X EJAT COn:Xç

kapıcısı ve bir sakası "ardır, Bunlardan müderrise günde 50, t ale-

belere 6, muide 5, kapıaya 2, sakaya 1 ak çe ödenmektedir". Bundan
da müderrisin gündeliğinin, 1489-90 tari hindek ine nazaran % 50,
talebelerinkinin % 300 oranında arttığı anlaşılm aktadı r. KA YSERİ'DE SELÇUKLU VE BE YLn {LER Dö ll.'EıI tNE AİT
18ô4'te eBozdoğan ke....e ri ~urbünde Kalenderhône ma!ıa1le8in· BAZr KITABE VE MEZARTAŞLARI
de . bulun an bir D"ril'ı.r.di8in barib olduğu için tamirlne teşebbüs
edi lmek te ise de" , bu medresenin bizimkisi Ue Ilgisi olmadığı , muh-
t emelen Osman Ergin'in bahs ettiği Kal end erhane cinıii yakının­ Afehmet çayırdağ
daki iki medresed en bir i oiduğu anlaşılmaktadır". " Itekim, Kalen -
der hane medresesi'nin 1275 (1859·1860) tarihlerinde çok harap ol-
duğu, tamir edi lmek istendiği, f ak a t o zaman buna muvaffak olu.na· Kayseri'de Ana dolu Selçuklu ve Beylikler dönemi ne a it k itabaler
madı ğı, an ca k 1865 yazı nda Ha cı Artin Kalfa tarafından, masrafı "e genel Kayseri tarihi hakkında ilk çalışmayı, 1910 ).. lında vefa t
II . Bayezid cvkafından öden mek üzere, 20.750 kuruşa t amir et ti ri f- eden, kaymakamlı k. lise öğretmenliği ve vila yet baş kati pliği vazl-
di ği gör'J lmektedir". felerinde bulunmuş Ah met Nazif Efendi yapmıştır. eMir a I... Kayso-
Kal enderhan e :n edrescsi 1914't e, mahalle aras ında sıkışı p kal- ri:yc. is mi ile iki cilt ve üç kısımlık bir kitap hazırlayan Nazi f Efen .
mış, arka pencereleri olmayan, ışı k tan mahrum, ikisi büyücek ve dinin bu eseri hale n sül ilesinden bazı şahısların eli nde bulunma kta.
ikişe r kişilik , di ğerleri tek yataklı on beş odası, bır gusulhines i, bir dır'. Bundan sonra 1907 (1323) yılında Kayseriye gelere k araştır.
çamaşırhancsi, a bdesthanelerl, bir kuyusu olan bir bina olarak ta- malarda bulunan meşhur tarihçi ve mü zeci Halil E dhem, Ahmet Na-
rif edilmekted ir. İnşa tarzı da fenni olmadığından içer is l hava al- zif Efendi' nin de yardımı Ue 1918 (1334 ) yılında maruf eseri eKay .
mamaktadır, bu nedenle rutübetlldir, talebe Iskanına elverişslzdir. seriye Şehri'Di' yazarak Kayseri'de bulun an birçok ab ide ve bunların
Bu sebeple de ihyasına lilzum olmadığına karar verilmiştir. Buna kitabelerini ilk defa neşrctmlştir. Ayuı mUverr ih ve Arifi Paşa. Ta-
rağmen 1915'de medresenin oturulabilir üç odası yangın felaket· rih·i Osma n; E ncümen i 'ııecmua1<ırında, Kayseri'd e bulunan diğer
zedeleri tarafın dan işgal edilmiştir" . bir kısını kitabeleri de yayırı lamışlardır-. Daha so nra Albe rt Gab -
ricl cAl onumenIs Tltrcs D'A na/alie. serisinin ikinci kitabı olan
Ka lenderha ne medr eses i, y ak ınındak i D-.lril'l·hadis medresesi ile Kayseri·Niğde. bölümünde, Kayseri İç Ka les inde bulunan Karaman.
blrllk te, yerine konservatuar yapılmak Uzere" , muhtemelen 1930'da
yıktı rılım şn re. ı K it abı eli c de buıu n d u r aa Jl h~ l.u l':.~.seye ıös:e rrr. e dl k1e tl g ibi,. Ç(~!U i
zı:na..:ı.lard& ba3t~r.n.a. veya m üzelere sa.tınalmil. t.~~ lI!:tıbÜSl.e r:"""1.e de ka~ l koy-
mu şlAr', bı.: -t idIde bu kıymeUı c. rlLttı rm& llim 4.1em1I1e t.a.D. ! t d a:r.a::n :ıs : ı r. EJ er 1n
.50 SA. MA O. no . 530.s. 5 . 29 . Cah te! B:l1tıı. eı (a yl'li N e T, s . 268.210 ) 1483-1601 sadece k:ı:ıu fihr.stiD l AU RlU Ötıd~r. Ka)'aerl Bu:.: T:ı; r!h l !a:.m11 ki~ b::: da
ttru: :nda bu medresede müderr1s!~ ya p.:mlarÜl1 ış k~!:ıtn ts~nılerinl t e s ~1t et- ve rm tşttr, A:ıka ra 19i2, e. 132·l3t .
m ~it b:ı.şarıs;:ı ı göstermiştJ r; fakat bu Iıs te bazı &t'ftv kayıUarmı:ı k:.ıll acıl m ası 2 H am ı:= r hem . lCc J/_eriYfJ Şehri .Vrb a rı l-# 14ıdnUy" ee K it a be Ze ri. Sskııkf
ı!e ta:'na:n1anabll Jr ; K&rfıJaı'tl r. O.L. B3.rkan , C'Ayu:::ı !'ya . , s. 351·35 2; BA., lur>. Ta ~:h ~ew. bir Kıl 'a . !s t. 1334. Bu esert Or, I{ e:nal G.5C::e ~~ !efUrip y~ i harf.
::0. ~103 , s. 17'2 ; ılAD, :'0. 5305. s. 2'9; Is tanbut ŞerQ"ye S ic Uleri Arf iv!. Al7. s . 4. ıeee ~ vir:n.i.§ ve Ile velerle 19S2 y-J:ı:ıda C' KaY8~" .şeh ri ~ Ismıyle, KWttı: va
sı SA. l rac!e-Oa.h1llye. no. 35334. Turtz:n Bak:ın l ı~ı taratın~lU:I b3stırı!nt ı.ıtı r.
~2 Os:na.."'I. E rgin , Tj,irk ,ehiT:eriKde imarel al.ttem4 S. 27. 3 HaUl E cihe:n. c l{&r.unan~lI a n hakkm4a. veaa tk -I m&hkQke ». Tarih. l
$3 BA. trade-Dahillye. ec. 373-16. Ouıa ,d Enci~ i Mecmuc.,... Sene 1328.. $ . 134: Kadı Burhaııeddin Aı"ned aa -
M Mu b:th:ı t KO:t'Dico{:h:, 4:Da.rü·l-hfiACetJ1··alJyye . .. • . s . 7L m:.:ıa. Ka yserl'd;e b:r k!tabe. $ . 16; .ıı eı ~ Cazi. seee 133 1. s . M L vd ; Ka raota)' Hanı,
~ Os man Ergl :ı. CYKI eser, s . 27. S . 5, s . H . Arın. e :bl$ta:l ve 1l.ara.t"tJ. Zill ka cb- ( Pul ka.dır) Og-.JUa.rı H CkCnıet L.
~ EM~nı Hakilı Ayve ~ Fd tiJı deı.."'; ".i~"..4 ri$i. $ . 17. aş :ıı mecmue, seee 1331, s. S73.

~IEH ~I&T ÇAy m OAC
oğulları 'nın iki kitabesinlrı tercljmesL., j yanlışlıklada vermiş , ıtilz:ci
Osman Ferit Sağlam , Kay ser i'n in en esk i tarihll ıslliml kitabesıni
ve bevlikler dönemine aıt bazı mezartaşı vc ki tabeleı-i , yi ne mUzeci
ve araştırmacı ~{. zeki Oral, Kayser i Huand ve IAle Cam iier inin min -
her kltabelerini' , Prof. Dr. Faruk Sümer , Dulkadıroğlu Süleyma n
Bey za viyesi kttabeslnı ', Ek rem Hakkı Ayv erdi, !ç Kale'c e Gabriel'.
in yanlış olarak neşrettiği kilibey i' neşretmişlcr, eski müze müdür-
ler inden Xaci Kum ise, bu konuda Kayseri Erciy~ dergisinde ya -
yınladığı mak a lelerde,,' başka, Kayseri'de bulduğu bazı vakfiye ve
kilibelere Ka vscri Mi:2esindeki birço k kitabe ve mezarıaş!arını da
c ah il edere k ; Kayseri Kitabclerl» is imli bir defter hazırlamıştır.
Defter Türk Tarih Kurumu'nda 561 nurnarada kayıtlıdır. Dr. Kema l
Göde'nln yeni ha rflerl e yayınlaınış bulund uğu , yukarıda ba hsi ge-
çen . Kayseri Şehri . isimli eserde ve adı geçenin bas t lrrıamış doktora
tezi olan .Eret ıuı1ı1ar. da neşredilme:niş baz ı kilibeler bulunmak-
tadır. Bunlardan başka tarafımızdan Halil Edhem'in . Kayseriye
. ehri. ne şerh olmak üzere hazırlanmış olan ve Vakıflar Dergis i'nin
~m. sayısında yayınlanan .Ka~..eri'de kitabeler ind en XV veXVI.
y ü syıllarda yapıldığı anlaşılan ilk Osmanlı yapıla~b is imli .araştır.
mamızda ve diğer makale ler imiade birçok kitabeyı neşretmış bulu-
nuyoruz",
4 05m:uı Fe rit Satl&m. c Ş! md ıye kada r y&y~l:uımam ı~ bazı k itabe~e:'~e
mukOkatın m UU tart he htz."':lt':Uel'l~ , LV. Tkrk Tar :h K OJlgr(l,$j .tabiIler i, A:ı.:C-ara.
19~ 2, s . U9 vd : ~t. Ze ki Oral, cA:ı a dol 11 . c!a sanat dt>ter!:ıi haiz ahşa p m ! nberl~h,
Vakıflar d~ Tg ıs j , s. v,
~ F aruk SOrr.t"f , el30zck tarthlne d.air ara,ıırmaı&n. A.t·. DTC Fak . 50.
L'~ Arma4oJU• .. 3&-6. 3n.
a Ekre m Ha3t kı Ay ver<1l, O.wı<ın! ı Mhno-rl.sind.t Fd tIlı De ",,", İst. 197~ . c.
LV, i. iSO.
1 S aC! K:.: m. cH3yc11r Beylıı meza n .n('r~(!e- 7, &rclJ/f!~ Halkeı; i Dergl&i,
S . 6-'i-S. s. 235 .
S Adı g eçen rna kalem ~en b~ka bu ko:::;da fU &r&t tı rm.ala nmı% ya y:n-
l~:nUltıt" : c Ka.y.ıe ri'n :o Iacesu llçes1nde Şeyh Tu resac. Zavlye."'ıı. , BeUdn, S . 17 . ,
planlar V~ ekler 17.5; cKayse ri U lu Cam " Abş~p Mlnbc r.." T wrk E bwm/ya Der -
gis i. S. 16, s . 55-64; c Kayse rı E retye s eteklerınde lki tUrbe lo (Erol Yurdak ul lle
~ı. !'lik.te). Vakıflar Derg ı.i, S. XII: . On clt 'U l u cam!! ~U n bcrb, Vak tfla r D er gf., j,
S. XIV, s. l Si-H T: c K&.)'serl'de Seıçui<J",J ve bt'yı lkr~r l;le\-ri blııalarızıda b~luns.ıı
tqçı !ı3.reUtrllo, T llrT< Et nosJrtJ fya D erg iai. S. X VII. s . 79-109; duyse:i·de za -
nı.:l.r.:rnııa kac!ı.r gelememl.!jbazı ur1hl yap:~n.. IX. Türk Tar'.h Kongn.a:irıe
5".lD ula:ı t l!'bı :ı.
"
KAYSERI'OE BAZI KITABE VE ıtEzAR'I':"ş ı...UU <91
Bu yazım ızda yine Anad olu Selçuklu ve Beylik ler dönemine ait,
şir.ıdl~'ekadar neşriyatı yapıimamış, Kayser i'deki bazı kümbet-t ür-
beler de ve Kayseri Müzesi 'nde bulunan kllibe ve m ezartaşlarını ele
alm ış bulunuyoruz. Bun l arı devirle r ine göre ayırt ederek ve im kan
nlsbetinde de kilibelerde ismi geçen şahıslar hakkında müumat arı­
yarak ı nce ü yece ğ t z.
r. XI I. yUzyıl l.:i tabeleri
1 • Han Camii Kümbet i : Bu kümbct Ka yseri ' nın Talas Cad-
desi üzeri nde, han olarak yapıldığı ha lde sonradan camiye çevri lmiş
Han Cami'inin' gilneyl ndc bulunmak tadır. Klasik Selçuklu tarzında
olan küm bel iki katlı olup, aynı devird e ya p ı lan d iğer kümbe tl erden,
yan ında bulunan türbedar odası ile farklıd ır. Kürnbetin birinc i katı
olan cese tliği kare planlı, s ivri to rıoz lu olup d oğuda bir kapısı bu-
lunma ktadı r. Bir inci kat dör tgen plandan. k öşel erde sabınlar bıra­
ka rak sekizgene dö n ü şe n ikinci kat göğde'nln doğuda dışarıya açıla n
bir kapısı ilc kuzeyde bulun an t ürbedar odasına açılan küçü k bir ge-
çid i bulun mak tad ı r. Yine ikinci kat ta , güney batıda bir mlhrab, kar-
şıl: klı ik işer yüzde , ortala rındaın k üçük sütunla iki ye ayrılmış dört
küçük pencere bulunm aktad ır. KUmbet içt en ku bbe, dıştan se kizgen
külahla ör t ülüdür. Piramit külahın üçgen yüz k enarları silmelerle
çerçcvelenmlştlr, Ik inci ka t içerisinde iki lahit-mezartaşı bulunm ak·
ta, dışta külah altınd a bir kitabe kuşağı dot aş mak tadır. Kü mbet
sade olup satbi taş tezyinat bulunmam a k tadır,
KUmbcte b i tiş ik kuzeydeki t ürbedar odası birinci ka t seviyesin .
de, tek tcnozlu " e ka re planlıdır. Doğu köşesinde kapısı bulunmak-
tadır. Içt e to noz, profilli bir konso l'a basmaktadır. Bu devr e ai t ben-
zer kümbe tlerde bu şek ilde bir hUerenin bulunmayışı , bu bölümün tür-
bedar odasından çok ilave başka bir türbe o l duğu intibaını vermek-
tedir.
Küm betin batısından geçen bir dıvar, sonradan ca mi olan Han'ın
da batı dı varını teş k i l etme kt edir. Bu eski dıvar kal ıntısı b anı geçe-
9 TahJi~ Ozg"'.lç -ı.l.ah mut ı\kok. c e Ç Selçu klu .lb Ides! Dolayhan Kes1kköprü
Ker ... ansarayı ve Han Cam a», B .ll~ teJl . S . 86, a. 25 1 ~2tiO ; Kemal ö.: ergta. cAna..
do:uda Se lçu klu Ke rv a nea raylarıe , 1.U. B d . Fak. Tar ih P~rg l4' j . S. 20, s . 151;
Ku r< Eni ..-na:ın. D au A n4 Io:;«h~ Kara t1(Juaa ra y De a XLII . J.H., Bt-rl lıı 196 2, Te !!
I, ~O • .)Q.
 "EIDiET ç Aym DAC KAYSER I'DE BAZI KıTAllE VE MEZA R T.\.) LA R I

