhouse
gases at radioactive waste by-products. Isang kilo
lamang ng fusion fuel, na binubuo ng mga heavy
forms ng hydrogen tulad ng deuterium at tritium, ay
nagbibigay ng parehong enerhiya ng sampung milyong
kilo ng fossil fuel.
Ang National Ignition Facility ay isang malawak
at kumpleks ng mga laboratoryo na matatagpuan sa
Lawrence Livermore National Laboratory sa Estados
Unidos. Ito ay itinayo upang magsagawa ng mga
eksperimento na nagpapakita ng mga proseso sa loob ng
mga nuclear bombs. Sa tulong ng high-powered lasers,
nagagawa ng mga siyentipiko na baguhin ang mga
reaksyon sa loob ng nuclear bombs at ito ay malaking
tulong sa pagpapanatili ng nuclear warheads na hindi na
kailangang magpa-conduct ng nuclear tests.
Sa kabila ng tagumpay na ito, malayo pa ang landas
na tatahakin upang mapalawak ang nuclear fusion MGA BATAYAN
DOE National LAboratory Makes History by Achieving Ignition, U.S. Department
bilang isang epektibong paraan ng enerhiya. Subalit, of Energy, December 13, 2022. Retrieved from : https://www.
dahil sa tagumpay na ito, mas malaki ang posibilidad energy.gov/articles/doe-national-laboratory-makes-history-achiev
ing-fusion-ignition
na magkaroon ng malinis at abot-kayang enerhiya sa Press Conference: Secretary Granholm & DOE leaders Announced Fusion
Breakthrough by DOE National Lab, U.S. Department of energy,
hinaharap. December 13, 2022. Retrieved from : https://www.youtube.com/
Ang matagumpay na pagtuklas ng nuclear fusion sa watch?v=K2ktAL4rGuY&t=4s
Scientists Achieved Nuclear Fusion Breaktrough With Blast 192 Lasers,
National Ignition Facility ay nagpapakita ng kakayahan Kenneth Chang, The New York Times, December 13, 2022.
Retrieved from https://www.nytimes.com/2022/12/13/science/nucle
ng tao na magamit ang enerhiya na galing sa mga bituin. ar-fusion-energy-breakthrough.html
U.S. scientists reach long-awaited nuclear fusion breakthrough, sources says,
Sa pamamagitan ng pagsisikap at pagsasakripisyo ng Ella Nelsen, CNN, December 13, 2022. Retreived from https://
mga siyentipiko, maari na nating maabot ang isang edition.cnn.com/2022/12/12/politics/nuclear-fusion-energy-us-scien
tists-climate/index.html
malinis at masaganang enerhiya para sa ating mga Nuclear-fusion lab achieves “ignition” : what does this mean?, Jeff Tollefson and
paaralan at buong komunidad. Elizabeth Gibney, nature.com, December 13, 2022. Retreived from
https://www.nature.com/articles/d41586-022-04440-7
 Ang
14 B Balawas agham
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA
N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

UP at DOST
nagtulangan para sa
PAUNANG
SUBOK. Mga

Ginhawa ventilator
desiners at mga
Enhenyero ng
DLSU habang
sinusubok ang isa ni Keyah Ayana L. Bernardo
sa mga working
prototype design
ng Agapay wearable MAGINHAWANG
robot assistant. INBENSYON. Dr. Abundio
Larawan mula sa Balgos ng Unibersidad ng
DLSU website. Pilipinas kasama ng kanyang
makabagong inbensyon.
Larawang kuha ng DOSTS.

Robot na pangtulong ni Danica T. Delfino

Project Agapay binuo sa DLSU

Isang grupo ng mga pulmonologist at
biomedical engineers sa pangunguna ni
Koponan ng biomedical engineers mula sa De La Salle University (DLSU), sa pangunguna
Dr. Abundio Balgos ng UP Manila ang
ni Dr. Nilo Bugtai, ay nakagawa ng AGAPAY, isang robotic exoskeleton prototype na may
nakagawa ng GINHAWA, isang mababang
biofeedback mechanism para sa rehabilitasyon ng mga pasyenteng nagkasakit sa stroke at mga
gastos, kompakto at epektibong ventilator
nasaktan sa pamamagitan ng pagtulong sa motor movements sa balikat, braso, at kamay.
na ligtas gamitin ng mga matatanda at
bata.

