WYKŁAD II

Wielość języków pedagogiki współczesnej:

Cel: Uświadomienie, że we współczesnej pedagogice funkcjonuje wiele odmian wiedzy o
wychowaniu i wiele jeżyków wychowania. „Mulitijezykowość” i „multitreściwość”
pedagogiki obliguje nas / pedagogów/ do nasilenia wysiłków w zakresie krytycznej analizy
owej wielości. Obfitość znaczeń musi zaś uczulać na niebezpieczeństwo wrażenia
dezorientacji i chaosu.
Plan:
1. Język praktyki edukacyjnej a język pedagogiki
2. Najważniejsze style językowego kreowania rzeczywistości edukacyjnej
3. Język pedagogiki naukowo-socjalistycznej a/i język pedagogiki sprzeciwu
4. Dwa ujęcia wychowania
„Język jest najbardziej precyzyjnym i skutecznym narzędziem poznawania świata,
przekazywania danych, informacji i wiedzy oraz porozumiewania się ludzi ze sobą. Może tez
być użyty do manipulowania świadomością ludzi i grup społecznych.”
T. Hejnicka-Bezwińska
Ad.1 Język pedagogiki edukacyjnej – język pedagogiki:
Rozbieżność stylu języka:
 W społecznej praktyce edukacyjnej (język potoczny)
 W nauce (język naukowy)
Dylemat naukowy współczesnych nauk humanistycznych:
1. Niedostatek naukowości w naukach humanistycznych / społecznych – potrzeba
budowy języka na wzór nauk matematyczno–przyrodniczych, sformalizowanego i
skwantyfikowanego (ilościowe ujmowanie zjawiska ujętego opisowo) …
2. Uznanie całego bogactwa metafor, kolokwializmów, intertekstualności sensów i
znaczeń stosowanych kategorii pojęciowych …
Spór niekonkluzywny, ale dobrze służy wyostrzeniu problemów języka dyscyplin naukowych
należących do grupy nauk humanistycznych i społecznych (T. Hejnicka-Bezwińska) …
Język pedagogiki – pedagogii:
Język pedagogii – bliższy stylowi potocznego myślenia i mówienia o edukacji
Język pedagogiki – musi nawiązywać do języka współczesnych nauk humanistycznych
Pedagogika ogólna, aby opisać niezwykle złożone związki między tymi dwoma stylami
wypowiadania się (opisywania, wyjaśniania i interpretowania) o rzeczywistości edukacyjnej,
musi poszukiwać i posługiwać się swoistą formą metajęzyka!
Metajęzyk – dowolny język służący do opisu innego języka …
Rolą pedagogów jest budowanie „mostów” pomiędzy różnymi językowymi
rzeczywistościami edukacyjnymi!!!
Ad.2 Style językowego kreowania rzeczywistości edukacyjnej:
Styl języka:
 Potoczny
 Naukowy
Styl potocznego myślenia i mówienia o praktyce edukacyjnej:
 Jest to pierwszy język, który dziecko poznaje i pozwala przez całe życie budować
własne uniwersum symboliczne i tożsamość.
 Jest to pierwszy język który dziecko poznaje i pozwala rzecz całe życie budować
własne uniwersum symboliczne i tożsamość.
 Jest podstawą włączenia w kompetencje komunikacyjne jednostki innych stylów
językowych niż styl potoczny …
Z elementów języka potocznego budowane są pierwsze i najważniejsze struktury poznawcze
w umyśle człowieka, które działają jak filtr w stosunku do nowych informacji, danych,
wiedzy.
Z elementów języka potocznego budowane są pierwsze i najważniejsze struktury poznawcze
w umyśle człowieka, które działają jak filtr w stosunku do nowych informacji, danych,
wiedzy.
Język ten decyduje też, czy jednostka jest w stanie przyjąć i włączyć w swoje struktury
poznawcze nowe dane, informacje i wiedzę, zmieniając swoje uniwersum symboliczne.

Cechy:
1. Ścisłość – jednoznaczność sosowanych terminów
Paradygmat:
 Przyjęty sposób widzenia rzeczywistości w danej dziedzinie, doktrynie itp.
 W językoznawstwie: zespól form deklinacyjnych lub koniugacyjnych właściwy
danemu typowi wyrazów

2. Systemowość – terminy naukowe stanowią element szerszego systemu kategorii

pojęciowych
EDUKACJA – kształcenie + wychowanie
EDUKACJA – formalna, nieformalna …
KSZTAŁCENIE – uczenie się + nauczanie
3. Ograniczoność – wymóg zastosowania pewnych procedur uściślających definiowanie
pojęć …
Współczesny językowy obraz rzeczywistości edukacyjnej:
Czas wolny:
 a. Czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych; pracy
zawodowej, nauki (…). Czas wolny racjonalnie przeznacza się na: odpoczynek,
rozrywkę, działalność społeczną, rozwój zainteresowań (…) – W. Okoń
b. W istocie czas niewypełniony rolami, w skrajnym przypadku czas „pusty”;
poszerzająca się sfera w bilansie życia jednostki; wymaga nowych kompetencji
kulturowych (…) wymusza umiejętność zachowań mających subiektywne wartości i
sens; bez tej kompetencji pozostaje „zabijanie czasu”. (…) Pytanie kluczowe: jak
uczyć kompetencji radzenia sobie z czasem wolnym, gdy nic nie trzeba robić z
nadania zewnętrznego? – L. Witkowski
Wychowanie:
1. Dawniej / Tradycyjnie:

 Oddziaływanie na czyjąś osobowość, jej formowanie, zmienianie i kształtowanie

 „wyzwalanie w drugiej osobie bądź grupie społecznej pożądanych stanów, jak rozwój,
samorealizacja czy wzrost samoświadomości”
 (Milerski, Śliwerski, 2000 s. 274)

2. Współcześnie:

 Całokształt procesów i oddziaływań zachodzących w toku wzajemnych relacji między

dwiema osobami, pomagających im rozwijać własne człowieczeństwo
 „uznanie i afirmacja wolności”, „dialog między osobami”, „nie ma wychowawców i
wychowanków, ale są spotykające się ze sobą osoby, które obdarowują się sowim
człowieczeństwem”, [wzajemne otwarcie] się na siebie, uznanie „własnej wolności i
godności”, okazanie „autentyczności, poczucia odpowiedzialności, zaufania i empatii”
(tamże, s. 274)
Ad.3 Wielość języków pedagogiki współczesnej:
Język pedagogiki naukowo-socjalistycznej:
 Według modelu teologiczno-instrumentalnego
 Operuje wypowiedziami o wychowaniu celowym
 Podporządkowany zasadom ładu społeczno-upaństwowionego
 Współtwórcą tego ładu ma być człowiek o określonych właściwościach
 Język powinności (jaki powinien być wychowanek i jak wychowawca powinien go
takim uczynić)
Język pedagogiki sprzeciwu (język pedagogiki z „marginesu”):
 Służy uprawianiu krytyki
 Odpowiada modelowi pedagogiki krytycznej
 Język krytyki z rozpatrzeniem jej konserwatyzmu, liberalizmu bądź radykalności
 Język dotyczący zarówno problematyki teoretycznej jak i obszarów realiów życia
społecznego …