r ek kuzeye doğru devam etmekte olup mahiyeti veya ai t oldu:;-~ Türkçesi: Bu kabir merh um. mahsun, büyük kumandan. ke rem sa-
yapı malum deği ldir". hibi Cemaleddin Ta nrıbirm iş (Tanrıvermiş ) bin Davud'undu r. Allah
KUrnbett e, yukan da da belirtlldıgi gibi külah altında, sekizgen makamını nuriandırsın. Allah, ki ondan başka tann yokt ur, daim a

göğdenin dış yüzl er inin üst taraflarında. yin e bu devir kümbetlerinde
görüldüğü gi bi" bır kltabe kuşağı bulunmaktadır. Büyük bir bölümü,
t ürbe ve m ozartaşlarında yazrlması ad et ayetl erden olan Ku r'an II·
255 (Ayete 'l-kürsi) ile 256. ayetın baş kısmı olan bu yazının h erhal-
de tamamı ayet zannedilerek Uzerinde şimdiye kadar dunılmamıştrr.
diri ve yarattık l arını koruyup y öneti cidir. Kendis ini ne bir uyukl e-
ma, ne de uyku tut maz. Göklerde ve yerde olanların hepsi on undur.
Onun izrı ] olmadan Kendis i' nin katında kim şefaat edebilir? Onların
önlerin de ve arkalarında olanı bilir . Onu n ilminden, anca k kendisinlu
Cilcdiği k adarından başka bir şey ka vrayamazlar. O'nun Kürsüsü

Ha lbuki ayetler arasında kitabed e, tarih ve türbede mcdfun şahsın
isim ve unvanlan bulunmaktadır. Kümbetlerd e bu şekilde ayet firizi
yerinde tarih ve Isim yazılması adett en değildir. İ stisnai b ir örn ek
te yine Kayserl'de H as bek Kadı (Mcsud GUlzar) KUrnbeti'inde bulun-
maktadır". Karakteristik Selçuk lu sUlüsü ile köf eki taş üzeri ne ya-
zılm ı~ bu kit abe aynen şöyledir:
gökleri ve yeri kaplamıştır. Onl arı korumak Kendisin e ağı r gelmez.
O yücedir, büyüktür. Dinde zorl ama yoktur. Doğrul uk. sapık lıktan
seçilip belll o lmuş tur. Beşyüz seksen dört sen esinde.
Küm bet Içerisinde biri küçük di~eri hUyü k ik i lahit bulunmak-
tadır. Köfeki taşından yüksek olarak yap ı l mış bulunan ve ölçüleri
160 X32 X 67 em ola n küçük lahtirı alt Jilzünde iri pa lmet d a ll annın
tekranndan ibaret bir firiz delaşma ktadır. Or ta bölümde, ik i uzun
yüzde Ayet e'l-kUrsi (Kur'an II -255L in hlr b ölüm ü olan şu yaz ı la r
yin e Selçuklu s ülüsü ile yazılm ıştır :
..:..ı l
J
__il l j\.. ,J ~A .;';'1 • .L .b-li '1 A .....:ı ı
J \ J_
. ı. ı ..,;.... '1\ ..!1'1 .:il1
tJ,

"; ~ lı.'11 : ..L:J:. ~,_u·~_jJ I

~
I~ :_... V. ..:, .'11 . il. •
J _ J

Bu yaz! hlzasmda bulunan bir tara f dar yüzde ise sad ece :

~ .r. iSJ('j -:r...I!1J \C':"

yazı l ı dır. Lah tin en üst klt ab e kuşa ğımn ik i uzun yüzünde :
,;-> • ..:ill ·~ • .:ill
\- ..,; ..., '""
iba resi tekrar edilmektedir.
10 Dıv3rnı. Haııdan SO!ll'a. deva m eden btr txSlümü , Vakı..'1ann 1981 yı!ı 0:) 3.· Küm betin kit abesinde " e lahitte Ismi geçen ve 534 (M. 1188) yı ­
. r..r.uc.da. y tıkseUUe rej( ve ön U k~.J1erek. ıaııkl ea.mlin bir tak\"lyc k.ıl e31 lm:1 lında vefat elti ği belirtilen Cemal eddin Tengribirıniş (Tanrı bi rmiş
g;.b l o:ıarılarak ba y Uk bır )'aıı.I.ı.§hk yap:1m:4tır. Y L-:c 1919 yılı o:ı :ınmt:ıd.:ı 11."'\ = Tanrı vermiş) bin Davud hakkında rnalumat b ulu namamıştır. Yine
}{an 'ı:ı "&,18.:n olan Kuzey dıvarı ba.ştan ba.,,<ra ye:ı Ucnm Lttir. kltabede kuman dan (sipehsa lar) olduğu be llrtllen bu zatın, çaka
11 Kay seri'de Ordu &Vi ve Ahmet Paşa Ilkekulu kıı:z;e)'1n~ekl bir anontm Bey'le bir llkte, Ana dolu 'nu n fethind e (ıOO O yıll arınd a) faal iye t gös -
kümbet:ıe, Gevhe r r-;es lbe Ha lun x umeenede, Hua.al Hattın KUmbetinde, Çifte
te ren Tanr I':ermiş l ~ olması zaman ba k ı m ından mümkün gözükmüyor.
K ümbette ve XIV. yüzyıl ldlmt>e~er~i:ı baza artnda bu lekllde idtabe !tr..zieı1
doI.:ı4ma.kta.dı r.
12 SatlA.",,- a.y.