Layunin ng AGAPAY na magbigay ng cost-
effective na solusyon sa produksyon at gumagana
ito sa pamamagitan ng paggamit ng isang
real-time biofeedback system na nagre-record
ng neuromuscular activity gamit ang surface
electromyography (sEMG).
Ayon kay Dr. Bugtai, ang AGAPAY ay isang
inobasyon na makakatulong sa maraming pasyente
sa buong bansa, lalo na sa mga nag-rerecover mula sa
stroke at mga pagkakasakit na may kaugnayan sa mga
muscle movement. Bukod sa pagbibigay ng maayos
na rehabilitasyon, ito ay magiging isang cost-effective
na solusyon para sa mga pasyente. Makakatulong
MGA BATAYAN
EDITORIAL
rin ito sa pagpapaunlad ng mga kaalaman sa
larangan ng teknolohiya sa medisina sa mga
paaralan.
Sa ganitong paraan, inaasahan ng mga
eksperto na mas magiging madali at mas
mabilis ang paggaling ng mga pasyente na
may mga kondisyon sa neuromuscular, at
magiging mas maginhawa ang kanilang
mga buhay. Ang AGAPAY ay patuloy na
pinapag-aralan ng mga eksperto upang mas
mapagbuti pa ang kanyang mga kasangkapan
at kahusayan sa pagbibigay ng tulong sa mga
pasyente
Agpay Project: Robotics Skeletons for Rehabilitations, De La Salle University,
2017. Retrieved from : https://www.dlsu.edu.ph/research/re
search-centers/cesdr/agapay/
Ginhawa(ReliefVent):The people’s “breath of relief” ventilator, Department
of Science and Technology-Philippine Council for health and
Development Research, 2022. Retrieved from https://www.pchrd.
dost.gov.ph/heartnovation/ginhawareliefvent-the-peo
ples-breath-of-relief-ventilator/
L
Ang proyektong ito ay may potensiyal
na makatulong sa maraming pasyente na
may malubhang sakit dahil sa COVID-19.
Ito ay mas mura ng 42% kumpara sa ibang
portable ventilators na ginagamit sa mga
ICU, emergency room at ambulansiya at
may embedded software protocol para sa
self-diagnosis at patient data analytics.
Ang proyektong ito ay mayroong
malaking potensiyal na makatulong sa
maraming pasyente sa buong bansa,
lalo na sa panahon ng pandemya ng
COVID-19. Bukod dito, makatutulong
din ito sa mga mag-aaral sa mga paaralan
dahil sa pagkakaroon ng mas maraming
kagamitan para sa kanilang kalusugan. Sa
ganitong paraan, mas mapapalawak ng
mga mag-aaral ang kanilang kaalaman
tungkol sa mga teknolohiyang maaaring
gamitin para sa kanilang kalusugan.

Mas malinis na enerhiya para sa lahat

Maraming Mindoreno ang nakararanas ng mga putol-putol na suplay
ng kuryente sa kanilang mga tahanan at mga paaralan. Ang madalas na pagkawala ng
kuryente ay nagdudulot ng hindi lamang kalituhan at abala sa araw-araw na gawain,
ngunit nagdudulot rin ito ng mas malawak na epekto sa kapaligiran at kalusugan ng
mga mag-aaral kung kaya agarang solusyon at aksyon ang kinakailangan ng mga lider
ng lalawigan at mga kagawaran sa kalikasan.
Sa kasalukuyan, marami sa atin ang gumagamit ng mga generator set na gumagamit
ng fossil fuels para makapagbigay ng kuryente sa panahon ng mga blackout. Ang
paggamit ng mga ganitong generator set ay nagdudulot ng pagtaas ng carbon emission at
iba pang pollutants sa hangin, na nakakasama sa kalusugan ng mga mag-aaral at ng mga
mamamayan sa pangkalahatan.
Ang mga mapanganib na kemikal na nabubuo dahil sa paggamit ng mga fossil fuels
ay maaaring magdulot ng respiratory problems, heart diseases, at iba pang mga sakit. Ito ay
lubhang nakakaapekto sa mga mag-aaral, lalo na sa mga bata na mayroong mas sensitibong mga
sistema sa kanilang katawan.
Hindi lamang ito nakakasama sa kalusugan ng mga mag-aaral, ngunit nakakaapekto rin ito sa
kanilang pag-aaral. Ang mahaba at paulit-ulit na pagkawala ng kuryente ay nagpapahirap sa
pag-aaral ng mga estudyante, dahil nawawalan sila ng access sa mga importanteng kasangkapan at
kagamitan, tulad ng mga computer at internet.
Sa kabuuan, ang paggamit ng mga generator set ay hindi lamang nagdudulot ng mas maraming carbon
emission at iba pang pollutants, ngunit nakakasama rin ito sa kalusugan ng mga mag-aaral at nagiging
hadlang sa kanilang pag-aaral. Kailangan nating maghanap ng mga alternatibong paraan upang maibsan
ang mga pagkawala ng kuryente, at masigurado natin na ang mga ito ay hindi nakakaapekto sa ating
kalusugan at kapaligiran.
 Ang
isports B Balawas
15
TOMO V | BILANG 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
OPISYAL NA PAMPAARALANG PAHAYAGAN NG PAARALANG ELEMENTARYA NG PAYOMPON,
SANGAY NG OCCIDENTAL MINDORO, REHIYON NG MIMAROPA N A G P A P A H A Y A G N G T U N A Y A T T O T O O