~I EIl~IET ÇAYIRDAC
CemaleddIn Tanrıvermiş'in, bu türbes ine 10 }[ uzaklıkta bulunan
Han'ı da yaptırıp yaptırmadığı, yani bu kümbetin girndi cami ola-
r ak kullanılan Hana al t olup olmadığı malum değildir. Hanın şimdi
mihrap olarak ' kapatılmış ola n kapısı üzeri nde bulunması gereken
kita be dilşrnilş ve kaybolınuş, yeri son radan taşlarla örülmUştUr.
Halil &lhem, Kays eri'de en eski kitabe olarak 589 t ar ihli , Kılıç
Arslan evladından, Ka,rseri Melik i Nureddin Sul tanşah zam anına
'ait Hoca Hasan ~!edresesl kıtabesini neşretmiştir". Oysa Osm an
Ferit Sağlam'ın ncşrettiğ 580 tarihli Mcs ud GU1zar ( Hasbek Kadı)
kümbetinin k itabes i' ", Kay..eri'de şimdiye kad ar bili nen en eski kı·
tabe olduğu gi bi, bizim burada ncşrettiğimi7. k ümbet in kıtabesi de
ikinci eski kitabe oınıaktadır. Bu tar ihte II . Kılıç Arslan .....nadolu
Selçuklu sultanıdır (aal tan at yılları 1155-1192). Ancak llS6 yılında
memleketi onbi r oğlu arasında taksim etmiş. Kay..er i de yukarıda
belirtildiği gibi Nureddin Sultanşa.Iı'a dUşmüştUr. Sultanşah Kayse'
. r l'd e. ağabeyi, Sivas Meliki Kutbeddin Melikşah tarafından öldü·
rüldüğü 1196 yılına kadar büküm sürmüştür".
Küm bct içe risinde bi rinci laht e gör e daha büyük ve dah a yüksek
olarak (ölçü leri 206 X 32 X 78 cm) aynı cins taştan yapılmış olan
ve üzerinde üç bölüm halinde üç kitabe kuşağı bulun an ikinci Iahtin
en üst kuşağında, iki u zun yanda Kur'an III·LS ve 19 un bir bölüm ü
olan,
.1I\1 k.<!4 WL; r ll .l:\ J ..G !.l J r \i i ...ıı ') ...;1..ilI ~
...:.J:,:.! ı, J i ')l..') i tJ.I l.(.:.>. J.-uı ;) i . (.'0 -1 L;.) i
.w• r...;
,...\1\ ,....k ..CiI \ .; .1 v·~· .lH
• ol'
ayetleri yazılıdır. Orta böıümde, iki yanda ve başlarda Kur 'an n·255
(Ayet e' l-küral ) den bir bölüm bulunmaktadır :
, ..:"I,r-!I -.iı.. ...ı , i j\i J 4,;,... .J.:,:.Ü \I i J~\ .}-I y' :ı' 1 ...ıı ':J ..ilI
H Kay sertye· Şe~n. 21;. 1. Bu ktta be :ı;:iİndl Kaşser! :ılUzesl <!.tpos~:ıda.d1r.
ı5 Seglarn. a.y,
16 Tu tan. 216--229 .
K AYSERtDE BA ZI KıTABE VE M E ZARTA Ş LA Rı
En alt s ırada :
~~ ,;;.,.;.j j j i l..,;.:. L>\&. .r.'\ J W iilI....,.. J J \ (.S"'1l.\
.....ıı L>\&. J ..t...>- J? d~ J 4 l..:.... s .:..": ~)\; J LS; i .;..... J J \I I
. .:..~\ "'!b..... 1 ..,Iç J <f. .J.i.i tkJ ),;. "-:
yazı lı dır.Burada is mi geçen ve Cemazi elevvel 632 ( ~l. 1235) 'ıl d
vefat e.tmıış
' o.'d ugu Y ır. !.a
" k ayıtlı olar. Emir Ali Hüsam, t azi h iti bariyle
AIı"' d~ın. ~eYkubad devri ü m eras ınd an olması ve aynı tü rbede bu-
Jundugu ıçın <:cma~e ddin Tanrıve rmiş ile bir sıh ri yet bağının bul un-
mas ı laz ım gelıyor ı se de tarih! şalısiyeti tebit edilememişti r.
_ Her iki lahitteki yazı ve motif araları sıva lle doldu rulmuş ol·
dugundan okum a ı:i\çlUğü ile karş ıl aşı lm ı ş, yazı araları n dak i sı vala r
taşa zarar verm e rneğ e çalışı larak tem izlenmiştir.
2 - II. Sül eymanşah Ki tabes i, 7 Receb 59-1 Cuma (15 Mayıs 1198
Cuma) : Kays eri Müzes i deposunda. kı rılarak iki parçaya ayrılmış
ve aradan kı rıl an parçaları k aybolmuş, birinci satırı özellikle k azı­
rı arak slllnıni>;, büyük ebatta (112 X 64 cm) bir merm er kitabe bu-
lunmak.tad ır. A yrı, ayrı kitabeler zannıyla 1539 ve 1542 numaralara
~aydedılen bu parçal ar tara fımızdan birleştirilmiştlr. Birinci satırı
y' \I I Kuınmış olduğundan kitabenin hangi binaya ait olduğu belli olma-
~akta v~ nereden geldi~ de kaydedllınemiş olduğu için bu konuda
J bırşey soylene.memektedı;. Anca~ Naci Kurn 'un. yu karıda zikri ge.
çen, Türk Tarıh Kurumu undankı de fteri nde bahsettiği bu kltabenin
parçasına be~ er bir kitabenin, Tabak larönü'nd eki büyUk mezar -
Iı~ tan (Seyyi d ~urhaneddin }[ezarlığı ) Müzeye getirildiğinden ba-
his vardır. Bu kıtabenın bahsedilen kitabe olduğu ve bu mezarlı ğ a en
~~ı.n Selçuklu yapısı olan ve kltabes i kaybolmuş bu lunan. yukarda
zıkn geçen Han Camii'ne ait olabileceği d ü ş ü nülmüş ise de parça.
la r Hanın kitibc yerine pek uygun düşmemektedir. '
Arapça , mermer , beş satır olan kitabe m etni aynen şöyledi r: ,
 MEH ıU;T ' ÇAYIROAC I{AYSE RtOE BAz ı KİT J.BE VE MEZ ARTA ş LARı

( Kazırımı ş ) ", (1 dan olan bu şehzadcyl yukarda bahsi geçe n meml eketin taksimi ne-
ttceslnde Tokat ve elvarı düşmüştür, Küç ük kardeşleri olup babası­
.ı....::- jL. jI ~~ . ,.c.~...ı..) 1) (i ) \"") )L i ~:>- ı.:,.:..ıJ I ) l:iJ.!\ :fj (ı nın veliaht tayin ettiği r. G ıyased din Keyhüs rev 'in birinci saltanatı
esnasında, ona karşı Sivas , Kayseri ve Aksaray yolu ile harekete
(r- r..:.:.ıl) r: i ~
.\:... . . .:.-. . . c- <-Ji ,., )11••\..:.lI
J \
• • • .H ~)tı. .::\kL ~\
.." ..... .... geç ip başşehir Kenya'yı 7 Zilkade 593 (M. 22 Eyluı 1196 ) ele geçirip
t ah ta ç ıkmıştır" , Sultan'ın tahta çıkışından sekiz ay kadar sonra ,
,.:.<ll v......
L · .1 ',)\.... -'.\ ait olduğu bina t amamlana rak yazılan bu kitbe, RUkneddin s üley,
manşah 'ın ilk kitabelerinden biri, Sultan unvanı yla da belk i b iri n-
J )'J;, '-.v ... Jl,;... .... ( ~ i) ,.. ;))\....;I ~ c:.~ . 1· ' . _\ • (3 cisi olmaktadır " . Zira Xiksar 'da, tahta ç ıkışından bir ay son ra (Mu-
ha r rem 591 ) tarihi nde yaz ılmış bulunan kale klta besinde, Selçuklu-
)\~\ s -y~ ı .)1,; J i r ) i:>, J ..:ilI .) \; J~ i lar'da u mumiyetl e melik ve vezir ler için ku llanı lan .:r.Jl, ~" un-
vanı " yaz ı lm ış tır. Eksik olan o kit ab edc a y rıca melik ve Sultan un-
-"- .......
.,,- -
, ?'I .
.1. \, .-yı·->- ... (Jl?)
OJ ı,..> . J lı""I ,
j .ı3ı1;w... .; J I lı.:...
7" \:,.J.\ (4 " anlarından h angisinin yazı ld ı ğ ı da malum değildir. Sü l eymanşah

J'r- y ~uı ~\ (' J-: ,j ..:..-I.;:>JI J I J W .,jıl ..:; s ~J

bu Jd ta bede saltanatina yakışır büyük unvanlarla anı lmıştır. Yine
k itabede binayı yaptıran E r billi şahsın isminin, kın1madan dolayı
anlaşılmayan bir bölümü ile, bir ma na veremediğimiz, Tür kç e, <cu
. .
<......> • ~
ile bit en bir unvanı veya mesleği bulunmaktadır. Kitabe sonuna
bir de hadls-i şerif ve bir dua ila ve edilmiştir. Yine bu kiülbe Kay-
r-L . .•- ....ı..
. .ı3ı 1 ( L,.., • ..:.ll J \i) .ıJ ~ J : ........; . ~ .1;;..... (5
L> "'"-= '-'.. J ".",; ..... seri'de Sultan ismi yazılı en eski kitabe olma ktadı r .
..:....1,V~ , ın ~ i
\ -"-i r'"..I. ('.ı .., ' .I.I ~ , LS' Ji .....; • .ı3ı 1 ı:....-,....
~J \ ..., .. J r- J •
Şehrin
Süleym anşah zamanında Kayseri'de bu binadan başka bir de
35 km kuzey bat ı s ınd a, Ank ara yolu üzerinde (yol bugün bura-
.~ da n geçmemektedirj , 599 (lll. 1203) yılınd a yapılmış Tekgöz (es ki
kayıtlarda Yalnız Göz) Köprü sü bu lu nmak tadı r". B u iki ki tabeden
Kınlıp eksiimiş bölümlerinden başka bir çok yerler inde oyuklar anlaşıhyorki Süleymanşah zamanında Kayser i'de birhayli imar faa-
bulunan kitabenin mevcut metninden çıkan tercüme şöyle olacaktır : liyeti olmuştur.
ıslam ve Müslümanların azizi. Rum, Şam ve Ernıen beldelerinin sul-
3 - Alaca KUrn.bet kitabesi: Ş ehrin Ta las Caddesi üz erinde,
t am, alp kutluğ .. .arslan, fatih, Kılıç Arslan oğlu Süleymanşah . "
geleceği aydınlık olsun, h alkı çok olsun, ömrü uzasın, (zaman ında )
mugtin cadde ortasınd a k almış, t ek kat lı, kare planlı gilğdeli ve al-
Allah'ın rah met ine muhtaç ErbiIli.....Allah korusun, hayrını kabul
etsin; beşyüz doksan dört senesinin mübarek Rece b ayının y edin ci
17 'rv ean. 2U , 2H -247.
Cuma gü nünde, P eygamber -Allah'ın rahmeti ve se lam! üzer ine ol-
LS H. 594 tarih li bir kal e k1ta.be.sl de Xl~ s.r· dadır. ıSm~ a Haiekı (U zu: ·
s un. buyurdu : All ah bize yetişir, O ne güzel vek lldir. Ne güze l mevla ,
ç.ar~ .h }ı K I ~ab~:erl
ht. 1927, s . 64ı . 65.
negüzel yardımcıdır. Allahım üm met-i ~[uhaınmedi bağışla.
19 Ka·YJJe" fye ~eh rt e. GS, 69, 120.
Kitabede is mi geç en Sül eyman Şah (bu k itabede, diğer bazı kita- 20 KaYBer Iye ~ ~Jır i, S. 9. Ham El1hem'1n ne-.şre tti.g1. tm kltabeyi zorlukla