EDITORIAL Bawasan sa palakasan

Kamakailan lang ay
nasaksihan at naidaos ang mga
School Palaro, District Sports
Meet, Provincial Sports Meet at
pati na rin ang Regional Sports
Meet sa kabila ng tagumpay ng
pagdaraos ng mga ito ay iba’t-
ibang reaksyon ang inani dahil
sa binawasan ang mga
sport events na lalaruin
sa mga pagdaraos na
nabanggit.
Nakakalungkot
na balita ang naging
desisyon ng Kagawaran
ng Edukasyon na
bawasan ang mga laro
sa palakasan sa mga
paaralan. Sa puntong ito,
marahil ay maraming
mga mag-aaral at maging
mga magulang na
nagtatanong kung bakit
ito kinakailangan. Ngunit
sa totoo lang, ang mga
desisyong ito ay maaaring
magdulot ng malaking
epekto sa pag-unlad ng mga
Ang mga palakasan sa paaralan
ay higit sa mga simpleng laro.
Ito ay isang mahalagang bahagi
ng kultura ng mga mag-aaral
na nagbibigay sa kanila ng
mga oportunidad na hindi
mababayaran ng anumang halaga.
Sa pamamagitan ng palakasan,
natututo ang mga mag-aaral
tungkol sa teamwork, liderato,
diskarte, at pakikipagtulungan.
Ang mga aral na ito ay hindi
matututuhan lamang sa loob ng
silid-aralan kundi sa pamamagitan
ng aktuwal na pagsasagawa sa
larangan ng palakasan.
Kaya nga, ang pagbabawas sport
events sa palakasan ay nagdudulot
ng kawalan ng mga pagkakataon
para sa mga mag-aaral na ma-
develop at lumago. Ito ay isang
epektong hindi dapat nating
ipagwalang-bahala. Sa halip, dapat
nating hanapan ng mga paraan
upang magpatuloy nang sa gayon
ay maipamalas ang husay ng mga
mag-aaral sa larangang maliban sa
akademiko.
at protocol na magbibigay-daan
sa ligtas na pagpapatuloy ng mga
palakasang ito. Kailangan baguhin
ang takbo ng mga laro, tulad
ng pagpapanatili ng distansya
at pagsusuot ng mga mask.
Maaari rin tayong magsagawa
ng mas malawakang pagsubok at
pagsasaliksik upang tiyakin ang
kaligtasan ng mga mag-aaral.
Higit sa lahat, kailangan
magtulungan ang bawat isa bilang
isang komunidad ng edukasyon.
Dapat na ipakita ng bawat sa
Kagawaran ng Edukasyon ang
kahalagahan ng mga palakasang
para sa mga mag-aaral at magbigay
ng mga alternatibong solusyon na
maaaring maipatupad.
Ang mga mag-aaral ay hindi
lamang dapat mabigyan ng pang
akademikong kaalaman sa loob
ng silid-aralan kundi gayun din
dapat ng mga oportunidad para
sa kanilang pagiging holistic na
indibidwal. Ang sports o palakasan
ay bahagi ng pag-unlad at paghubog
bilang mga indibidwal. Hindi natin

LabanPilipinas
mag- aaral. Maaaring isa sa mga solusyon dapat ipagkait ang mga ito mula sa
ay ang paglikha ng mga patakaran kanila.

ni Bianca O. Balderas

SEA GAMES SA CAMBODIA BAKBAKAN NA!