be ve paralarında adı birleşik olarak Süleyma nşah şeklinde yazılıdır) yakı n ı D a ç ık3 re k inceledlA'lm lzde. c em ir ü 'l- m ü' m l:ıln» dc:ı sonra bir kelime bulun-
duğu n u , C'Z(:yneddln» 1s:n in i:ı eBe dreddm.. oldugunu ve eel-muhtac Ila rahmet-
Anadolu Selçuklu de vletinin yed ine t hükümdarı olup 1196-1201 yıl­
Ullah~ iba~s !c. ~ oı madı g--:.::ı.ı i'önno.~ bulunuyoruz .
ları arasında salt a na t sürmü ştür, II. Kılıç Arsl an 'ın on bir evladın-
 MEH)(ET ÇAYlROAC
tı gen praınlt kül ah lı bu t ür beni n" ba tı cep hesind e, yapı ldığı döneme
uygun düşmlyecek ş ekilde olan ıkı bUyUk pencer esi üzerinde bulunan,
yum uşak andaait (köfek i) taşı üzerindeki tek satı rlı k kltibede :
..ı -> J '-'J . .. SJ.ı.ı ~ .;,:1 ..:~.ı!' .., '11 ~ Il:.
yazılıdır. Kira benin orta kısmı yıpraamı ş olduğundan onaronda bu
kısım düz t aşla yen i lenm i ş ti r. Tar ih k ısm ın ın bir bölümü de keza
tabtat şartları ile silinmiştir. ~ aci Kum, kUmbeti onarım dan evvel
görmüş olduğundan Ta rih Ku rumundaki defterinde ek sik kısmı
cE mir sadreddin Cmer bin Cemaleddins olarak tamam lıyorsa da
burada eksik ola rak görülen kısım cEmir. ve eğer doğru ise cCema-
leddin s olmal ıdır. Diğerlerinin faz la ve yakış tırma olabileceği , ka lan
kltabeyi tetkikle anlaşı lmaktadır. Buna göre kitabed en cEmir Ce-
m aleddin bin Muhammed. ve m ensııb olduğu beldenin okunarn ı yan
ismi çıkmaktadır. Tarihte, yiizler ha nesi kesin olarak e beşyüz» , on-
lar ha nesi de divani olarak . 80. gibi yazı lmıştı r. Bı rler hanesi ta-
mamen silinmiştir. .
4 - Hieib Kümbell: Kayserı'de Kalenderh ane-Şıh lIahalle-
sinde, Ahmet Paşa ılkokul u'nun ku zeyi nde bu havai lde bulunan ve
ikis i a dsız (an onim ) kümbe tler diye bllinen Uç XII . yüzyıl kümbetl e-
r lnd en bir isIdir. KUmbet halen çok ha rap durumda olup sekizgen göv,
denin ancak üç dıvarı k almış diğer yanlar kub be ve kUlah yık ı la r a k
kaybolmuştur. KUmbeti n olması lazım gelen alt katı (eeset lik ) top-
ra k al tında k almış olduğıından du rumunu görmek mümkUn olmamış ­
Ur. Vakıflarca binanın, ka lan kısım larını sağlama alacak ş ek ild e k ü-
çük çap ta onanm ya pılmıştı r. Acilen tamamın ın restorasyonu ya pı l­
malıdır.
Kümbel in bu gUn ayakta olan gUney cephesi üzerlnde yumşak
açık r enk taş üzeri ne yazılmış Iki satırlık kitabesinde ;
• o>- ,l l .ı,......... L..L.
, ...... "" i
iS j ~ .!.llll ~ .;,: J J ~ '-;-':"b-
21 ıt:ahm u t A }cOk. du),ı;c ri'de Tuzh ~,1" su ıt.:ı.:ıhac.ı . K ö~k ı1t'c!tt'se ve
Al aca M eSCıt d..Iye tanınan üç Se~e:uklu mtman es er in röı öv e.s a, T ür k Aru l)lo; I
Dtrg y ,. S. x vtr-a. s. H , 15.
KAYSEIU'DE BAZI KIT ABE VE ~IEZARTAŞLARI
ibaresi bu lunmaktadır. Kal an dıvarların üst tarafında. killa h alt ına
gelecek ş ekilde dolaşan malum kitAbe k u şağında Ayete'l-kürsl'den
bir bölüm okuna bilmekt edir.
Yapı itibar iyle xn. yilzyılın ikinci yansına tarihlenebilecek oları
bu küm betin tarihsiz kitabesind e is mi geçen Hdcib Çavlı hakkında
bir malumat edinilememiştir. Çavlı'nın babası olan Abdülme!!k Gaz!
is e, nanlşmendnaı:ıe'de geçen AbdUlvehha b Gazi ve Abdurrahman
GazI" gıbı, Anadolu'nun fe thi esnasında gazalar yapanlardan biri
olsa gerektir. Çavlı'run cha cib. ola n unvanı, onun Selçuk lu veya
Danişmendii sarayında, sultanın kapı hlzmetkarlığı gibi mü hi m bir
vazifede olduğıınu göste r mektedir .
Bu kümbete kuzey·batıda, 15 M kadar mesafed e bulunan aynı
devre alt benzer bır kü rnbet Vakıflarea onarılmış olup külah altın­
daki kitabe kuşağında s ırasıyla Bes mele, Kur'an nI-18, I!!, B esmele,
İhlas Suresi (Sure 112) ve Ayet e'l-kUrsl yazılıdır. Yin e bunları n Va.
k ınında bul un an, KüçUk Çalık Camii bahçesindeki aynı döneme 'ait
kllm bet, onarı lmış ve sağlam vaziyet te olup üzer inde herhangi bir
kitabe mevcut değildir, Bu çağ kümbelleri nden diğer biri de Develi
Ilçesinde (es ki Develi. Yuk an Gün ey Maha llesi) bu lunmakta olun"
Dev Ali TUrbesi adıyla bili nen bu yapın ın pencere k enarındak i Ç;,k
bozulmuş kitabesinden ) ":L,'-';' .: " '; 1 n ••ıı ~ i ..,...J1 ibare si o kunmak
tadır. 602 (M. 1205/6 ) yılında yap ılmış bulunan Ka ys er i Şifahanesi
ve ~[ederesesi ( Şifaiye·Gıya,glye Meder ese leri , Çifte ~!edrese ) KUm.
het i (Gevhcr l'\esibe KUmbet I) .. kitabe kuşağında da Besme le, Ay c.
te'l-kUrsl ve devamı ayet yazılıdır.
n. xlli. yüzyıl k il cibesi
ve Nasr eddtn Hoca'nın mezar taşı : Kayseri Müzesi deposunda bu.
lunan ve Müzenin 1456 en vanter numarasında kayıtlı olan, m er mer,
22 Turan. 121. 131, 13-& .
23 Tahs~ Ozgi:ç·ı.(ah.":Jut A kok Devett .Abide:er t. Bt::.leten S.15. :5. 3 , 8-380.
2' ;Cay~eriye: Şeh r4 e. 30 ; Gabrie1.•. 6.3; l lahmut Ak ok. «Kayserı'de öev,
her Xe'Lbe Sulta.: Darf4ş:!3Il ve Sahttıiye ~e4re.scıcriJ. T ür k A r~olOfi lHrgi.
d , S. "'\-TI-ı. s. 133-IU; Abdullah Kuran, An<ıdoltıı ıte4re~~~rl, C. ı. Ank. 1968,
i . ~; M. Olu, A n k. c Erd.ec Devtı- Ana dolu Tilrk m lmar1s!n<!e t.Urbe btçtrrJe : b .
A't4dol w, s. XI~ 1 967, s . 73 .
 KAY SI:RtOI: BAZI Kl T./o.BI: VE ırr.zARTAŞ L....R I

i:CI parçalı oldu ğu h alde kü çilk parçası kaybolmuş. bu hali yle l06X I:ır:da bir maiumat bulunmamak tad ır. An cak Kays eri Dış Kale Sur.
24 X 26 cm cbadındaki Iah it tipli mezartaşmm alt sıra kitabe kuşa­ ları üzerinde, şimdi aynı zamanda bir er se mt isi mleri ola n Kiçi Kapı
,;-ında Kur'an IX - 21, 22. ayetl eri ile bir h ad is yazılıd ır: ile Boyacı Kapısı arasında Gürcil Kapısının- bu lunduğu, bu civarda
o •
sur Içi nde GiireU Hamarn ı diye bilinen bir hamam ın ve Gürc ümelek
,.; ..:.ıl:.>- • j l •...;, .) .;.. ~ .: ~..J J ~
• "" ." J "" . \ .. -. \
...;.,•
.,/ -
Hattın'un tü r bes ini n ol duğu baz : yaşlıla r tarafından ifade edilm iş tir .
Bugün bu ye pıl ard an eser kal ma m ıştır. Ba his konusu lIç s atırlı k
J li . ~
,.
r.-' •..l.:.? (..il\::: i \.1:' ~~ J..ıJ l>- kMbede :

Tereil mes i : Ra bleri onlara kendisinden bir r ah met , rıza v e c:: J -!'ıi 1 ~ .
1.,.;. ..... _
1;1)1 - i 1.-,., .....;,
"'t-""" -J .:ilI.,.....
, ..;
içinde ebed i kalacakları nimeti bol cennetl eri müjdeler . Orada ebedi
kalacaklardır. Allah, işte büyük mükafaat onun yanındadır. Pey-
gamber _Allah'm selamı ve rahmeti üzerine o lsun - buyurdu: DUnya
yazılıdı r .Buradan 723 yı lı RebiUlevvel ayının baş la rında (M. Mart
ahireti n mezraasrdır. 1323 ) vefat etmi ş o lduğu a nlaşılan Oürcüm elek Ha run'un şahsiyeti
üst sırada : h akk ın da bilgi yok tur. Haturt'un babas ının is mi dahi, helki başk a
dinden olduğundan yazılı değildir. !.lu tari hte An adolu. İlhanlı va li-
r:- ",,:" l ,~ J..ı!I.r": .l:-;...:.!I -,-:...JI Jy.t ı i ~ )I .r.i i~ leri tarafından Idare edilmekte id i.

~ .:» J? J \.S...b-1 ~ . .# j cr 2 - BUnyan ' Ulu Camii k ıtabesi : Kayseri'nin Bünyan İl çesi'«
nd e buluna n Ulu Cami ve kltabcsini Sa di Dilaver, Istanbul üniversi-
yazılıdır. Tercümes i : Bu kabir merhum, mağfur, said, şehld Nas- tes i Edebiyat F ak ültes i Sanat Tarih i Enstitüsü tarafından yayıula­
r ed din : Hoca'nındır. Altıyüz onbir yılının Safer ayında (~. 12H nan Sanat Tarihi Yıl!.ğ.'nın 1966 -1968 tarihli sayısında aeşretmiş­
~ıayıs.Haziran ) (vefa t etti ).
t i. Ancak bu miihim kitabe, sadece doğru okunan binanın mimarinin
ismi hariç tamamen ek si k bıra kıl mı ş ve binanın tahmin edilen ya-
Müze'ye Kays er i'deki hangi tUr be ve ya ıı:e1.arlıkt~n ge~diği be~li p ı l ış tarihinde ha taya d ü şülmü ş t ür. Biz burada, yerind e in celedi-
olmayan bu mezar taşının meşhur Nasreddl n Hoca ya aıt oldugu
ği m i z kitabeyi eksiksiz oiarak verrne ğ e çalış a cağız .
ile r i sürUlmüştili'. Ta ş ta Kasreddin Hoca'nın baba ismi yazılı olabile-
cek kısım kaybol muş olduğu gibi. isi mden sonra cço. ~ diye başlıyan Cam lin porta! nişine uygun olarak U şek lind c yerl eş tirilmiş
kelimenin de ne olduğu belli d eğildir. Bu ter kipteki isim de vrinin ade- 396 X 35 em ebadındaki mermcr, iki sa tır olan kiıabeni n 19 Cm en ln-
tlne uymayacak şekilde di kkat çekicidi r. Taşa halk iç indeki ~eş.ıı~ dek i geniş Us t satırında Kur'an IX-LS. ayeti yazı lıdır :
söylenişi ilc yazılmıştır denilebili r . Eksik kelim e onun esas ısmının
başlangıcı da olahilir.
j l.., "..,.Ldl r \i~ ? '}i \' ~-:LLJ ..il~ W--' W-- ..il ı~L • .r-": w l
. ,.~
__..ı:J.ı
. . ·", i J.......
~ .., . .-..i ..il i'} i . ,:.>.J 1 • ;; .n ı
..; ..( ; j l ..!1:J.l ~ \oJ .. \ ..;' ~ -'
IlI. XIV. yii.zy ıl lcitd beleri
..ilIJ...L.>
1 _ Giireümelek Hatun Türbesi ki tabesl : Kayseri ~lii7.csinde
bulunan ve Müzenin 83/84 en vanter numarasında kayıtlı, 32 X 53 cm • B U::ı.ya.n nçui'ııl.:ı es ki 1sml c Sa nm"a kI ı :..d ı r. 3Uııyan bmlnl . B u~ ycı . ~
ebadındaki mermer ki taben in ait olduğu türbenin yeri ve şekli hak- H lUn! dı olaroj( pçen as rııı sontarm da alm :.Jtır.
~O$ KAYSERtOE BAZI Id.TA-BE VE ıa:ZARTAŞ LARJ

Tercümesi : Allah'm mesc itlerlni an cak Allah'a ve ahirel gününe üzere. emirlerinden ve daha sonra Anadolu'da kendi adına bir beylik
Inanan. namazı kılan, zekatı veren ve Allah 'tan başka bır kın:~«;Ien kuracak olan E retna Bey'i vazlfelendirıniş. Abid Çelebi de bu vaz i-
korkmayanlar onanr lar. İşte onlar doğru yolu bulanlman o!abılır:er. feden affed ilmesi için Ere tzıaya, a racı olarak Ahmet Enaıd'y i gön-
Allah doğrudur. derm işse de isteği ka bul ed ilmemiş tir. Çelebi; istemiyerek çıktığı
bu seyahat dönüşün d e Kouya'ya geldiğinde, Konya'da Tac-ı kızıl 'ın
8 cm genişliğindeki alt satırda :
oğlu Emir Zahl reddinden b aş k a kimsenin k alm amış , hepsinin Ruın
~ ~.I ~• i..b..-.o .;.., '... . ")lJI.
• ;"'" \o.< • \ "'
; ..;'.L:ı.!1 ..Jy
..
."""':~i Jli hudutlarından çıkıp Şam'a gitmiş o lduklarını görmüştür. Onlar Kon-
ya 'ya ge lince Zahireddin de Gevale kal esine gitmlşti. Burada ki «Rum
. "- J \ı...~ f i ..
\.J...:: , \ "-::
~,....
-, ii ~; l:..:
. ~ \~.J ~. \ .lll ;.so' ,-e \1j
_ , ~. emirler inin Şam 'a gitm e. tabiri nden. Demirtaş'ın İ lhanlılar'a lsyamn,
dan so nra H. 727, M. 1327 yılında ~lısır'a, Memluklular'a il tica et .
J""":!I .rti ;,S) I~A ;,S-\;)' J~~ I./ 'Y I .r.-' !.!}~ i ~ mosi had isesini an layab üiriz. Yine aynı eserin 33 7. sayfasında , Tae · ı
i -' li ,. • ii 11 1-" kızıl 'ın oğlu, mefah irü.l-ümera Zahireddin'In bir zaman K onya 'rm
.ill c.:-->-\ J.i [.Ü ~..: ~.J~ ~~-U' J ~ )-U ..J:f~ ;Jç. ~ ,-,C '.f bikimi olduğu ve hUkümeti Idare etmek ve halka bakmaleta eşin in
(~ ... .
\
~J'
."
.~.1- . ~ . l c~ ~ ""'''~'''1\:.n:-• ~
_ .. ~ ~J \ ....
.; - o ; " .- <'" l.l'
: ~~ ~ ~
"'-- ~
bulunmadığı , bir gün, bir ziyaret esnasında Abld Çelebi'nin uzun
bıyıklarını tenkit ettiği, Abid Çelebi 'nin de ona cevap verdiği, bu
esn ada Şeyh Hasan Tlmurtaş'tan ( Timurtaşl olsa gerek, yani T imur-
yazılıdır. Tercümesi : Neb! -Allah'ın rahmet ve selamı ona o!su:~-bu­ taş 'trı oğlu Şeyh Hasan) acaip bir haber geldiği (Şe)' h Hasan'ın
yurdu : Her kim kü~ük te olsa bir meseit yaptınrsa ~ah t a o .kımse Meı:ıluklular tarafından öldürmen babası Timurtaş 'ın yaşadığı hak-
için Cennet'le b ı r C\' yapar ve o eve ham d evi adını Verır. Bu ~übarek k ındaki ya lan haberimi acaba Z) , bunun üzerine Zahireddi n'in ren-
meseldin imannı emlrierin emiri, adil, mü eyyed, muzaff er, f""'kları ginin değişip yem ek yemeden atına binip gittlği, bir kaç gün sonra
kahreden isvankarları katleden, Zahireddin bin Tac-ı kızıl ( Altın
da bir ok yaras ı ile vefa t e tli ğin in öğrenil diği kayı t l ıdır.
Taç ) -Allah ~nun akibetini iyi eylesln- emrettl (Yediyüz ) otuz dört
senes i :Muharrem Ayının başında bin a edildi. Ayn ı esere göre Abid Çelebi, Ulu Arif Çeleb i'nin ölüm yılı olan

Kitabe'nin, Camiin ceph e dıvarı ile aynı seviyede bulunan sağ
ucunda , üç sa tır halinde J,-, ',,; .:t. j r,Jil" y ' (Ka ra Bulaoğlu Kaluya n
yaptı) , so l ucunda da yine i1~ satır halinde ••...; .:t. ,:.: ,:-Y killibeyi
yazanın ve ba basının ismi olan yazılar bulunmaktadır.
Killibe'nin katip isminin yazılı olduğu sol köşesi kırılmış , fakat
bu kırıkla sadece inşa tarihinin yüzler hanesi kaybo!ınuş, birler ve
onlar hanesi okun abilmekledlr. Buna gö re , aşağıdaki tesbitimizle yüz .
ler hanesinin de yediyüz olduğu ve böylece 734 :Muharrem i başmda
(M. 1333 Eylill ortaları) yapıldığı anlaşrlan camii yaptıran Taeı­
kızıloğlu Emir ZaIılreddin Mahmud hakkında .malunıat aradık. A~­
met E flikl 'ni n eseri olan Ariflerin Jlenktbderi'nde (Çeviren Tahsın
Yazıcı, İst. 1973, C. s. 530 ) bu konuda şu b~ıgiler bulu.nmakta~~r.:
~toğollar' ın Anadolu valis~ Timurtaş .. M~vlev ı ,şeyhl Abıd. Çel~bı yı,
uç beylerini n kendisine bıat etmelerı ıçın elç i olara k gonderılmek
H. 719, sr, 1320 tarihind e ıte" levl şeyh i olmuş , H. 739, M. 1320 yı.
lı nda da vefat etmişti r. Bu durumda Zahireddin 'in öllJmU bu ik i ta·
rih arasında olmalıdır. Camii 73~ yılında tamir etmiş olduğundan
(bu hadiselerden, kitabede k ırık olan yüzle r hanesinin de yediyUz
olduğu aç ıktır) ölümü 734·739 yı lları arasında olmalıdır.
Faruk Sümer'in. Selçuklu A r~tırmaları Derg",l'nin birinci sayı ­
sında yayınlanan «Ana dolu'da Moğolla.. isimli makalesine göre,
H. 729, M. 1329 yılında, Anadolu valiliği, İlhan Ebu Said tarafından
Uygur Esen Kutluğ oğlu Em ir Mahm ud'a veril m iş, H. 733, ıl. 1333
yılında adı geçen emir merkeze alınarak yerine Celayir Şeyh Hasan
tayi n edilmi ştir. Emir Mahmut 734 yılında diğer ernirlerle birlikte
Ebu Said'e karşı isyana kalkış mış, 736 da Arpa Han ve Musa Halı
arasındak i savaşta bulunmuş , yine aynı yılda Celayir Şeyh Hasan
tarafından Azer beycan'da ö ld ü rü lm ü ş t ü r. Bu şahsın konum uz olan
Zahireddin Emir :'\lahmud'la a yn ı şahıs, aslen Uygur olup babasının
310 ıd C Hı!E' ÇA YlRDAG KAYSE R I 'D E BAZ I KİTA B E VE MEZARTA Ş LARI Mi

esas adın ı n Esen Kutluğ.

Anadolu Val iliğinden ayrı lış tarih inin de
73 ~ yılı ol duğunu zannctmekteyiz.
Ahmet Efliiki'ni n ba hsctti ğl Şeyh Hasar.. Tlmurtaş l, H. 73S.• I.
1338 yı lında ortaya çık ıp, 738 ve 140 yıll arında ıki defa Celayir Ş eyh
Hasan 'ı m ağlup etm iş , 742 y ıl ın d a da Karazıbü k sav aşı nd a Eretna··
ya mağlub olarak bir müdd et sonra da vefat etmi ştir. ~:retna is e
736 yı lınd a Anadolu val iliğini ce!ayir Şeyh Hasan'dan devral mış .
742 yı l ında da beyliği n i kurmustur,
Emir Zehireddin Mah mud'un babası Tae,ı k ızıl'ın is mi ile anı­
lan , Kaysezi'de, >'eri şimdiki Cumhuriyet Mah a llesinde, Sultan Ha -
ma mı ile Yoğu n Bur ç arasında bulunan ve XV, as ırda n beri kayıtlara
geçmiş olan ba- ma ha lle bulunmaktadır, Öyle anlaşılıyor ki Zahi·
r eddin " e bilhassa ba bası nın Kayseri ile yak ın alakası bu lunmak ta
idi .
Yine kimbede ismi geçen mimar Kara 13ula oğlu K al uyatı . kcn-
disinden önce yaşamış meşhur Selçuklu mimarı Ka luyan' ın ism ini
almış olmalı dır ve tabii ki Si vas'taki Gök Medresc'yi yapan meşhur
usta Kaluyan'l a ayn ı şahıs ol mas ı tarih bakımından m ümk ün de-
ğil di r . Camiin ör t ü sistemi. yine aynı devirde Kayseri'nin di ğer il-
çesi ola n Yeşilhisar'da (eski ad ı Develi Karahisan veya Yavaş h lsarı )
Alaaddin E rena ta ra fından H. 747, ıl. 1346 tarihi nde yaptınl an Ulu
Cami ve daha sonra Kayseri 'de yapılan mesci tlere benzem ekt edir .
3 - Kad ı Meseidi Kitabesi : Ya irnan (Yenice İsmail ) Mahalle-
sinde buluna."! ve bugUn Ist imla k sahas ı içindeki esk i evlerle yı kılına­
ya ter ke d i lmiş olan, yakın devird e yenil en m iş meseldin 60 X 80 em
e bad ındak l dört s at ırlık merrner kitü beslnde,
yazılıdır". Zilhieee 738 (ıl. . Hazirarı 1338 ) tarihli bu kita bede Ismi
geçen " e mescidi bu tarihte genişleten Emir Fahreddin İsmail ve
babası Em ir Hüsam eddin Ha lil, herhalde İlhan lı ve Ereınalı üme-
rasından ldller. :\lescidln ö:ıUnde bulun a n ve Kayseri 'de bu tUrlU
mescitlerd e özelli klc görülen kule mina res inin kaidesi olan çeşme
üzer inde buluna."! büyük ebatta.k i mermer ld t ' be, maalesef çok aşırı ­
mış olduğundan lıerhangi bir malumat çıkartlamamıştır.
4 - Şah Kutluğ Ha tu n Türbesi kit Abesi : Ka VS€ ri'c e Gavreın­
o ğlu Mah allesinde bulunan ve şeh rin en sanatlı portaline sahip olan
Şah Kutluğ Hatun türbesin in kitabe "e mezartaşları hakk ında Ilk
defa Nac l Kum. yukarıd a bahsi geçen «Ha yda r Bey'in ıleaarı nere-
de ? isimli mak a lesinde. bazı yanlı ş lık larla malumat vermiş, yin e
~ akarı da bahsi geçen Taşçı işaretleri kon u lu mak a lem izde de t ürbe-
~n mimarisi üzeri nde k ısaca du ra rak iki resmin i yayırılamıştık.
Bunlardan son ra Kemal Göde de «K ayseri Şehri. nde !tim benin ken.
dis ine göre bir tercümesi ni yayınlam ı ş , do ktora tezinde de yine ki.
tıibe " e mezartaşlarım konu yapmıştır. Biz burada esas ola rak tür.
benin mermer, dört satırlık, 90 X 65 cm ebadmdaki ara pça kitAbesi
üzerinde duracağız, Kim benin aslı "öyledir:
":)1 1"L" ' ) ....o.: ü;,1
.....]Gl ;; ).ı>d l ~ ~..;Ji ..:...::!I ;; Ri'
ü!..r-''11....1 J ~.:: i ~'1 L!.)\>. .ıi.ı l :, 1~ 1 .J"';l> .iLLJ . L;
. ....
,j \... ;.i .ıi.ı) } ~ ) ..1:> ,r.''1IJ u:': \;>.; .iz.'11 ~~.~)i
4 '~
- -. _ . ~ t:""'- . ~.;.
J _ .. ""' .,,-,

Tercümesi : Bu t ürbeni n ima rını te miz, hanım, şerefli. mabrent•

..ilI ~ J .J .ı, ...... J.-:l.I ,...\;:.11~ I I"L" kerem sahibi Şah Ku tluğ Ha tun -Alla h Ona dostluğunu devam cttlr-
'-
sin- oğulları " e anneleri (kendisi ) için emretti. Mer hum emirler
·~..ıll
'-'-
i L>- "....'11.',:
_. U
. I.,. _ 1 ·••..ılI ,;,J . ~.ıı
ı,... . J _..",
...'1!
J ..
EmJr Bahşayiş ve E mJr Hayda r Bey, Allah ka birlerini ııurlandırsın .
Yediyüz elli yıl ının (M. 13491 aylarında .
,J ~J .:..-.:illJ '::W t.:.... ~ILS,) c,uüj •...t..... \.. b d zll>
ıs Kitabe tnin tercümes t Dr. Kemal Göi.:1e tara!ı:ıdan De~red tl~Ur. KO!ıfJe'1'1
$eJı ri, s. 13· 14.
::ıt 2 'tE H MET ÇAYlRD A G
KAYSERı'OE BAzI KlTAB E VE MEZA RTAŞLARı
513
Kitabeden Bahşayi ş Ye Haydar Beyler'In. anneleri olduğu anla-
seri f;tnoğraf~c. ~Iüzesi teşhirinde bulunan merrner meı;sı' taşını
ş ılan ve tür beyi yaptıran Şili Kutluğ Hatua'dan önce vefat ettikle-
rin i öğreni yoruz. Türbe içinde, ka pının arka tarafına is abet eden
mukarı:""!ı nuhrap şeklindeki yüzünde devren Kur'a,ı IX . 21, 22~
ayetlerı Ye blı- dua yazılıdır.
duvar da, Şah Kutluğ Hatun'un, bin ayı kendi halis malından yaptır'
.ö ~ 4.!••1",; ...:..: l:~ J ~1 ~ j
dığına dair tarihsiz ve he rhalde yine hayatında iken yazdırdığı bir
kitabesi daha bulunmaktadır. . ı, ~
• .ll.:,.. ;....,.. -'
(i .~
~.
,..J.
r ~ .r-. ;, .