Dugo, pawis at sakripisyo sa insayo at ngayon ito na ang Opening Ceremony ng South East Asian Games sa Cambodia
at marami ang nakisalo sa kasaysayan ang nasabing pagdiriwang. Pinakamalaking delegasyon ang ipinadala ng Pilipinas sa
nasabing kumpetisyon – may 860 mga atletang Pilipino na nagpakita ng kanilang galing at determinasyon sa bawat isa sa
38 mga sports na kasali sa programa.
Sa kabila ng
limitadong bilang ng mga Pilipinong nagmartsa weightlifting, sa 2023 SEA Games. Ngunit, hindi
sa parada ng opening ceremony, ang Pilipinas ay hadlang ito upang magpakitang-gilas ang mga sikat
nagpakita ng pagsuporta sa kanilang na atletang tulad nina Carlos Yulo, EJ Obiena,
mga kababayan na nagpapakita Efren “Bata” Reyes, Carlo Paalam, Nesthy
ng kanilang husay sa larangan ng Petecio, at ang Gilas Pilipinas men’s
palakasan. Si Alyssa Valdez, ang basketball team.
volleyball star ng Pilipinas, Sa kabuuan, ang Pilipinas
ang nagdala ng watawat ng ay nagsilbing inspirasyon
bansa sa parada. sa mga kapwa atleta sa
Kasama rin sa nasabing pagpapakita ng kanilang
parada sina Abraham galing at determinasyon
“Bambol” Tolentino, pangulo sa larangan ng palakasan.
ng Philippine Olympic Sa kabila ng mga hamon at
Committee, at chief de hadlang, ang Pilipinas ay patuloy
mission na si Chito Loyzaga. na nagpapakita ng lakas at
Ito ay upang ipakita ang pagkakaisa upang maiuwi ang
kanilang pagsuporta sa tagumpay sa larangan ng sports
mga atletang Pilipino sa rehiyon ng Timog
na nagsusumikap upang Silangang Asya.
maiuwi ang mga medalya.
Ngunit hindi
nakasama si Hidilyn Larawan mula sa manil-
Diaz, ang astandard.net. Nakuha sa
kasalukuyang at https://manilastandard.
tanging kampeon net/sports/314327584/
ng Pilipinas pldt-smart-support-filipi-
sa kasaysayan no-athletes-in-the-32nd-
ng Olympics sa sea-games.html

B
Ang
Balawas
Isports
isports
GOLDEN BOY
N AG PA PA H AYAG
Gintong medalya sa long jump ibinulsa ni Beltran
Jonachelle Keisha M. Custodio
Prince Luis Beltran, yan ang unang pangalan ng atletang namutawi sa delegasyon ng
Mamburao sa kanilang quarters nang masungkit ni Beltran ang unang gintong medalya
sa nasabing delegasyon sa maagang bahagi ng Provincial Sports Meet 2023 sa Athletics-
Long Jump- Boys sa Sablayan Sports Complex, Sablayan Occidental Mindoro, Ika-25 ng
Abril, 2023.
Matatandaang isa si Beltran
sa mga atletang PESian na
nagdala ng maagang ginto
sa delegasyon ng Payompon
nitong nakaraang District
Palaro sa distrito ng
Mamburao at humakot din ng
ng tatlong medalyang ginto
sa larangan parin ng athletics
sa iba’t-ibang kategorya na
nagresulta upang pinagharian
nga niya ang boys long jump.
At ngayon nga ay muling
nangibabaw naman si “Golden
BATAYAN NG DATUS
Tomo V | Bilang 1 | SETYEMBRE, 2022-MAYO, 2023
NG T U NAY
boy” sa mas mataas na libel ng
kompetisyon na muli niyang
naibulsa ang gintong medalya
sa Provincial Sports Meet
dahilan ito upang maisemento
nga niya ang kanyang pangalan
sa listahan ng mga dadayo
patungong MIMAROPARAA
Meet na gaganapin sa Calapan
City sa ika-1 hangang sa ika-3
ng Mayo. Isang napakalaking
karangalan nito para sa mga
mag-aaral ng Payompon at
malaki ang maibibigay nitong
Opisyal na
pangkalahatang resulta at
tally ng mga medalya sa
Provincial Sports meet
AT TOTOO
pagtaas ng moral para sa
kanyang kamag-aral at
iba pang mga mag-aaral
sa Paaralang Elementarya
ng Payompon na mag
sikap at gawin ang lahat ng
makakaya upang maabot
ang minimithing tagumpay.
“Itong gintong medalya po
ay para sa lahat ng mga mag-
aaral at mga gustong maging
atleta sa Payompon” dagdag Mga larawang kuha ni
nim GOLDEN BOY. G. Jirold Insigne
Atletang PESian sumabak
sa Provincial Sports Meet
Christin Jel F. Hetosis
Apat sa mga Alverio sa chess ay ilan lamang
manlalarong PESian ang sa mga sasabak sa mas mataas
makikipagbabakan sa na kompetisyon at palakasan
larangan ng Athletics sa Provincial Sports Meet
at chess sa Provincial na kakatawan sa Distrito ng
Sports Meet sa Sablayan, Mamburao.
Occidental Mindoro, ika- Isa ang isports na pinag-iigi
24 hanggang ika-28 ng ng Paaralang Elementarya ng
Abril,2023. Payompon para sa mas holistic
Si Prince Luis Beltran na pag-unlad ng mga mag-
na naghari sa long jump, aaral para mas maipamalas
si Justine Hetosis na nila ang kumpyansa sa sarili
pumailanlang sa 100 m at pakikisalamuha sa iba
dash, si Jonachelle Keisha at lalot higit sa kanilang
Costudio na naguna sa triple sportsmanship.
jump at si Rhiane Kaye