Vakıflarea197i yılında onarılan, bu onarım esnasında çökmü ş ~i;- ,y .ıJl<...>- J ,~ r.-I .~ .il I ,)1 I-lJI ~-:i -:r....ıJ ı>-
kubbesi tamir edilerek Uzerine bir külah ila ve edilen türbenin içi
tarafımızdan temizletilmlş , civardaki evlerin burayı depo olarak ku l-
lanınalarına mani olunmuş ve Kutluğ Hatun aile s ine ai t , daha önce Tercüm";'i : Rableri. on lara Kendis ind en bir r ah met, rıza ve içindeki
kınlmış bir kısım eksik mezartaşlan uygun şekilde yerleştirilmiş­ ebedI ka.acakları nınıen bol cenn etl eri mÜjdeler Orada ebedt k 1
tir. Eski yıllarda bu taşlardan bir ~ısmı Ka yseri ~{üzesine taşınmış­ cakl~dır. Allah, işte bUyük rnükafaat onun yanındadır. Allah :ah~~
tı r. B ahşayi ş Bey 'in ~üze'ye nakledil en mezartaş ın da i48 yılında öl- eylesin ve rahmetini artırsın, ~
düğü ve Haydar Bey 'in oğlu olduğu yazılıdır. Türbede bulunan Hay-
Diğer tarafı olan düz yüz ünde :
da r Bey'iıı mezartaşında ise i50 yılında vefat etmiş olduğu ifadesi
bulunmaktadır. Bu durumda Haydar Bey, Kut1u ğ Harun 'un oğlu,
Bah ş a yı ş Bey de onun oğlu, yan i K u tl uğ Hatun'un torunu olmak-
•.») 1 ~~ 1.1>
tadı r, Şah Kut1uğ Hatuıı'un yine Müze'de bul un an ve 1558 ııuma­ JW .:ilI 4>-.; J LCW\ .;.....;.11
rada k avıth olan mezarta şmda maalesef ölüm tarihi ve başk a ma-
lumat siiııımiştir. Türbe için de Ha ydar Bey'in 718 yılında ölmüş oğlu ~ i ~.> ) 1 -:r. if- -:r...o1) \>'
Emi r Hüseyin ile Bahşayış Bey'in oğlu Emir ıbrahim'in mezartaş­
l arı bulunmaktadır. ~ '".. ~ ,.,, '-''''J i~. "".. ";'.:ill,.;
,., J,J -

Vef at tar ihlerinden ve E mir unvanlan ııdan tilıanlı ve E r etnah Tercümesi : Bu kabir- merhum ve mağfur, Allah'ın rahmetine rnuh-
beyler den o lduğu anlaş ı la n Haydar Bey ve Bahşa yı ş Bey b akkında t~ç: me~hu,? ~{uhammed'in oğlu Alaa ddin Ali'ııindir. Allah kabizle-
fazla bir malu mat bulun a mam ıştı r. Haydar Bey' in is mi ile a nılan , rını nur an mrs m, rahmet ve rnerhamet ey lesin:",
K ayse ri 'ıı in Argı n cık :'Iahalles ind e, kitabesi., muhkem bir kö şk bu -
Era~nal~Ia~:m, .bi~. yıl kadar hükümdarlık yapmış olan Cafer
lunma ktadı r, Bu köşkten Albert Gabriel, yukarda bahsi geçen ese-
Bey ~,,-hıl dör dün cü hükUmdarı bulunan Alaa ddin All . Bey, 136.J
rinde bahse tmlştir, Şik an 'd e de (s . 151, 152, 153) Eretil alı ~1e1ımed (~i. 161) vefat ed eli babası Gıyzseddin ~{.hml'd Bey'in yerilı. hü .
Bey'in o ğlu Alaaddin Ali Bey'e yardım edip OIıU, Karamanhlar elin- ~dar. clmuş, 1380 (H. i 82) yılında' 'furhal'da vcbadan vefat et-
de es ir Iken ku r taran ve tahtına iade eden bir Babşaj~ş Bey'den ba- tıgı . t~hlerd: kayıtlıdır", 1lüverrih Ali, Kayseri'de mirıiva iken
bis vardır. Bahşayış Bey'in, ölüm taribine göre Alaaddin Ali Bey'le götaUgıı ve F u.suUl':I·ll.U a A M Isimli eserinde bahsatUği llzere, Ali
değil, Erotnalıların kurucusu Ala addin Eretna Bey'!e münase beti
olsa gerektir. 2S ıteza:tatı la..ra.tırn"zda:J. Kt:m~ ' ""lu , .
, .... U'IJ,,"e Ye ~ terne re k onun t.al"u ....d2:n"
A t&tü r:<: CC:Vf" I"$:te.sj Ede l>lyat FakW:~sl haz :rfad:t: «-Ere t M Illan 1ıXıI:-; ha
5 - EratnalıSultan Alaad din Ali Bey'i ıı mezar taşı : Bir yüzü
ınihrap şek linde, diğer yüzü düz olarak hazı rlanmış, i 4 X 40 X 23 cm
.
:ıl m~rr.Li . lbkto :-a :'~zlııC!f! kt:na.::11ml, ve Ka y.eri Şehri'nde (a. 13i'. ~." 2'0 ;
,e. ~Ümf'''..c1 \"'en:n!lI:1r . Ayı:ı t~ Uur'...ndeld YU: lIan :"aeJ K um da Tarth K um.
ulu olhkl d~e rmIB kaydetmittır.
ebadın da, müzenin H 97 envanter numarasında kayıtlı ve halen Kay-
21 ICad. BUrAalt~4rlbı ..ihmed re De1:leU~ tat. 1970, ... 4~-43~
,
TarlA Dcrg 14 ı F. : $3
 ){E ~.U..
"T ÇA"1'IROA(;
Bey'in meaart , Dedesi Al aaddln Eretna'nın inş~ etti rmiş ~lduğu.
Kay seri 'dek i Köşk Medresesi" içeri sinde, Alaaddln Erctn a, nanımı
Sul! Paşa ve babası GI~'aseddin Mehr.ıed 'le bir likte buluıınıa~mdır-"'.
Anca k 1906 yılından önce :'lutasamf tarafından, buradaki meza r
taşları havuz yapımında kullandırılırk~,n, bu f~eia.daı~ ~tin ~§ı ,,:u
ku rtul muş ve bilahire Kayseri Müzesı ne nakıed , lmışti~.. ~ . ı Bey LL'
Turhal'da ölmüş olduğu ma lum olduğuna göre, eesecının orada:,
Kay ser i'deki aile tü rbesine naklediimiş olduğu anlaşılmaktadır. K ı­
tabe'de All Bcy'in ve babas ının Sulta,ılık unvanlartmn bulunmzmas ı
dik kati çekmektedi r. Öyle anIaşıhyor ki, onun s on zaman ları.r.da
kısmen ve ölümünden hemen sonra da tamamen iktidarı ele geçtren
Kadı Burhaneddln Ahmed zamanında ceset naklediimiş ve mezar
taşı yazdırı lmış ; ikt idar değişikliği sebebi ile sultanlık ıınvanlarıda
yazdırılınamıştır. Kitabede tarih bul unmamak tadır.
IV. X V. yüzyıl k itdbeler i
1 _ Şevh Çelebı'nin oğlu Osman Çelebi'nin mezar taşı : Kay-
seri }!Uzesi i sl ami taş eserler dcposunda bulunan ve ~1üze'nin 149S
envan te r numarasına kaydedilmiş olan , klas ik Selçuk lu tarzında,
mermer 75 X 16 X 41 cm ebadındaki lahitin üst sıra uzun yüzlerin-
de ve bu sırada bir dar yü zde Kuran III· IS :iyeti yazılıdır :
.ıl'i . .k.<l ~ Wli <...J1 )i ) -:.G\i s .Y' 'il ...ıl'i Ail "jılJ 1"":'
, ,...GLI ).)'11 .Y' 'il
,.
Alt sıra uzun yüzlerde :
üst sıra bir dar yüzde: j Ji Alt sıra dar yiizlarde : ::.-' , '- •• .ıJ I
:tı·tr' , yazılıdır,
2$ :ı{ahr.ıut A kok. Kays er i"de: 'I'".ıD1sarı SUltanham, ı<Gşk ,.tedrese...
29 Kav.ss.ri'y~ Şek", 109-116.
KA.YSERt'DE BAZI KtT AB E VE ~tE Z A RTA ŞLAR. I
Ayetin t ercümes i : Allah, melek ler " e ad aleti yerine getiren ilim
s ahip leri, O'ndan başk a tanr ı olmadı ğına ş ahitlik e t mişlerd ir. Ondan
başka tanrı yoktu r. O g'Jç!üdü r hakim dir. Ayet haricindeki kısmın
te rcümesi: Bu kab ir büyük emir Karamanh Şeyh Çelebi'nin oğlu
merhum, masum, Osman Çelebi'nind ir. sekizyüz dokuz senesi Zil·
kad e ay ında (M. Nisan 1406) vef at etti.
Kitabede ismi geçen ve küçük y aşta vefa t etm iş olduğu mezar
taşı e badında n anlaşılan Osman Çelebi'nin babası E mir Ş eyh Çelebi,
K aram anoğu llarının , bu mezartaşına göre ilk Kayseri valisidi r. Kadı
Burhaneddin'ln vefa tın d an sonra, H. 800, M. 139S yılında ilk defa
Osm an lılar'a geçen Kayseri , H. 804, M. 1402 yılı n da Yıldırım 'ın An -
ka ra savaş ınd a rna ğlub ol m a s ı üzerine , Timur tarafından yeniden
kurulan K ara manJ ıl ar'a verilmiş tir. Kara mantıl ar da burada Timur
a d ı n a para b astrrmı şlardır-", H. 814, M. 1411 yı lın d a, Şe hrin Dul-
kadıroğullarınd an I' ası re dd i n Mehmcd Beyin oğ l u Hasan Beyin eli-
ne geçtiği, daha son ra Davud'un oğlu E mJr Ş eyh Çelebinin, Şehri
bunlardan kurtardığı , Ka yseri Iç Kalesi'nde bulunan kit a belerden
a nl aşılmaktad ı r" . Ka ledeki Ş eyh Çelebi 'ye ai t yarı s ı k ırılarak
kaybol muş kitabe şöyledir:
... "'....l:JI ~) "'..r-! ~.ı... ı>l? .J."Il..2JI ;)1)\'1 J .r-- 111
J. (.$~ ~J1 .r.? r.'}l1 C r':"'; .ü:.rJI ,,:,,(JI ~! .J><i j
.•. ).}b
,.. \~ \:. i -
i ~......i """".... tJIv·'" -..
'.jt.!l . Ji...oJI ........t LClI.~
J .. \",1-
.. . ı ~1~ &- .., f J. ri c. j J1 lli...!10ıs-) ...cı... ..lı U!":'
Tercümesi : Dalalette bulunan Türkler Kabe'n in ta hribi gi bi Kay-
"eri Şehri 'ni ve halkını isti la ettiler Davu d'un oğlu, bü~-ük emir Şeyh
30 1'Ca)"$e ri'de kl :.a bcHer~d e: ...• s . 532 .
<$> 31 8 _g.m .• 5. ~33 . Kar:amtl:ı og-ı u Mchmcd Bey'In H. 826, 1f. H23 y::.lı:ıda. ve-
t at: :!,;e : '::ıe Dulka. d ı rot ! u Hasan Be)' ( :-las reddlıı :ı.1eh m ed D e y'1:ı o~l u ) . N !S'c.!e'·
de bulunan K!.raman o g-ıu Al l Bey'In Uur:De yi1rüm Qf. D w kadtrlı1ar bu ı e ~e r dcı:
Devcl! v C! ..i\..k!.&r,gy'a kadar olaa bölgey I ts tü a e tmişle r tse de Kara."1lanog-ıu
ıbNl}ı~::ı. Bey in ::ıu klıbn ta arruzu üaerbıe çe~l!m1şZerdi r. 1.4. K:ı.ramanltlar
:ı.l ad'lie.s :" C. VI. s. 325 ( Pro:. Dr. sı.c . Şeha.bettl.o Te ki:ı. da g- taranndan ya.r.Jrn ı..;·
 516 5lEHıtET ÇAYIROAC
Çelebı çı kt ı. İ nsanların hata larmı aff eden ve ki nini susturan (Kur'an
m-134) .. .. .. zamanmda tamir oldu . Allah mUlkünü devamlı eylesin.
Aziz Şeyh Çelebi 'nin o ğ lu- ?-Demir ...
Kitabede <za lim Tü rkler s tabiri ilc Du lk ad ıroğu li ar: a nıl mı ştı r.
Ka ra rnanhlar da bir Tür k boyu olduğu hald e, Şeyh Çelebi veya kita-
beyi yazan Dulk adı rhlar'ı bu <ekilde vasıflandr rmak t adırlar. KWibe·
nin kın larak k aybol muş olan bölümün de, herhalde Kale'nin tamiri'·
nin Karamanoğlu ll . ~Iehmed Bey zamanın da yapıldığ; yazı lı idi.
Kitabeden, Şeyh Çelehi' nin, konum uz olan Ahmed Çeleb i'den baş ­
1.20, ilk ismi yin e Şeyh gibi okunan Demir (Temir) isi mli iki n ci biı
oğl u ' nun varlığı da or taya çı kmış oluyor . Bu isimden Şeyh Çelebi'nin
Kayseri'yi Karamanlılar'a veren Timur'un iSmini oğluna vermiş ol-
duğunu anlamaktay ız. Kıtabede tarih kısmı da kı rılm ış olduğundan
Ka le' ni n Dulkadıroğull arından alınış t arihi belli o lmam a k t adır.
Karamanoğlu Mehmed Bey 'ln, Mem hık lulae'a ait Tarsus'u, Ra -
mazan oğlu Ahmed Bey ile birlikte ele geçi r meleri üzer ine, H. 8221
M. 1419 yı lında Memluk Sultanı Melik Müeyyed Ş eyh , Anadolu' ya .
oğlu İbrahim kumandasınd a büy llk bir kuvvet göndererek Kaysari
Ka lcsi'ni , Şehrln beyi olan Şeyh Çelebi'nin kaçması üzer ine fethet-
liğini, bu sırada kendilerine tabi ve yard ımcı olan Du !kadıroğlu
Na s ı re dd i n Meh med Bey'e verdiğ ini tarihlerden öğreni yoruz" .
tır ) .Ba~ts konusu luramanh . Dul kadırlı mücadelel eri ha kkın da Ş:.karf 'C!e
ma lumat b ul u em a ktad ı r : c Al :ı.a d d i r. Ş ah ş a m B(')'!c r~d e :ı ;:\1eW< Nu ı!' He
cenk ıdü~ :S".J !h o!m u şl a r ldt Oklu Ta \-·:.ı Has an , y irmi bin asserte X !g de li:::ıüc,cı
gcl ln ~ yal ım!. eyl edJ.. l brah!m Han duyu b crua bm e !" c em ey;edi. .. ... I(arı.'t~s. ş:
Al aaddI~ Bey'l serdar Idüb on bin er ıl e Oerm tyea og- ı u 'ol:. yardım ;;,~nd el(~~ ve
Or han Bey geHl tı şamtu ne :'-lig-de o vas ınd acen k eylcd!.. .. . . Şa m askıı: r1 He
Orhan Bey ~r:ni gün etek idfib Şaml u y itiıl gelüb Kararnan aske rin aı ndıta r.
Ortian Bey Şehld oldu. As ke r kat;ub gf.derke n yedi b'n er (te İbra hlrrı Han Irü :ıi d l.
E mmüs i Orha.:ı 'ı.o ııeh fd olduğun c1ay ub, dön Cb yi rm l d i5rt bin cr dahi cem
~ td ü b . Şamlu'ya mu~a bil · I rI ~ U b ye di gt!n rnutıkem cenk eyı edt. . . . .. Şam n.site rl
.§öyie s ındı ki ka çm ata başladı. Am!Jc; OV.8SI'na ve rmen mu bkem cenk eyled i-
len- (s . ı sa . 1S7 ). Bura4.a. oE Ş aml u t a r~ dan ka s~ın Dulkad ırogul b rı otdu ,:ıı
malumdu r . B lr 1.oıc l :s..n. i c't'e.vU. olarllk gl!~n D ul kad ı rog : u Nu ıred ::t.n M.chme<1
. ney'~n oglu Hasan B tıy ' l.n. aynı eserin 1!52. sayfasında «Ta hir H asan» olar ak
ge çen, Şam'a htikmelt1lri bellrtUen ve Alaaddln Bey1e su lh y ap tıgı ~ad(;
edıl en :ııah ıSola a.yn: o lmu ı lazımdı r.
32 Kay seri'de ki ta bcı4!!rinde:n s . 534. ; A rifı, s . 373; K41Jli sr iye ~s/m .
s_ ıu; Is:n:lC Hakkı Uzunçar§:It. Aııado:", BeJl:ik ~CTi~ Ankara 1969. 6. 169· 171 :
.l.A. Dl,l lk:ı.dıroııı:ı!arı ıla d<! es t, C. ın. s. 659 .
KAYSE R I'DE HAZI K1T,A,BE VE M EZ ARTAŞLA R!
As t ında bir Karamanoğlu destanı olan Şikari tn in ~ ı Ka:ra ma tı ~
oğu!la", tarihind e, Ş eyh Çeleb ı' n in bab ası olan Davud Bey hakk ı nda
dest an tarzında a nlattığı kanşık ma lumat arasından şu hususlan
t es bı t edeb iliriz : Davud Bey , Karama n oğlu H:ılil Bey 'in (beylik yıl ­
l arı aşa ğı , yukarı 1333-1350) " c ğ lud ur, Muhtelif zamanlarda Ka-
r.. manlı la r ad ın e Konya, Kayseri ve Sivas'ta beyUk yap mış olduğu
y azar tararından ileri aüriilmektedl r. Ancak onun K aram an oğlu
Mchmed Bey ve ıbra him Bey zamanmda Kays er i beyli~inde bulun-
mas', konumuz olan mezartaşr: Kayseri I ç Kalesi 'ndeki, o* lu Şeyh
Çelcbi'ye a it k itabe ; Ş ey h Çelebi'n in, ~Iem luk lu l ar ve Dulk a dı rl ı ­
la r' ın. 1419 y ı lı nd a Kayseri'yi işg aller i üz erine şehirden k açması
hak kında ki tarih i kayıt ile uygun dllşmemektedir. Bu tarihierde Da-
vud Bey d eğil , oğ:u Şey h Çelebi Kayseri emiri dlr. Şik8.rl Ş eyh Çelebi
yeri ne babas ı nı yazmıştı r, Ş e y h Çelebi'yi hiçbi r yerd e anmamakta-
d ı r. Davud Bey'i n ne zaman ö ldüğü ve meza rı nın nerede bulunduğu
n-arum d eğ ildir,
Yuk arıd a da zik re di ld i ğ i gibi 1419 yılınd a Kayseri, mernluklu-
l arın desteği ile Dulkad ıroğulları 'na geç miş, bu tari hte şeh i rde Ka-
ra m arıoğull arının emiri bu lu na rı Şe yh Çelebi k açm ı ş ur. Bu hadise-
ier Şikari 'n in des tanın a akse tmişt ir . 144 ve 145. sayfalarda bu ha-
diseler anlatı lmakta dır. Buradaki Şamiler'den kası t, Şam'ı (Suriye'
yi ) elinde bulu nduran lI e mlul uk l ar' ı n müttefiki ola n D ulk a dtr lı lar'·
d ır. Kaynak, Ş amil e r' in Kayseri'ye kad ar olan bölgeyi zap tettlkle-
ri ni, Kayseri'yi aldı kları nı ve Şeyh Çelebi yerine y anlış lıkla k ayd et.
miş buiundu ğu Davu d Bey 'in kaçarak Larende'ye geldiğini a çı kça
anlatmaktad ır .
Şik a rl'nln bu konuda verdiği malumat üzerinde dur ulacak bir
husu s daha bulunmaktadı r. Bu hadise ler e s nas ın da Ş am 'dan gelerek
Kayse ri'yi alan la rın başınd a olduğu belirtilen AbdUrreşid 'in, Kay.
se ri'nin . Dulkadırlılar ' ın eline geç mesinden sonra Ş eh irde, eskiden,
Şikari 'de geçtiği <ekilde c Şa ml l e .., bugün bili nen ismi ile Hattıniye
Medı-eseslni, harab olan bir Is lami yapının üzeri ne yaptıran" Dul-
33 Ş :..kAr1'n ic Ka ra rn.eı n o!1 ıı U4r ı Ta riJ~ l, 'rerc. "t es ıı d Koman, Koc ya 19t6.
34. I .A.. Kara rIWHI !,lar MaddeSi: Şika ri. s. 65·67. 69. 'l2.7~, 83. 8t , 91", 96.
100. 102, 124, 13 1, 132. U 2, ı-H , U~ . ı ~o, 1~9, 168 ·ı i1 , 174, liG, 179. 182, l S:Li. 18-9.
3ei :O.{e ~rese:ı1:ı sa.hibI oLa!: phsın, 19SO yılında yap tı rmış o!dugu onan m
~ :r$$ : ~da es~l ve daha mükemmel ya pın ın temelleri ortAya Ç1k.on l~ t ır. Zaten
 518 ),l E il ıl E, ÇATmoM; KAYSERI'OE BAzı KlTABE VE JdEZA RTAŞ I.ARl 519

kad ıroğlu Nası reddin !.lehm a<! Bey'in ( Ş ikarl'ce Melik Nas ır) dedes!
olduğu, bu ismIn , aynı şahsın Zeyn a::ldin Ka raca olarak bilinen esas
isminden başka bir ismi olduğu an laşılmaktadır, zir2. Medresenin
IdtAbe metnir. i Ha lil Edh em'e veren, yuk anda zikri geçe n Ahmed
Nazif Efendi, bu konudaki vuku!iyeti ile kitAbede yazılı olan Meh.
med Bey'in dedes!:ıin ismini bu şekilde okumuştur. Halil Edhem'in
ha hususta yanlışlık yapılmış olabileceği hakk ındaki tereddüdüne '"
",ahal yoktur. ısim ŞlkAri'}'e de bu şekilde geçmiştir. ~ledrese 'nJn ,
yerinden düşerek d~rt p arçaya ayrılan ve halen Kays eri ~Iilzcsi de.
posunda bulunan kitabesinde bu bölüm maa lesef kınlıp kaybolmuş
olduğundan karşı laştırmak ta mümkün olamamıştır. Şikari'de ve-
ril en malumatta yine ısim karış ıklığı vardır. Bu sefe rle Kays eri 'ye
Abdürreş!d (Zeyneddin Karaea ) gelmemiş torunu Nas ıreddin ~[eh.
med Bey gelmiştir,
Kayseri, Dulkadıroğu1ları 'r.ın elin de ~ı. 1435, H. 839 yı lına ka -
da r kalmı ş , bu tarihte te krar Karanınnlıla r'a, l bra h im Bey'e g<!ç.
m i ş ti rU.
2. E mir Musa'nın oğlu Ahmed Çelebi'nin mezar taşı: Ka y-
seri Müzesi es ki eser en vanterine 1531 numara ilc kayıtlı olan.
79 X 16 X 25 em ebadında, Selçuklu tarzında lahi t ti pIJ merm er , baş­
tarafı kınk mezar taşının üst sıra uzun yüzleri nd e :
Tercümesi: ..... hayrat (sahibi), i}1Jikle. yapan, Şeyh Çelebi -Allah
ömrünü uzun evlesin ve geçmiş lerine rahmet olsun- (nın oğ lu), eski
Karaınanlıı",,'a' mensub, Kayseri Şehri'nin hakimi, Büyük ~[usa'nın
<,ğlu mağfur, said, şeh i d şefi, Ahmed Çelebi, sıkıntı iileminden ferah
~!ernine, hiliiIi h:eri yedi ........ de (göçtü ).
~[ezar taşın ın k ırı larak. maalesef kaybolmuş bölümünde tarih
ınsmı ile Şeyh Çelebi ve E mir . Ius a'n m karabetini gösteren ibare
bulunacak idi. Taşta sadece vefat ayının günü olan yedi sayı sı bu-
l un mak tad ır. Biz, bu taşla o tarihte Karamanltlar' ın Kayseri val isi
nIduğu anlaşılan E mi. Musa 'nın , yin e taşa göre o zaman hayatta
olan ve yukarıda hakkında malumat verilen Şeyh Çelebi'nin, oğlu
ctacağmı tahmin et tik ve tereüme yi bu şek ilde tamamladık , Zira
mezar taş ına baba ve deden başka bir şahsın isminin geçmesi iidet -
t en değildir.
KltAbede tarih kısmı bulunmad ığından E mir M usa'nın ne za-
ma n Kayseri valisi ol duğu malum olınamaktadır. Aneak Şeyh .Çe.
lebi'nin Şeh ri , 1419 yılınd a Du lkad ıroğuUan'na te rkederek kaçtığım
ve o tari hten 1435 yılına kadar Ş ehrin Dulkadı roğu llarında kaldı­
ğını yukarıda görmüştük. İşte E mir Musa bu tari hten sonra, yaşlı
babas ının yerine Kayseri Emiri o:muş olmalıdır. Şikarl'd e bu husus-
ıa kısa bir malumat bulunmaktadır. Sayfa 191 de : . Hiis ıl -ı kelam
İbrahim Han hasta oldu, bildik ! sefer zamanı yakındır, oğullarını

.r.-'11J. ..s1.:' -l..>-I ~ i ..Izo....:Jl -l.:--Ii .J~1 ' -. başına cem idü b Mi. :\Iusa dir ler bir ammlsi var idi, Kay-
seriye'yi ana virdi.• ifadesi bulunmaktadır. İ brahim Bey'in 1463 yı .
(..Ji .:: ı..) j i '-! J.,Q:.\.I "':~i <:.; ~ rS \.:l-I ıs: .r f"l ı l ı ııda vefat etmiş olduğu malumdu r, An cak Şikiirl'nin, Sultan 'ın ölü·
m ü sırasında Ka.}"Seri";ri ona verdiği haberine, E mir Musa 'nın İbra ­
aıt sıra uzun yüa ler de : him Bey'in amcası olduğu kaydı gibi pek güvenllem ez. Dah a önce
de E mir Musa Kays eri Valili ğ i yap m ı ş olabilir, Karamanltlar'da
• ~ ..:iı I J"k ""~ ~ i ü l:.....:l-l ~\j ..: A.r.>J (i) •.• da ha önce beylik yapmış ve 757 yılında vefat eden Emir Mus a" ile
..... L.. j r ; JI .b J i r ,:)i ,b ,',.. ";)L.l ~ ,. Kayseri valisi olan E mir Mus a'nın aynı şahıs olmad ığı aç ı ktı r.
'-.:. L.""' ''' ı..-""' '''' _ \ "" "" Ş eyh Çelebi'nin oğlu Osman Çelebi ile torunu ve E mir Musa'·
ilst da r yüzde : •0-~
·
Alt dar yü zde : .J
•
ıı. yazılıdır. nin oğl u olan Ahm ed Çelebi'nin mezar taşlannın hangi mezarltktan
veva türbeden geldiğine dai r, Müzc'de kayıt bulunmamaktadır. Bel-
bID&~ o yapıya alt clması lazımgelen bltml tez)"lnatıı taflar lk!.:ıC'i y~p:"":ldı:. ki 'de Karamanoğulları'nın Ka;rser! ile ilgili olanlarına ait, Kayseri '-
ra.s: ~eJe yerlerde k".:lla c.:1mıft: r. de bir aile t ürbesi vard ı .
36 Koy. eriy e ~~hrl. e, 12....
37 Ça)"lrd:ıt. Kayscrl'de kitabelertnde:ı J . :'j35. ıs L \.. a.1'.m.
 :ME H M ET ÇAYIRIM.G KA'Y'sI::RtDE BAZ! KttABF4 VE MEZARTA Ş L.AR !

Hayrat ve Iıasenat sahib i olduğu belirtil en Ş eyh Çelebi 'nin vak-

flyes inin de bulunmas ı ihtimal dah llind ed ir. Dulkad ıroğ lu Ala üddev-
Je Bozkurt Bey'in oğlu Ş ahruh Bey'in (ölüm H , 914, ~i. 1508 ) Kay·
seri'ye tabi Barsam a (bug ünkü merkez çıvuşağa Köyü) ma lik ane-
s inin geli rinin yar ıs ını , Kayse r i'd e Şeyhi Çelebi Cam iirıde, kendisi
Için K ur'an okuya ulara tahsis ettiği ha k kında vakfiyesi bu lunmak-
tadır". Ş eyh Çelebi'nin bu isimle anılan camii bugün Kayss ri'de
yok tu r. Ih t imal İç Ka le içerislnde, F ati h Camii ola ra k bilin en tek
kubbeli kliçük rnescid bu camiidi r. ı

T!
Şeyh Çel ebi'nin bilinen ai leslal ŞU şeeere ile gösterebiliriz : !
Halil Bey (ölUm 1350 ?)
i
j
i i
Davud Bey
i
.'
t!

Şeyh Çelebi

Demir
i Emir
i
~ıusa Osman Çelebi
i
i
Ahmed Çelebi

7-
<

..
..
-,: ... ,ı
"',
.......,
i ' ':

ıli \•

'T'
, l
39 Pro~_ Dr. Faru k S üm er . cBozok ta t~hl.::.e da lr araltırmala T:), s. 339.
"
 ~{EIDIET ÇAYIROAC ıu YSERtOE BAZı KIT.UlE VE ~[F. ZAR'l' AŞ [.,\R! 523
522

·•
~
~

t:
••<
::;
<
~
a
:<
•
"'
"E ]
..~ S
;;;
~
:!"
d
~
<
E
a:

..::'"e
~
e
o
:<

~
c
~
~

=
;;;
::
 MEH ~ıE'l' CA TIRDAC- KAYSE R I'CE BA zı K1T.\BE VE :.<E ZA RT.' ş l.AR ı
5%"'

ı;
S~ ~
S
o
li
~

E ~

=
'0 "="
.::" ~
's= ::"
-e =
•" 'ö
-e
"
c
••"
'" z=
~
i
..
E
~
ee

.<ii
E

<,
r-
i 526 ılEH.'IET ÇA YIRDAG I{AY ~ER!'DE BAZ I RITAılE VE ıreZARTAŞl..ARI 52i
L
i
,!

Res im. 9 - GÜrc".:m.e~e ~ Ha.t en TCrbesi id:a.bes!.

.,
~ .- .'

R~~:n
,

10 -
. '" •
B:.::ıya:ı. Ulu CLon!l k lta.be.s!,..
 K AYSE R I' DE !lAZ l K lTAIlE VE MEZA RTA ŞURl
325 MEH~IET ÇAYffiDAC

~
ı:
~
o
E
~ .E
"• C
i
. ;(

:ıl
"-
o

'"
fo "•
.!!
~
•• <
e

-
.!!
ee
.:
~
J.
;; i
:<
"~ -
~

~o
i c:
:ı
E
;;
o
:::

Tarih Dcrg tsl F. : Si

550 ~{EH~lET ÇAYIROAG KA, SERl"DE BAZı KıTAllE VE MEZARTAŞLARI 531

.
.5
!!
ii!
z~

'ö
o
.•
s:

;; '"
:i
~
;;
•
ı::
s
E
..
.!j
c
u

ft c :.:
•E :c
•
:;;
u
<: .••
ı::

•:.:
~•
t.>
ii i
<- tl. o
~ ı'l
•
ı::
•u
"
E
c
•E
c• '"c
~
.:::•
E

.E
.E
~
u
~
i ..
:::•
ö E
Q- o;
= :::•
~
Ö
ı
:::
E
~

<,
 ı{!:IUI ET ÇA YIRDAG

ESK! TüRK !ÇECEKLER1."'DEN . BEGNI. OZERDlE

BIR DF..I'.'E~lE

1lll.w!Jin Salman'

Isl!mlyetten önceki Türk Sosyal Hayatı bir çok yönleriyle ilgi

~e ki cidlr.Uygurlann bir böltınıü hari ç, genellikle göçebe olan bu
hayatın eriteresan taraflar ından biri de, gilnltik eğlenceler, bu eğ­
lenceler sırasında oynan an oyunlar, yenilen yemekler ve Iç i lerı içe-
ceklerd i, Biz bu yazımızda, bu eğlen ceterin bir cephesini te şkil eden
içeceklerden o devirlerde çok içilen eBe gnt » üzerinde dur mak isti-
yoruz.
Begni kelimesine eski metinler arasında ilk defa miladi vrıı.
s sr rn sonl a rın a doğru Çin ansiklopedisi T'ong tie n'de rastlıyorus ',
O dönemlerde çince . P 'o·ni. şek lind e yazıl an kelim e ş arap karşı lı ­
ğınd a ku llanılıyordu . Eski Türk siyasi hayatını bütün cepheleri ile
tan ıt an ve az da olsa. kiiltür h ayatına dai r bilgiler veren aynı asrın
c.seri . Eski Türk Yazıtlaranda ise. bu kclime maalesef geçmem ek-
ı ed ir. Bu durum, bir Iügat havasından ziyade, gel eceğe, mazinin acı
I ıatıralarını intikal etti rme ama cıyla yazıldı ğı anlaşı l an ki tabeler
yönUnden normal karşılanmalıdır.
Göktürkleri takiben, Uygur devletine, özellikle Turisn Uygur
devletine ai t metin lerde begni'ye çok sık tesadüf olun ur. 1. Uygur
devletinde. Kutiuk kağaniarın ieraatleri hakkında ge niş bilgi veren
Ş ln e-u su yazıt ında begni 'nin . b hali olan . Begni g' kelimesine rast-
Res tm 22 - ~t çelebi'nb ti'eza.r"'..3.§1.

ı .Pı.u: Pelilot . Le Nom titre dK tı m danJI Odoric ek Po rdemuı t. 'l""ou :ıg- Pao.
19 14. s. {50.